BIOMECHANIKA KLINICZNA Autor: dr Helena Bartyzel UKAAD MIŚNIOWY WYKAAD ............................................................................................................. 3 UKAAD MIŚNIOWY ........................................................................................... 3 Mięśnie odpowiedzialne za ruch i współdziałanie w poszczególnych stawach. .......... 5 Mięśnie jedno- i dwustanowe badanie siły mięśniowej testem Lovetta ............... 17 Materiał pomocniczy przy uczeniu się mięśni i ich działania na poszczególne stawy 21 ĆWICZENIA ...................................................................................................... 23 ĆWICZENIE .................................................................................................... 23 KRZYŻÓWKA .................................................................................................. 23 TEST ............................................................................................................. 24 DRAG & DROP ................................................................................................ 25 DODATKI .......................................................................................................... 26 LITERATURA................................................................................................... 26 WYKAAD 1. UKAAD MIŚNIOWY Układ kostny i mięśniowy stanowią czynny narząd ruchu. yródło: www.msichicago.org Mięsnie szkieletowe są zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej zależnej od naszej woli. Jednostką czynnościową jest mięsień, który ma dwa przyczepy kostne. Dynamiczna praca mięśni występuje jeśli podczas ruchu przyczepy poszczególnych mięśni przybliżają się do siebie i oddalają. Może również wystąpić izometryczny skurcz bez dynamicznych ruchów. Taki izometryczny skurcz można uzyskać działając poprzez odpowiednie ruchy w sąsiednich stawach. Jest to zjawisko synergizmu mięśniowego. Przykład: " aby uzyskać napięcie mięśnia czworogłowego uda (prostownik kolana) wystarczy zgiąć grzbietowo stopę (ok. 200), " aby uzyskać napięcie trójgłowego ramienia należy zgiąć grzbietowo dłoń (600-700) Uwaga! Aby mięsień był zdolny do wykonania pracy (skurczu) musi mieć pewne (zdrowe) przyczepy, mieć odpowiednie unerwienie i dożywienie naczyniowe jest to tzw. jednostka motoryczna. Ruchy w poszczególnych stawach są w większości przypadkach wynikiem działania kilku mięśni na dany staw. W zależności od predyspozycji i budowy stawu (kuliste, zawiasowe) zachodzą ruchy w wielu osiach i płaszczyznach. Są to ruchy horyzontalne: zginania, prostowania, odwiedzenia itp. yródło: http://portalwiedzy.onet.pl/ W ciele człowieka występuje około 400 mięśni szkieletowych. Stanowią 40-50% masy ciała. Tworzą czynny układ ruchu. W mięśniu wyróżnia się dwie podstawowe części: brzusiec i ścięgna. Brzusiec jest czynną częścią mięśnia i jest zbudowany z włókien mięśniowych, stanowiących jego miąższ. Ścięgna to część bierna mięśni, zbudowane z tkanki łącznej, otoczonej błoną ościęgną. Ścięgna przymocowują mięsień do kości. W mięśniach wrzecionowatych ścięgna są obłe lub nieco spłaszczone. W zależności od rodzaju włókien tworzących mięsień wyróżnia się mięśnie białe i czerwone. U człowieka występują trzy rodzaje włókien mięśniowych: " mięśnie gładkie " mięśnie poprzecznie prążkowane " mięsień sercowy 1.1. Mięśnie odpowiedzialne za ruch i współdziałanie w poszczególnych stawach. ZESPOAY MIŚNIOWE ODCINKA SZYJNEGO I. Zespół mięśniowy wykonujący skłon głowy i szyi w przód (zgięcie): M. pochyły przedni Mięśnie szyi (musculi colli) dzielimy na trzy grupy: 1. M. pochyły środkowy 2. M. pochyły tylny 3. M. prosty przedni głowy 4. M. długi głowy 5. M. długi szyi 6. M. obojczykowo- mostkowo-sutkowy yródło: pl.wikipedia.org Uwaga! Skłon głowy i szyi w przód, wokół osi poprzecznej, odbywa się podczas skurczu obustronnego wyżej wymienionych mięśni. II. Zespół mięśniowy wykonujący skłon głowy i szyi w tył (wyprost): 1. M. najdłuższy część głowowa i szyjna 2. M. czworoboczny część górna 3. M. dzwigacz łopatki 4. M. biodrowo-żebrowy szyi 5. M. kolcowy część głowowa i szyjna 6. M. półkorcowy część głowowa i szyjna 7. M. wielodzielny część szyjna 8. M. płatowaty głowy 9. M. płatowaty szyi 10. Mm. Skręcające długie odcinka szyjnego 11. Mm. Miedzykolcowe część szyjna 12. M. prosty tylny głowy większy 13. M. prosty tylny głowy mniejszy 14. M. prosty boczny głowy 15. M. skośny górny głowy 16. Mm. Skręcające krótkie odcinka szyjnego Uwaga! Skłon głowy i szyi w tył (wyprost), wokół osi poprzecznej, odbywa się podczas obustronnego skurczu ww. mięśni. III. Zespół wykonujący skłon głowy i szyi w bok: 1. Mm. międzypoprzeczne 2. M. najdłuższy część głowowa i szyjna 3. M. biodrowo-żebrowy szyi 4. M. czworoboczny część górna 5. M. dzwigacz łopatki 6. M. kolcowy głowy i szyi 7. M. mostkowo-obojczykowo-sutkowy 8. M. pochyły przedni 9. M. pochyły środkowy 10. M. pochyły tylny 11. M. prosty przedni głowy 12. M. długi głowy 13. M. długi szyi 14. M. półkolcowy część głowowa i szyjna 15. M. wielodzielny 16. M. prosty boczny głowy 17. Mm. skręcające długie i krótkie odcinka szyjnego Uwaga! Wymienione mięśnie powodują skłon głowy i szyi w bok w działaniu jednostronnym, przy czy ruch odbywa się w tą stronę, po której w stosunku do osi wyrostków kolczystych leży napinający się mięsień. IV. Zespół mięśniowy wykonujący ruch skrętu głową i szyją: 1. M. wielodzielny część szyjna 2. M. mostkowo-obojczykowo-sutkowy 3. M. długi szyi 4. M. płatowy głowy 5. M. płatowy szyi 6. M. półkolcowy głowy 7. M. półkolcowy szyi 8. Mm. skręcające krótkie i długie odcinka szyjnego 9. M. prosty tylny głowy większy 10. M. prosty tylny głowy mniejszy 11. M. skośny górny głowy 12. M. skośny dolny głowy Uwaga! Wymienione mięśnie powodują skręt głowy i szyi w działaniu jednostronnym rotując w tę sama stronę, albo w przeciwną w zależności od przebiegu włókien. ZESPOAY MIŚNIOWE ODCINKA PIERSIOWO LDyWIOWEGO KRGOSAUPA I. Zespół mięśniowy wykonujący skłon tułowi a w przód (zgięcie): 1. M. prosty brzucha 2. M. skośny zewnętrzny brzucha 3. M. skośny wewnętrzny brzucha 4. M. biodrowo lędzwiowy (m. lędzwiowy większy, m. lędzwiowy mniejszy) II. Zespół mięśniowy wykonujący skłon tułowia w tył (wyprost): 1. M. najdłuższy klatki piersiowej 2. M. biodrowo-żebrowy klatki piersiowej 3. M. biodrowo-żebrowy lędzwi 4. M. kolcowy klatki piersiowej 5. M. półkolcowy klatki piersiowej 6. M. wielodzielny część piersiowa i lędzwiowa 7. M. skręcające klatki piersiowej długie i krótkie 8. M. skręcające lędzwi 9. M. czworoboczny lędzwi 10. M. międzykolcowe klatki piersiowej i lędzwi Prostowanie tułowia wokół osi poprzecznych odbywa się podczas działania obustronnego ww. mięśni. III. Zespół mięśniowy wykonujący skłon tułowia w bok (zgięcie w bok): Grupa przednia: 1. M. skośny zewnętrzny brzucha 2. M. skośny wewnętrzny brzucha 3. M. lędzwiowy większy 4. M. lędzwiowy mniejszy Grupa tylna: 5. M. najdłuższy klatki piersiowej 6. M. biodrowo-żebrowy lędzwi 7. M. kolcowy klatki piersiowej 8. M. półkolcowy klatki piersiowej 9. M. wielodzielny część piersiowa i lędzwiowa 10. M. skręcające klatki piersiowej i lędzwi 11. M. miedzy poprzeczne lędzwi Uwaga! Skłon tułowia w bok, wokół osi strzałkowych odbywa się podczas skurczu jednostronnego wyżej wymienionych mięśni. IV. Zespół mięśniowy wykonujący skręt tułowia: Grupa przednia: 1. M. skośny zewnętrzny brzucha 2. M. skośny wewnętrzny brzucha Grupa tylna: 3. M. półkorcowy klatki piersiowej 4. M. wielodzielny część piersiowa i lędzwiowa 5. M. skręcające klatki piersiowej długie i krótkie 6. M. skręcające lędzwi Uwaga! Skręcanie tułowia np. w prawo odbywa się podczas skurczu jednostronnego lewych mięśni grupy tylnej (3-6), lewego m. skośnego zewnętrznego brzucha oraz prawego m. skośnego wewnętrznego brzucha. ZESPÓA MIŚNIOWY OBRECZY KOCCZYN GÓRNYCH I. Zespół mięśniowy unoszący obręcz kończyn górnych: 1. M. czworoboczny część zstępująca 2. M. dzwigacz łopatki 3. M. równoległoboczny 4. M. obojczykowo-mostkowo-sutkowy (część obojczykową) II. Zespół mięśniowy wysuwający obręcz kończyn górnych w przód: 1. M. piersiowy większy 2. M. zębaty przedni 3. M. piersiowy mniejszy 4. M. podobojczykowy III. Zespół mięśniowy cofający obręcz kończyn górnych w tył: 1. M. czworoboczny część środkowa 2. M. równoległoboczny 3. M. najszerszy grzbietu (pośrednio) IV. Zespół mięśniowy opuszczający obręcz kończyn górnych: 1. M. czworoboczny część wstępująca 2. M. najszerszy grzbietu 3. M. zębaty przedni część dolna 4. M. piersiowy mniejszy 5. M. podobojczykowy ZESPÓA MIŚNIOWY OKOLICY STAWU RAMIENNEGO I. Zespół mięśniowy zginający kończynę górna w stawie ramiennym: 1. M. naramienny część obojczykowa 2. M. naramienny część barkowa 3. M. nadgrzebieniowy 4. M. dwugłowy ramienia głowa długa 5. M. podgrzebieniowy 6. M. piersiowy większy część obojczykowa 7. M. kruczo-ramienny 8. M. podłopatkowy 9. M. dwugłowy ramienia głowa krótka II. Zespół mięśniowy unoszący kończynę górną powyżej poziomu przez zgięcie w stawie ramiennym: 1. M. naramienny część obojczykowa 2. M. dwugłowy ramienia obie głowy 3. M. kruczo- ramienny 4. M. czworoboczny część zstępująca 5. M. zębaty przedni część dolna III. Zespół mięśniowy prostujący kończynę górną w stawie ramiennym: 1. M. naramienny część grzebieniowa 2. M. podłopatkowy 3. M. obły większy 4. M. najszerszy grzbietu 5. M. trójgłowy ramienia głowa długa IV. Zespół mięśniowy odwodzący kończynę górną w stawie ramiennym: 1. M. naramienny część barkowa 2. M. nadgrzebieniowy 3. M. podgrzebieniowy część górna 4. M. dwugłowy ramienia głowa długa 5. M. naramienny (część obojczykowa i grzebieniowa) dopiero przy zapoczątkowaniu ruchu przez pozostałe mięśnie tej grupy V. Zespół mięśniowy unoszący kończynę górną powyżej poziomu przez odwiedzenie w stawie ramiennym: 1. M. naramienny część barkowa 2. M. nadgrzebieniowy 3. M. podgrzebieniowy część górna 4. M. dwugłowy ramienia głowa długa 5. M. naramienny część obojczykowa i grzebieniowa, ale dopiero po zapoczątkowaniu ruchu przez pozostałe mięśnie z tej grupy 6. M. czworoboczny część zstępująca 7. M. zębaty przedni część dolna VI. Zespół mięśniowy przywodzący kończynę górną w stawie ramiennym: 1. M. piersiowy większy 2. M. trójgłowy ramienia głowa długa 3. M. obły większy 4. M. najszerszy grzbietu 5. M. kruczo-ramienny 6. M. dwugłowy ramienia głowa krótka 7. M. podłopatkowy VII. Zespół mięśniowy przywodzący kończynę górną w stawie ramiennym: 1. M. piersiowy większy 2. M. naramienny część obojczykowa 3. M. kruczo-ramienny 4. M. dwugłowy ramienia głowa krótka VIII. Zespół mięśniowy odwodzący kończynę górną w stawie ramiennym w płaszczyznie poprzecznej: 1. M. naramienny część grzebieniowa 2. M. obły mniejszy 3. M. podgrzebieniowy 4. M. najszerszy grzbietu w tym ruchu działa słabo 5. M. trójgłowy ramienia głowa długa w tym ruchu działa słabo IX. Zespół mięśniowy rotujący zewnętrznie kończynę górna w stawie ramiennym: 1. M. podgrzebieniowy 2. M. naramienny część grzebieniowa 3. M. obły mniejszy 4. M. trójgłowy ramienia głowa długa 5. M. nadgrzebieniowy X. Zespół mięśniowy rotujący wewnętrznie kończynę górną w stawie ramiennym: 1. M. podłopatkowy 2. M. piersiowy większy 3. M. dwugłowy ramienia głowa długa 4. M. obły większy 5. M. najszerszy grzbietu 6. M. naramienny część obojczykowa ZESPOAY MIŚNIOWE OKOLICY STAWU AOKCIOWEGO I. Zespół mięśniowy zginający kończynę górną w stawie łokciowym: 1. M. dwugłowy ramienia 2. M. ramienny 3. M. ramienno-promieniowy 4. M. nawrotny obły 5. M. zginacz promieniowy nadgarstka 6. M. dłoniowy długi 7. Zginacz łokciowy nadgarstka 8. M. prostownik promieniowy długi nadgarstka II. Zespół mięśniowy prostujący kończynę górną w stawie łokciowym: 1. M. trójgłowy ramienia 2. M. łokciowy III. Zespół mięśniowy odwracający przedramię w stawach promieniowo- łokciowym bliższym i dalszym (supinacja): 1. M. dwugłowy ramienia 2. M. odwracacz ramienia 3. M. ramienno-promieniowy 4. M. odwodziciel długi kciuka 5. M. prostownik długi kciuka 6. M. prostownik wskaziciela IV. Zespół mięśniowy nawracający przedramię w stawach promieniowo- łokciowym bliższym i dalszym (pronacja): 1. M. nawrotny obły 2. M. nawrotny czworoboczny 3. M. zginacz promieniowy nadgarstka 4. M. prostownik promieniowy długi nadgarstka 5. M. dłoniowy długi 6. M. ramienno-promieniowy w zależności od ustawienia przedramienia w pozycji wyjściowej ZESPOAY MIŚNIOWE OKOLICY STAWÓW PROMIENIOWO-NADGARSTKOWEGO I ŚRÓDNADGARSTKOWYCH I. Zespół mięśniowy zginający rękę w stawach promieniowo- nadgarstkowym i śródnadgarstkowym: 1. M. zginacz powierzchniowy palców 2. M. zginacz głęboki palców 3. M. zginacz łokciowy nadgarstka 4. M. zginacz długi kciuka 5. M. zginacz promieniowy nadgarstka 6. M. odwodziciel długi kciuka 7. M. dłoniowy długi II. Zespół mięśniowy prostujący rękę w stawach promieniowo- nadgarstkowym i śródnadgarstkowym: 1. M. prostownik palców 2. M. prostownik łokciowy nadgarstka 3. M. prostownik promieniowy długi nadgarstka 4. M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka 5. M. prostownik wskaziciela 6. M. prostownik długi kciuka 7. M. prostownik palca małego III. Zespół mięśniowy odwracający rękę w stawach promieniowo- nadgarstkowym i śródnadgarstkowym: 1. M. prostownik promieniowy długi nadgarstka 2. M. odwodziciel długi kciuka 3. M. prostownik promieniowy krótki nadgarstka 4. M. prostownik długi kciuka 5. M. prostownik wskaziciela 6. M. zginacz promieniowy nadgarstka IV. Zespół mięśniowy przywodzący rękę w stawach promieniowo- nadgarstkowym i śródnadgarstkowym: 1. M. zginacz łokciowy nadgarstka 2. M. prostownik łokciowy nadgarstka V. Zespół mięśniowy zginający i prostujący palce ręki (II-V) w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych: 1. M. zginacz powierzchniowy i głęboki palców 2. M. prostownik palców 3. Mm. międzykostne dłoniowe i grzbietowe (prostowanie i zginanie) 4. Mm. glistowate (prostowanie i zginanie) VI. Zespół mięśniowy odwodzący i przywodzący palce (II-V), od i do osi palca III: 1. M. międzykostne grzbietowe - odwodzenie 2. M. międzykostne dłoniowe przywodzenie VII. Zespół mięśniowy zginający palec pierwszy (kciuk) w stawie śródręczno- paliczkowym i międzypaliczkowym: 1. M. zginacz długi i krótki kciuka 2. M. przywodziciel kciuka VIII. Zespół mięśniowy prostujący palec pierwszy (kciuk) w stawie śródręczno-paliczkowym i międzypaliczkowym: 1. M. prostownik długi kciuka 2. M. prostownik krótki kciuka IX. Zespół mięśniowy odwodzący palec pierwszy (kciuk): 1. M. zginacz krótki kciuka 2. M. odwodziciel krótki i długi kciuka X. Zespół mięśniowy przywodzący pierwszy palec kciuk): 1. M. prostownik długi kciuka 2. M. międzykostny grzbietowy XI. Zespół mięśniowy wykonujący przeciwstawienie kciuka pozostałym palcom reki (tzw. opozycja kciuka): 1. M. zginacz długi i krótki kciuka 2. M. przywodziciel kciuka 3. M. przeciwstawiacz kciuka MIŚNIE KOCCZYNY DOLNEJ ZESPOAY MIŚNIOWE OKOLICY STAWU BIODROWEGO I. Zespół mięśniowy zginający kończynę dolą w stawie biodrowym, z pozycji siedzącej (od 90 zgięcia do końca zakresu ruchu): 1. m. biodrowo-lędzwiowy 2. m. lędzwiowy większy 3. m. biodrowy 4. m. czworogłowy uda (m. prosty uda) 5. m. przywodziciel wielki część przednia 6. m. pośladkowy średni część przednia 7. m. krawiecki 8. m. naprężacz powięzi szerokiej uda 9. m. pośladkowy mały 10. m. przywodziciel krótki II. Zespół mięśniowy zginający kończynę dolną w stawie biodrowym od pozycji pośredniej do zgięcia 50-60: 1. m. prosty uda 2. m. naprężacz powięzi szerokiej 3. m. krawiecki 4. oraz pozostałe mięśnie tego zespołu wymienione wyżej III. Zespół mięśniowy prostujący kończynę dolną w stawie biodrowym (ze zgięcia 90 do pozycji pośredniej): 1. m. pośladkowy wielki (część udowa) 2. m. przywodziciel wielki 3. m. półbłoniasty 4. m. pośladkowy wielki (część pasmowa) 5. m. półścięgnisty 6. m. pośladkowy średni (część tylna) 7. m. czworoboczny uda 8. m. przywodziciel krótki 9. m. zasłaniacz zewnętrzny 10. m. dwugłowy uda (głowa długa) 11. m. smukły 12. m. pośladkowy mały (część tylna) 13. m. gruszkowaty 14. m. zasłaniacz wewnętrzny oraz mm. Blizniacze IV. Zespół mięśniowy prostujący kończynę dolną w stawie biodrowym (od pozycji pośredniej do pełnego wyprostu): 1. m. półbłoniasty 2. dwugłowy uda (głowa długa) 3. m. półścięgnisty 4. oraz w mniejszym stopniu mm. tego zespołu wymienione wyżej V. Zespół mięśniowy odwodzący kończynę dolną w stawie biodrowym: 1. m. pośladkowy średni 2. m. prosty uda 3. m. pośladkowy wielki (część pasmowa) 4. m. naprężacz powięzi szerokiej 5. m. pośladkowy mały 6. m. krawiecki 7. m. gruszkowaty VI. Zespół mięśniowy przywodzący kończynę dolną w stawie biodrowym: 1. m. pośladkowy wielki 2. m. przywodziciel wielki 3. m. przywodziciel długi i krótki 4. m. biodrowo-lędzwiowy 5. m. półbłoniasty 6. m. dwugłowy uda (głowa długa) 7. m. grzebieniowy 8. m. zasłaniacz wewnętrzny oraz mm. blizniacze 9. m. zasłaniacz zewnętrzny 10. m. półścięgnisty 11. m. czworoboczny uda 12. m. smukły VII. Zespół mięśniowy rotujący zewnętrznie kończynę dolną w stawie biodrowym: 1. m. pośladkowy średni i wielki 2. m. zasłaniacz wewnętrzny oraz mm. blizniacze 3. m. przywodziciel wielki 4. m. gruszkowaty 5. m. biodrowo-lędzwiowy 6. m. pośladkowy mały (część tylna) 7. m. prosty uda 8. m. zasłaniacz zewnętrzny 9. m. przywodziciel krótki i długi 10. m. grzebieniowy 11. m. dwugłowy uda (głowa długa) 12. m. czworoboczny uda 13. m. krawiecki 14. m. smukły VIII. Zespół mięśniowy rotujący wewnętrznie kończynę dolną w stawie biodrowym: 1. m. naprężacz powięzi szerokiej 2. m. pośladkowy mały (część przednia) 3. m. prosty uda 4. m. pośladkowy średni (część przednia) 5. m. dwugłowy uda (głowa długa) 6. m. przywodziciel wielki 7. m. smukły ZESPOAY MIŚNIOWE OKOLICY STAWU KOLANOWEGO I. Zespół mięśniowy zginający kończynę dolną w stawie kolanowym: 1. m. półbłoniasty 2. m. półścięgnisty 3. m. dwugłowy uda 4. m. smukły 5. m. krawiecki 6. m. brzuchaty łydki współdziała w tym ruchu przy ustabilizowanej stopie. W przypadku braku stabilizacji stopy jego działanie jest słabe. 7. m. podkolanowy w tym ruchu jego działanie jest słabe. Funkcją podstawową tego mięśnia jest napinanie torebki stawowej. II. Zespół mięśniowy prostujący kończynę dolną w stawie kolanowym: 1. m. czworogłowy uda 2. m. stawowy kolana ZESPOAY MIŚNIOWE OKOLICY STAWÓW SKOKOWO-GOLENIOWEGO I STOPY I. Zespół mięśniowy zginający stopę w stawie skokowo-goleniowym (zgięcie podeszwowe): 1. m. brzuchaty łydki 2. m. płaszczkowaty 3. m. zginacz długi palucha i palców 4. m. piszczelowy tylny 5. m. strzałkowy długi i krótki II. Zespół mięśniowy prostujący stopę w stawie skokowo-goleniowym (zgięcie grzbietowe): 1. m. piszczelowy przedni 2. m. prostownik długi palców i palucha 3. m. strzałkowy trzeci III. Zespół mięśniowy odwracający stopę w stawach międzystępowych (supinacja stopy): 1. m. brzuchaty łydki 2. m. płaszczkowaty 3. m. piszczelowy tylny 4. m. prostownik długi palucha 5. m. zginacz długi palców 6. m. piszczelowy przedni IV. Zespół mięśniowy nawracający stopę w stawach międzystępowych (pronacja stopy): 1. m. strzałkowy długi i krótki 2. m. prostownik długi palców 3. m. strzałkowy trzeci V. Zespół mięśniowy zginający palce stopy (od 2 do 5): 1. m. zginacz długi i krótki palców 2. m. glistowate 3. m. zginacz krótki palca małego VI. Zespół mięśniowy prostujący pacce stopy (od 2 do 5): 1. m. prostownik długi i krótki palców VII. Zespół mięśniowy zginaczy palucha: 1. m. zginacz długi i krótki palucha 2. m. odwodziciel palucha VIII. Zespół mięśniowy prostowników palucha: 1. m. prostownik długi i krótki palucha MIŚNIE OD PRZODU 1- mięśnie podgnykowe, 2- mięsień okrężny ust, 3- m. okrężny oka, 4-brzusiec czołowy mięśnia potyliczno-czołowego, 5- m.skroniowy, 6- m.żwacz, 7-m.mostkowo- obojczykowo-sutkowy, 8-m.szeroki szyi, 9- m.naramienny, 10-m.piersiowy większy, ll- m.ramienny, 12-m.ramienno-prorTUeniowy, 13-m. skośny zewnętrzny brzucha, 14-m- obszerny boczny, 15-m. obszerny pośredni, 16-rzepka, 17-m.obszerny przyśrodkowy, 18-troczek dolny mięśni prostowników, 19-troczek górny mięśni prostowników, 20-m. prostownik palców stopy długi, 21-m. piszczelowy przedni, 22-mięśniestrzatkowe,23- pasmo biodrowo-piszczelowe, 24-m.prosty uda, 25-m.krawiecki, 26-m.smukły, 27- mięśnie przywodziciele uda, 28-m. napręzacz powięzi szerokiej, 29-m. dłoniowy długi, 30-m. skośny wewnętrzny brzucha. 31-m.zginacz nadgarstka łokciowy, 32-mięś-nie palca małego, 33-mięśnie kłębu kciuka, 34-m.ramienno-promieniowy, 35-m.zginacz nadgarstka promieniowy, 36-pochewka m.prostego brzucha, 37-m. prosty brzucha, 38- m. dwugłowy ramienia, 39-m.kruczo-ramienny, 40-m.piersiowy mniejszy, 41-mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne. Mięśnie szkieletowe są zbudowane z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej, której skurcze są zależne od naszej woli. MIŚNIE OD TYAU 1-m.dzwigacz łopatki, 2-mięśnie równoległoboczne, 3-m. prostownik grzbietu, 4- m.zębaty tylny, 5- m.pośladkowy mały, 6-m.gruszkowaty, 7-mięśnie blizniacze, 8- m. czworoboczny uda, 9-m.dwugłowy uda, 10-m. półścięgnisty, 11-m.półbłoniasty, 12- m.trójgłowy łydki, 13- ścięgno piętowe (Achillesa), 14-guz piętowy, 15-m.pośladkowy wielki, 16-m.pośladkowy średni, 17-m.najszerszy grzbietu, 18-m. prostownik długi kciuka, 19-m.prostownik nadgarstka łokciowy, 20-mięśnie prostowniki nadgarstka promieniowe, 21-m.prostownik palców, 22- m.łokciowy, 23- m. trójgłowy ramienia, 24- m.czworoboczny. 1.2. Mięśnie jedno- i dwustanowe badanie siły mięśniowej testem Lovetta Podstawową funkcją mięśnia jest skurcz, który powstaje na skutek pobudzenia mięśnia poprzez układ nerwowy. W zależności od formy oddziaływania na stawy rozróżniamy: - mięśnie jednostawowe głębiej położone - mięśnie dwustanowe - może oddziaływać różnorodnie np.: zginać jeden staw i prostować drugi. Mięśnie te umiejscowione są głównie w obrębie ramienia i uda, np.: m. trójgłowy ramienia (jego głowa długa działa prostując staw ramienny i łokciowy, a pozostałe głowy, boczna i przyśrodkowa, prostują tylko staw łokciowy), m. dwugłowy uda, m. półścięgnisty, m. półbłoniasty (mięśnie te prostują staw biodrowy i zginają kolanowy). - mięśnie wielostawowe położone powierzchownie - mogą oddziaływać jednakowo na wszystkie stawy (np.: tylko prostują), bądz różnorodnie (zginają i prostują) stawy nad którymi przebiegają. Mięśnie te umiejscowione są przede wszystkim na przedramieniu i podudziu. Metoda Lovetta, która została opublikowana w 1932 r., jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną metodą subiektywnej oceny siły mięśniowej. Opiera się na badaniu ręcznym poszczególnych mięśni w określonych pozycjach i przy określonym ruchu. W każdym ruchu jest jeden mięsień, który głównie za tę czynność odpowiada. Poprzez odpowiednią pozycję izoluje się go od innych mięśni synergistycznych. Lovett rozróżnia następujące stopnie siły mięśnia: 0 - to brak czynnego skurczu mięśnia. 1 - ślad czynnego skurczu mięśnia. 2 - wyrazny skurcz mięśnia i zdolność wykonania ruchu przy pomocy badającego i przy odciążeniu odcinka ciała wprowadzonego w ruch przez dany mięsień. 3 - zdolność do wykonywania ruchu czynnego samodzielnego z pokonaniem ciężkości danego odcinka ciała 4 - zdolność do wykonania czynnego ruchu z pewnym oporem 5 - prawidłowa siła, tj. zdolność wykonywania czynnego ruchu z pełnym oporem. Stwierdzenie śladu czynnego skurczu mięśnia (stopnia 1) jest trudne i możliwe tylko dla mięśni leżących powierzchownie. Ślad tego skurczu można wyczuć drogą palpacji w okolicy brzuśca mięśnia lub wyczuć i zobaczyć w miejscu, gdzie ścięgno mięśnia przebiega tuż pod skórą. Oznaczenie siły mięśnia przez stopień 2 wymaga odciążenia, tj. wyeliminowania masy tej części ciała, którą badany mięsień wprowadza w ruch. Odciążenie uzyskujemy przez podtrzymanie danego odcinka ciała rękoma badającego, jego podwieszenie lub ułożenie na gładkim, wytalkowanym podłożu. Mięsień o sile stopnia 3 jest zdolny pokonać masę odcinka ciała, którym porusza, a pacjent na komendę badającego wykonuje ruch czynny w pełnym zakresie. Test na siłę mięśnia stopnia 4 oznacza taką siłę, która pozwala na wykonanie ruchu czynnego z pokonaniem masy odcinka ciała i przeciw umiarkowanemu oporowi. Opór ten stawia ręka badającego w okolicy końcowego przyczepu mięśnia. Kierunek stawianego oporu wywołanego siłą działania badanego mięśnia. Stopień mięśnia 5 oznacza działanie mięśnia z normalną siłą, zdolność wykonania czynnego ruchu przeciw pełnemu oporowi. Badanie rozpoczyna się od testu na 3. W praktyce często rozszerzamy skalę używając znaków plus i minus, np.: +3, -2. Izotoniczna, izometryczna i synergistyczna praca mięśni przykłady wykorzystania zespołów dynamicznych w stosowaniu ćwiczeń profilaktycznych i leczniczych. Skurcz jest wyrazem stanu czynnościowego mięśnia. Mięsień kurcząc się zbliża z pewną siłą swe przyczepy i jeżeli jeden lub oba przyczepy mięśnia są ruchome, dochodzi do wzajemnego ich przemieszczania. Taki skurcz mięśnia nosi nazwę skurczu izotonicznego. Oznacza to, że napięcie mięśnia podczas skurczu izotonicznego nie zmienia się, natomiast zmienia się jego długość początkowa. Pobudzony mięsień, którego oba przyczepy są unieruchomione, zwiększa swoje napięcie, a jego długość nie ulega zmianie. Ten typ czynności mięśnia nazywamy skurczem izometrycznym. W ruchach dowolnych istnieje współdziałanie obu rodzajów czynności mięśni. Podniesienie dużego ciężaru zapoczątkowuje skurcz izometryczny i dopiero po przezwyciężeniu oporu dochodzi do skurczu izotonicznego. Niekiedy możemy się również spotkać z innymi stanami czynnościowymi mięśni. Należą do nich: " Napięcie mięśniowe nazywa się pewien stan przygotowania mięśnia do skurczu. Odróżnia się napięcie mięśni prawidłowe, wzmożone lub obniżone. Wzmożone występuje w niektórych chorobach ośrodkowego układu nerwowego, obniżone napięcie spotyka się u ludzi w wieku podeszłym prowadzących leżący tryb życia. " Skurcz tężcowy (toniczny) - jeżeli impulsy docierają w czasie krótszym niż zdąży nastąpić rozkurcz mięśnia np. skurcze mięśni żwaczy (szczękościsk), skurcz mięśni twarzy (uśmiech sardoniczny), napadowe skurcze tężcowe mięśni karku. " Skurcz kloniczny polega na serii szybkich skurczów mięśnia lub poszczególnych jego części. Przykładem skurczów klonicznych są np.: dreszcze. Ćwiczenia synergistyczne polegają na wywołaniu napięcia izometrycznego w innej grupie mięśniowej odległej topograficznie. W ćwiczeniach tych wykorzystuje się zjawisko tzw.: promieniowania ruchowego. Istotną cechą tej metody jest wg. M. Weissa wykorzystanie zjawisk współdziałania mięśni w stale zmieniających się układach symergistycznych pod wpływem odpowiednio dobranych ruchów z określonym oporem i dozowaną pozycją . Cele: " uzyskanie na drodze skrzyżowania odruchu fizjologicznego lub na drodze pobudzenia zespołów dynamicznych, napięcia izometrycznego mięśni " pomoc w trofice " utrzymanie aktywności mięśni w gipsie Wskazania: " unieruchomienie kończyny całkowite lub częściowe w opatrunku gipsowym " ćwiczenie przeszczepionych mięśni " przy zaniku mięśni Przeciwwskazania: " niewydolność krążenia " niewydolność układu oddechowego " zły ogólny stan pacjenta " wysoka temperatura ciała Metodyka: " synergia - współdziałanie wielu czynników, skuteczniejsze od sumy ich oddzielnych działań - współdziałanie niekiedy bardzo odległych mięśni w celu stabilizacji odcinka bliższego - polega na wzajemnie zmieniającym się stosunku napięcia antagonistów i agonistów podczas ruchu - nie jest wartością stałą i zmienia się w zależności od wielu czynników tj: wiek, sprawność, choroba " m. agonistyczne - mięśnie bezpośrednio odpowiedzialne za ruch " m. antagonistyczne - mięśnie przeciwdziałające agonistom, odpowiedzialne za rozluznienie " zasady wykonania ruchu: - żeby doszło do ruchu musi nastąpić skurcz agonistów przy jednoczesnym rozluznieniu antagonistów - rozluznienie to następuje na drodze odruchowej " warunki prawidłowego wykonania ćwiczeń synergistycznych: o ćwiczenia powinny obejmować możliwie największą liczbę zespołów dynamicznych, które maja odpowiadać za przerzut o muszą być wykonywane z max. oporami o muszą być wykonywane do pełnego zmęczenia o ćwiczenia te prowadzimy minimum 4 razy dziennie " synergizmy ipsilateralne: o ćwiczenia synergistyczne, w których do pobudzenia żądanego mięśnia wykorzystuje się ruchy tą kończyną, w której się on znajduje. " synergizmy kontrlateralne: o ćwiczenia synergistyczne, w których do pobudzenia żądanego mięśnia wykorzystuje się ruchy przeciwną kończyną np. zgięcie przedramienia z maks. oporem wyzwala współnapięcie w m. dwugłowym ramienia po przeciwnej stronie. " synergizmy bezwzględne (wrodzone): - wrodzone, utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące w mniejszym lub większym nasileniu u każdego osobnika. To m.in. odruch ssania. Do najbardziej znanych w narządzie ruchu należą: 1. KOCCZYNA DOLNA - wyprost stopy z oporem powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda 2. KOCCZYNA GÓRNA - zgięcie grzbietowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji nawróconej napięcie mięśnia trójgłowego - zgięcie dłoniowe w stawie promieniowo-nadgarstkowym powoduje w pozycji odwróconej napięcie mięśnia dwugłowego 3. TUAÓW - uniesienie głowy w płaszczyznie strzałkowej leżąc tyłem, powoduje napięcie mięśnia prostego brzucha - uniesienie głowy w pozycji leżenia przodem powoduje napięcie mięśni pośladkowych wielkich - synergizmy bezwzględne są wykorzystywane do aktywizacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które znajdują się w unieruchomieniu - zapobiegają narastaniu zaników mięśniowych z powodu bezruchu, ograniczeniom ruchomości " synergizmy względne (nabyte): - tworzą się na bazie łuków odruchowych i są osobniczo odmienne - określamy je na podstawie badania elektromiograficznego (powierzchniowe, igłowe) - badania elektromiograficzne pozwalają określić, które ruchy wykonane z oporem w odległym stawie wywołują stan największego napięcia w interesującym nas zespole dynamicznym - są nietrwałe i utrzymują się około 14 dni - najczęściej powstające synergizmy względne: 1. MISIEC CZWOROGAOWY UDA - zgięcie stawu biodrowego w pozycji leżenia tyłem, sterowany dołem - odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym - wyprost i zgięcie w stawie skokowym górnym - przejście z siadu do leżenia i powrót - rotacja wewnętrzna i zewnętrzna 2. NAPINACZ POWIZI SZEROKIEJ - zgięcie i wyprost w stawie kolanowym - zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym - zgięcie i wyprost w stawie biodrowym - leżenie przodem skłon tułowia w tył 3. MISIEC KRAWIECKI - zgięcie w stawie biodrowym sterowane górą (przejście do siadu z pozycji leżąc tyłem) - odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym - wyprost w stawie kolanowym - zgięcie i wyprost w stawie skokowym górnym 4. MIŚNIE POŚLADKOWE - zgięcie w stawie kolanowym - leżenie przodem skłon tułowia w tył - przywiedzenie kończyny górnej Za pomocą omawianej grupy ćwiczeń nie można osiągnąć efektu wzmacniania mięśni. Pomagają one jedynie opóznić występowanie prostych zaników z nieczynności. 1.3. Materiał pomocniczy przy uczeniu się mięśni i ich działania na poszczególne stawy " Działanie mięśni na poszczególne stawy ĆWICZENIA 1. ĆWICZENIE Odpowiedz na pytania z zakresu układu mięśniowego i biomechaniki mięśni: 1. Podział mięśni na powierzchowne i głębokie podaj przykłady. 2. Wymień mięsnie i podaj przyczepy mięśni odpowiedzialnych za wyprost i ruchy rotacji w stawie biodrowym. 3. Podaj metodykę badania siły mięśnia pośladkowego dużego. 4. Współdziałanie mięśni zginających staw biodrowy wymień spośród nich mięsień jednostawowy. 5. Plastyczność stopy uwarunkowania. 6. Zachowanie się mięśni podczas chodu fizjologicznego. 7. Wymień mięśnie odpowiedzialne za stabilizację miednicy i podaj przyczepy. 2. KRZYŻÓWKA 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 1. Skurcz, który powoduje, że oba przyczepy mięśnia są unieruchomione, mięsień zwiększa swoje napięcie, a jego długość nie ulega zmianie. 2. Jest najdłuższym mięśniem człowieka. Funkcja: Zginacz, odwodzicie i rotator zewnętrzny stawu biodrowego. Zginacz stawu kolanowego. 3. Wyróżniamy prawidłowe, wzmożone lub obniżone & & & ..mięśni. 4. Mięsień & & & & Funkcja: Zgina kończynę dolną w stawi kolanowy. Dodatkowo prostuje i przywodzi kończynę dolną w stawie biodrowym. 5. Skurcz, który powoduje, że mięsień kurcząc się zbliża z pewną siłą swe przyczepy i jeżeli jeden lub oba przyczepy mięśnia są ruchome, dochodzi do wzajemnego ich przemieszczania. 6. Mierzy się Testem Lovetta. 7. Mięsień kończyny górnej, który dzielimy na część obojczykową, barkową i grzebieniową. 3. TEST 1. Przyczep końcowy mięśnia sartorius to: a) Kłykieć boczny kości piszczelowej b) Przyśrodkowa strona kłykcia przyśrodkowego kości piszczelowej c) Guzowatość piszczeli d) Głowa strzałki 2. Krętarz Duzy jest punktem do przyczepu: a) M. czworogłowego uda b) M. pośladkowego średniego c) M. krawieckiego d) M. biodrowo-lędzwiowego 3. Za ostatnie 15 stopni wyprostu w stawie kolanowym odpowiada mięsień: a) Prosty uda b) Obszerny boczny c) Obszerny przyśrodkowy d) Pośladkowy mały 4. Mięsień dwustawowy biegnący po przedniej stronie kości ramiennej to: a) M. dwugłowy ramienia (głowa długa) b) M. ramienny c) M. trójgłowy ramienia d) M. naramienny akton przedni 5. Docisk stawowy to inaczej: a) Trakcja b) Kompresja c) Elongacja d) Synergizm mięśniowy 6. Sakralizacja to: a) Wysunięcie się jednego kręgu względem drugiego b) Zrośnięcie się ostatniego kręgu L z kością S c) Oderwanie się pierwszego kręgu krzyżowego od kości d) Wysuwanie się tarczki międzykręgowej 7. Objaw Wernickiego-Manna to objaw: a) Przykurczu zgięciowo-przywiedzeniowego w stawie biodrowym b) Krzyżowanie nóg na skutek spastyczności c) To inaczej chód koszący d) To mała pięść 8. Mięsień trójgłowy łydki odpowiada: a) Za zgięcie podeszwowe stopy b) Wspomaga zgięcie kolana c) Ma wpływ na propulsję stopy d) Wszystkie odpowiedzi korespondują z pytaniem 9. Ruchy w płaszczyznie czołowej to ruchy: a) Zginania i prostowania b) Zginania i przywodzenia c) Odwodzenia i prostowania d) Przywodzenia i odwodzenia 4. DOPASUJ POJCIA Skurcz izotoniczny impulsy docierają w czasie krótszym niż zdąży nastąpić rozkurcz mięśnia. Napięcie mięśniowe napięcie mięśnia podczas skurczu zwiększa się, a jego długość nie ulega zmianie. Skurcz kloniczny seria szybkich skurczów mięśnia lub poszczególnych jego części. Skurcz tężcowy (toniczny) napięcie mięśnia podczas skurczu nie zmienia się, natomiast zmienia się jego długość początkowa Skurcz izometryczny stan przygotowania mięśnia do skurczu DODATKI LITERATURA 1. Bachrynowska - Fic J.: Właściwości ćwiczeń fizycznych ich systematyka i metodyka. PZWL Warszawa 1987 r. 2. Błaszczyk J. W.: Biomechanika kliniczna : podręcznik dla studentów medycyny i fizjoterapii. Wydaw. Lekarskie PZWL Warszawa 2004. 3. Bober T., Zawadzki J.: Biomechanika układu ruchu człowieka. Wydawnictwo BK, AWF Wrocław 2001 r. 4. Bochenek A. , Reicher M.: Anatomia człowieka. T. 1, Anatomia ogólna, kości, stawy i więzadła. PZWL Warszawa 2002 r. 5. Chojnicka - Szawłowska G., Szawłowski K.: Rehabilitacja. Med. Ag. Wyd. Informacja Warszawa 1994. 6. Dega W.: Ortopedia i rehabilitacja. PZWL Warszawa 1992 r. 7. Dowżenko A., Jakimowicz W.: Choroby układu nerwowego. PZWL Warszawa. 8. Dziak A.: Traumatologia narządu ruchu. PZWL Warszawa 1999 r. 9. Gołąb B.: Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego. PZWL Warszawa 1992 r. 10. Gołąb B. K. : Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego. PZWL Warszawa 2004 r. 11. Górski W., Grossman J.: Leczenie, społeczne i zawodowe aspekty rehabilitacji schorzeń narządu ruchu. AWF Warszawa 1988 r. 12. Grochmal S., Zielińska - Charszczewska S.: Rehabilitacja w chorobach układu nerwowego. PZWL Warszawa 1990 r. 13. Grochmal ST.: Fizjologiczne podstawy usprawniania ruchowego. Sport i Turystyka. Warszawa 1966 r. 14. Herman E.: Diagnostyka badań układu nerwowego. PZWL Warszawa 1999 r. 15. Herman E. ,Prusiński A.: Choroby układu wegetatywnego. PZWL Warszawa 1992 r. 16. Kasperczyk T.: Wady postawy ciała. AWF Kraków 2002 r. 17. Kiwerski J. : Ortopedia i rehabilitacja narządu ruchu. PZWL Warszawa 2005 r. 18. Kwolek A.: Rehabilitacja medyczna. PZWL Warszawa 2004 r. 19. Malinowska K.: Podstawy rehabilitacji ruchowej w dysfunkcjach narządu ruchu. T I. Sport i Turystyka Warszawa 1981 r. 20. Michalik A., Romantowski W. :Anatomia i fizjologia człowieka. PZWL Warszawa 2003 r. 21. Milanowska K.: Polska szkoła Rehabilitacji. Wydawnictwo Medyczne, ,Versalius" Kraków 1998 r. 22. Prusiński A. :Niedokrwienne udaru mózgu. PZWL Warszawa 2003 r. 23. Sokołowska Pituchowa J.: Anatomia Człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny. PZWL Warszawa 1992 r. 24. Straburzyński G., Straburzyńska - Lupa A.: Medycyna fizykalna. PZWL Warszawa. 25. Sylwanowicz W., Michalik A., Romantowski W. : Anatomia i Fizjologia Człowieka. Podręcznik dla średnich szkół medycznych. PZWL Warszawa. 26. Wozniak W.. :Anatomia człowieka : podręcznik dla studentów i lekarzy. Wrocław : "Urban & Partner", 2003 r. 27. Zagrobelny Z.: Wozniewski M.: Biomechanika kliniczna - część ogólna. AWF Wrocław 1999 r. 28. Zembaty A.: Kinezyterapia. Zarys podstaw teoretycznych i diagnostyka kinezyterapii. Wydawnictwo Kasper Sp. z o.o. 2000 r. Czasopisma: 1. Fizjoterapia Polska. Agencja Wydawnicza MEDSPORTPRESS 2. Neurorehabilitacja. Warszawa. AM. 3. Postępy rehabilitacji. AWF Warszawa. 4. Rehabilitacja medyczna. Kraków. 5. Edyta Biernat-Kałuża, Robert Śmigielski, Grzegorz Adamczyk - Atypowy przebieg po artroskopii kolana a reaktywne zapalenia stawów. 6. Michał Gajewski, Justyna Wysieńska, Aukasz Wysieński, Paweł Małdyk, Grażyna Sygitowicz, Jan Pachecka, Sławomir Maśliński - Inżynieria tkankowa w chirurgii rekonstrukcyjnej kości i chrząstki.