MIKROEKONOMIA
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
1/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
2/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Gospodarstwa domowe
" wyodrębnione ekonomicznie, samodzielne podmioty
gospodarki rynkowej,
" podejmują decyzje ekonomiczne (wybory),
" cel  zaspokojenie potrzeb swoich członków
(maksymalizacja użyteczności).
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
3/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Funkcje gospodarstw domowych
" społeczne (reprodukcja biologiczna, wychowanie,
powiązania społeczne),
" ekonomiczne (wynikają z powiązań z podmiotami
gospodarczymi, uczestniczenia w procesach gospodarczych),
 konsumpcyjna (nabywanie dóbr i usług),
 dochodowa (otrzymywanie dochodów z dostarczonych
producentom czynników wytwórczych).
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
4/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Model zachowania konsumenta
W celu określenia prawidłowości kierujących zachowaniem się
konsumentów i czynników wpływających na te zachowania
buduje się model zachowania konsumenta
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
5/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Podstawy współczesnej teorii zachowania się konsumenta
Ekonomiczna Wybory konsumenta są zgodne z jego własnym
racjonalność interesem i własnymi korzyściami (określenie
konsumenta i wartościowanie potrzeb, maksymalizacja użyteczności)
Konsument dokonuje wyborów między alternatywami
Wybory w oparciu
konsumpcji. Błędy w podejmowanych przez
o dostępne
konsumenta decyzjach wynikają głównie z braku
informacje
odpowiedniej informacji
Substytucyjność Konsument zaspakajając swoje potrzeby może
dóbr zastępować jedne dobra drugimi (struktura konsumpcji
wynika z preferencji, dochodów i cen dóbr)
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
6/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Racjonalne zachowanie się konsumenta
Założenia:
" konsument ma określone preferencje i potrafi określić swoje
potrzeby,
" konsument potrafi wartościować swoje potrzeby od najbardziej
do najmniej intensywnie odczuwalnych,
" konsument dokonuje wyboru w celu maksymalizacji własnej
satysfakcji (zadowolenia, użyteczności).
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
7/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Użyteczność
" miara zadowolenia z konsumpcji,
" subiektywny charakter,
" kategoria porządkowa, abstrakcyjna,
" odzwierciedla uporządkowany system preferencji.
Konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, wybierając taką
kombinację dóbr, która daje mu największe zadowolenie
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
8/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Użyteczność całkowita [UC]
" całkowity (ogólny) poziom zadowolenia wynikający
z konsumpcji danej ilości dóbr/usług,
" rośnie wraz ze wzrostem konsumpcji aż do pełnego
zaspokojenia potrzeby,
UC = Ł Qi (i=0,...,n)
Formuła
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
9/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Użyteczność marginalna/krańcowa [UM]
" zmiana użyteczności całkowitej spowodowana wzrostem/spadkiem
konsumpcji dobra/usługi o jednostkę,
" przyrost/spadek zadowolenia (użyteczności), w wyniku
zwiększenia/zmniejszenia konsumpcji dobra o jednostkę.
"UC
Formuła
UM =
"Qi
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
10/34
UC
0 23 4
1
Q
UM
0 234
1
Q
Zależność między użytecznością całkowitą a marginalną
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
11/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Zależność między użytecznością całkowitą a marginalną
Q UC UM
Wraz ze wzrostem konsumpcji dobra
o kolejna jednostkę:
00-
166
- rośnie użyteczność całkowita [UC], jednak
2104
jej przyrosty są coraz mniejsze,
3122
- maleje użyteczność marginalna [UM].
4131
5130
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
12/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Użyteczność marginalna/krańcowa [UM]
Prawo malejącej użyteczności krańcowej  I Prawo Gossena
W miarę wzrostu konsumpcji danego dobra użyteczność
całkowita rośnie, jednak przyrost ten jest coraz wolniejszy,
ponieważ użyteczność marginalna kolejnych
konsumowanych jednostek dobra zmniejsza się.
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
13/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Użyteczność marginalna/krańcowa [UM]
Przyrosty zadowolenia z konsumpcji (mierzone jaki użyteczność
marginalna) zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości
konsumowanego dobra,
Konsument maksymalizując zadowolenie będzie zwiększał
konsumpcję aż do momentu gdy UM = 0
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
14/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Preferencje konsumenta odzwierciedlają jego subiektywne pragnienia
i ocenę znaczenia oraz przydatności poszczególnych dóbr
System preferencji konsumenta opiera się na założeniach o:
" kompletności preferencji - konsument jest zdolny do określenia
wszystkich kombinacji dóbr, które preferuje, a które dają mu takie
samo zadowolenie (są mu obojętne),
" przechodniości preferencji (jeśli woli A od B i B od C,
to woli również A od C),
" nienasyconości zadowolenia konsumenta (woli posiadać zawsze
więcej niż mniej).
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
15/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Użyteczność marginalna a ceny dóbr
Założenia:
" konsument dysponuje dana wielkością dochodu [DP]
" konsument dąży do maksymalizacji użyteczności z konsumpcji dóbr,
" konsument rozdziela swój dochód na zakup dóbr X i Y,
" cena rynkowa jednostki dobra X wynosi [PX],
jednostka ceny dobra Y wynosi [PY].
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
16/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Przykład: kombinacje dobra X oraz dobra Y dające konsumentowi takie samo zadowolenie
Dobro X Dobro Y Kombinacje
15A
23B
32C
41,5D
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
17/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Krzywa obojętności
Zbiór punktów reprezentujących wszystkie kombinacje konsumpcji dóbr
X i Y dających konsumentowi taki sam poziom zadowolenia (taką samą
użyteczność całkowitą), czyli są dla konsumenta obojętne
Krzywa obojętności reprezentuje stały poziom użyteczności całkowitej
(zadowolenia)
Dla konsumenta mającego możliwość wyboru pomiędzy dwiema kombinacjami
dóbr (punkty na krzywej) wybór jest obojętny - obie kombinacje dóbr zapewniają
taką samą użyteczność całkowitą
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
18/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Krzywa obojętności
Y
Negatywne nachylenie KO oznacza, że
zwiększenie konsumpcji jednego dobra wymaga
zmniejszenia konsumpcji drugiego dobra
KO
X
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
19/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
W miarę przesuwania się po KO w górę wzrasta poziom
zadowolenia  powstaje uporządkowany system preferencji
Y
U KO1 < U KO2 < U KO3
KO3
KO2
KO1
X
Mapa obojętności
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
20/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Cechy krzywych obojętności
" nachylenie negatywne,
" nie przecinają się,
" nieskończenie wiele (mapa obojętności), a ich położenie
wskazuje na różnice w poziomie zadowolenia konsumenta
" wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych,
" reprezentują uporządkowany system preferencji,
" krzywe położone dalej od początku układu współrzędnych
reprezentują wyższy poziom użyteczności całkowitej niż krzywe
położone bliżej
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
21/34
Przykład: wzrost konsumpcji jednego z dóbr
Dobro X Dobro Y Kombinacje
15A
Y
23B
32C
A
5
41,5D
4
B
3
C
2
D
1
012 3 4
X
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
22/34
Przykład: wzrost konsumpcji jednego z dóbr
Zmiana
"Y "X
A B
21
Y
B C
11
C D
0,5 1
A
5
4
B
3
C
2
D
1
012 3 4
X
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
23/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Marginalna stopa substytucji XY [MSS XY]
MARGINALNA STOPA SUBSTYTUCJI XY  określa jaką ilość
dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X
o jednostkę w sytuacji, gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej
obojętności, czyli nie zmienia się poziom jego zadowolenia
z konsumpcji
"Y
MSS XY =
"X
"Y
Nachylenie krzywej obojętności =
"X
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
24/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Przykład: Marginalna stopa substytucja dobra X za dobro Y
Dobro X Dobro Y Kombinacje
Zmiana
"Y "X
15A
A B
23B 21
32C
11
B C
41,5D
C D 0,5 1
Zwiększając konsumpcję dobra X o kolejne jednostki konsument najpierw:
rezygnuje z ... jednostek dobra Y,
następnie rezygnuje z ... jednostek dobra Y
oraz z ... jednostek tego dobra
Charakter MSS.....................
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
25/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
MSS malejąca
MSS stała
MSS rosnąca
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
26/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Ograniczenie budżetu konsumenta
Cena jednostki dobra X wynosi [ PX ]
Cena jednostki dobra Y wynosi [ PY ]
Dochód konsumenta wynosi [ DP ]
Ograniczenie budżetu
DP = QX*PX + QY*PY
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
27/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Linia budżetu konsumenta
Przykład: PX = 5 j.p., PY = 3 j.p., DP = 15 j.p.
QY
5
4
3
2
1
1 2 3
QX
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
28/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Linia budżetu konsumenta
Przykład: PX = 5 j.p., PY = 3 j.p., DP = 15 j.p.
QY
DP/PY 5
4
3
2
1
1 2 3
QX
DP/Px
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
29/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Linia budżetu konsumenta
Linia budżetu konsumenta  przedstawia wszystkie
możliwe kombinacje dwóch dóbr X i Y, które konsument
może posiadać dysponując określonym dochodem [DP]
PX
Nachylenie linii budżetowej =
PY
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
30/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Równowaga (optimum) konsumenta
" decydując o wyborze kombinacji dóbr, konsument chce być jak
najbardziej zadowolony (znajdować się na jak najwyższej krzywej
obojętności
" wybierając, konsument zestawia swoje możliwości finansowe
z zamiarami dotyczącymi konsumpcji
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
31/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Równowaga (optimum) konsumenta
Optimum (równowaga) konsumenta znajduje się na
najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia
przy danym ograniczeniu budżetowym
Punkt równowagi konsumenta  punkt styczności linii
budżetowej z najwyżej położoną, możliwą do osiągnięcia
krzywą obojętności
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
32/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Równowaga (optimum) konsumenta
QY
Punkt optimum
E
Qx
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
33/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Równowaga (optimum) konsumenta
Warunki spełnione w punkcie optimum:
PX UMX
MSS XY ==
PY UMY
W punkcie optimum nachylenie krzywej obojętności jest takie same
jak nachylenie linii budżetowej
dr Elżbieta Lorek
Mikroekonomia
34/34
TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA
Równowaga (optimum) konsumenta
II Prawo Gossena
Maksymalne zadowolenie (użyteczność) z konsumpcji dobra
X i Y konsument osiąga wówczas, gdy stosunek
użyteczności marginalnych dóbr zrównuje się z relacją ich
cen
dr Elżbieta Lorek