DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI
Klinika Psychiatrii Dorosłych UM w A
odzi
Przeniesiony zespół Münchausena
Przeniesiony zespół Münchausena (Münchausen Syndrome By Proxy  MSBP) jest zaburzeniem
psychicznym dorosłych osób, szczególną formą maltretowania dzieci. Nieprawidłowa relacja emocjo-
nalna łączy przeważnie matkę i jej dziecko. Różnorodność manifestowanych przez ofiary nadużycia
objawów sprawia, że mogą się z nimi zetknąć w codziennej praktyce lekarze wszystkich specjalno-
ści. Wciąż niewystarczająca wiedza o zespole i rzadkie uwzględnianie tego zaburzenia w diagnostyce
różnicowej sprawiają, że rozpoznawane zostają głównie ciężkie, potencjalnie letalne przypadki zespo-
łu. Pozostałe przypadki przez wiele lat stanowią z
ródło trwałego uszczerbku na zdrowiu zarówno fi-
zycznym, jak i psychicznym ofiary. Prawie 30 lat od pierwszej próby sprecyzowania objawów suge-
rujących prawidłowe rozpoznanie, przedstawiamy aktualną wiedzę na temat epidemiologii, etiologii,
kryteriów diagnostycznych, sugerowanego postępowania oraz portretu psychologicznego cierpiącej
na zaburzenie matki i jej dziecka, ofiary zespołu.
1. Wstęp
Przeniesiony zespół Münchausena (Mün- niejszych postaciach MSBP  opowiadanie
chausen syndrome by Proxy  MSBP) jest za- lekarzowi wymyślonych objawów choroby
burzeniem psychicznym, potencjalnie letal- lub fabrykowanie nieprawidłowych wyni-
ną formą maltretowania dzieci (Friedman, ków badań, np. poprzez zanieczyszczanie
Resnick 2007) lub innych, również doro- próbki moczu dziecka własną krwią. Dzia-
słych, pozostających pod opieką osoby z opi- łania te podejmowane są planowo, ze szcze-
sywanym zespołem. Patologiczna relacja gólną starannością o uniknięcie zdemasko-
emocjonalna wiąże najczęściej cierpiącą na wania.
MSBP biologicznÄ… matkÄ™ i jej dziecko  ofia- W literaturze medycznej opisywane sÄ…
rę MSBP. Pozornie opiekuńcza i kochająca tylko ciężkie przypadki MSBP, kończące
matka w rzeczywistości nie akceptuje swo- się hospitalizacją lub zgonem dziecka. Wie-
jego dziecka. Odczuwa wewnętrzną potrze- le z nich pozostaje niezdiagnozowanych,
bę postrzegania go przez innych jako osobę co wynika z wciąż niewystarczającej wie-
dotkniętą chorobą. Zainteresowanie i współ- dzy o MSBP i znacznych trudności diagno-
czucie należne rodzinom prawdziwie cho- stycznych, jakich przysparza.
rych dzieci stanowi dla niej rodzaj nagrody W piśmiennictwie polskim stosuje się
psychologicznej. Matka wyzwala u ofiary zamiennie kilka następujących nazw tego
objawy chorobowe, np. poprzez podawanie zaburzenia: zespół Münchausena przenie-
trucizny, gÅ‚odzenie, wywoÅ‚ywanie infekcji, siony; zespół Münchausena zastÄ™pczy; ze-
duszenie do utraty przytomnoÅ›ci, a w Å‚agod- spół Münchausena udzielony; zespół Mün-
Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012 95
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
chausena per procura; zespół Münchausena mi. Po postawieniu prawidÅ‚owej diagno-
by proxy. W anglosaskim natomiast: Meadow s zy, u matki zastosowano leczenie psychia-
syndrome, Münchausen syndrome by proxy. By tryczne i uzyskano poprawÄ™. U dziecka
proxy oznacza dosłownie  poprzez substy- drugiej matki potwierdzono nawracanie
tut , gdzie substytutem jest osoba, najczęś- hipernatremii. Dziecko zmarło z powodu
ciej własne dziecko, będąca ofiarą postępo- ciężkich zaburzeń elektrolitowych. Wiele
wania osoby cierpiącej na MSBP. lat póz
niej matka wyznała swojemu psy-
Termin  zespół Münchausena (Mün- chiatrze, że otruÅ‚a je solÄ… kuchennÄ… (Mea-
chausen syndrome  MS) został po raz pierw- dow 1977). Niezwykle ciekawymi opisami
szy zastosowany w 1951 roku przez angiel- przypadków 19 dzieci, będących ofiarami
skiego lekarza Ashera (Asher 1951). Nazwał 17 matek cierpiących na MSBP, podzielił
tak zaburzenie psychiczne dorosłych osób, się ze światem medycznym Roy Meadow
które celowo wytwarzały objawy chorobo- w 5 lat od wprowadzenia przez siebie do li-
we lub udawały je i poddawały się niepo- teratury medycznej nazwy dla tego zabu-
trzebnemu leczeniu, a jedynÄ… motywacjÄ… rzenia (Meadow 1982).
tego działania była chęć zogniskowania Wyróżnia się trzy stopnie nasilenia MSBP
uwagi personelu medycznego na własnej (Jakubowska Winiecka 2008):
osobie. Asher nazwał zespół od nazwiska - stopień łagodny  matka opowiada le-
barona von Münchausena, XVIII wieczne- karzowi wymyÅ›lone objawy chorobowe
go niemieckiego oficera na żołdzie rosyj- swojego dziecka (dziecko może zostać
skim, znanego z opowiadania zmyślonych poddane niepotrzebnym badaniom diag-
przygód, w których jakoby brał udział. Ter- nostycznym), stopień ten jest najłatwiej-
min MSBP wprowadził natomiast w 1977 szy do przeoczenia;
roku angielski pediatra, Roy Meadow (Me- - stopień umiarkowany  prowokowa-
adow 1977), i nazwał tak zaburzenie psy- nie u dziecka łagodnych objawów choro-
chiczne dwóch matek, które indukowa- bowych; rozpoznanie MSBP najczęściej
ły i wymyślały objawy chorobowe u włas- kończy się upomnieniem matki przez le-
nych dzieci. Pierwsza z nich deklarowała, karza;
że od dawna obserwuje u swojego dzie- - stopień ciężki  przypadki praktykowa-
cka krwiomocz. Objawów tych nigdy nie nia podduszania, trucia i innych poten-
potwierdzono badaniami laboratoryjny- cjalnie letalnych czynności.
2. Epidemiologia
Częstość występowania MSBP jest niezna- 3/100 000 dzieci), ale rzeczywista skala rozpo-
na (Galvin, Newton, Vandeven 2005). Do ra- wszechnienia tej formy maltretowania pozo-
portów epidemiologicznych trafiają w więk- staje nieznana (Przewoz
niczuk 2009).
szości jedynie jego ciężkie postaci. W Sta- W jednym z badań ujawniono, że ofia-
nach Zjednoczonych rejestruje się łącznie rami MSBP okazał się 1% dzieci, u których
1 200 przypadków rocznie (Przewoz
niczuk wstępnie zdiagnozowano astmę oskrzelową
2009), ale oszacowano, że w rzeczywisto- (Godding, Kruth 1991); w innym  było to
ści ofiarą MSBP pada tam prawdopodobnie 5% dzieci z objawami sugerującymi alergię
1 000 dzieci na rok (Cleveland Clinic 2005). pokarmowÄ… (Warner, Hathaway 1984).
W Polsce rocznie opisywanych jest kilka do Powstało wiele prac, w których podjęto
kilkunastu przypadków ofiar MSBP (średnio próbę określenia częstości występowania
96 Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
MSBP manifestującego się u ofiary stanem 16. roku życia (McClure, Davis, Meadow,
po podduszeniu lub zatruciem pokarmo- Sibert 1996); na terenie Nowej Zelandii 
wym. Wyniki badań wskazały, że łącznie 2 przypadki rocznie na 100 000 dzieci po-
w Anglii i Irlandii rejestruje się 2,8 przy- niżej 16. roku życia (Denny, Grant, Pin-
padku ofiar tak manifestowanego MSBP nock 2001); w Stanach Zjednoczonych 
na 100 000 dzieci poniżej 1. roku życia łącznie 625 dzieci rocznie (Abdulhamid,
i 0,5 przypadku na 100 000 dzieci poniżej Siegel 2008).
3. Etiologia
Większość badaczy skłania się do teorii własnego dzieciństwa. Silny stres, np. prob-
psychodynamicznej, która jako motywację lemy małżeńskie, mogą wyzwolić początek
do działania osoby cierpiącej na MSBP uzna- MSBP. Jako z
ródło zaburzenia wskazywa-
je potrzebę zogniskowania na sobie uwagi, na jest też nieprawidłowa relacja rodziców
potrzebę poczucia władzy, odreagowania. z dzieckiem  dziecko wykorzystywane
Sugeruje się również możliwość istnienia jako narzędzie do kontroli sytuacji, brak ak-
niespecyficznej dysfunkcji mózgu powstałej ceptacji dziecka mimo pozornie bliskich re-
u matki, która jako dziecko sama była ofiarą lacji. Uwaga poświęcana matce przez perso-
nadużyć albo we wczesnym wieku utraciła nel medyczny może stanowić dla niej psy-
jedno z rodziców lub oboje, czy z niejasne- chologiczną nagrodę (Cleveland Clinic 2005;
go powodu wypiera wspomnienia z okresu Medscape s 2008).
4. Kryteria diagnostyczne
W klasyfikacji DSM-IV-TR (Diagnostic and nomiczny, uniknięcie odpowiedzialności
th
statistical manual of mental disorders IV edition. prawnej lub poprawa samopoczucia fi-
Text revision) MSBP opisano w rozdziale  Za- zycznego);
burzenia pozorowane (300.16  300.19), pod 4) brak współistniejących chorób psychicz-
nazwą  udzielone zaburzenie pozorowane , nych mogących stanowić przyczynę ta-
i zdefiniowano jako  zamierzone wytwarza- kiego zachowania.
nie lub udawanie fizycznych bÄ…dz
psychicz-
nych oznak lub objawów u kogoś innego, kto W klasyfikacji ICD-10 (International classi-
pozostaje pod opieką danej osoby, w celu po- fi cation of diseases 10) (Klasyfikacja zaburzeń& )
średniego podjęcia roli osoby chorej (Wciórka MSBP opisano pod nazwą  przeniesiony ze-
2008). Proponowane przez DSM-IV-TR kryte- spół Münchausena (nadużywanie dziecka)
ria diagnostyczne dla MSBP przedstawiajÄ… siÄ™ (T74.8).
następująco (Diagnostic and statistical manual...): Diagnostyka MSBP jest bardzo trudna
1) zamierzone wytwarzanie albo udawanie ze względu na fakt, że osoba z tym zabu-
oznak lub objawów fizycznych czy psy- rzeniem sama nie przyzna się do indu-
chicznych; kowania objawów chorobowych u swojej
2) motywem takiego zachowania jest po- ofiary. Należy wykluczyć wszelkie możli-
średnie podjęcie roli osoby chorej; we przyczyny dolegliwości dziecka. Anali-
3) nie występują zewnętrzne uwarunkowa- za jego dokumentacji medycznej, a niekie-
nia dla takiego zachowania (np. zysk eko- dy i osoby cierpiącej na MSBP, może okazać
Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012 97
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
się bardzo pomocna w postawieniu rozpo- - objawy ustępują lub zmniejsza się ich na-
znania. W razie zdiagnozowania MSBP na- silenie po oddzieleniu od rodziców;
leży w pierwszej kolejności, poprzez zawia- - matka sprawia wrażenie nadzwyczaj
domienie odpowiednich instytucji, zadbać troskliwej i czułej dla dziecka;
o bezpieczeństwo ofiary i potencjalnych - matka często zgłasza, że dziecko nie tole-
ofiar osoby psychicznie zaburzonej (Cleve- ruje zaleconego leczenia;
land Clinic 2005). Ponad połowa pediatrów, - matka wydaje się bardziej martwić perso-
którzy w swojej praktyce lekarskiej odkry- nelem medycznym niż chorobą dziecka
li, że leczone przez nich dzieci są ofiarami (np. kiedy Meadow wyraził jednej z ma-
MSBP, przyznała, że doświadczenie to wią- tek ubolewanie w związku z przedłuża-
zało się dla nich z ciężkim stresem (Denny, jącą się diagnostyką tajemniczej choroby
Grant, Pinnock 2001). jej dziecka, ta zaproponowała mu kawę,
Wiele lat temu Roy Meadow wymie- wyraziła podziw dla jego starań i popro-
nił oznaki, które powinny zasugerować le- siła, by się nie martwił);
karzowi praktykowi rozpoznanie MSBP - matka deklaruje, że napady padaczkowe
(Meadow 1982) . Nadal stanowią one cen- dziecka nie ustępują mimo leczenia;
ną wskazówkę, wzbudzającą czujność diag- - w rodzinie leczonego dziecka wystąpiły
nostyczną. Uzupełniane doświadczeniami niewyjaśnione zgony noworodków;
póz
niejszych lat, przedstawiają się nastę- - matka wykonywała zawód medyczny lub
pujÄ…co (Cleveland Clinic 2005; Medscape s ma bogatÄ… historiÄ™ swoich licznych cho-
2008): rób (prowokuje objawy chorobowe rów-
- niewyjaśniona przewlekła lub nawraca- nież u siebie);
jąca choroba dziecka; - zakażenie wkłucia dożylnego wieloma
- ofiara MSBP była wielokrotnie hospitali- szczepami bakterii;
zowana, często z powodu nietypowych - wykrycie we krwi leku nie podawanego
zespołów objawów chorobowych; dziecku;
- rozbieżności pomiędzy danymi z bada- - grupa krwi w próbkach moczu, kału, wy-
nia podmiotowego, wynikami badań miocin dziecka może nie być zgodna z je-
a stanem zdrowia dziecka; go grupÄ… krwi;
- wstępna diagnoza rzadkiej choroby (we- - we krwi, moczu lub stolcu dziecka mogą
dług Meadowa rzadszej nawet od MSBP, być wykrywane ślady egzogennych sub-
np. porfirii); stancji chemicznych.
5. CierpiÄ…cy na MSBP
W ponad 95% przypadków zespołu oso- nych. Kontakt z własnym dzieckiem przyj-
bą cierpiącą na MSBP jest biologiczna mat- muje zaskakującą postać. Przeważnie matka
ka ofiary (Meadow 1982; Abdulhamid, Siegel sprawia wrażenie niezwykle opiekuńczej,
2008; The Nemours Foundation& ). Nie wyka- nie odstępuje od łóżka hospitalizowanego
zano, aby rasa predysponowała do rozwo- dziecka. W rzeczywistości jest ono przez nią
ju MSBP, ale większość zaburzonych matek z nieokreślonych powodów odrzucane lub
to przedstawicielki rasy białej (Medscape s wykorzystywane jako narzędzie do skiero-
2008). Charakterystyczne są ich głębokie za- wania na siebie upragnionej uwagi otocze-
burzenia emocjonalne, które skutkują upo- nia. Dziesięć osób, będących w dzieciństwie
śledzeniem budowania relacji interpersonal- ofiarami MSBP, po latach od fatalnych zda-
98 Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
rzeń wyznało, że jako dzieci czuło się nieko- (Meadow 1982; Cleveland Clinic 2005; Ab-
chanymi przez rodziców i żyło w poczuciu dulhamid, Siegel 2008). Dążą one do nawią-
braku bezpieczeństwa (Libow 1995). Uwa- zania bliskich relacji z personelem medycz-
ża się, że sympatia i współczucie, jakimi jest nym, którym są zafascynowane i można od-
obdarzana przez personel medyczny rodzi- nieść słuszne wrażenie, że bardziej zajmują
na chorego dziecka, stanowi dla zaburzonej je sprawy szpitalnego oddziału niż własne
matki rodzaj nagrody psychologicznej. Nale- dziecko. Niejednokrotnie stanowiÄ… wspar-
ży pamiętać, że może ona prezentować nie- cie dla lekarzy, pielęgniarek, a nawet rodzin
typowy dla MSBP obraz psychopatologiczny, innych hospitalizowanych dzieci. Charakte-
a mianowicie wrogość, chwiejność emocjo- rystyczne jest u nich niedostosowanie afek-
nalnÄ…, wyraz
nie mało wiarygodne wypo- tu w czasie opowiadania o  wyprodukowa-
wiedzi, zwykle jednak chętnie współpracuje nej chorobie dziecka. Zwraca uwagę spo-
z personelem medycznym, wyraża zgodę na kojny wyraz twarzy podczas nalegania na
liczne badania diagnostyczne, nie zważając kolejne bolesne i ryzykowne badania diag-
na ryzyko i ból, jakie niosą dla jej dziecka. nostyczne i opowiadania o niejasnych obja-
Indukuje lub wymyśla coraz to nowe niepo- wach chorobowych dziecka (Abdulhamid,
kojÄ…ce objawy chorobowe lub brak toleran- Siegel 2008).
cji zastosowanego leczenia. Permanentnie Ojciec maltretowanego dziecka, prze-
deklaruje niewiedzę o możliwych z
ródłach ważnie zależny, wycofany, nieświadomy
powstawania dolegliwości. Należy podkre- zaburzenia psychicznego żony, bezkrytycz-
ślić, że wszelkie działania podejmuje plano- nie ją wspiera, stając się biernym współwin-
wo, a nie impulsywnie. Jest krytyczna wobec nym nadużycia. Bywa, że w ogóle nie od-
swojego postępowania, ale rzadko przyzna- wiedza dziecka w szpitalu. Część ojców ce-
je się do maltretowania dziecka. Podejmuje chuje agresja względem żony i tendencja do
usilne starania zatajenia nadużyć i czyni to porzucania rodziny. Uważa się, że w takich
tak skutecznie, że lekarz rzadko bierze pod przypadkach matka indukuje chorobę dzie-
uwagę MSBP w diagnostyce różnicowej. cka, aby nakłonić męża do powrotu (Abdul-
W razie wzbudzenia podejrzeń w personelu hamid, Siegel 2008).
medycznym, szuka pomocy w leczeniu wy- Przeniesiony zespół Münchausena rzad-
myślonej choroby u innego lekarza. ko współwystępuje z chorobami psychicz-
Typowo objawy chorobowe dziecka po- nymi pierwszej osi diagnostycznej wg DSM-
jawiają się w czasie jego pozostawania pod IV-TR. Częste są natomiast zaburzenia oso-
opieką matki i zanikają podczas separa- bowości, a u 10 25% chorych współistnieje
cji. Nie należy jednak nie doceniać jej zdol- MS (Abdulhamid, Siegel 2008). Warto więc
ności do manipulowania nie tylko perso- zapytać matkę dziecka o jej własne objawy
nelem medycznym, ale i najbliższą rodzi- chorobowe i historię hospitalizacji.
ną. Bywa, że krewny potwierdza obecność Znacznie rzadziej niż biologiczna mat-
niepokojących objawów, o których opowia- ka, na MSBP cierpi biologiczny ojciec dzie-
da lekarzowi matka. Przekonuje ona rodzi- cka, dziadkowie, rodzice zastępczy, ojczym,
nÄ™ do interpretowania pewnych fizjologicz- macocha, zatrudniona opiekunka. W przeci-
nych stanów, np. niewielkiego zasinienia wieństwie do matki, skutecznie ukrywającej
twarzy niemowlęcia podczas płaczu, jako własne zaburzenia emocjonalne pod maską
oczywistych objawów chorobowych. Wyka- opiekuńczości i oddania dziecku, ojciec od
zano, że 80% zaburzonych matek pracowało pierwszego kontaktu z personelem medycz-
w służbie zdrowia, przeważnie w zawodzie nym jest postrzegany jako osoba psychicznie
pielęgniarki lub rejestratorki medycznej zaburzona.
Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012 99
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
6. Ofiara MSBP
Ofiarami zespołu padają głównie nowo- stwa 48% duszonych noworodków (N=27)
rodki, niemowlęta i małe dzieci. Średni wiek odnotowano zespół nagłej śmierci łóżeczko-
maltretowanego dziecka w momencie roz- wej; ofiarami MSBP okazało się rodzeństwo
poznania MSBP to według jednych badaczy 25,8% dzieci powracających z powodu fa-
39,8 miesiąca (Rosenberg 1987); według in- brykowanych objawów na oddziały neuro-
nych  32 miesiące (Denny, Grant, Pinnock logii i gastroenterologii; spośród 83 ofiar 15
2001)lub 20 miesięcy (McClure, Davis, Mea- miało 18 nieżyjącego już rodzeństwa, w tym
dow, Sibert 1996). 5 zgonów było wcześniej klasyfikowanych
Jak wcześniej nadmieniono, działania jako przypadki zespołu nagłej śmierci łó-
matki dotkniętej MSBP są celowe, zaplano- żeczkowej; z metaanalizy 451 przypadków
wane. Ich postać jest odmienna u dzieci dzieci z fabrykowaną chorobą 61% rodzeń-
w różnych przedziałach wiekowych, mat- stwa (N=210) również było ofiarą nadużycia,
ka bowiem nie chce zostać zdemaskowa- a 25% zmarło.
na. Ofiarami duszenia są dzieci małe, jesz- Większość autorów wskazuje, że śmier-
cze niemówiące i niepotrafiące właściwie telność maltretowanych przez osoby cierpią-
ocenić działania matki, a więc takie, które ce na MSBP dzieci wynosi 6 10% (Cleve-
nikomu się nie poskarżą. Meadow ocenił, land Clinic 2005; Sheridan 2003). Zgon dzie-
że matki zaczynają podduszać dzieci w ich cka może wynikać bezpośrednio z działań
pierwszych 3 miesiącach życia i kontynuują podejmowanych przez chorą osobę lub być
to działanie przez 6 12 miesięcy lub do ich skutkiem ubocznym zlecanych przez leka-
śmierci (Meadow 1990), jednak maltretowa- rzy inwazyjnych badań diagnostycznych
ne mogą być też dzieci nastoletnie (Awadal- (Meadow 1982). Długotrwały uszczerbek na
lah, Vaughan, Kiin 2005), które często po- zdrowiu stwierdza się u 7,3% dzieci (Sheri-
twierdzajÄ… opisywane lekarzowi przez mat- dan 2003).
kę dolegliwości czy to ze strachu przed nią, U maltretowanego dziecka często obser-
czy ulegając jej perswazji i wierząc, że są cho- wuje się zaburzenia psychiczne. W badaniu,
re na tajemniczą chorobę, której lekarze nie którym objęto 54 dzieci w wieku 1 14 lat
potrafią zdiagnozować. (średnio 5 6 lat), od potwierdzenia naduży-
Osoba cierpiąca na MSBP indukuje cia rozwinęły się one u 13 dzieci mieszkają-
u podopiecznego częściej chorobę fizyczną cych nadal z chorymi matkami i u 14 dzie-
niż psychiczną. Do najczęściej indukowa- ci przeniesionych do rodzin zastępczych.
nych lub wymyślanych objawów należą: bóle Były to zaburzenia zachowania, zaburzenia
brzucha, wymioty, biegunka, spadek masy uwagi, zaburzenia sprawności umysłowej,
ciała, napady drgawkowe, duszność, infek- lęk indukowany określonymi sytuacjami lub
cje, gorączka, krwawienie, zatrucie, ospałość miejscami, zaburzenia snu, zespół stresowy
(Abdulhamid, Siegel 2008) . pourazowy (posttraumatic stress disorder 
Jeżeli maltretowane dziecko ma rodzeń- PTSD) (Bools, Nepale 1993).
stwo to istnieje wysokie prawdopodobień- Część dzieci będących ofiarami MSBP za-
stwo, że i ono jest ofiarą MSBP. Jak wynika czyna wiązać bycie chorym ze skupianiem
z przeglądu piśmiennictwa Abdulhamida na sobie uwagi, co wyzwala MS (Cleveland
i Siegel (Abdulhamid, Siegel 2008), u rodzeń- Clinic 2005).
100 Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
7. Leczenie MSBP
Podkreślmy raz jeszcze, że w MSBP osobą pia psychiatryczna i opieka psychologiczna
obciążoną zaburzeniem jest dorosły, najczęś- (Berg, Jones 1999). Zaleca się także psycho-
ciej matka, i leczenie tego zaburzenia jest le- terapiÄ™ poznawczo behawioralnÄ…  lecze-
czeniem właśnie jej, a nie dziecka, które jest nie powinno trwać wiele lat (Cleveland Cli-
jedynie ofiarą postępowania matki. Jednak nic 2005).
w zdiagnozowaniu tej jednostki chorobowej Nie ma znanych sposobów zapobiega-
kluczową rolę odgrywa pediatra, do którego nia występowaniu MSBP. Konieczne jest
wraca dziecko z fabrykowanymi objawami jak najwcześniejsze zabieranie dzieci spod
i przeważnie to on pierwszy wysuwa podej- opieki osoby zaburzonej, zapobiegnie ich
rzenie MSBP. Również epidemiologia MSBP szkodom zdrowotnym (Cleveland Clinic
jest opracowywana na podstawie zgłoszeń do 2005).
placówek służby zdrowia ofiar MSBP z niejas- U matek, u których wcześniej potwier-
nymi objawami chorobowymi, dzieci z obja- dzono MSBP, należy sprawdzić, czy nadal
wami zatrucia czy w stanie po podduszeniu. rozw3
ają szkodliwe działania wobec dzie-
Osobom dotkniętym MSBP propono- cka i nauczyć je akceptować niechciane dzie-
wana jest krótko- i długoterminowa tera- cko (Friedman, Resnick 2007).
Podsumowanie
MSBP stanowi groz
nÄ…, niekiedy letal- uchronienia dzieci przed dalszym maltre-
ną formę maltretowania dzieci. Ze względu towaniem i wcześniejszego obejmowania
na istotÄ™ tego zaburzenia, mogÄ… siÄ™ z niÄ… ze- chorych matek leczeniem psychiatrycznym
tknąć lekarze wszelkich specjalności. Lepsze i opieką psychologiczną.
poznanie skutków działań podejmowanych
przez cierpiące na MSBP matki i objawów Przedruk za zgodą wydawcy. Artykuł
sugerujących prawidłową diagnozę przyczy- opublikowano w: Psychiatria Polska 2010,
ni się do częstszego rozpoznawania zespołu, tom XLIV, numer 2.
Münchausen syndrome by proxy (MSBP), is a psychiatric disorder, a particular form of child abuse. An
impaired emotional relationship exists mainly between the mother and her child. According to the varie-
ty of victims symptoms, all medicine doctors may deal with this syndrome in every day clinical practice.
Still insufficient knowledge about the syndrome and its rare consideration in the differential diagnosis re-
sult in only severe, potentially lethal cases recognition. For many years the rest remains a source of a long-
term physical and mental injuries in victims. About 30 years from the first attempt to precisely point the
signalling symptoms for a proper diagnosis, we present the current knowledge on epidemiology, etiology,
diagnostic criteria, advised management and psychological portrait of the mother with the syndrome and
her child, the syndrome s victim.
Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012 101
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
Literatura
Abdulhamid I., Siegel P.T. (2008), Medscape s Continually Updated Clinical Reference. Münchausen
syndrome by proxy, www.emedicine.medscape.com/article/917525-overview, dostęp:
14.06.2009 r.
Asher R. (1951), Münchausen s syndrome, Lancet, vol. 1 (6), s. 339 341.
Awadallah N., Vaughan A., Kiin F. (2005), Münchausen by proxy: A case, chart series, and literature
review o folder victims, Child Abuse & Neglect, vol. 29 (8), s. 931 941.
Berg B., Jones D.P. (1999), Outcome of psychiatric intervention in factitious illness by proxy (Münchausen s
syndrome by proxy), Archives of Disease in Childhood, vol. 81 (16), s. 465 472.
Bools C.N., Nepale B.A., Meadow R. (1993),. Follow up of victims of fabricated illness (Münchausen
syndrome by proxy), Archives of Disease in Childhood, vol. 69, s. 625 630.
Cleveland Clinic (2005), Münchausen syndrome by proxy, www.clevelandclinic.org/disorders/
Factitious_Disorders/hic_Münchausen_Syndrome_by_Proxy.aspx, dostÄ™p: 13.06.2009 r.
Denny S.J., Grant C.C., Pinnock R. (2001), Epidemiology of Münchausen syndrome by proxy in New
Zealand, Journal of Paediatrics and Child Health, vol. 37 (3), s. 240 243.
Diagnostic and statistical manual of mental disorders (1994), Appendix B, 4thed., Washington, DC: APA.
Friedman S.H., Resnick P.J. (2007), Child murder by mothers: patterns and prevention, World Psy-
chiatry, vol. 6, s. 137 141.
Galvin H.K., Newton A.W., Vandeven A.M. (2005), Update on Münchausen syndrome by proxy,
Current Opinion in Pediatrics, vol. 17 (2), s. 252 257.
Godding V., Kruth M. (1991), Compliance with treatment in astma and Münchausen syndrome by pro-
xy, Archives of Disease in Childhood, vol. 66 (8), s. 956 960.
Jakubowska Winiecka A. (2008), WykÅ‚ad: ZastÄ™pczy zespół Münchausena, V Konferencja Na-
ukowa  Interdyscyplinarne przeciwdziałanie przemocy wobec dzieci. Zastępczy zespół
Münchausena. Aspekty medyczno prawne , 29.11.2008 r., Warszawa: Instytut  Pomnik
 Centrum Zdrowia Dziecka , materiały niepublikowane.
Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10 (2000), Kraków Warszawa:
Uniw. Wyd. Med. Vesalius, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Libow J.A. (1995), Münchausen by proxy victims in adulthood: a first look, Child Abuse & Neglect,
vol. 19 (9), s. 1131 1142.
McClure R.J., Davis P.M., Meadow S.R., Sibert J.R. (1996), Epidemiology of Münchausen syndro-
me by proxy, non-accidental poisoning, non-accidental suffocation, Archives of Disease in Child-
hood, vol. 75 (1), s. 57 61.
Meadow R. (1977), Münchausen syndome by proxy. The hinterland of child abuse, Lancet, vol. 2
(8033), s. 343 345.
Meadow R. (1982), Münchausen syndrome by proxy, Archives of Disease in Childhood, vol. 57 (2),
s. 92 98.
Meadow R. (1990), Suffocation, recurrent apnea, and sudden infant death, Journal of Paediatrics,
vol. 117 (3), s. 351 357.
Medscape s (2008), Continually Updated Clinical Reference. Münchausen syndrome by proxy, www.
emedicine.medscape.com/article/ 295258-overview, dostęp: 13.06.2009 r.
Przewoz
niczuk M. (2009), Zespół Münchausena per procura, www.dobryrodzic.pl, dostÄ™p:
02.07.2009 r.
Rosenberg D.A. (1987), Web of deceit: a literature review of Münchausen syndrome by proxy, Child
Abuse & Neglect, vol. 11 (4), s. 547 563.
102 Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012
DOMINIKA BERENT, ANTONI FLORKOWSKI, PIOTR GAA
ECKI " PRZENIESIONY ZESPÓA
MÜNCHAUSENA
Sheridan M.S. (2003), The deceit continues: an updated literature review of Münchausen syndrome by
proxy, Child Abuse & Neglect, vol. 27 (4), s. 431 451.
The Nemours Foundation. Münchausen by proxy syndrome (2007), www.kidshealth.org/parent/ge-
neral/sick/munchausen.html, dostęp: 04.01.2008 r.
Warner J.O., Hathaway M.J. (1984), Allergic form of Meadow s syndrome (Münchausen by proxy), Ar-
chives of Disease in Childhood, vol. 59 (2), s. 151 156.
Wciórka J. (red.) (2008), Kryteria diagnostyczne według DSM-IV-TR, Wrocław: Elsevier Urban &
Partner.
Dziecko krzywdzone " nr 2 (39) 2012 103