Architektura Karolińska
Rodzaj architektury przedromańskiej, rozwijany w Europie na przełomie VIII i IX wieku, podczas dominacji
Karolingów na kontynencie. Nazwę swą zawdzięcza Karolowi Wielkiemu pod którego panowaniem nastąpił rozwój
sztuki przedromańskiej. Charakteryzuje się motywami zaczerpniętymi ze sztuki antycznej, co potwierdza druga nazwa
(renesans karoliński). Sztuka miała charakter państwowy, była powiązana z tradycjami. Nurt ten obejmował
praktycznie całą Europę, jednak najpełniej rozwinął się w Europie Zachodniej  terytoria należące do królestwa Karola
(dzisiejsza Francja, Austria, zachodnie Niemcy).
Architektura karolińska czerpie wzorce przede wszystkim z tradycji wczesnochrześcijańskich, nawiązując tym
samym do ciągłości pomiędzy Imperium Rzymskim, a państwem Karola Wielkiego. Następuje bardzo duży rozwój
architektury sakralnej, jednakże w mniejszej części budowane są także obiekty świeckie. Najczęstsze typy kościołów
to bazylikowy i centralny.
Kościół karoliński był najczęściej trójnawowy, dwutranseptowy. Element
architektoniczny, który został wprowadzony w tym okresie i jest jego najważniejszym
przedstawicielem to westwerk. Jest to rozbudowana, umieszczona w poprzek nawy,
zachodnia część bazyliki, wznoszona na ogół na planie kwadratu. Główną częścią
westwerku jest empora przeznaczona dla władcy, ustawiona naprzeciwko prezbiterium tak,
by symbolizować jedność władzy kościelnej i świeckiej. W narożach często ustawiana jest
jedna albo dwie wieże. Zabudowania westwerku często wystawały ponad lico muru.
Przykład architektury: kościół w opactwie Corvey z najstarszym zachowanym karolińskim
westwerkiem, wybudowany w latach 873- 885.
Chór od strony wschodniej bardzo często był zamykany absydą. W póz
niejszym okresie absydą zaczęto
wieńczyć obie strony kościoła, co za tym idzie powstał typ bazylik dwubiegunowych, jednakże największą
popularnością cieszyły się one dopiero w okresie ottońskim.
Sklepienia były obecne tylko w nawach bocznych, nawę główną albo pozostawiano z otwartą więz
bÄ…
dachową, albo kryto stropem. Prezbiterium najczęściej było podwyższone, a pod nim znajdowały się krypty.
Największą dekoracja kościołów były rozwijające się w tamtym czasie mozaiki i malarstwo freskowe.
Najważniejszą budowlą okresu karolińskiego jest budowana na planie centralnym
kaplica pałacowa w Akwizgranie, siedzibie władcy. Została ona
wzniesiona przez Oda z Metzu na wzór San Vitale w Rawennie w
latach 786-800. Nawę główną tworzy osiem filarów połączonych
łukami, nawę zewnętrzną natomiast dwukondygnacyjny
szesnastobok arkad w którego skład wchodzą kolumny z
kościoła w Rawennie (na trzeciej kondygnacji znajduje się
pomieszczenie na relikwie). Po stronie zachodniej znajduje siÄ™
westwerk, oraz dwie wieże. Nad główną nawą jest kopuła, a dekoracje w kaplicy
nawiązują do wizji Niebiańskiego Jeruzalem, natomiast ośmiobok nawy głównej
symbolizuje OktawÄ™ Zmartwychwstania.
Innym typem architektury były zabudowania klasztorne, które pełniły funkcje samowystarczalnych obiektów.
Na terenie owych zabudowań, ogrodzonych murem, znajdowało się wiele osobnych lub połączonych budynków
takich jak refektarz, dormitorium, zabudowania gospodarcze, wirydarz, skarbiec, biblioteka ze skryptorium itp.
Najsławniejszym kompleksem klasztornym tamtego okresu jest Sankt Gallen w Szwajcarii (ok. 820 rok), którego plan
zabudowań uznawany jest za idealny wzorzec.
SZYBKA POWTÓRKA:
·ð NAZWA: Architektura przedromaÅ„ska, sztuka karoliÅ„ska, renesans karoliÅ„ski
·ð LATA: PrzeÅ‚om VII i IX wieku (od 768 roku  Åšmierć Pepina MaÅ‚ego, ojca Karola Wielkiego, do 877 czyli
śmierci Karola A
ysego, następcy Karola Wielkiego).
·ð FUNDAMENTY: Sztuka Antycznych Rzymian, Sztuka GermaÅ„ska
·ð MECENASI: NajwiÄ™kszy to Karol Wielki
·ð UCZENI:
1. Alkuin
2. Eiuhard
3. Teodulf
4. Paweł Diakon
·ð ARCHTEKTURA:
Najczęstsze założenia: Plan centralny, budowla kryta kopułą, może posiadać westwerk, krzyż łaciński,
założenie dwuchórowe, krypta
Najczęstsze typy architektury: kaplice, założenia klasztorne, oratoria
Przykłady:
1. Kaplica w Akwizgranie (siedziba Karola Wielkiego)
2. Oratorium Germiny des Pres (jedyna zachowana mozaika z tamtego okresu)
3. Klasztor w Corvey (dwuwieżowy westwerk)
4. Opactwo Sankt Gallen (idealne założenie klasztorne)
5. Fulda (grób św. Bonifacego)
6. Centula (pierwszy westwerk w historii)
7. Brama w Lorsch (pozostałość po klasztorze, przykład porządków toskańskiego i kompozytowego)
·ð POJ
CIA: aula regia, westwerk, kruchta, oratorium, Å‚uk podkowiasty, wirydarz, dormitorium, atrium,
refektarz, porządek toskański, porządek kompozytowy
·ð SLAJDY: