Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
MAJĄTEK I ŹRÓDŁA JEGO POCHODZENIA
KaŜde przedsiębiorstwo w celu sprawnego funkcjonowania na rynku powinno dysponować określonym zasobem majątku. Majątek przedsiębiorstwa to wszystkie posiadane środki gospodarcze, które czynnie uczestniczą w procesach gospodarczych zachodzących w przedsiębiorstwie
.
Pod pojęciem aktywów (od łac. Activa, czyli to co czynne) rozumie się środki gospodarcze (zasoby), jake pozostają pod kontrolą jednostki najczęściej na podstawie prawa własności, o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Aktywa powstają w rezultacie zdarzeń przeszłych, takich jak zakup lub produkcja we własnym zakresie oraz jako aport (wniesienie środka trwałego do przedsiębiorstwa jako udziału).
Aktywa mogą równieŜ przynosić korzyści ekonomiczne w postaci uŜycia ich do produkcji dóbr i sług sprzedawanych przez przedsiębiorstwo, wymiany na inne aktywa (barter), wykorzystania do spłaty zadłuŜenia oraz lokaty w innych podmiotach (np. zakup akcji czy obligacji).
Składniki majątku przedsiębiorstwa są prezentowane w bilansie zgodnie z zasadą wzrastającej płynności, czyli moŜliwości ich wymiany na środki pienięŜne.
Składniki majątku dzieli się na aktywa trwałe i aktywa obrotowe.
Aktywa trwałe to składniki majątku wykorzystywane przez przedsiębiorstwo przez dłuŜszy okres (powyŜej roku, trwale zaangaŜowany w działalność jednostki). Składniki majątku trwałego uczestniczą w wielu powtarzających się cyklach produkcji i sprzedaŜy, podczas których ulegają stopniowemu zuŜyciu i przenoszą część swojej wartości na kaŜdy produkt lub usługę.
Aktywa obrotowe to składniki majątku zuŜywające się w jednym cyklu obrotowym. Podlegają one ciągłym, w relatywnie krótkim okresie, zmianom.
Szczegółowy podział aktywów znajduje się w załączniku nr 1 do ustawy z 29 września 1994r. o rachunkowości (j. t. Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694).
Majątek kaŜdego przedsiębiorstwa zaprezentowany w postaci jego aktywów musi mieć odzwierciedlenie w źródłach pochodzenia (finansowania) tych aktywów. Źródła pochodzenia majątku przedsiębiorstwa nazywane są pasywami.
Pasywa wskazują na prawa własności określonych podmiotów (właścicieli, kredytodawców, odbiorców) do poszczególnych składników majątku. Wśród pasywów wyróŜnia się dwa rodzaje źródeł
finansowania: własne i obce. Mamy więc majątek finansowany przez właścicieli (kapitały własne) oraz majątek finansowany przez wierzycieli (zobowiązania).
Pasywa w bilansie uszeregowane są według stopnia pilności ich zwrotu, a więc od pozostających w trwałej dyspozycji właścicieli kapitałów własnych przez zobowiązania długoterminowe do zobowiązań bieŜących.
Szczegółowy podział pasywów znajduje się w załączniku nr 1 do ustawy z 29 września 1994r. o rachunkowości (j. t. Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694).
ZaleŜności pomiędzy majątkiem i źródłami jego pochodzenia moŜna przedstawić za pomocą podstawowych równości, które kształtują system rachunkowości:
AKTYWA = PASYWA
1
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
AKTYWA = KAPITAŁ WŁASNY + ZOBOWIĄZANIA
KAPITAŁ WŁASNY = KAPITAŁ PODSTAWOWY + ZYSK ZATRZYMANY
ZYSK ZATRZYMANY = ZYSK NA POCZĄTEK OKRESU + ZYSK WYPRACOWANY W DANYM
OKRESIE – DYWIDENDY
ZYSK WYPRACOWANY W DANYM OKRESIE = PRZYCHODY – KOSZTY + ZYSKI NADZWYCZAJNE – STRATY NADZWYCZAJNE
Przykład I.
Spółdzielnia handlowa PERŁA na podstawie spisu inwentaryzacyjnego, na dzień 31.12.200X jest w posiadaniu: lokale (sklep i magazyny) 12 000 zł, wyposaŜenie sklepów 8 000 zł, zapasy towarów 3 000 zł, środki pienięŜne na rachunku bankowym w mBanku 6 000 zł.
Członkowie spółdzielni wnieśli udziały w postaci środków pienięŜnych oraz aportu na łączną kwotę 13 000 zł. Zysk wypracowany w poprzednich okresach zasilił fundusz własny i wynosi 3 000 zł.
Pozostała wartość aktywów finansowana jest kapitałem obcym.
Polecenie:
1. Proszę sporządzić bilans uproszczony spółdzielni PERŁA.
2. Scharakteryzuj składniki grupy pasywów spółdzielni.
Aktywa
Pasywa
A. Aktywa trwałe
20000
A. Fundusz własny
16000
I. Wartości niematerialne i prawne
0
I. Fundusz podstawowy
13000
II. Rzeczowe aktywa trwałe
20000
II. NaleŜne wpłaty na kapitał podstawowy
0
1. Budynki i budowle
12000
III. Udziały (akcje) własne (wartość ujemna)
0
2. Pozostałe środki trwałe
8000
IV. Fundusz zapasowy
3000
B. Aktywa obrotowe
9000
VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
0
I. Zapasy
3000
1. Towary
3000
II. Inwestycje krótkoterminowe
6000
1. Środki pienięŜne na rachunku
B. Fundusze obce (Zobowiązania i rezerwy na
bankowym
6000
zobowiązania)
13000
AKTYWA RAZEM
29000
III. Zobowiązania krótkoterminowe
13000
IV. Rozliczenia międzyokresowe
0
RAZEM PASYWA
29000
Główny księgowy
Dyrektor jednostki
(………………….)
(……………………)
2
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
Zadanie 1.
Państwowe przedsiębiorstwo produkcyjne STALE dokonało spisu inwentaryzacyjnego na dzień 1.01.200x r., który wykazał następujące składniki majątku i kapitałów: Nazwa składnika majątku
Wartość księgowa
(zł.)
Hala produkcyjna o wartości
8 000
Środki pienięŜne w kasie
1 000
Środki pienięŜne na rachunku bankowym
3 000
Materiały a) 10 kg po 30 zł
1 100
b) 20 kg po 40 zł
Produkty gotowe a) 50 szt. po 100 zł
6 200
b) 30 szt. po 40 zł
Maszyny produkcyjne o łącznej wartości
5 000
Kredyt bankowy w BGś
3 000
Zobowiązania wobec dostawcy HALIX
700
Polecenie:
1. Proszę sporządzić inwentarz przedsiębiorstwa STALE na dzień 01.01.200X Ustalając w nim kwotę funduszu własnego. Fundusz załoŜycielski wynosi 10 600 zł, pozostałą kwotę stanowi fundusz przedsiębiorstwa.
2. Na podstawie inwentarza sporządzić bilans przedsiębiorstwa STALE.
Zadanie 2.
Dokonaj klasyfikacji składników majątku (aktywów) i źródeł jego finansowania (pasywów) przedsiębiorstwa ALFA według podanego wzoru:
a) gotówka w kasie 100 zł – aktywa (A), aktywa obrotowe (AO), inwestycje krótkoterminowe (IK) b) krótkoterminowa poŜyczka – pasywa (P), zobowiązania i rezerwy na zobowiązania (kapitał obcy KO), zobowiązania krótkoterminowe (Zktr)
Lp.
NAZWA SKŁADNIKA
CHARAKTERYSTYKA
1
Grunty leśne
…………………………………….
2
Paliwa do samochodów dostawczych
……………………………………..
3
Kapitał akcyjny
…………………………………….
4
Budynek administracyjny
……………………………………..
5
Weksle obce
……………………………………..
6
Zobowiązanie wobec dostawcy A
……………………………………..
7
5-letni kredyt na rozwój przedsiębiorstwa
……………………………………..
8
Akcje przedsiębiorstwa XYZ przeznaczone do sprzedaŜy
……………………………………..
9
Półprodukty
……………………………………..
10
Środki pienięŜne w walucie obcej
……………………………………..
11
NaleŜności od pracowników
……………………………………..
12
Materiały pomocnicze
……………………………………..
13
Kapitał podstawowy
……………………………………..
14
Udzielona poŜyczka 3-miesięczna dla przedsiębiorstwa XXX
……………………………………..
15
Towary
……………………………………..
16
Hala produkcyjna
……………………………………..
17
Komputer stacjonarny o wartości 3000 zł
……………………………………..
18
Weksle własne
……………………………………..
19
Program komputerowy
……………………………………..
3
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
20
3-letnie obligacje Skarbu Państwa
……………………………………..
21
Prawo wieczystego uŜytkowania gruntu
…………………………………….
22
Maszyna produkcyjna
…………………………………….
23
Produkty gotowe
…………………………………….
24
Zysk netto roku ubiegłego
…………………………………….
25
Wartość firmy
…………………………………….
26
Koszty zakończonych prac rozwojowych
…………………………………….
27
Części zamienne do samochodów dostawczych
…………………………………….
28
Opakowania
…………………………………….
29
Zaliczki wpłacone na poczet przyszłej dostawy
…………………………………….
30
Zaliczki otrzymane od odbiorców
…………………………………….
Zadanie 3.
Na podstawie posiadanych wiadomości podaj kilka przykładów składników majątkowych, które zostaną zakwalifikowane do róŜnych grup aktywów w zaleŜności od charakteru działalności przedsiębiorstwa, które aktualnie będzie właścicielem danego składnika majątku.
Przykład 1(wzór):
Mąka
1. Piekarnia
materiał
2. Sklep spoŜywczy
towar
3. Młyn
produkt gotowy
Przykład 3:
……………
1……………………..
środek trwały
2……………………..
towar
3……………………..
produkt gotowy
Przykład 4:
……………
1……………………..
materiał
2……………………..
półprodukt
3……………………..
produkt gotowy
Przykład 5:
……………
1……………………..
materiał
2……………………..
towar
3……………………..
produkt gotowy
Zadanie 4.
W spółce cywilnej BETA, zajmującej się handlem artykułami kosmetyczno-chemicznymi komisja inwentaryzacyjna sporządziła na dzień 1 stycznia 200X r. inwentarz.
Inwentaryzacja składników majątku i długów spółki BETA wykazała: Lp.
Nazwa składnika
Wartość księgowa (zł)
AKTYWA
1
Hala magazynowa A
30 000
2
Hala magazynowa B
25 000
3
Lokal sklepowy nr I
11 000
4
Lokal sklepowy nr II
12 000
5
Budynek administracyjny
17 000
6
Regały magazynowe
50 szt. po 100 zł
5 000
7
Lady sklepowe
2 szt. po 700 zł
1 400
8
Biurka
4 szt. po 300 zł
1 200
9
Szafy biurowe
2 szt. po 400 zł
800
10
Towary kosmetyczne
100 szt. po 10 zł
1 000
4
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
11
Towary przemysłowe
50 szt. po 120 zł
6 000
12
Towary chemiczne
20 l po 15 zł
300
13
Środki pienięŜne w kasie (stwierdzone protokołem)
4 000
14
Środki pienięŜne w banku (stwierdzone wyciągiem bankowym)
12 000
15
NaleŜności:
3 200
Od spółki cywilnej ZETA
2 000
Od spółdzielni „ROLNIK” w Pobiedziskach
1 200
SUMA AKTYWÓW
PASYWA
1
Udziały właścicieli,łącznie według zapisów w księgach rachunkowych 74 200
2
Długoterminowy kredyt w MBank-u
39 200
3
Zobowiązania:
16 500
Przedsiębiorstwo MAX za dostarczony towar
2 500
Spółdzielnia ROLNIK za wyposaŜenie sklepu w 3 000
meble
Naliczone, ale nie zapłacone podatki (wartość 11 000
według ksiąg rachunkowych)
SUMA PASYWÓW
Polecenie:
1. Na podstawie inwentarza sporządź uproszczony bilans przedsiębiorstwa 2. Jakie są podobieństwa i róŜnice pomiędzy bilansem a inwentarzem.
Zadanie 5.
Przedsiębiorstwo „EDEN” Sp. Z o. o. produkujące zapałki, charakteryzowały następujące wielkości na dzień 31.12.200X r.:
Lp.
Nazwa składnika majątku
Wartość w zł.
1
Kapitał zakładowy
135 000
2
Rachunek bankowy
50 000
3
Materiały do produkcji
35 000
4
Weksle własne
2 000
5
Rozrachunki z dostawcami
15 000
6
Rozrachunki z odbiorcami
10 000
7
Wynik finansowy
8
3-letnie obligacje Skarbu Państwa
15 000
9
Weksle obce płatne do 3 miesięcy
6 000
10
Maszyny i urządzenia produkcyjne
55 000
11
Gotówka w kasie
5 500
12
Komputery
16 500
Na podstawie powyŜszych informacji naleŜy:
1. Podać wartość aktywów przedsiębiorstwa EDEN z podziałem na AT i AO
Wartość aktywów trwałych
…………………………………………
Wartość aktywów obrotowych
………………………………………..
SUMA AKTYWÓW
………………………………………..
2. Podać wartość pasywów przedsiębiorstwa EDEN z podziałem na KW i Zobowiązania Wartość kapitałów własnych
…………………………………………
Wartość kapitałów obcych
………………………………………..
SUMA PASYWÓW
………………………………………..
3. Korzystając z równania bilansowego ustalić wynik finansowy przedsiębiorstwa EDEN na dzień 31.12.200X …………………………………………………………………………………………………..
5
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
Zadanie 6.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością FOTO, produkującej armaturę łazienkową w drodze spisu z natury ujawniono następujące składniki środków gospodarczych i źródeł ich finansowania: Lp.
Nazwa składnika majątkowego
Wartość w zł.
1
Budynek magazynu
42 000
2
Paliwo do samochodu dostawczego
3 200
3
Gotówka w kasie
2 800
4
Komputer stacjonarny
5 200
5
Program komputerowy do projektowania łazienek
1 800
6
Środki barwiące
3 700
7
Arkusze pleksi (wykorzystywane w produkcji kabin prysznicowych)
7 100
8
Wanny naroŜnikowe
9 800
9
Środki pienięŜne zgromadzone na lokatach bankowych
7 200
10
Hala produkcyjna
55 000
11
WyposaŜenie biurowe (meble)
6 200
12
3-letnie obligacje państwowe
4 000
13
Samochód dostawczy
22 000
14
Brodziki
11 000
15
NaleŜności od odbiorcy X
7 000
16
Zobowiązania wobec dostawcy Z
4 000
17
Kapitał zakładowy
80 000
18
NaleŜności od przedsiębiorstwa HONEY
2 800
19
Części zamienne do maszyn produkcyjnych
1 000
20
Kredyt bankowy długoterminowy
15 000
21
Kapitał zapasowy
22
Wynik finansowy
7 800
Na podstawie powyŜszego zestawienia naleŜy dokonać:
1. pogrupowania wymienionych składników majątku i źródeł jego finansowania, 2. sporządzić uproszczony bilans,
3. na podstawie równania bilansowego ustalić wartość kapitału zapasowego.
Grupowanie poszczególnych składników majątku:
I. Wartości niematerialne i prawne
-a)……………………………………………….
……………………….
II. Aktywa trwałe
a)………………………………………………..
………………………..
b)………………………………………………..
………………………..
c)………………………………………………..
………………………..
d)………………………………………………..
………………………..
e)………………………………………………..
………………………...
f)…………………………………………………
…………………………
SUMA
…………………………
III. Długoterminowe aktywa finansowe
a)………………………………………………..
…………………………
IV. Materiały
a)………………………………………………..
…………………………
b)………………………………………………..
…………………………
c)………………………………………………..
…………………………
d)………………………………………………..
…………………………
e)………………………………………………..
…………………………
SUMA
…………………………
V. Produkty gotowe
a)………………………………………………..
…………………………
b)………………………………………………..
…………………………
SUMA
…………………………
6
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
Pozostałe pozycje bilansowe moŜna ustalić bezpośrednio z wykazu aktywów i pasywów.
Aktywa
Pasywa
A. Aktywa trwałe
A. Kapitał (fundusz) własny
1. Wartości niematerialne i prawne
1. Kapitał (fundusz) podstawowy
2. Środki trwałe
2. NaleŜne wpłaty na kapitał podstawowy
3. Długoterminowe aktywa finansowe
3. Kapitał (fundusz) zapasowy
4. Długoterminowe rozliczenia
międzyokresowe
4. Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny
B. Aktywa obrotowe
5. Zysk (strata) netto
1. Materiały
B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania
2. Produkty gotowe
1. Rezerwy na zobowiązania
3. Rozrachunki z odbiorcami
2. Zobowiązania długoterminowe
4. Kasa
3. Rozrachunki z dostawcami
5. Rachunki Bankowe
4. Rozliczenia międzyokresowe
AKTYWA RAZEM
RAZEM PASYWA
Główny księgowy
Dyrektor jednostki
(………………….)
(……………………)
Zadanie 7.
Proszę przeczytać uwaŜnie poniŜsze pytania i zaznaczyć prawidłową odpowiedź (moŜliwa jest więcej niŜ jedna poprawna odpowiedź).
1. Które z wymienionych pozycji mają wpływ na kapitał
6. Samochody dostawcze w przedsiębiorstwie
własny?
transportowym są składnikiem:
a) zysk
a) aktywów obrotowych
b) strata
b) kapitałów
c) dopłata właściciela
c) aktywów trwałych.
d) spłata długu.
2. Zobowiązania powstają, gdy przedsiębiorstwo:
7. Do zapasów nie zaliczamy:
a) zakupi środek trwały za gotówkę
a) towary
b) sprzeda kontrahentom usługi na kredyt
b) zaliczki na dostawy
c) zakupi aktywa na kredyt.
c) półprodukty i produkty w toku.
3. Uregulowanie naleŜności przez dłuŜnika oznacza:
8. Zakup samochodu na kredyt oznacza:
a) wzrost wartości aktywów ogółem
a) zwiększenie straty przedsiębiorstwa
b) zmniejszenie wartości kapitałów obcych
b) zmniejszenie wartości aktywów
c) brak zmiany w wartości aktywów ogółem
c) zwiększenie wartości aktywów
d) zmniejszenie wartości aktywów ogółem.
d) zwiększenie wartości zobowiązań.
4. Podejście jednostkowe do równania bilansowego
9. Wpływ na kapitał własny mają:
charakteryzuje zapis:
a) zakup gruntu za gotówkę
a) A = P
b) spłata odsetek od kredytu
b) A = K + Z
c) zaciągnięcie kredytu w banku.
5. Aktywa dzielą się na:
10. Gdy dłuŜnik zapłaci naleŜność to:
a) kapitały własne i kapitały obce
a) zwiększy się suma aktywów
b) przychody i koszty
b) nie zmieni się suma aktywów
c) środki pienięŜne i długi
c) zmniejszy się suma aktywów
d) aktywa trwałe i aktywa obrotowe
d) zwiększy się wartość kapitału własnego.
7
Podstawy rachunkowości - Majątek i źródła jego pochodzenia
Zadanie 8.
W bilansie PHU ZŁOMIX sporządzonym na dzień 31.12.200X r. popełniono błędy. NaleŜy dokonać korekty bilansu przedsiębiorstwa, zachowując układ zgodny z uregulowaniami ustawy o rachunkowości, które dotyczą układu bilansu.
Aktywa
Pasywa
A. Aktywa obrotowe
153 000,00 A. Kapitał (fundusz) własny
650 000,00
I. Zapasy
I. Kapitał udziałowy
500 000,00
1) Towary
10 000,00 II. Kapitał zapasowy
150 000,00
2) Materiały
20 000,00
II. NaleŜności
B. Zobowiązania długoterminowe
150 000,00
1) NaleŜności z tyt. dostaw i usług
15 000,00 1) PoŜyczki i obligacje
150 000,00
2) NaleŜności z tyt. podatków
5 000,00
III. Inwestycje krótkoterminowe
1) Środki pienięŜne w kasie
1 000,00
2) Kredyty bankowe
99 000,00
IV. Papiery przeznaczone do obrotu
3 000,00 C. Zobowiązania krótkoterminowe
200 000,00
B. Aktywa trwałe
847 000,00 1. Środki pienięŜne w banku
90 000,00
I. Rzeczowe aktywa trwałe
2. Zobowiązania z tytułu dostaw
101 000,00
1) Budynki i budowle
600 000,00 3. Inne środki pienięŜne
9 000,00
2) Środki transportu
200 000,00
II. Wartości niematerialne i prawne
RAZEM PASYWA
1 000 000,00
1) Wartość firmy
47000
AKTYWA RAZEM
1 000 000,00
Klucze do zadań z rozdziału:
Zadanie 1.
SUMA AKTYWÓW
24 300
Zadanie 4.
SUMA AKTYWÓW
129 900
Zadanie 5.
Pasywa
193000
Aktywa obrotowe
106500
Kapitały własne
176000
Zadanie 6.
Kapitał (fundusz) zapasowy
85 000
SUMA AKTYWÓW
191 800
8