Kazimierz Turaliński
Międzynarodowy obrót gospodarczy
reglamentowany decyzjami politycznymi
jako główne z
ródło dochodu polskich
zorganizowanych grup oraz związków
przestępczych.
Opracowano na podstawie doniesień instytucji
państwowych  polskich i międzynarodowych,
organizacji pozarządowych, publikacji książkowych oraz
prasowych. Brak elementów fikcji literackiej.
Wydawnictwo MEDIA POLSKIE
Radom 2008
© Copyright by Kazimierz TuraliÅ„ski 2008
EGZEMPLARZ PROMOCYJNY
- WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE
3
Spis Treści
Wstęp& & & & & & & & & & & .& & & & & & & & & & .6
Rozdział 1. Zarys polskiej przestępczości
zorganizowanej& & & & & & & & & & & & & & & & & ..11
1.1 Realia polityczno-społeczne Europy Środkowej schyłku
XX wieku& & & & & & & & & .& ..& & & & .& ...& .12
1.2 Podstawy prawne ścigania przestępczości
zorganizowanej& & & & & & & & & .& ..& & & ...& .18
1.3 Instytucje powołane do zwalczania działalności
przestępczości zorganizowanej& & & .& & & & & & ..22
1.4 Polska przestępczość zorganizowana a
mafia& & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...33
Rozdział 2. Produkcja, przemyt oraz handel
narkotykami& & & & & & & & & & & & & & & & & & ..43
2.1 Zarys światowej zorganizowanej przestępczości
narkotykowej& & & & & & & & & .....& ..& & & & & 44
2.2 Wybrane przypadki produkcji, przemytu oraz hurtowego
handlu narkotykami polskiej przestępczości
zorganizowanej.& & & & & & & & & ....& & & & & ..53
2.3 Problematyka przestępczości narkotykowej we
współczesnej Polsce& & & & & & & ...& & .& & & & 58
Rozdział 3. Przestępstwa
paliwowe& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 66
4
3.1 Przestępstwa paliwowe na świecie  wybrane
zagadnienia& & & & & & & & & & & & & & & & & .67
3.2 Działalność tzw. Mafii Paliwowej w
Polsce& & & & & & & & & & & & & ...& & & & & ...73
3.3 Uwarunkowania działalności tzw. Mafii Paliwowej w
Polsce& & & & & & & & & & & & & & & & & .& & .81
Rozdział 4.
Przemyt& & & & & & & & & & & & & & & & .& & & & 89
4.1 Przemyt alkoholu& & & & & & & & & & & & & & & .90
4.2 Przemyt towarów& & & & & & & & & & & ..& & & ...99
Rozdział 5. Międzynarodowy obrót
gospodarczy& & & & & & & & & & & & & & ....& ...& ..107
5.1 Wyłudzanie nienależnego zwrotu podatku VAT w obrocie
międzynarodowym& & & & & & & & & & .& ...& ...108
5.2 Przestępstwa związane z międzynarodowym rynkiem
hazardowym& & & & & & & & & & & & & & & & .116
5.3 Oszustwa celne& & & & & & & & & & & & & .& & .123
Zakończenie& & & & & & & & & ..& & & & & & & ..& 127
Bibliografia& & & & & & & & & ..& & & & & & & & ...134
Akty prawne& & & & & & & & & & & & & & & & & ...135
5
Wstęp
Przestępczość zorganizowana stanowi czołowe,
obok terroryzmu, zagrożenie dla współczesnego,
demokratycznego państwa. Z założenia godzi ona bowiem w
filozoficzne podstawy, a zmaterializowane w postaci
przepisów uchwalonego w toku specjalnej procedury prawa,
powołanego dla dobra wspólnego podmiotu. Kształtowana na
przestrzeni wieków kultura środkowoeuropejska, oparta w
znacznej mierze na społecznej nauce kościoła katolickiego i
filozofii starożytnych myślicieli, wyklucza powszechną
aprobatę dla czynów takich jak zabójstwo lub kradzież. Bez
względu na z
ródło wywiedzenia, czy to z myśli filozoficznej,
czy też biblijnego dekalogu, odrzuca zgodę na jakiekolwiek
działanie godzące w cudze dobro prawem chronione,
natomiast zorganizowane struktury przestępcze powołane
zostają wyłącznie w celu naruszania ustanowionego porządku
prawnego. Zasadnie jednak upatrując siły państwa prawa w
uporządkowanej strukturze, połączonej wspólnymi dla jego
obywateli wyznawanymi wartościami oraz celami, ustalają
podobne relacje w powoływanej grupie lub związku.
Wytworzenie struktur analogicznych umożliwiać ma
konsolidację pozostających w dyspozycji grupy przestępczej
środków i mocy przerobowych, co z kolei skutkuje
maksymalizacją zysku z prowadzonej działalności oraz
minimalizacją zagrożenia pociągnięciem do
odpowiedzialności karnej bądz
zbrojnej konfrontacji z
konkurencyjnymi osobami lub grupami. W praktyce nierzadko
przestępczość zorganizowana dysponuje kapitałem
przekraczającym roczny budżet formacji policyjnych, a status
6
swej działalności wzmacnia korumpowaniem wysokich rangą
urzędników państwowych oraz stosowaniem na szeroką skalę
przemocy. Znamienne dla większości wiodących struktur
przestępczych pozostaje wymierzanie poza porządkiem
prawnym kar właściwych dla średniowiecznych europejskich
kodeksów karnych, tj. okaleczeń, tortur, a nawet wyroków
śmierci. Działania te wymierzone zostają w obywateli
padających ofiarami przestępstw, gangsterów, kryminalistów i
biznesmenów przejawiających konkurencyjną aktywność, a
także w urzędników państwowych, a szczególnie
funkcjonariuszy publicznych powołanych właśnie do
zwalczania przestępczości. Pogodzenie równoległych
egzystencji demokratycznego państwa prawa oraz
zorganizowanych struktur przestępczych nie jest więc
możliwe, a eliminacja wskazanej patologii stanowi podstawę
realizacji konstytucyjnej zasady praworządności.
Nowoczesna przestępczość zorganizowana
przypomina swÄ… konstrukcjÄ… sprawnie zarzÄ…dzane
przedsiębiorstwo, bardzo często o ściśle określonym profilu
produkcyjnym lub usługowym. Wyraz
nie podzielone zostajÄ…
funkcje poszczególnych jego członków na ciało zarządzające
(jednoosobowe lub kolegialne), dział wykonawczy
(odpowiadajÄ…cy za produkcjÄ™ danego dobra, dystrybucjÄ™ lub
realizację innych działań bezpośrednio skutkujących
uzyskaniem aktywów), dział ochrony fizycznej, a często także
i kontrwywiadu. Zaawansowane formy organizacyjne
związków przestępczych wspierają swą działalność poprzez
powoływanie stałych działów ds. obsługi prawnej, legalizacji
wypracowanego w toku działania przestępczego kapitału,
doradztwa ekonomicznego oraz innych, właściwych dla
ambicji i celów funkcjonowania danej struktury. Istotę
7
egzystencji każdego podmiotu gospodarczego, a więc i tego,
którego z
ródło wyłącznego finansowania stanowi popełnianie
czynów karalnych, stanowi wypracowanie maksymalnych
zysków, przy zachowaniu jednocześnie minimalnych
nakładów własnych. Optymalna wypadkowa nakładów
inwestycyjnych, dostosowana do rynkowych prawideł podaży
i popytu, wyznacza granicę opłacalności danego
przedsięwzięcia. Dlatego też dostosowanie do możliwości
oferowanych przez dany rynek gospodarczy oraz wypełnianie
luk w podaży poszukiwanych dóbr pozostaje czynnikiem
decydujÄ…cym sukcesu bÄ…dz
strat dla danej inicjatywy. StÄ…d nie
dziwi spadek liczby popełnianych przestępstw kryminalnych,
stanowiących w minionych dekadach niemal wyłączne z
ródło
dochodu osób popełniających przestępstwa, przy
jednoczesnym lawinowym wzroście przestępstw
ekonomicznych i transgranicznych, co bezpośrednio związane
jest z drastycznym wzrostem dochodów zorganizowanej
przestępczości, a ze względu na mniej spektakularnych
charakter czynów karalnych oraz nierzadko nawet brak
wyraz
nie widocznej osoby poszkodowanej (vide przestępstwa
narkotykowe oraz legalizacja brudnego kapitału) także z
utrudnionym postępowaniem karnym. Wśród dominujących
obecnie pól aktywności kluczowe wydają się te oparte na
międzynarodowym obrocie gospodarczym reglamentowanym
decyzjami politycznymi, m.in. niezwykle dochodowe
oszustwa paliwowe i podatkowe zakotwiczone w systemie
koncesyjnym i różnicach w opodatkowaniu podobnych
produktów, z przyczyn społecznych zdelegalizowany obrót
środkami odurzającymi i psychostymulującymi, przemyt
towarów objętych wysoką akcyzą, kontrola rynku
hazardowego sztucznie podzielonego wedle stawek
8
opodatkowania, pranie brudnych pieniędzy oraz handel
międzynarodowy.
Celem niniejszego opracowania uczyniono analizÄ™
metodyki najważniejszych z finansowego punktu widzenia
działań zorganizowanych związków przestępczych,
właściwych dla współczesnej sytuacji polityczno-społecznej
Rzeczypospolitej Polski. Eliminacja przedstawionych w
opracowaniu z
ródeł dochodu przestępczości zorganizowanej
stanowić powinna podstawę polityki wewnętrznej państwa w
zakresie realizacji zadań ministerstw właściwych do spraw
sprawiedliwości oraz finansów. Niestety, dotychczasowa
praktyka władz, czy to przez niewiedzę, czy też
niefrasobliwość lub złą wolę, często skutkowała faktycznym
wspieraniem działań przestępczych, poprzez konstrukcje
przepisów prawnych oraz podejmowanie decyzji
otwierajÄ…cych drogÄ™ do wielomilionowych, a niekiedy nawet
wielomiliardowych nadużyć. Napiętnowanie tych praktyk
stanowi jeden z głównych powodów powstania niniejszej
pracy. Nie możliwe jednak wydaje się potępienie wszelkich
praktyk godzÄ…cych w porzÄ…dek prawny, bez wykazania
stopnia szkodliwości przestępczości zorganizowanej zasilanej
wzmiankowanym kapitałem. Dopiero przedstawienie
zagadnienia z różnych, globalnych, perspektyw umożliwia
prawidłową ocenę przedstawianego procederu, jego
szkodliwości, genezy oraz konsekwencji dla społeczeństwa w
przypadku zaniedbań działań prewencyjnych i represyjnych.
Dla celów informacyjnych przedstawiono również instytucje
polskie powołane do zwalczania omawianych zjawisk, wraz z
wyszczególnieniem płaszczyzn kompetencji danych służb,
oraz krótki zarys ewolucji przestępczości zorganizowanej w
świetle przemian ustrojowych Europy Środkowo-Wschodniej.
9
Jako z
ródła wykorzystane zostały materiały udostępnione
przez instytucje państwowe, w tym organa ścigania oraz sądy i
instytucje naukowe, doniesienia prasowe, a także publikacje
książkowe właściwe dla omawianego zagadnienia.
Życzę miłej lektury tym, którzy zechcą poświecić swój
czas.
Kazimierz Turaliński
10
Rozdział 1.
Zarys polskiej przestępczości
zorganizowanej
11
Realia polityczno-społeczne Europy Środkowej
schyłku XX wieku
Upadek Związku Radzieckiego oraz wcześniejsze
zmiany ustrojowe państw Europy Środkowo-Wschodniej1,
będące bezpośrednim skutkiem falowych protestów
społecznych tzw. Jesieni Ludów 1989 roku, stanowiły punkt
przełomowy dla polskiego środowiska przestępczego.
Dotychczasowy milicyjny aparat represji, połączony z
intensywną inwigilacją środowisk potencjalnie wrogich
władzy przez agentów Służby Bezpieczeństwa, brak swobody
gospodarczej, centralne planowanie w kluczowych
dziedzinach gospodarki oraz wiele innych czynników
polityczno-gospodarczych wykluczały możliwość utworzenia
zaawansowanych struktur przestępczości zorganizowanej.
Dominowały drobne grupy przestępcze, trudniące się
włamaniami, kradzieżami, kontrolą prostytucji i sprzedażą
detaliczną nieopodatkowanego alkoholu. Zalążek przyszłej
zaawansowanej działalności przestępczej stanowić miały
gangi złodziei samochodów dowodzone w latach 70-tych i 80-
tych na zachodzie Europy przez Nikodema Skotarczaka pseud.
Nikoś, grupy podwarszawskich włamywaczy oraz słabo
skoordynowane, często jednostkowe przypadki przemytu
różnego typu dóbr2.
Upadek ostatniego rządu PZPR skutkował z dnia na
dzień zmianami znacznej ilości przepisów prawnych
1
J. Reginia-Zacharski, Najnowsza Historia Polski - Ostatnie 20 lat
Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (1970 1990)
2
E. Ornacka, P. Pytlakowski, Alfabet Mafii, Prószyński i S-ka,
Warszawa 2004
12
obowiÄ…zujÄ…cych w dawnej Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej.
Usunięto zapisy dotyczące narzędzi szczególnie chroniących
gospodarkę państwową. W 1990 roku rozwiązano,
zatrudniające pięć tysięcy policjantów, wydziały ds.
zwalczania przestępczości gospodarczej. W ich miejsce nie
powołano żadnej analogicznej instytucji. Rozwiązano Milicję i
poprzez weryfikację odsunięto od służby gros funkcjonariuszy
tej formacji. Podobnie postÄ…piono z wieloma nieprzydatnymi
do służby w demokratycznym państwie prawa oficerami SB.
Powołaną Policję, z przyczyn kadrowych, społecznych i
politycznych, na samym poczÄ…tku uczyniono tworem
anemicznym. Wbrew radom europejskich ekspertów, władze
III Rzeczpospolitej zrezygnowały z ustawowego umocowania
instytucji świadka koronnego, policyjnego zakupu
kontrolowanego, przesyłki kontrolowanej, jak i środków
utrudniających pranie brudnych pieniędzy oraz defraudację.
Pobłażliwość motywowano społeczną potrzebą rozluz
nienia
ograniczających wolność rygorów i nadmiernych uprawnień
służb mundurowych, ze względu na świeże i bolesne
doświadczenia wzorowanej na radzieckim totalitaryzmie
władzy. Zmiana gospodarki, ze sterowanej centralnie na
wolnorynkową, wymusiła szybką prywatyzację państwowej
własności oraz swobodę rejestracji prywatnych
przedsiębiorstw. Otwarcie granic umożliwiło import
potrzebnych, a wcześniej reglamentowanych towarów, a także
swobodny przepływ osób, czym bezpośrednio umożliwiono
organizacjÄ™ na szerokÄ… skalÄ™ procederu przemytu spirytusu i
narkotyków. Słabo rozwinięte instytucje kontrolne umożliwiły
też bardzo prostą legalizację kapitału pochodzącego z
przestępstw. Bezpośrednią tego konsekwencją stał się
drastyczny wzrost ilościowy i jakościowy popełnianych po
13
1990 roku występków jak i zbrodni, z nieznanymi dawniej nad
Wisłą, a szczególnie widowiskowymi, porachunkami
zbrojnych gangów włącznie. Początkowo prymitywne grupy
przestępcze gromadziły kapitał na przestępstwach
kryminalnych w rodzaju uprowadzania tirów z towarami,
wymuszania haraczów, dystrybucji nieopodatkowanego
alkoholu oraz drobnych ilości narkotyków. Systematyczny
wzrost dochodów z tej działalności umożliwił rozszerzenie
spektrum zainteresowania na bardziej ambitne
przedsięwzięcia, wśród nich masowy import zza granicy
heroiny i kokainy, a także budowę na terenie Polski
największych w Europie laboratoriów do produkcji
amfetaminy. Pojawiły się próby konsolidacji polskich środków
przestępczych pod hegemoniczną władzą najzamożniejszych
warszawskich gangsterów. W wyniku wojen gangów
zwierzchnią władzę nad polskim podziemiem przestępczym
przejęła tzw.  Grupa Pruszkowska lub  Pruszków ,
nazywana przez prasę na wyrost także  Mafią Pruszkowską .
Status drugiej siły w Polsce aż do końca lat 90-tych utrzymał
konkurencyjny gang z podwarszawskich Ząbek, również
błędnie, zarówno, co do formy organizacji, jak i właściwości
geograficznej, określany przez prasę jako tzw.  Mafia
Wołomińska lub  Wołomin . Początek lat 90-tych stanowił
okres prosperity i gwałtownego rozwoju przestępczej
aktywności. Wówczas wzmiankowane gangi prowadziły
ożywioną kooperację, lecz w wyniku konfliktów personalnych
powstałych około 1993 roku rozpoczęły wzajemne zwalczanie
swoich działań. W wyniku toczonej początkowo zewnętrznej
wojny, a następnie wewnętrznych konfliktów, do końca XX
wieku śmierć ponieśli czołowi członkowie  Pruszkowa 
Andrzej Kolikowski pseud. Pershing, Wojciech Kiełbiński
14
pseud. Kiełbacha, katowicki rezydent gangu Zbigniew
Szczepanik pseud. Simon, a także przywódcy grupy
 wołomińskiej  Wiesław Niewiadomski pseud. Wariat,
Ludwik Adamski pseud. Lutek, Marian Klepacki pseud.
Klepak i Maniek oraz współpracujący z  Wołominem
przywódca trójmiejskiej struktury przestępczej Nikodem
Skotarczak pseud. Nikoś. W wyniku licznych zamachów
bombowych oraz strzelanin śmierć poniosło dodatkowo
kilkudziesięciu szeregowych członków wymienionych
gangów, a w skali kraju liczba ofiar śmiertelnych sięgnęła
kilkuset zabitych. Odnotować należy także dokonane w czasie
toczonych walk zabójstwa byłego Komendanta Głównego
polskiej Policji gen. Marka Papały oraz byłego ministra sportu
Jacka Dębskiego. Eskalacja konfliktu zbrojnego zmotywowała
wielu gangsterów do złożenia przed organami ścigania zeznań
obciążających strukturę, przy czym kluczowe pozostały
wyjaśnienia pierwszego w Polsce świadka koronnego
Jarosława Sokołowskiego pseud. Masa. Do aresztów trafili
zwycięzcy wojny o władzę, przywódcy  Pruszkowa Andrzej
Zieliński pseud. Słowik, Leszek Danielak pseud. Wańka,
Mirosław Danielak pseud. Malizna, Janusz Prasol pseud.
Parasol, Zygmunt Raz
niak pseud. Bolo, Ryszard Szwarc
pseud. Kajtek, a także członkowie innych wiodących polskich
związków przestępczych, m.in. katowicka grupa Janusza Treli
pseud. Krakowiak, wołomiński gang Karola Sarny oraz
szczeciński Marka Medveska pseud. Oczko. Zarzuty
postawiono także przywódcy grupy z Ząbek  Henrykowi
Niewiadomskiemu. Wśród oskarżonych o współpracę z
gangami znalez
li się także były senator Aleksander Gawronik
i poseł Marek Kolasiński. Zadłużony u  Pershinga
wicepremier Ireneusz Sekuła popełnił samobójstwo, nim
15
zakończono toczące się przeciw niemu śledztwa.
Zamordowany w 2001 roku minister Jacek Dębski
współpracował z Jeremiaszem Barańskim  wiedeńskim
gangsterem powiÄ…zanym z Pruszkowem3.
Upadek awangardy polskiego świata gangsterskiego
lat 90-tych nie zakończył ekspansji przestępczości
zorganizowanej nad Wisłą. W drodze ewolucji zarzucono
jednak budowę ogólnopolskiej, niemal jawnie działającej
organizacji przestępczej monopolizującej wszelkie pola
aktywności półświatka. Pospolite przestępstwa kryminalne
pozostawiono drobnym gangom, których rozbicie nie stanowi
już dla Policji i innych służb państwowych nadmiernego
kłopotu. Pomimo eliminacji czołowych polskich grup
przestępczych nie zaobserwowano znacznych braków
zaopatrzenia rynku narkotykowego, co oznacza ciągłość
działania tychże struktur. Wzrasta liczba przestępstw
tranzytowych z tego zakresu4. Odnotowano także ponad
dwukrotny wzrost popełnianych rocznie przestępstw
gospodarczych - w roku 1999 stwierdzono ich 60.393,
natomiast już w 2006 roku liczba ta sięgnęła 145.314
przypadków5. W ostatecznym rozrachunku działania
pospolitych kryminalistów zostały na przełomie XX i XXI
wieku zmarginalizowane przez sprawców przestępstw
dysponujących zaawansowaną znajomością zagadnień
ekonomicznych i prawnych. Zorganizowane zwiÄ…zki
przestępcze skupiły swą aktywność na polach działalności
mało spektakularnej, lecz przynoszącej niekiedy miliardowe
3
K. Turaliński, Objawy Mafii  dokumentacja III RP, Media Polskie,
Radom 2007
4
Na podstawie oficjalnych statystyk Policji  www.policja.pl
5
Ibidem
16
dochody, a także znacznie ograniczającej groz
bÄ™ wydania
wysokich wyroków właściwych dla spraw rozbojów i
zabójstw. Odnotować należy, iż wskazane zbrodnie nie
przynosiły gratyfikacji finansowych usprawiedliwiających
ryzyko skali odpowiedzialności karnej, natomiast okrzepnięcie
organów ścigania po zmianie pokoleniowej i transformacji
ustrojowej, a także wyposażenie przez ustawodawcę w
elementarne instytucje prawne (świadka koronnego, świadka
incognito, zakupu kontrolowanego, przesyłki kontrolowanej,
zaawansowanych instrumentów kontroli skarbowej etc.) oraz
najnowocześniejsze zdobycze techniki z zakresu pracy
śledczej laboratoriów kryminalistycznych umożliwiają
skuteczne działania zmierzające do wykrycia sprawców
pospolitych czynów kryminalnych6. Podobnie nawiązana w
ostatnich latach zaawansowana współpraca z formacjami
policyjnymi sąsiednich państw, Europolem oraz Interpolem,
wsparta instytucjÄ… Europejskiego Nakazu Aresztowania,
umożliwia dalece skuteczniejsze poszukiwanie osób
ukrywających się. Klasyczne struktury przestępcze trafiły więc
do lamusa, ustępując w przeważającej części miejsca głównie
oszustwom gospodarczym, podatkowym oraz przestępstwom
tranzytowym.
6
KGP: Raport Statystyczny 2006
http://www.policja.pl/portal/pol/1/5485/ (27 06 2007)
17
Podstawy prawne ścigania przestępczości
zorganizowanej
Podstawy odpowiedzialności karnej dla sprawców
wszelkich przestępstw, a więc i tych dokonanych w ramach
działalności przestępczości zorganizowanej, stanowi Art. 42
Par. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polski w brzmieniu:
 Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się
czynu zabronionego pod groz
bÄ… kary przez ustawÄ™
obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na
przeszkodzie ukaraniu za czyn, który w czasie jego
popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa
międzynarodowego.7 Stanowisko to potwierdzone zostało, z
pominięciem jednak części dotyczącej umów
międzynarodowych, treścią Art. 1. ż 1 Kodeksu Karnego8.
W treści ustawy karnej zawarto najważniejsze z
punktu widzenia niniejszego opracowania unormowania
prawne, stanowiące podstawy ścigania działalności
zorganizowanych grup oraz związków przestępczych. Zgodnie
z Art. 258. ż 1 Kodeksu Karnego  Kto bierze udział w
zorganizowanej grupie albo zwiÄ…zku majÄ…cym na celu
popełnianie przestępstw, w tym i przestępstw skarbowych,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 9. Kolejne
paragrafy tegoż artykułu przewidują kwalifikowany typ
7
Konstytucja RP Tekst uchwalony w dniu 2 kwietnia 1997 r. przez
Zgromadzenie Narodowe, obowiÄ…zujÄ…cy od 17 paz
dziernika 1997 r.,
opublikowany 16 lipca 1997 w Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483
8
Ustawa Kodeks Karny uchwalona w dniu 6 czerwca 1997 r.,
obowiązująca od 1 września 1998 r., opublikowana 2 sierpnia 1997
r. w Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
9
Ibidem
18
wzmiankowanego przestępstwa, zagrożony wyższą
odpowiedzialnością karną sprawcy. Odpowiednio ż 2
przewiduje za członkowstwo w grupie lub związku
przestępczym, jeśli struktura ta miała charakter zbrojny, karę
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zgodnie z ż 3
kto zakłada lub kieruje grupą albo związkiem przestępczym
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Ze względu na stopień szkodliwości społecznej, przejawiający
się w tym przypadku skalą potencjalnego niebezpieczeństwa
dla porządku społecznego, w pełni zrozumiała wydaje się
groz
ba surowszej kary dla członków grupy ze swego założenia
przewidującej wykorzystanie broni do popełniania
przestępstw, jak i ochrony swej działalności przed organami
państwowymi lub zewnętrzną konkurencją. Podobnie
szczególnie naganna pozostaje rola prowodyra danej
działalności przestępczej i to bez względu na to, czy dana
struktura pozostawała związkiem, czy też grupą przestępczą
oraz jakimi środkami umożliwiającymi popełnianie
przestępstw dysponowała.
Przestępstwa z art. 258 ż 1, 2 i 3 Kodeksu Karnego
pozostają przestępstwami formalnymi, dlatego sama
przynależność lub dowodzenie związkiem albo grupą mającą
na celu popełnianie przestępstw wyczerpuje ich znamiona,
umożliwiając tym samym pociągnięcie sprawcy do
odpowiedzialności karnej z przytoczonej podstawy prawnej.
Dla bytu tego przestępstwa nie zachodzi konieczność
popełniania jakichkolwiek innych czynów karalnych w
ramach funkcjonowania w powołanej strukturze,
wystarczającą przesłankę stanowi pozostawanie w gotowości
do realizacji przyjętych celów.
19
Godna odnotowania pozostaje decyzja
ustawodawcy, zmaterializowana w treści art. 259 Kodeksu
Karnego, umożliwiająca uniknięcie odpowiedzialności karnej
członka związku lub grupy przestępczej, który dobrowolnie
odstąpił od udziału w grupie albo związku i ujawnił przed
organem powołanym do ścigania przestępstw wszystkie
istotne okoliczności popełnionego czynu lub zapobiegł
popełnieniu zamierzonego przestępstwa, w tym i przestępstwa
skarbowego. Przytoczony zapis nie różnicuje przy tym
charakteru danej struktury ani dopuszczalnej funkcji pełnionej
przez skruszonego przestępcę. Domniemywać więc należy, że
z przywileju tego skorzystać może także osoba odpowiadająca
za założenie lub kierowanie strukturą przestępczą, a nawet
strukturą przestępczą o charakterze zbrojnym. Okoliczność ta
nie zwalnia jednak automatycznie z odpowiedzialności karnej
za inne przestępstwa popełnione w ramach realizacji działań
wynikających z członkowstwa w grupie albo związku
przestępczym10.
Znamienne pozostaje wyraz
nie przedstawione przez
ustawodawcę rozróżnienie podmiotu przestępstwa, wedle
stopnia zorganizowania, na związek przestępny oraz
zorganizowaną grupę przestępczą. Za związek przestępny
uważać należy trwały zespół przynajmniej 3 osób,
przejawiajÄ…cy cechy zorganizowania zmaterializowane w
ustalonych regułach przyjmowania do struktury nowych
członków, zasadzie podporządkowania hierarchicznego,
dyscypliny oraz realizacji obowiązków związanych z
przydzielonym zakresem kompetencji, właściwych dla profilu
działania związku11.
10
Ibidem
20
Natomiast pod pojęciem zorganizowanej grupy
przestępczej rozumieć należy współpracę, co najmniej, trzech
osób, której cel stanowi popełnienie określonych przestępstw
lub też generalnie popełnianie przestępstw o luz
nym zwiÄ…zku
zachodzącym pomiędzy poszczególnymi popełnionymi
czynami, między innymi bez określenia stałych ról i
utrwalonych hierarchii wewnątrz struktury, o większym
jednak określeniu ról niż przy współsprawstwie. Nie stanowi
jednak grupy przestępczej samo zawiązanie porozumienia z
inną osobą lub osobami w celu popełnienia czynu
zabronionego, przewidziane w Art. 16. ż 1 Kodeksu
Karnego12. Również nie należy automatycznie utożsamiać
współsprawstwa, sprawstwa kierowniczego, pomocnictwa ani
podżegania przewidzianych przez Art. 18. ż 1, 2 i 3 Kodeksu
Karnego z działalnością związków lub zorganizowanych grup
przestępczych. Wspólne popełnianie przestępstw oraz pomoc
przy realizacji procederu stanowi nieodzowny element
działania przestępczości zorganizowanej, często również
towarzyszy jej zlecanie popełnienia czynów karalnych osobom
trzecim lub zewnętrznym grupom lub związkom
przestępczym. Jednak sam fakt wystąpienia wskazanych
elementów przy zaistnieniu przestępstwa nie implikuje
wniosku, iż dane osoby, pomiędzy którymi zachodzi stosunek
współsprawstwa, pomocnictwa lub podżegania, tworzą
związek lub zorganizowaną grupę przestępczą13.
11
L. Gardocki, Prawo Karne, wyd. C.H.Beck, Warszawa 1998, s.
287
12
Wyrok SÄ…du Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 25 marca 1999 r.,
sygn. II AKa 45/99
13
L. Gardocki, Prawo& s. 88-97
21
Instytucje powołane do zwalczania działalności
przestępczości zorganizowanej
PodstawowÄ… umundurowanÄ… i uzbrojonÄ… formacjÄ…
powołaną do kompleksowego zwalczania przestępczości w
Polsce jest Policja, utworzona ustawÄ… z dnia 6 kwietnia 1990 r.
w miejsce dotychczas spełniającej tą funkcję Milicji
Obywatelskiej. Zgodnie z Art. 1 Par. 2 ustawy do
podstawowych zadań Policji należy m.in. ochrona życia i
zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami
naruszającymi te dobra, ochrona bezpieczeństwa i porządku
publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach
publicznych oraz w środkach publicznego transportu i
komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach
przeznaczonych do powszechnego korzystania, inicjowanie i
organizowanie działań mających na celu zapobieganie
popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom
kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami
państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,
wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich
sprawców, współdziałanie z policjami innych państw oraz ich
organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i
porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów, a
także gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji
kryminalnych.
Policja składa się z następujących rodzajów służb:
kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność
Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i
technicznym. W skład Policji wchodzi także Policja Sądowa,
Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne,
22
wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały
antyterrorystyczne, a także jednostki badawczo-rozwojowe.
Formacja podlega ministrowi właściwemu dla spraw
wewnętrznych, natomiast w zakresie Policji Sądowej
ministrowi właściwemu dla spraw sprawiedliwości14.
Polska Policja współpracuje na mocy dwustronnych
umów międzynarodowych w zakresie zwalczania
przestępczości z formacjami policyjnymi Austrii, Belgii,
Białorusi, Bułgarii, Chorwacji, Cypru, Czech, Estonii, Grecji,
Hiszpanii, Holandii, Indii, Irlandii, Kazachstanu, Litwy,
A
otwy, Maroka, Meksyku, Mołdowy, Niemiec, Rosji,
Rumunii, Słowacji, Słowenii, Stanów Zjednoczonych
Ameryki Północnej, Tadżykistanu, Tajlandii, Tunezji, Turcji,
Ukrainy, Uzbekistanu, Węgier, Wietnamu, Włoch oraz
Interpolu15 i Europolu. Na terenie Polski funkcjonuje oddział
amerykańskiej agencji ds. zwalczania obrotu narkotykami
14
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, opublikowana 10 maja
1990 r. Dz. U. 1990 Nr 30 poz. 179
15
Interpol jako organizacja założony został w 1923 roku na
Międzynarodowym Kongresie Policji Kryminalnych w Wiedniu. W
roku 1956 przyjęto nazwę Międzynarodowa Organizacja Policji
Kryminalnych  Interpol. Zrzesza on obecnie 186 państw
członkowskich i stanowi największą międzynarodową organizację
policyjną. Interpol został powołany do walki z przestępczością
międzynarodową, koncentrując swą działalność na zwalczaniu:
przestępczości narkotykowej i zorganizowanej, ekonomicznej,
handlu ludz
mi, terroryzmu i zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku
publicznego oraz poszukiwaniu zbiegłych sprawców przestępstw.
Ponadto organizacja odpowiada za działalność analityczną z zakresu
identyfikacji nowych trendów przestępczości zorganizowanej,
szlaków przemytniczych i powstających oraz rozwijających swą
działalność grup przestępczych. - na podstawie materiałów Policji -
http://www.policja.pl/portal/pol/94/2620/INTERPOL.html 21 08
2007
23
DEA. Niektóre z porozumień lub protokołów mają charakter
wykonawczy oraz techniczny i nie stanowią umów
międzynarodowych w rozumieniu ustawy z dnia 14 kwietnia
2000 r. o umowach międzynarodowych opublikowanej w
Dzienniku Ustaw nr 39, poz. 44316.
W ramach Prokuratury Krajowej funkcjonuje Biuro
do Spraw Przestępczości Zorganizowanej. Zgodnie z
obowiÄ…zujÄ…cÄ… UstawÄ… o Prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985
r. prokuraturÄ™ stanowiÄ… Prokurator Generalny oraz podlegli
mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek
organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu
Pamięci Narodowej  Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko
Narodowi Polskiemu, a do jej zadań należy strzeżenie
praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw.
Powierzone zadania prokuratura realizuje m.in. poprzez
prowadzenie lub nadzorowanie postępowania
przygotowawczego w sprawach karnych oraz sprawowanie
funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami, wytaczanie
powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie
wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach
cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych,
jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu
społecznego, własności lub praw obywateli, sprawowanie
nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym
aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności,
prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości
oraz jej zwalczania i zapobiegania, zaskarżanie do sądu
niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział
w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem
16
http://www.policja.pl (24 08 2007)
24
takich decyzji, koordynowanie działalności w zakresie
ścigania przestępstw prowadzonej przez inne organy
państwowe, współdziałanie z organami państwowymi,
państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami
społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym
naruszeniom prawa, współpracę z Szefem Krajowego Centrum
Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji
jego zadań ustawowych oraz podejmowanie innych czynności
określonych w ustawach17.
Centralne Biuro Śledcze powołane zostało 15
kwietnia 2000 r. decyzją Komendanta Głównego Policji, za
zgodą Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, z
połączenia Biura do Walki z Przestępczością Zorganizowaną
oraz Biura do Spraw Narkotyków. CBŚ podlega Komendzie
Głównej Policji. Zadaniem podmiotu uczyniono
rozpoznawanie i zwalczanie przestępczości zorganizowanej,
transgranicznej, narkotykowej i gospodarczej, wśród których
wymienia siÄ™:
Przestępczość kryminalną  terroryzm kryminalny i
ideologiczny, nielegalny handel, wyrób i posiadanie broni oraz
materiałów wybuchowych, egzekucję tzw. haraczy.
Przestępczość narkotykową  produkcję, handel,
przemyt narkotyków.
Przestępczość ekonomiczną  korupcję, pranie
brudnych pieniędzy, oszustwa bankowe i giełdowe18.
17
Ustawa o Prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.
18
Na podstawie materiałów Policji - http://www.policja.pl/portal/pol/
75/938/ (21 08 2007)
25
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego utworzona
została dnia 29 czerwca 2002 r. ustawą o Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu z dnia
24 maja 2002 r., w miejsce jednocześnie rozwiązanego Urzędu
Ochrony Państwa. Kompetencje Agencji z zakresu
kontrwywiadu zawierajÄ… w sobie rozpoznawanie,
zapobieganie i wykrywanie przestępstw: szpiegostwa,
terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych
przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa, godzących
w podstawy ekonomiczne państwa, korupcji osób pełniących
funkcje publiczne, nielegalnego wytwarzania, posiadania i
obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią
masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami
psychotropowymi w obrocie międzynarodowym oraz ściganie
sprawców wymienionych czynów19.
Agencja Wywiadu powołana została dnia 29
czerwca 2002 r. ustawą o Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu z dnia 24 maja 2002 r.,
w miejsce jednocześnie rozwiązanego Urzędu Ochrony
Państwa. AW ukierunkowana została na realizację ustawowo
powierzonych zadań poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej, natomiast czynności operacyjno-rozpoznawcze na
terenie kraju prowadzone być mogą wyłącznie za
pośrednictwem Szefa ABW. Wśród uprawnień Agencji
wskazać należy: rozpoznawanie międzynarodowego
terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup
przestępczości zorganizowanej, rozpoznawanie
19
Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji
Wywiadu z dnia 24 maja 2002 r., obowiÄ…zujÄ…ca od 28 czerwca 2002
r., opublikowana 14 czerwca 2002 r. Dz. U. 2002 nr 74 poz. 676
26
międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami
wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami
psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o
znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także
rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej
zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni
oraz środków jej przenoszenia. Ze względu na specyfikę pracy
odnotować należy także prowadzenie wywiadu
elektronicznego, uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i
przekazywanie właściwym organom informacji mogących
mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej
pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału
ekonomicznego i obronnego20.
Centralne Biuro Antykorupcyjne powołane zostało
24 lipca 2006 r. ustawÄ… z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym
Biurze Antykorupcyjnym jako służba specjalna do spraw
zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w
szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych,
a także do zwalczania działalności godzącej w interesy
ekonomiczne państwa. Funkcjonariuszy CBA upoważniono do
prowadzenia działań operacyjno-rozpoznawczych,
kontrolnych i dochodzeniowo-śledczych, w zakresie
rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw
godzących m.in. w działalności instytucji państwowych oraz
samorządu terytorialnego, określonych w art. 228-231
Kodeksu Karnego, działalność wymiaru sprawiedliwości w
sposób określony w art. 233, wyborom i referendum,
określonym w art. 250a, porządkowi publicznemu,
określonym w art. 258, wiarygodności dokumentów,
20
Ibidem
27
określonych w art. 270-273, mieniu, określonym w art. 286,
obrotowi gospodarczemu, określonych w art. 296-297 i 299,
obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, określonym
w art. 310, a także o których mowa w art. 585-592 ustawy z
dnia 15 września 2000 r. Kodeks Spółek Handlowych oraz
określonych w art. 179-183 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
Obrocie Instrumentami Finansowymi, jeżeli pozostają w
związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy
ekonomiczne państwa. Ponadto, ujawnianie przypadków
nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur
podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie:
prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego,
udzielania zamówień publicznych, rozporządzania mieniem
jednostek, przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień
podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji,
kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych,
prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk
występujących w obszarze właściwości CBA. Służba może
prowadzić postępowanie przygotowawcze obejmując
wszystkie czyny ujawnione w jego przebiegu, jeżeli pozostają
w zwiÄ…zku podmiotowym lub przedmiotowym z czynem
stanowiącym podstawę jego wszczęcia21.
Straż Graniczna utworzona została Ustawą o Straży
Granicznej z dnia 12 paz
dziernika 1990, funkcjonowanie
rozpoczęła 16 maja 1991 wraz z rozformowaniem Wojsk
Ochrony Pogranicza. Nadzór nad formacją sprawuje Minister
Spraw Wewnętrznych i Administracji. W zakresie
21
Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym z dnia 9 czerwca
2006 r., obowiÄ…zujÄ…ca od 24 lipca 2006 r., opublikowana 23 czerwca
2006 r. Dz. U. 2006 Nr 104, poz. 708
28
kompetencji Straży Granicznej pozostaje m.in.
rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i
wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, wśród czego z zakresu
zainteresowania niniejszego opracowania odnotować należy:
przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe wymienione
w art. 134 ż 1 pkt 1 Kodeksu Karnego Skarbowego,
przestępstwa i wykroczenia pozostające w związku z
przekraczaniem granicy państwowej lub przemieszczaniem
przez granicę państwową towarów oraz wyrobów akcyzowych
podlegajÄ…cych obowiÄ…zkowi oznaczania znakami akcyzy,
przedmiotów określanych w przepisach o broni i amunicji, o
materiałach wybuchowych oraz o przeciwdziałaniu
narkomanii22.
Służba Celna jest umundurowaną formacją podległą
Ministrowi Finansów, powołaną w celu zapewnienia
zgodności z prawem przywozu towarów na obszar celny
Wspólnoty Europejskiej oraz wywozu towarów z obszaru
celnego Wspólnoty Europejskiej, a także wykonywania
obowiązków określonych w przepisach odrębnych, w
szczególności w zakresie podatku akcyzowego. Służbę Celną
powołano w 2002 roku w miejsce zlikwidowanego Głównego
Urzędu Ceł, czyniąc głównym przedmiotem jej
zainteresowania realizację polityki celnej państwa w części
dotyczącej przywozu i wywozu towarów oraz wykonywanie
innych zadań wynikających z przepisów odrębnych, a w
szczególności: kontrolę przestrzegania przepisów prawa
celnego oraz innych przepisów związanych z przywozem i
wywozem towarów, wykonywanie czynności związanych z
22
Na podstawie materiałów Straży Granicznej -
http://www.strazgraniczna.pl (24 08 2007)
29
nadawaniem towarom przeznaczenia celnego, wymiar i pobór
należności celnych i innych opłat związanych z przywozem i
wywozem towarów, wymiar i pobór podatku od towarów i
usług z tytułu importu towarów, kontrola, szczególny nadzór
podatkowy, wymiar i pobór podatku akcyzowego, pobór
opłaty paliwowej, współdziałanie przy realizacji Wspólnej
Polityki Rolnej, wykonywanie zadań wynikających z
przepisów wspólnotowych regulujących statystykę dotyczącą
obrotu towarowego pomiędzy państwami członkowskimi
Wspólnoty Europejskiej (INTRASTAT), rozpoznawanie,
zapobieganie i wykrywanie przestępstw skarbowych i
wykroczeń skarbowych, przestępstw i wykroczeń związanych
z przywozem i wywozem towarów oraz ściganie ich
sprawców, w zakresie określonym innymi ustawami,
rozpoznawanie, wykrywanie, zapobieganie i zwalczanie
przestępstw i wykroczeń związanych z naruszeniem przepisów
dotyczących ochrony dóbr kultury oraz ochrony własności
intelektualnej, a także przestępstw i wykroczeń związanych z
wprowadzaniem na polski obszar celny oraz wyprowadzaniem
z polskiego obszaru celnego towarów objętych ograniczeniami
lub zakazami, w szczególności takich jak: odpady szkodliwe,
substancje chemiczne, materiały jądrowe i promieniotwórcze,
środki odurzające i substancje psychotropowe oraz broń,
amunicja, materiały wybuchowe i technologie objęte kontrolą
międzynarodową, kontrola przestrzegania legalności
wykonywania pracy przez cudzoziemców, współpraca z
organami celnymi innych państw oraz organizacjami
międzynarodowymi oraz współpraca z Szefem Krajowego
Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do
30
realizacji jego zadań ustawowych23. Czynności wynikające z
określonych w ustawie o Służbie Celnej uprawnień i
obowiązków przysługujących Ministrowi Finansów wykonuje
Szef Służby Celnej. Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o
utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz o
zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje
organów oraz organizację jednostek organizacyjnych
podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów
publicznych z dniem 1 września 2003r., rozszerzyła
uprawnienia Służby Celnej o zadania wykonywania
szczególnego nadzoru podatkowego w zakresie produkcji i
obrotu wyrobami akcyzowymi (nadzór nad gorzelniami,
winiarniami, fabrykami papierosów, itp.), nadzoru
podatkowego w zakresie gier losowych (kontrola kasyn gry,
salonów gier na automatach, videoloterii, automatów o niskich
wygranych), uprawnienia organu podatkowego w zakresie
podatku VAT i akcyzowego w imporcie, akcyzy krajowej oraz
w zakresie kontroli legalności wykonywania pracy przez
cudzoziemców24.
Wywiad Skarbowy utworzony został w 1998 roku
jako komórka organizacyjna urzędów kontroli skarbowej.
Swym zakresem obejmuje czynności, w tym również
czynności operacyjno-rozpoznawcze, umożliwiające
uzyskiwanie informacji oraz utrwalanie śladów i dowodów w
23
Ustawa o Służbie Celnej z dnia 24 lipca 1999 r. opublikowana Dz.
U. z 2004 r. Nr 156 poz. 1641
24
Ustawa o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów Skarbowych oraz
o zmianie niektórych ustaw regulujących zadania i kompetencje
organów oraz organizację jednostek organizacyjnych podległych
ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych z dnia 27
czerwca 2003 r. opublikowana Dz. U. Nr 137 poz. 1302
31
sposób tajny lub poufny, pozwalający na określenie
rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania,
ujawnianiu nie zgłoszonej do opodatkowania działalności
gospodarczej i dochodów nie znajdujących pokrycia w
ujawnionych z
ródłach przychodów, kontrolę finansów
jednostek samorzÄ…dowych, kontrolÄ™ towarowÄ… z zagranicÄ…,
ujawnianie i zapobieganie korupcji. Wywiad skarbowy
gromadzi, przetwarza i wykorzystuje informacje m.in. o
dochodach i prawach majątkowych. Sąd okręgowy może za
zgodą Prokuratora Generalnego zarządzić, na okres nie
dłuższy niż 3 miesiące, stosowanie środków technicznych
umożliwiających w sposób niejawny uzyskiwanie informacji
oraz utrwalanie śladów i dowodów celu wykrycia: przestępstw
skarbowych, jeżeli wartość przedmiotu czynu lub uszczuplenie
należności publicznoprawnej przekraczają
pięćdziesięciokrotną wysokość najniższego wynagrodzenia za
pracę, przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu
określonych w art. 297-306 Kodeksu Karnego, przyjmowania
lub wręczania korzyści majątkowej w związku z pełnioną
funkcją publiczną lub funkcją związaną ze szczególną
odpowiedzialnością, przestępstw ściganych na mocy umów i
porozumień międzynarodowych25. Strukturę wywiadu
skarbowego tworzÄ…: Biuro Dokumentacji Skarbowej
usytuowane w Ministerstwie Finansów w Warszawie,
podlegające mu 16 Wydziałów i Oddziałów oraz 24 Referaty
działające w ramach Urzędów Kontroli Skarbowej na terenie
całej Polski26.
25
Ustawa o Kontroli Skarbowej z dnia 28 września, opublikowana
Dz. U. Nr 100 poz. 442
26
http://uks.lodz.pl/serwis-uks-lodz/menu-
poziome/wywiadskarbowy.html (10 09 2007)
32
Polska przestępczość zorganizowana a mafia
Za elementy szczególnie godzące w podstawy
państwowości uznać należy kolaborację funkcjonariuszy
wymiaru sprawiedliwości, organów ścigania, wywiadu i
kontrwywiadu cywilnego oraz wojskowego, samorządowców,
parlamentarzystów, najwyższych urzędników państwowych
oraz polityków z przedstawicielami struktur przestępczości
zorganizowanej, które ze względu na wysoki stopień
specjalizacji i przyjętą skalę działania uznać należy, w myśl
Art. 258. ż 1.Kodeksu Karnego, za związek przestępczy.
Zależność ta pozostaje kluczowa dla tematu niniejszego
opracowania, ze względu na wpływ decyzji politycznych na
omawiane z
ródła dochodów zorganizowanych grup i
związków przestępczych oraz na działania instytucji
powołanych do ich zwalczania. Natomiast wskazany zakres
niezwykle szerokiego oddziaływania korupcyjnego pozostaje,
jako zjawisko, charakterystyczny dla działalności
przestępczości zorganizowanej na terenach państw dawnego
Bloku Wschodniego27. Przy czym zaznaczyć trzeba, iż często
nie sposób odróżnić kontaktów na tle towarzyskim od
współpracy opartej na realnej (płatnej lub bezpłatnej) protekcji
dla sprawców przestępstw ze strony sprawowanego przez
danego funkcjonariusza urzędu.
Znamiennym przykładem przenikania się
przedstawicieli władz państwowych ze światem przestępczym
pozostaje nagłośniona w mediach sprawa zabójstwa byłego
komendanta głównego polskiej Policji gen. Marka Papały.
27
Szerzej  R. Friedman, Czerwona Mafia, wyd. Klub Dla Ciebie,
Warszawa 2001
33
Zbrodnia ta pozostaje porównywalna swym ciężarem
gatunkowym do spektakularnych zabójstw włoskich sędziów
śledczych Giovanniego Falcone i Paola Borsellino. Za
szczególny cel obrali oni powiązania sycylijskich rodzin
mafijnych ze światem polityki oraz wielkiego biznesu. W
1987 roku, podczas tzw. maksiprocesu w Palermo, Falcone i
Borsellino uzyskali wyroki skazujące dla pięciuset członków
włoskiej mafii Cosa Nostry, za co w odwecie zostali zgładzeni
w zamachach bombowych28.
Głównym podejrzanym o zlecenie zabójstwa gen.
Marka Papały pozostaje przebywający w Stanach
Zjednoczonych Ameryki Północnej polonijny biznesmen
Edward Mazur29. Przedsiębiorca ten znany jest z bliskich
znajomości z czołowymi polskimi politykami oraz wysokimi
rangą oficerami dawnej Służby Bezpieczeństwa30. Do
28
J. Pałasiński, Mafiapospolita,  Wprost http://www.wprost.pl/ar/?
O=46869&C=57 (12 07 2007)
29
Na podstawie materiału dowodowego zabezpieczonego w toku
śledztwa otwartego dnia 26 czerwca 1998 roku przez prokuraturę
okręgową w Warszawie, sygn. akt VI Ds. 77/98, w sprawie
zabójstwa przy użyciu broni palnej w dniu 25 czerwca 1998 roku w
Warszawie Marka Papały, tj. o przestępstwo z art. 148 ż 1 K.K.
Zgodnie z nim przyjęto wersję śledczą zakładającą, że Edward
Mazur wraz z Andrzejem Zielińskim poszukiwali zabójcy skłonnego
zgładzić gen. Papałę. Ostatecznie decyzja o zabójstwie oraz wyborze
egzekutora zapaść miała w sopockim hotelu Marina, podczas narady,
na której obecni byli m.in. przywódca trójmiejskiego półświatka
Nikodem Skotarczak pseudonim NikoÅ› oraz skazany za przemyt i
dystrybucjÄ™ polskiej amfetaminy w Szwecji Kazimierz Hedberg. Nie
ustalono motywu zbrodni.
30
Służba Bezpieczeństwa, SB, aparat powołany do zapewnienia
bezpieczeństwa i porządku publicznego w PRL. W istocie SB była
tajną policją w systemie totalitarnym, rola jej sprowadzała się do
ochrony władzy komunistycznej poprzez kontrolowanie wszystkich
dziedzin życia społecznego, łamanie praworządności i zwalczanie
34
najbliższego kręgu przyjaciół Mazura zaliczono dawnego
szefa V Departamentu MSW gen. SB Józefa Sasina oraz
ostatniego szefa kadr Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a póz
niejszego zastępcę
komendanta Papały gen. Romana Kurnika. Na początku lat
90-tych biznesmen pozostawał sąsiadem ówcześnie przyszłego
prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego oraz premierów
Leszka Millera i Józefa Oleksego31. Józef Oleksy potwierdza
swą znajomość z Mazurem:  Pamiętam go najlepiej z czasów,
gdy przedstawiał się jako doradca premiera Waldemara
Pawlaka. Nie wiem, czy pracował na tym stanowisku, czy
zajmował się jedynie doradzaniem nieformalnym. Wiem, że
zazwyczaj obracał się w kręgach ludzi związanych z władzą,
mieliśmy wielu wspólnych znajomych. 32. W 1995 roku Mazur
gościł wraz z przyszłą pierwszą damą Jolantą Kwaśniewską na
kameralnym przyjęciu opłatkowym w hotelu Holiday Inn33.
Szczególna, świąteczna okoliczność, jak i niezbyt liczne grono
uczestników bankietu sugerować mogą bliskie relacje
wskazanych osób. Nie bez znaczenia wydaje się fakt, iż w
tych samych dniach do wilanowskiego mieszkania
opozycji. Obok pracowników etatowych SB posiadała rozbudowaną
sieć tajnych informatorów obecnych we wszystkich instytucjach,
urzędach i zakładach pracy. Jej funkcjonariusze stosowali na szeroką
skalę metody szantażu, prowokacji, a nawet dopuszczali się zbrodni.
 Encyklopedia WIEM
http://portalwiedzy.onet.pl/35205,,,,sluzba_bezpieczenstwa,haslo.ht
ml 18 08 2007
31
T. Butkiewicz, Mafia!, "Wprost", Nr 1165, (12 07 2007)
32
P. Kudzia, G. Pawelczyk, Towarzystwo mafia,  Wprost
http://www.wprost.pl/ar/?O=46222 (12 07 2007)
33
T. Wójcik, L. Misiak, Co łączy Janusza Kaczmarka z Rosją?,
 Gazeta Polska , http://www.gazetapolska.pl/?
module=content&lead_id=2603 (12 07 2007)
35
Kwaśniewskich wprowadzał się przedsiębiorca Włodzimierz
Wapiński, skazany wcześniej w Szwecji za handel
amfetaminą, nielegalne posiadanie broni oraz sfałszowanego
paszportu34, a także Aleksander Kwaśniewski został wówczas
zaprzysiężony po raz pierwszy na urząd Prezydenta RP.
Trudno wskazanych relacji nie uznać za korupcjogenne,
zwłaszcza, że płatny zabójca z Trójmiasta Artur Zirajewski
pseud. Iwan obciążył swymi zeznaniami zarówno Edwarda
Mazura, jak i Józefa Sasina. Świadek koronny Jarosław
Sokołowski pseud. Masa, w swych zeznaniach potwierdził
współpracę Mazura z Andrzejem Zielińskim, jednym z
czołowych przywódców polskiej przestępczości
zorganizowanej. Według prasy chicagowski przedsiębiorca
miał również utrzymywać kontakty35 z nieżyjącym już
Jeremiaszem Barańskim pseud. Baranina, wiedeńskim
gangsterem oskarżonym o zlecenie zabójstwa ministra sportu
Jacka Dębskiego, a także podejrzewanym o udział w zleceniu
zabójstwa gen. Papały.
Pomimo wzmiankowanych zeznań świadków, przed
upływem 48 godzin od zatrzymania przez prokuraturę,
Edward Mazur został zwolniony z aresztu. Wkrótce po tym
incydencie podejrzany wziął udział w bankiecie wraz z
ówczesnym Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji
Krzysztofem Janikiem, sekretarzem stanu ministerstwa
Zbigniewem SobotkÄ… oraz jego doradcÄ… gen. Romanem
Kurnikiem36. Nadmienić należy, iż Sobotka, sprawujący z
34
M. Dzierżanowski, G. Induski, J. Jakimczyk,  Koniec ologarchii ,
"Wprost", Nr 1202, (12 07 2007)
35
T. Butkiewicz, Mafia!, "Wprost", Nr 1165, (12 07 2007)
36
P. Kudzia, G. Pawelczyk, Towarzystwo mafia,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46222 (12 07 2007)
36
ramienia ministerstwa nadzór nad Policją, został póz
niej
skazany za ujawnienie tajnych informacji o planowanej akcji
CBŚ w Starachowicach. Policja prowadziła wówczas
postępowanie dotyczące kolaboracji starosty i
wiceprzewodniczącego rady powiatu tej miejscowości z
gangiem odpowiedzialnym za handel broniÄ…, narkotykami,
materiałami wybuchowymi, a także wymuszanie haraczy37.
Prezydent Kwaśniewski w atmosferze skandalu ułaskawił
jednak Sobotkę jako wieloletniego i zasłużonego działacza
lewicy38. Na podstawie przytoczonych informacji media
zarzuciły środowiskom politycznym oraz służbom specjalnym
otoczenie protekcją domniemanego zleceniodawcę zabójstwa
byłego komendanta głównego polskiej Policji, a także
szczególną pobłażliwość dla zorganizowanej przestępczości.
Skalę podejrzeń potęguje fakt, że zbrodnia popełniona na gen.
Papale do dnia dzisiejszego nie doczekała się wyjaśnienia, a
wielu kluczowych świadków zostało zgładzonych, zaginęło
bÄ…dz
zmarło39. Szybko wysnuto analogię do zabójstw włoskich
37
J. Sidorowicz, Sprawa starachowicka: oskarżeni politycy winni,
 Gazeta Wyborcza ,
http://serwisy.gazeta.pl/kraj/1,47243,3018358.html (14 07 2007)
38
Kwaśniewski ułaskawił Sobotkę, Gazeta Wyborcza ,
http://serwisy.gazeta.pl/kraj/1,47243,3072146.html (14 07 2007)
39
Nikodem Skotarczak pseud. Nikoś został zastrzelony wkrótce po
sopockiej konferencji. Krzysztof Weremko, rozpoznany przez
świadków zabójstwa Papały jako jeden z jego sprawców, zginął w
wypadku samochodowym. W tym samym czasie zmarł na raka
Kazimierz Hedberg. Były antyterrorysta Mieczysław Zapiór zaginął
podczas wycieczki do Egiptu, na kilka dni przed wyznaczonym
terminem złożenia zeznań. Rafał Kanigowski typowany na
bezpośredniego sprawcę zamachu został rozstrzelany przez
nieznanych sprawców. Jeremiasz Barański podejrzewany o
sprawstwo kierownicze zabójstwa popełnił samobójstwo w celi
wiedeńskiego aresztu.  K. Turaliński, Objawy& op. cit.
37
sędziów śledczych Falcone i Borsellino, a polską
przestępczość zorganizowaną określano mianem mafii.
SÅ‚usznie w przedstawionej praktyce obywatele i
dziennikarze upatrujÄ… patologicznego braku dostosowywania
życia prywatnego do pełnionej funkcji publicznej,
zagrażającego w konsekwencji porządkowi prawnemu.
Przyjmując jednak zarówno słownikową definicję40, jak i
potoczne znaczenie terminu  mafia , wykluczyć należy jego
zastosowanie do omawianej w niniejszej pracy przestępczości
zorganizowanej. Zazwyczaj jako cechy mafii wymienia siÄ™
silny, zachodzący pomiędzy jej członkami, związek
40
Mafia, termin stworzony przez Niccolo Machiavelli ego. W
znaczeniu pierwotnym  tajna organizacja założona dla obrony
miejscowej ludności przed najazdami obcych wojsk oraz zbójeckimi
napadami w XIX. w na Sycylii; współcześnie wielka, często
ponadnarodowa organizacja przestępcza oparta na bezwzględnie
przestrzeganych zakazach, nakazach (nakazach milczenia,
zachowania tajemnicy, posłuszeństwa i lojalności wobec szefa).
Nieodzowną cechą działania jest pozyskanie na swoją stronę
łapówką, szantażem lub terrorem przedstawicieli policji,
sądownictwa, administracji państwowej i samorządowej i polityków.
Mafia może powstać gdy: istnieje społeczne poparcie, tak
szerokie, że zwykli ludzie wiążą z mafią swój los. Na Sycylii mafia
broniła ludności przed najazdami, w USA ojciec chrzestny pomagał
w uzyskaniu mieszkania czy pracy, udzielał kredytów; odpowiada na
masowe potrzeby ludności - w USA rozwinęła się w okresie
prohibicji, gdy ludzie nie mogli żyć bez alkoholu. Wzmacnia ją
odrębność etniczna (mafia włoska w USA) czy silny regionalizm, jak
na Sycylii.  za http://portalwiedzy.onet.pl
Wł. Maf(f)ia   tajna terrorystyczna org. Przestępcza na
Sycylii z wł. dial. (sycylijskiego) mafia  śmiałość; pewność siebie;
przechwałki .  W. Kopaliński. Słownik wyrazów obcych i zwrotów
obcojęzycznych, wyd. V Wiedza Powszechna, Warszawa 1968, s.
457
38
emocjonalny przypieczętowany nierzadko więzami krwi,
etniczny lub regionalny charakter organizacji, działalność
prospołeczną na rzecz właściwej dla terenów jej działania
ludności cywilnej oraz zasadę bezwzględnej wzajemnej
lojalności na wszelkich szczeblach struktury. Powszechnie za
kluczowe w organizacjach o charakterze mafijnym uznaje siÄ™
wartości takie jak honor, rodzina i zemsta. Elementy te nie
występują w omawianych zagadnieniach. Brak w działalności
np. grup paliwowych lub narkotykowych dbałości o dobro
społeczne, właściwe dla etosu klasycznych włoskich rodzin
mafijnych. Upadek tzw. Grupy Pruszkowskiej oraz szybkie
wydanie wyroków skazujących w sprawie tzw. Mafii
Paliwowej możliwe było dzięki skrajnemu brakowi lojalności
pośród członków tych struktur. Więzy krwi rzadko odgrywały
rolę w nawiązywaniu porozumień przestępczych, podobnie jak
honor nie stanowił elementu decydującego przy
wielomilionowych transakcjach. WÅ‚oskie rodziny mafijne nie
tolerowały w swoich szeregach osób niegodnych zaufania,
przy czym za wskazane sprzeniewierzenie się wartościom
moralnym uważano już np. niewierność seksualną w
małżeństwie. Element ten miał stanowić wystarczający powód
do potraktowania osoby jako pozbawionej honoru.
Członkowie wszystkich szczebli polskich struktur
przestępczych rekrutowani byli w dużej mierze spontanicznie,
bez szczególnej dbałości o pochodzenie lub wyznawane
wartości moralne, lecz przy zastosowaniu klucza przydatności
dla danego przedsięwzięcia. Czołowi przywódcy
wymienionych w dalszej części opracowania związków
przestępczych nie zabiegali o uzyskanie poklasku mniej
zamożnych mieszkańców Polski. Jedynie działające na
mniejszą skalę gangi, trudniące się głównie przestępczością
39
kryminalną, takie jak śląska grupa Janusza Treli pseud.
Krakowiak41, czerpały z legendarnych praktyk włoskich grup
przestępczych. Działania te jednak były bardzo ograniczone i
odzwierciedlały raczej wyobrażenie producentów filmowych o
ceremoniałach mafijnych, niż istotne hołdowanie
przytoczonym powyżej wartościom. Zważyć należy także, że
o ile istotę egzystencji mafii stanowi terror i wyłączna kontrola
danego terytorium, niemal jawnie konkurencyjna dla oficjalnej
władzy państwowej, o tyleż częstym warunkiem skutecznego
działania przestępczości zorganizowanej pozostaje pełna
anonimowość procederu, pozorowanie legalności działania,
brak jakiejkolwiek płaszczyzny kontaktu z konkurencyjnymi
grupami lub sprawcami innego typu przestępstw oraz negacja
istnienia jakiejkolwiek organizacji i działalności. Odrzucić
więc należy lansowany przez media pogląd, iż polska
przestępczość zorganizowana pozostaje lub pozostawała
analogiczna dla włoskich lub amerykańskich rodzin
mafijnych. Ewentualne uwzględnienie przymiotnika
dookreślającego lokalną specyfikę, jak ma to miejsce w
przypadku np. Triad nazywanych potocznie  chińską mafią
czy kolumbijskich karteli narkotykowych określanych
41
 Trudno w to uwierzyć, ale to właśnie ten niepozorny, niski
mężczyzna z czesanymi na bok, tłustymi włosami był cappo di tutti
capi śląskiej mafii. Ubierał się jak tani alfons, ale żył jak filmowy
mafioso. Pijał najdroższe alkohole, grywał o najwyższe stawki i
niczym Don Corleone z "Ojca chrzestnego" podawał swoim ludziom
dłoń do pocałunku. Niepokornych kazał natomiast ciągnąć po lasach
za samochodem. [& ] To była prawdziwa śmietanka. Jak w
mafijnych filmach klasy "C" umacniali swoje więzi, trzymając sobie
dzieci do chrztu czy też świadkując na ślubach - mówi jeden z
oficerów policji.  M. Pietraszewski, Historia "Krakowiaka", który
trząsł Śląskiem,  Gazeta Wyborcza ,
http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35059,2161230.html (15 07 2007)
40
analogicznie  kolumbijską mafią , mogłoby usprawiedliwić
zastosowanie tego terminu. Zastrzec należałoby wówczas
jednak posiłkowanie dodatkowym słowem do pełnego kształtu
 polska mafia . Byłby to jednak zabieg nazbyt komercyjny i
nieadekwatny dla formy i celu niniejszego opracowania.
Korumpowanie wysokich rangą urzędników
państwowych, lub pozorowanie takich praktyk, nie wypełnia
wszelkich przesłanek umożliwiających zastosowania do
omawianych zjawisk przedmiotowego terminu. Rozróżnienie
to pozostaje istotne, zważywszy temat pracy obejmujący
właśnie przestępczość zorganizowaną, nie zaś działalność
mafii, która zarówno w powszechnym mniemaniu, jak i w
publikacjach prasowych, często błędnie traktowana jest jako
określenie synonimiczne dla działalności zbrojnych gangów
oraz oszustw gospodarczych prowadzonych na szerokÄ… skalÄ™.
Także polskie przepisy prawne nie różnicują, jak ma to np.
miejsce we Włoszech, działalności przestępczej na działalność
mafijną, a uznają rozróżnienie na stopień zorganizowania
przestępczej działalności, tj. podział na zorganizowane grupy
przestępcze oraz związki przestępne. Podział ten nie skutkuje
jednak wystosowaniem odrębnego trybu ścigania czy
wysokości grożącej za daną działalność kary. W związku z
powyższym, pomimo skali działania rodzimych grup
przestępczych i ze względu na medialny wydz
więk obecnego
w publikacjach prasowych terminu mafia, przyjąć należy, iż w
Polsce nie wytworzyły się struktury usprawiedliwiające
zastosowanie wzmiankowanego terminu. Korumpowanie
urzędników państwowych, kolaboracja funkcjonariuszy
wymiaru sprawiedliwości, wysokość uzyskiwanego
przestępczymi metodami kapitału oraz skala organizowanego
procederu omawiana w niniejszym opracowaniu nie wykracza
41
poza ugruntowany w orzecznictwie zakres ustawowych
określeń   zorganizowana grupa mająca na celu popełnianie
przestępstw i  związek mającym na celu popełnianie
przestępstw .
42
Rozdział 2.
Produkcja, przemyt oraz
handel narkotykami
43
Zarys światowej zorganizowanej przestępczości
narkotykowej
Wedle oceny Interpolu w większości regionów świata
stale wzrasta zagrożenie ze strony przestępczości
narkotykowej. Globalny popyt i handel narkotykami staje siÄ™
w coraz większej części problemem zależnym od
zachodzÄ…cych przemian politycznych i ekonomicznych, a w
szczególności stymulowany jest on możliwościami
dystrybucyjnymi, wynikajÄ…cymi z zaniechania kontroli
granicznych pomiędzy coraz większą liczbą państw.
Wzmiankowany trend warunkowany dodatkowo zmianami
kulturowymi, wynikającymi z postępującego procesu
globalizacyjnego, zawiera w sobie wzmożony wzrost popytu
wśród zamożnych warstw społecznych na tzw.  narkotyki
rekreacyjne oraz dalszy wzrost podaży i popytu na niemal
wszystkie rodzaje środków sklasyfikowanych w
przedmiotowej dla niniejszego rozdziału kategorii. Przemyt
narkotyków powiązany jest zazwyczaj z innymi rodzajami
niezwykle poważnych przestępstw takich jak przemyt ludzi,
zorganizowana prostytucja oraz fałszowanie dokumentów
przewozowych. Z produkcji i handlu narkotykami
finansowane są też działania innych gałęzi przestępczości
zorganizowanej oraz działalności ugrupowań
terrorystycznych. Wśród czołowych pól aktywności
zorganizowanych grup przestępczych realizowanych
równolegle do obrotu narkotykami Interpol wyszczególnia
jako czołowe i obejmujące swym zasięgiem zazwyczaj obszar
jednocześnie kilku państw  przemyt broni, rozboje z użyciem
broni palnej, fałszerstwa oraz legalizację kapitału
44
wypracowanego przestępczą działalnością, czyli tzw.  pranie
brudnych pieniędzy . Zainteresowanie rynkiem
narkotykowym pozostaje współcześnie szerokie, ponieważ
wypracowanie tą drogą wysokich dochodów wymaga
znikomej i krótkotrwałej inwestycji własnego kapitału.
Całościowo proceder angażuje znaczne zaplecze osobowe, ze
względu na konieczną skalę i zakres działania, przy czym
poszczególne obowiązki narkotykowego łańcucha zazwyczaj
dzielone są pomiędzy różne, wyspecjalizowane grupy
przestępcze. Kluczowe role odgrywają hodowcy roślin, z
których pozyskiwana zostaje baza narkotykowa, producenci
narkotyku, przemytnicy, kurierzy, hurtownicy, sprzedawcy
detaliczni, a także osoby zażywające narkotyki. Przedstawiane
zjawisko wyraz
nie widoczne jest w niemal wszystkich 186
państwach członkowskich Interpolu42.
Największą popularność odnotowują obecnie konopie
indyjskie, z których uzyskiwane są marihuana i haszysz,
kokaina, heroina oraz narkotyki syntetyczne, wśród nich
amfetamina i meta-amfetamina43.
Z wyżej wymienionych środków największe obroty na
światowych rynkach uzyskują produkty pozyskiwane z konopi
indyjskich. Rośliny te, ze względu na niskie wymagania
uprawne hodowane mogą być niemal na każdej szerokości
geograficznej, zarówno na masową skalę na otwartych polach
uprawnych, w szklarniach, jak i w warunkach mieszkalnych
na indywidualny użytek lub w wąskim zakresie sprzedaży
detalicznej. Podobnie sam proces przygotowania z rozwiniętej
rośliny gotowego do użycia narkotyku pozostaje mało
42
Drugs and criminal organizations
http://www.interpol.int/Public/Drugs/default.asp (29 08 2007)
43
Ibidem
45
złożony, w przeciwieństwie do środków wymagających
skomplikowanej obróbki laboratoryjnej. United Nations Office
on Drugs and Crime w swym dorocznym raporcie  World
Drug Report 2005 oszacowała wydajność produkcji konopi
indyjskich, prowadzoną na terytoriach 163 krajów, łącznie na
około 42 tys. ton, dystansując tym samym globalną produkcję
wszelkich innych narkotyków. Royal Canadian Mounted
Police wycenia dochód grup przestępczych zajmujących się
przemytem marihuany z samej tylko kanadyjskiej prowincji
Kolumbia Brytyjska na 7,5 miliarda dolarów kanadyjskich
rocznie. W latach 2003-2004 33% światowej produkcji
marihuany przypadało na obszar Ameryki Północnej, przy
czym zaznaczyć należy, że około 2/3 uzyskanego narkotyku
pochodziło z domowych upraw. Pozostała część trafiała
zazwyczaj na teren USA za pośrednictwem zorganizowanych
grup przestępczych z terenów Kanady i Meksyku. Reszta
światowej produkcji tego środka przypada na Afrykę (28%),
Południową Azję (9%), Amerykę Południową (8%), Azję
Środkową i Południowo-Zachodnią (odpowiednio po 5%),
Wschodnią i Południowo-Wschodnią Azję (4%), Europę
ZachodniÄ… i ÅšrodkowÄ… (3%), AmerykÄ™ ÅšrodkowÄ… i Karaiby
(2%), Ocenię (2%) oraz Europę Wschodnią i Południowo-
wschodnią (1%). Odmiennie wyglądał globalny podział
produkcji haszyszu uzyskiwanego z żywicy konopi indyjskich,
w którym dominującą pozycję zajęła Afryka Północna z
wynikiem 42%. Kolejno odnotować należy Południowo-
Zachodnią Azję (27%), Azję Środkową i Południową
(odpowiednio po 9%), Południowo-Wschodnią Europę (5%) i
Karaiby (3%). Końcowe 5% produkcji zostało rozdrobnione
po reszcie globu. Charakterystyczne dla uprawy konopi
indyjskich pozostaje więc znaczne jej rozdrobnienie,
46
obejmujÄ…ce faktycznie wszystkie kontynenty za wyjÄ…tkiem
Antarktydy oraz większość państw świata. Z tego powodu
obrót produktem skupiony pozostaje zazwyczaj wokół regionu
jego wytworzenia, choć nie stanowi to reguły44. Według
szacunków UNODC45 około 160 milionów ludzi zażywa
obecnie stale lub incydentalnie marihuanę46. Czynnikami
warunkującymi tak dużą popularność tego tzw. narkotyku
rekreacyjnego uznać należy, obok braku wywoływania
uzależnienia fizycznego47, stosunkowo niską cenę oscylującą
w 2005 roku w Stanach Zjednoczonych na średnim poziomie
15 dolarów amerykańskich za porcję, a w Wielkiej Brytanii jej
koszt wyniósł równowartość jedynie 5 dolarów
amerykańskich48.
Na drugim miejscu w rankingu globalnego popytu
odnotowuje siÄ™ narkotyki syntetyczne, a przede wszystkim
amfetaminę i jej pochodne. Użytkownicy syntetyków ustępują
swÄ… liczbÄ…, szacowanÄ… w 2005 roku na 24 890 tys.49, jedynie
nabywcom marihuany i haszyszu. Największą popularność
uzyskały amfetamina, meta-amfetamina oraz MDMA w
postaci tabletek Ecstasy. Masowa produkcja omawianych
środków prowadzona może być w niewielkich laboratoriach
chemicznych, wyposażonych zarówno w specjalistyczną
aparaturę, jak i urządzanych przy pomocy o wiele tańszych
44
Cannabis
http://www.interpol.int/Public/Drugs/cannabis/default.asp (29 08
2007)
45
United Nations Office on Drugs and Crime
46
World Drug Report 2007 s. 95
47
http://portalwiedzy.onet.pl/48811,,,,marihuana,haslo.html
48
World Drug& op. cit. s. 232-234
49
Ibidem, op. cit. s. 151
47
improwizowanych instalacji. Najprostsza aparatura potrzebna
do syntezy mieści się w dwóch torbach podróżnych. Aby
uzyskać 1 kg narkotyku chemik poświęcić musi na pracę
jedynie od 6 do 8 godzin50. Ze względu na brak czynników
geograficznych warunkujących produkcję, żadnej ze
zorganizowanych grup przestępczych nie udało się
zmonopolizować światowego rynku syntetyków, a laboratoria
narkotykowe lokalizowane sÄ… w wielu krajach51. Globalna
produkcja amfetaminy koncentruje siÄ™ w Europie Zachodniej i
Środkowej, szczególnie w Belgii, Holandii i Polsce. Meta-
amfetamina wytwarzana jest głównie w Chinach, na
Filipinach, w Birmie, Tajlandii, Stanach Zjednoczonych,
Kanadzie i Meksyku. Europa pozostaje głównym ośrodkiem
światowej produkcji tabletek Ecstasy, proceder ten jednak
znajduje coraz częstsze odwzorcowanie w Stanach
Zjednoczonych, Kanadzie, Chinach, Indonezji i Hongkongu52.
Ceny amfetaminy i meta-amfetaminy w sprzedaży detalicznej
2005 roku zaczynały się odpowiednio od 1,8/0,8 dolara
amerykańskiego za porcję w Indonezji/ Myanmarze, osiągając
maksymalnie wartość 387,9/980,4 dolarów amerykańskich w
Australii/Korei Południowej. Analogicznie jednostkowy koszt
tabletki Ecstasy rozpoczynał się od 2,5 dolara amerykańskiego
w Polsce i Niderlandach, sięgając 64,3 dolarów
amerykańskich w Nowej Zelandii53. Ze względu na produkcję
50
Z. Bielecki, Zwalczanie czy legalizacja?,  Gazeta Policyjna ,
http://www.gazeta.policja.pl/archiwum/3904/s6a1.html (29 08 2007)
51
Synthetic drugs
http://www.interpol.int/Public/Drugs/synthetic/default.asp (29 08
2007)
52
Amfetaminy, ekstazy i inne środki psychotropowe
http://ar2006.emcdda.europa.eu/pl/page008-pl.html (29 08 2007)
53
World Drug& op. cit. s. 237-240
48
środków w większości z ogólnodostępnych odczynników
chemicznych nie sposób rzetelnie oszacować globalnej podaży
syntetyków oraz jej łącznej wartości.
Åšwiatowa produkcja kokainy, psychostymulantu
pochodzenia roślinnego, skupiona pozostaje w krajach
Ameryki Południowej  Kolumbii, Peru oraz Boliwii,
natomiast główne rynki zbytu stanowi Ameryka Północna oraz
w mniejszym stopniu Europa Zachodnia. W podanych
rejonach odnotowuje się stały poziom zapotrzebowania na
wskazany narkotyk. Nie zaobserwowano dużego
zainteresowania kokainą w Europie Południowej ani
Wschodniej, lecz zorganizowana przestępczość tych regionów
pozostaje zaangażowana w handel specyfikiem54. Regionalne
umiejscowienie produkcji wynika z właściwości surowca, z
którego wyrabiana jest kokaina  krasnodrzew koka pochodzi
z Ameryki Południowej, a rośnie głównie w Boliwii i Peru55.
Dominacja Kolumbii wynika natomiast z rozwiniętej w tym
kraju wysoko wyspecjalizowanej przestępczości
narkotykowej, przy jednoczesnej słabości tamtejszego rządu w
zwalczaniu procederu56. Natomiast rozlokowanie odbiorców
nie dziwi, zważywszy wysokie koszty produktu. Średnia cena
1 grama kokainy, stanowiącego przeciętną jednorazową
dawkę, wynosiła w sprzedaży detalicznej w 2005 roku na
terenie Stanów Zjednoczonych około 107 dolarów
54
Cocaine http://www.interpol.int/Public/Drugs/cocaine/default.asp
(29 08 2007)
55
Koka - Encyklopedia WIEM
http://portalwiedzy.onet.pl/120474,,,,koka,haslo.html (29 08 2007)
56
M. Bowden, Killing Pablo: The Hunt for the Richest, Most
Powerful Criminal in History, New York 2001
49
amerykańskich. W Europie koszt ten był niższy i wynosił
około 89 dolarów za gram. Wartość kilograma narkotyku ma
rynku detalicznym oscylowała wówczas w granicach 100 tys.
dolarów, natomiast w sprzedaży hurtowej ceny te wynosiły
odpowiednio dla Stanów Zjednoczonych i Europy 21 i 49
dolarów amerykańskich za gram57. Według szacunków
UNODC w 2005 roku w Europie kokainę zażywało 4 056 tys.
osób, w Ameryce Północnej i Południowej odpowiednio
6 363 tys. i 2 247 tys. osób, natomiast w Oceanii 178 tys.
osób. W stosunku do liczby mieszkańców najniższe spożycie
odnotowano w Azji (329 tys.) oraz w Afryce (1 084 tys.)58. W
1999 roku roczna podaż kokainy wynosiła około 984 ton, przy
czym 610 ton narkotyku przygotowano w Kolumbii, 280 ton
w Peru a 94 ton w Boliwii59, co pozwala szacunkowo określić
detaliczną łączną wartość globalnej produkcji na około 100
miliardów dolarów amerykańskich.
Heroina stanowi silnie uzależniający depresant,
uzyskiwany poprzez acetylację morfiny, którą z kolei
wyodrębnia się z maku lekarskiego (Papaver somnifer), z
opium - mleczka makowego, lub z suszonej słomy makowej60.
Światowa produkcja specyfiku skupiona została w trzech
regionach  Południowo-Zachodniej Azji (Afganistan  tzw.
Złoty Półksiężyc), Południowo-Wschodniej Azji (Myanmar 
tzw. Złoty Trójkąt) oraz Ameryce A
acińskiej (Meksyk i
Kolumbia). Afgańska heroina dystrybuowana jest głównie w
Europie, Azji i na Środkowym Wschodzie. Wedle szacunków
57
World Drug& op. cit. s. 80
58
Ibidem s. 82
59
Ibidem s. 64
60
Ibidem. s. 237-240
50
40% tego narkotyku tranzytowane jest poprzez Iran, pozostała
część wykorzystuje szlaki Pakistanu oraz Środkową Azję.
Kluczową rolę odgrywa tzw. szlak Bałkański, prowadzący
poprzez Turcję oraz państwa Południowo-Wschodniej Europy.
W jego ramach założono trzy możliwe warianty szlaków
przemytniczych:
" Szlak Południowy  prowadzący poprzez
TurcjÄ™, GrecjÄ™, AlbaniÄ™ i WÅ‚ochy
" Szlak Centralny  prowadzÄ…cy poprzez
Turcję, Bułgarię, Macedonię, Serbię, Czarnogórę,
Bośnię i Hercegowinę, Chorwację, Słowenię, a
następnie Włochy lub Austrię
"
Szlak Północny  prowadzący przez Turcję,
Bułgarię i Rumunię do Austrii, Węgier, Czech,
Niemiec lub Polski
Heroina wyprodukowana w okręgu tzw. Złotego
Trójkąta często trafia do Stanów Zjednoczonych oraz Kanady
za pośrednictwem chińskich i wietnamskich grup
przestępczych, przemycających narkotyk poprzez Hong Kong,
MalezjÄ™ oraz AustraliÄ™.
Meksykańska heroina przemycana jest na sąsiadujące
tereny zachodniej połowy Stanów Zjednoczonych, natomiast
kolumbijski narkotyk trafia na rynki wschodniej połowy
Ameryki Północnej poprzez Wenezuelę, Argentynę, Ekwador,
PanamÄ™ oraz Meksyk61.
61
Heroin http://www.interpol.int/Public/Drugs/heroin/default.asp (29
08 2007)
51
1/3 światowego zapotrzebowania na heroinę stanowią
Europejczycy. Liczbę uzależnionych od tego środka
Irańczyków szacuje się na 1 200 tys., natomiast w Chinach
oficjalnie odnotowano 1 600 tys., przy czym rzeczywista ich
liczba sięgać może 7 milionów. Według UNODC Afganistan
odpowiada obecnie za produkcję 90% światowego opium,
przy czym w roku 2006 wyprodukował najprawdopodobniej
od 5 644 ton do 6 100 ton tejże substancji. Konwersja opium
do postaci czystej heroiny skutkuje spadkiem masy produktu
do 10%, co pozwala prognozować roczną produkcję Złotego
Półksiężyca na poziomie 564 do 610 ton końcowego
narkotyku62. Pozostali czołowi producenci opium uzyskać
mogli w tym samym roku odpowiednio: Pakistan 39 ton, Laos
20 ton, Myanmar 315 ton, Kolumbia 15 ton, co Å‚Ä…cznie
pozwala szacować potencjał globalnej produkcji heroiny 2006
roku na około 600 ton depresantu63. Przeciętna cena detaliczna
1 grama heroiny wynosiła we wzmiankowanym okresie w
Europie 105 dolarów amerykańskich, natomiast w sprzedaży
hurtowej cena kilograma oscylowała w granicach 34 219
dolarów amerykańskich64. Na podstawie powyższych danych
możliwe jest szacunkowe określenie detalicznej łącznej
wartość globalnej produkcji heroiny 2006 roku na około 63
miliardy dolarów amerykańskich.
62
Ibidem
63
Word Drug& op. cit. s. 40
64
Ibidem s. 223
52
Wybrane przypadki produkcji, przemytu oraz
hurtowego handlu narkotykami polskiej przestępczości
zorganizowanej
Od czasu transformacji ustrojowej 1989 roku, aż do
schyłku XX wieku, polski hurtowy obrót, przemyt, produkcję
oraz dystrybucję narkotyków monopolizowały czołowe
zbrojne związki przestępcze  tzw. Grupa Pruszkowska oraz
tzw. Wołomin. Działania te wspierały mniejsze,
współpracujące gangi, takie jak śląska grupa Krakowiaka,
trójmiejska Nikosia, czy szczecińska Oczki. Polska
przestępczość narkotykowa wyspecjalizowała się zwłaszcza w
produkcji amfetaminy, czyniąc z niej jedno z głównych
środków finansowania swej działalności. Największe w
Europie laboratorium do produkcji tego środka, należące do
Wiesława Niewiadomskiego pseudonim Wariat, Policja
zlikwidowała w 1995 roku w podwarszawskiej Woli
Karczewskiej65. Jak twierdził brat nieżyjącego już gangstera,
laboratorium produkowało dziennie około 15 kg narkotyku, na
którym producent każdorazowo zarabiał 15 do 20 tys. dolarów
amerykańskich. Docelowo syntetyk produkowany miał być
niemal wyłącznie na potrzeby szwedzkiego rynku
detalicznego66.
Po upadku ZwiÄ…zku Radzieckiego, kolumbijskie
kartele narkotykowe usiłowały wykorzystać nowoutworzone,
demokratyczne państwa Europy Środkowo-Wschodniej w
charakterze punktów tranzytowych. Słabość polityczna i
65
Alfabet Mafii, op. cit.
66
Wołomin http://alfabetmafii.onet.pl/1168196,odcinki.html (29 08
2007)
53
ekonomiczna wzmiankowanych krajów warunkować miała
stosunkowo bezpieczny za ich pośrednictwem tranzyt
narkotyków z Ameryki Południowej do Europy Zachodniej67.
Szeroką współpracę w tym zakresie nawiązano z Grupą
Pruszkowską. W 1992 roku Policja brytyjska przechwyciła
ładunek niespełna 1200 kg kokainy przemycanej na statku
 Jurata z Wenezueli do Polski. Za ten przemyt skazany został
m.in. jeden z przywódców Grupy Pruszkowskiej  Leszek
Danielak pseud. Wańka68. Według zeznań świadka koronnego
Jarosława Sokołowskiego pseud. Masa, podobnych
transportów kokainy, o wadze oscylującej w granicach jednej
tony,  Pruszków sprowadzić miał nad Wisłę co najmniej
kilka. Poza przemytem hurtowych ilości narkotyku miedzy
Ameryką Południową a Europą, transportować mieli je także
polscy kurierzy, korzystajÄ…c przy tym ze skrytek w obuwiu,
butelkach po whiskey oraz w czekoladkach. Według Urzędu
Ochrony Państwa i prokuratury rozbitym w 1999 r. szlakiem
przemytniczym z Kolumbii, Peru i Chile przywieziono do
Europy Zachodniej i Polski w ten sposób około 2,5 tony
kokainy wartości 700 milionów zł. W tym przypadku sąd
uniewinnił oskarżonego o finansowanie procederu Leszka
Danielaka, wydając jednak wyroki skazujące na 34 kurierów
oraz organizatorów69.
Narkotykowe interesy  Pruszkowa i  Wołomina
przejął po ich upadku tzw.  Mokotów  warszawska,
67
DEA History Book 1990-1994
http://www.usdoj.gov/dea/pubs/history/1990-1994.html (29 08 2007)
68
B. Wróblewski, "Wańka" skazany za usiłowanie przemytu ponad
tony kokainy,  Gazeta Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/warszawa/
1,34889,1392920.html (29 08 2007)
69
"Wańka" się wywinął,  Gazeta Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/
warszawa/1,34889,1810650.html (29 08 2007)
54
zorganizowana grupa przestępcza pod wodzą Andrzeja
Horycha pseud. Korek. Przestępca ten jako jeden z pierwszych
w Polsce określany został mianem  menadżera , gdyż
działalność narkotykową i kryminalną od wielu lat łączył z
oszustwami finansowymi na szeroką skalę, wyłudzaniem
nienależnego zwrotu podatku VAT oraz praniem brudnego
kapitału w legalnych przedsiębiorstwach70. W 2005 roku
Prokuratura Okręgowa w Gdańsku oskarżyła Horycha o
sprowadzenie w styczniu 2003 roku do Polski 325 kg czystej
kokainy o szacunkowej ówczesnej wartości 60 milionów zł
oraz przygotowania do przemytu 1300 kg tego środka.
Przejęty przez Policję transport narkotyków wypłynął 30
listopada 2002 roku z Puerto Cabello w Wenezueli, jako port
docelowy obierając Hamburg. Tam przeładowano przedmiot
przemytu na holenderski statek "Tanja", który zawinął do
portu w Gdyni 17 stycznia 2003 roku71.
Wysoka ranga polskich gangsterów w
międzynarodowych strukturach przestępczych umożliwiła
zakup każdorazowo nawet tony kolumbijskich narkotyków z
odroczonym terminem płatności. Przywilej kredytowania
transakcji nie był dostępny dla zorganizowanych grup
przestępczych z państw byłego ZSRR czy Turcji72. 70 tys.
dolarów amerykańskich zysku przynosić miała sprzedaż
kilograma kokainy na polskim rynku detalicznym. W ciÄ…gu
70
V. Krasowska, Mokotowska ośmiornica,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/41311/Mokotowska-osmiornica/ (29 08
2007)
71
G. Szaro, Superprzemytnik Korek i spółka,  Gazeta Wyborcza ,
http://serwisy.gazeta.pl/wyborcza/1,68586,2975757.html (29 08
2007)
72
V. Krasnowska, G. Pawelczyk, P. Kudzia, Polski Kartel,
 Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?O=42597 (29 08 2007)
55
miesiÄ…ca tylko w Warszawie i okolicach dochody Grupy
Pruszkowskiej z tego tytułu wynosiły prawie pół miliona
dolarów73. Jednocześnie stale odnotowywano wzrost liczby
wszelkich przestępstw narkotykowych. Od 1994 do 2000 roku
dwudziestokrotnie zwiększyła się liczba stwierdzonych
przestępstw przemytu oraz tranzytu narkotyków74. Zabójstwa i
aresztowania przywódców  Pruszkowa oraz  Wołomina , ani
w póz
niejszym czasie  Mokotowa , nie wyeliminowały
masowego przemytu i produkcji środków odurzających w
Polsce. W samych latach 2000-2005 Policja wykryła dalszych
91 laboratoriów produkujących amfetaminę, co dystansuje
wszystkie inne kraje świata prócz Federacji Rosyjskiej75.
Liczba stwierdzonych przestępstw przemytu oraz tranzytu
narkotyków wzrosła w tym samym czasie o 50%76. Na
promach pasażersko-towarowych wypływających ze
Świnoujścia do szwedzkich portów od lat nieprzerwanie
wożona jest amfetamina i kokaina77. Amfetamina i ecstasy
polskiej produkcji dominujÄ… na austriackich czarnych rynkach.
Polskie struktury przestępczości zorganizowanej posiadają
silne rezydentury w państwach kluczowych dla globalnego
obrotu narkotykami, m.in. w rejonie tzw. Złotego Trójkąta
oraz w Afganistanie, a także Holandii, Turcji, Bułgarii,
Stanach Zjednoczonych, Kanadzie. Trwa intensywna
eksploatacja tzw. szlaku bałkańskiego. W Kolumbii działa
73
E. Ornacka, Masa informacji,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?
O=46871 (29 08 2007)
74
www.policja.pl
75
World Drug& op. cit. s. 130
76
Przestępczość narkotykowa http://www.policja.pl/portal.php?
serwis=pol&dzial=4&id=322&poz=9 (29 08 2007)
77
E. Ornacka, Kontrabanda bez granic,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=11866 (30 08 2007)
56
jedenastu rezydentów różnych polskich grup przestępczych,
wśród których wiodącą rolę odgrywał Adam Utschik78.  Miał
on bezpośredni kontakt z bossami narkotykowych karteli w
Cali i Medellin, dzięki czemu załatwiał nawet kilkutonowe
transporty kokainy  mówił były dyrektor Biura do Walki z
Przestępczością Zorganizowaną Komendy Głównej Policji i
współtwórca CBŚ nadinspektor Adam Rapacki79.  O
znaczeniu Polaków w światowym przemycie narkotyków
świadczą 244 sprawy karne skierowane w latach 90-tych do
prokuratury przez pion śledczy Urzędu Ochrony Państwa.
Dotyczyły one 358 osób, którym zarzucono przemyt 129 ton
narkotyków  mówi Magdalena Kluczyńska, rzecznik
prasowy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego80.
Stwierdzić należy ponad wszelką wątpliwość, iż
udział polskiej przestępczości zorganizowanej w globalnym
tranzycie (kokaina, heroina) oraz produkcji (amfetamina,
ecstasy) narkotyków pozostaje znaczny, co w sposób
bezpośredni przekłada się na płynące z procederu dochody.
Jeśli przyjąć, że rzeczywista liczba przestępstw
narkotykowych z powodu ich konspiracyjnego charakteru
pozostaje nieznana, przedstawiony zarys problemu stanowić
może zaledwie ułamek pełnej skali działania polskich
zorganizowanych grup oraz związków przestępczych.
78
G. Pawelczyk, Polski Kartel,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?
O=42597 (30 08 2007)
79
Ibidem
80
Ibidem
57
Problematyka przestępczości narkotykowej we
współczesnej Polsce
Detaliczny i hurtowy handel narkotykami,
prowadzony na terenie danego państwa, nieodzownie
pozostaje połączony z obłożonym reglamentacją,
międzynarodowym obrotem środkami służącymi do ich
wytworzenia. Sprzedaż na terenie Polski heroiny i kokainy
wynika z nielegalnego importu, natomiast znaczna część
polskiej produkcji narkotyków syntetycznych, takich jak
amfetamina i ecstasy, przeznaczona jest na eksport.
Skala przedstawionych zjawisk zależna pozostaje od
popytu na substancje odurzajÄ…ce i psychotropowe, natomiast
właśnie narkomania staje się w Polsce najgroz
niejszÄ…
patologią społeczną. Wyraz
nie odnotowane zostajÄ… jednak w
jej ramach daleko posunięte zmiany jakościowe, wpływające
na wskaz
niki statystyczne. Wzrasta w obrocie ilość tzw.
narkotyków twardych, czyli heroiny i kokainy, spada
natomiast zużycie amfetaminy na rzecz popularnych tabletek
ecstasy. Na rynku produkcji i obrotu narkotykami dominuje
przestępczość zorganizowana, charakteryzująca się wysoką
specjalizacją i profesjonalizmem działania, zorientowana na
stosowanie w toku transakcji przemocy, także z użyciem broni
palnej, oraz łączenie wymienionej działalności z innymi
zjawiskami kryminalnymi. Ze względów bezpieczeństwa
grupy przestępcze preferują częste zmiany modus operandi
działania, tras przesyłek i metod ukrywania narkotyków
podczas przemytu. W ostatnich latach zarejestrowano np.
przemyt do krajów skandynawskich polskiej amfetaminy w
płynnej postaci. Międzynarodowe zorganizowane związki
przestępcze wyrażają duże zainteresowanie Polską jako
58
krajem tranzytowym na szlakach narkotykowych. Polacy
coraz częściej werbowani są do roli kurierów przez etniczne
grupy przestępcze jamajskie i nigeryjskie, a działające w
Niemczech, Holandii i we Włoszech. Wzrasta zaangażowanie
Wietnamczyków w przemyt narkotyków do Polski.
WykorzystujÄ… oni do tego celu posiadane zaplecze zwiÄ…zane z
prowadzoną działalnością gospodarczą. Zauważalny pozostaje
też wzrost liczby przestępstw pospolitych związanych z
przestępczością narkotykową, w tym włamań, fałszerstw oraz
kradzieży. Nie bez znaczenia dla tej dziedziny pozostaje
sytuacja społeczna. Zmienia się struktura spożycia
narkotyków, a wśród niej odnotowany zostaje wzrost popytu
na środki syntetyczne, stosowanie substytutów środków
odurzających, a także środków o bardzo silnym działaniu oraz
mieszanek odurzających. Wciąż wzrasta liczba młodocianych
uzależnionych od narkotyków, jak i sprawców czynów
karalnych popełnionych w związku z narkomanią.
Odnotowany zostaje też przywóz z zagranicy niewielkich
ilości narkotyków dla tzw. potrzeb indywidualnych. Bazowe
dla powyższych ustaleń pozostaje przejęte przez Radę
Ministrów opracowanie Pt.  Zagrożenie przestępczością
zorganizowanÄ… i narkotykowÄ… w Polsce w 2001 r. 
sprawozdanie 81. Przyjąć należy, że rynek narkotykowy w
Polsce upodabnia się do rynków w Europie Zachodniej. Środki
naturalne, których uprawa wymaga wielkich obszarów i
stosunkowo dużych nakładów finansowych, wypierane są
przez syntetyczne. Charakterystyka procesu produkcji tych
drugich umożliwia szybką jej organizację, dużą mobilność i
swobodę ukrycia niezbędnej aparatury. Duża podaż
81
Komunikat po Radzie Ministrów cz II - 28.08.2002
http://www.kprm.gov.pl/archiwum/1937_5087.htm
59
syntetyków nad Wisłą warunkuje ich produkcję na zlecenie
zagranicznych hurtowych nabywców. Według Interpolu, ok.
10% amfetaminy skonfiskowanej w Europie pochodzi z
Polski82.
Polska Policja zwraca szczególną uwagę na zmiany w
funkcjonowaniu nielegalnych laboratoriów narkotykowych.
Obecnie dominują małe punkty produkcyjne, których liczbę w
połowie 2004 roku szacowano na około 200. Aby zapobiec
wykryciu działalności przez służby państwowe ich lokalizacja
jest często zmieniana. Do produkcji zazwyczaj zatrudniane są
osoby ze specjalistycznym wykształceniem lub zaawansowaną
wiedzą praktyczną, nierzadko absolwenci prestiżowych
uczelni wyższych. Wysoka jakość produkowanych syntetyków
zyskała uznanie w środowiskach międzynarodowych, a polska
amfetamina określana jest mianem najlepszego polskiego
towaru eksportowego83.
Nieodzownym elementem rynku sprzedaży każdego
produktu, a więc i narkotyków, pozostaje popyt na daną
substancję. Dane z 2000 r., ostrożnie szacowały liczbę
polskich narkomanów na około 32-60 tys. Policjanci zakładają
jednak, że jedna osoba odnotowana w statystyce równać się
może nawet 8-10 narkomanom w rzeczywistości. Zmianie
ulega wizerunek przeciętnego Polaka zażywającego narkotyki.
Obecnie są to często osoby wykształcone, zorientowane na
rozwój kariery zawodowej  studenci, naukowcy,
biznesmeni84. Zjawisko narkomanii rozwija się szczególnie
dynamicznie w dużych aglomeracjach miejskich, takich jak
82
Z. Bielecki, Zwalczanie czy legalizacja?, Gazeta Policyjna ,
http://www.gazeta.policja.pl/archiwum/3904/s6a1.html (29 08 2007)
83
Ibidem
84
Ibidem
60
Warszawa, Katowice, Trójmiasto, Wrocław, Kraków i
Szczecin. Policja zaobserwowała również znaczne
przemieszczanie się dystrybucji narkotyków do mniejszych
miast, ośrodków turystycznych i strefy przygranicznej85.
Ogólnopolskie badania przeprowadzone w 2002 roku
na zlecenie Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii
oraz Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii miały
na celu określenie statystycznej liczby dorosłych Polaków,
którzy w swym życiu przynajmniej raz zażyli narkotyki. Tą
drogą potwierdzono największą popularność marihuany oraz
haszyszu, do których przynajmniej jednorazowego zażycia
przyznało się w anonimowej ankiecie 6,5% badanych.
Aktualnych użytkowników, którzy przyjęli ten narkotyk
ostatnio w minionych 12 miesiÄ…cach, stwierdzono 2,4%, a w
ostatnich 30 dniach 1,1%. Drugie miejsce pod względem
rozpowszechnienia zajmuje amfetamina z wynikiem 2%
eksperymentujących, 0,6% incydentalnych użytkowników i
0,2% używających często. Trzecie miejsce zajęło LSD z
wynikami odpowiednio 1,0%, 0,4% i poniżej 0,05%.
Pozostałe rodzaje narkotyków nie przekroczyły wśród
Polaków granicy 1% użytkowników eksperymentalnych,
incydentalnych bÄ…dz
stałych86.
Badania przeprowadzane w latach 1995-2005 przez
Instytut Psychiatrii i Neurologii, na zlecenie Krajowego Biura
85
Program Poprawy Bezpieczeństwa We Wrocławiu w latach 2001-
2004 Przyjęty uchwałą nr XXVII/886/00 Rady Miejskiej Wrocławia
z dnia 7 grudnia 2000 roku, http://www.wroclaw.pl/p/1204/#3.
86
J. Sierosławski, Substancje psychoaktywne postawy i zachowania,
Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych w 2002
r., Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowe Biuro
ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa, 2002, s. 14
61
ds. Przeciwdziałania Narkomanii, wskazują na niepokojąco
wysoki poziom kontaktów osób nieletnich z narkotykami.
Wśród drugich klas szkół ponadgimnazjalnych w 1995 roku
odnotowano, że przynajmniej raz w życiu marihuanę lub
haszysz zażyło 17,1% uczniów. W roku 1999 stwierdzono
wzrost do poziomu 22,4%, a w roku 2003 już do 36,7%. Rok
2005 przyniósł nieznaczny spadek w tym zakresie, do
poziomu 31,5% uczniów. W tej samej grupie odnotowano
podobną tendencję dla kontaktów z amfetaminą (rok 1995 
2,8%, rok 1999  10,5%, rok 2003  15,4%, rok 2005 
12,4%), kokainÄ… (rok 1995  0,8%, rok 1999  1,8%, rok 2003
 2,4%, rok 2005  2,4%), ecstasy (rok 1995  0,6%, rok 1999
 2,7%, rok 2003  5,8%, rok 2005  8,3%) oraz LSD lub
innymi halucynogenami (rok 1995  2,7%, rok 1999  3,5%,
rok 2003  4,2%, rok 2005  3,7%). Pominięte zostały dane
dot. zażywania heroiny, ze względu na zasygnalizowane przez
autora badań wątpliwości, co do zastosowanych dla tego
rodzaju narkotyku metod badawczych. Całość badań
ankietowych, na reprezentatywnej próbie uczniów drugich
klas szkół ponadgimnazjalnych, przeprowadzano według
metodologii międzynarodowego projektu podjętego z
inicjatywy Co-operation Group to Combat Drug Abuse and
Illicit Trafficking in Drugs (Pompidou Group) działającej przy
Radzie Europy i koordynowanego przez CAN ze
Sztokholmu87.
Powyższe dane pozostają istotne, ze względu na
proces wchodzenia w regularne używanie narkotyków,
zaczynający się zazwyczaj poniżej 17 roku życia. Badanie tej
87
J. Sierosławski, Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież
szkolną Raport z ogólnopolskich badań ankietowych zrealizowanych
w 2005 r., Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 2005
62
prawidłowości przeprowadził w 2002 roku Instytut Psychiatrii
i Neurologii, przy czym wykorzystano metodę pogłębionego
wywiadu z osobami uzależnionymi od narkotyków. Na
podstawie wyników ustalono, że do pierwszego zażycia
narkotyku dochodziło w 40% przypadków w wieku 13-14 lat.
25% badanych narkomanów inicjację narkotykową przeżyło w
wieku 15 lat. 19% uzależnionych sięgała po narkotyk po raz
pierwszy w wieku 16 lat, 8% w wieku 17 lat. Pozostali
uzależnieni przyjęli pierwszą dawkę narkotyku w póz
niejszym
czasie. Biorąc pod uwagę, że badania podanego zakresu
przeprowadzono w środowiskach narkomanów w Warszawie,
Krakowie, Wrocławiu i Poznaniu, przyjąć można, że
statystyczny, mieszkający na terenie dużych polskich miast,
uzależniony przeszedł swą inicjację narkotykową przed 17
rokiem życia88. Zdecydowana większość badanych
narkomanów tuż po inicjacji podjęła dalsze eksperymenty ze
środkami odurzającymi lub psychostymulującymi89.
82% osób badanych swoje doświadczenia z
narkotykami rozpoczęła od zażywania marihuany. Jedynie
11% badanych inicjacje narkotykową przeszło przyjmując
amfetaminÄ™, natomiast pozostali, w granicach 1-2% na rodzaj
środka, zaczynali od narkotyzowania oparami butaprenu, tzw.
kompotem, LSD lub połączonej marihuany z amfetaminą90.
Pierwsza próba z marihuaną lub rzadziej z amfetaminą
była dla 81% przyszłych uzależnionych początkiem
okazjonalnego brania narkotyków, z początku przeważnie
88
A. Zieliński, J. Sierosławski, Wzory używania narkotyków i
problemy z tym związane wśród mieszkańców Warszawy, Krakowa,
Poznania i Wrocławia oszacowanie liczby narkomanów w Polsce,
Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 2002 s. 3
89
Ibidem, s. 12
90
Ibidem
63
marihuany, a z biegiem czasu innych dostępnych na czarnym
rynku narkotyków. Tylko 15% badanych dopiero po jakimś
dłuższym czasie sięgnęło ponownie po narkotyk i nie wszyscy
po marihuanę91. Większość osób objętych próba badawczą
uznać należy za politoksykomanów w przynajmniej części
czasu regularnego zażywania narkotyków. Za główny stale
zażywany narkotyk uznać należy heroinę, którą regularnie
przyjmuje 42% uzależnionych. Na drugim miejscu z
wynikiem 33% znajduje siÄ™ amfetamina. MarihuanÄ™ regularnie
zażywa 14% narkomanów, a tzw. kompot 7%. Stosunkowo
rzadko, przez 3%, zażywana jest kokaina. Dla 22%
narkomanów drugim zażywanym środkiem pozostaje
amfetamina. Na kolejnych pozycjach odnotować należy
marihuanÄ™ (15%), heroinÄ™ (6%) oraz kokainÄ™ (3%). Jako trzeci
narkotyk 6% uzależnionych zażywa ecstasy, 4% LSD i
amfetaminę, 3% heroinę i kokainę. Rzadziej uzupełnieniem
pierwszego i drugiego narkotyku jest kompot i marihuana92.
Widoczna jest więc ścieżka od eksperymentalnego
zażywania marihuany (82% uzależnionych) w młodym wieku
(92% inicjacji narkotykowych do 17 roku życia
uzależnionych) do regularnego zażywania heroiny (42%
uzależnionych). W świetle badań wykazujących związek
wczesnej inicjacji narkotykowej z ryzykiem uzależnienia,
podkreślić należy niepokojące perspektywy rozwoju zjawiska
narkomanii w Polsce. Przedstawiona tendencja wzrostowa
zainteresowania narkotykami w ostatnich latach wśród
młodzieży pozwala prognozować w przyszłości wzrost liczby
uzależnionych, wzrost popytu, a przez to dalszy rozwój
91
Ibidem, s. 5
92
Ibidem, s. 22
64
produkcji oraz dystrybucji detalicznej narkotyków na terenie
Polski w ilościach właściwych do zainteresowania odbiorców.
65
Rozdział 3.
Przestępstwa paliwowe
66
Przestępstwa paliwowe na świecie  wybrane
zagadnienia
Działania zorganizowanych związków przestępczych
nastawionych na masowe czerpanie korzyści materialnych z
nielegalnego obrotu paliwem w najszerszej skali odnotowano
wśród włoskich i amerykańskich rodzin mafijnych oraz
rosyjskich struktur przestępczych.
Równowartość około 10 miliardów złotych utraciło
państwo włoskie na wprowadzonym do obrotu przez tamtejszą
mafię nieopodatkowanym paliwie. 20% zużywanej w latach
1970-1980 we Włoszech benzyny pochodziło z przemytu.
Znaczna część nielegalnego importu trafiała do państwowych
przedsiębiorstw. Dekonspiracji procederu dokonał w 1976
roku pułkownik wywiadu wewnętrznego policji finansowej
Guardia di Finanza Aldo Vitali. W ramach pełnienia
obowiązków służbowych ujawnił on prowadzone na szeroką
skalÄ™ oszustwa podatkowe, dokonywane przy akceptacji i
protekcji wysokich rangą oficerów tej samej formacji oraz
kręgów politycznych. Mafia podjęła działania zmierzające do
kompromitacji sumiennych śledczych. Fabrykowano dowody
ich kolaboracji ze światem przestępczym. Działająca na rzecz
syndykatu policja finansowa wyprzedzała sumienne kontrole i
rekwirowała dokumentację transakcji zamieszanych w
proceder spółek paliwowych, po czym dowody te ginęły w
niewyjaśnionych okolicznościach. W celach represyjnych
dokonywano rewizji mieszkań dziennikarzy i redakcji
nagłaśniających naftową aferę. Dopiero w 1987 r. część
bezpośrednich wykonawców i organizatorów oszustw została
skazana w ramach ogólnokrajowej walki z mafią. Wyrok 3 lat
67
i 10 miesięcy pozbawienia wolności wydano na komendanta
głównego Guardia di Finanza gen. Raffaele Giudice, natomiast
tylko dzięki błędom procedury ekstradycyjnej podobnej kary
uniknÄ…Å‚ szef sztabu generalnego tej formacji gen. Donato Lo
Prete. Beneficjenci procederu zostali oskarżeni w kilka lat
póz
niej, w ramach operacji pod kryptonimem  Czyste ręce .
Godziła ona w skorumpowanych, kolaborujących z mafią
funkcjonariuszy państwowych i polityków, a skutkowała
aresztowaniem 2800 osób z tego kręgu93.
Nie wspartą politycznym zapleczem działalność w
branży naftowej prowadziły na terenie Stanów Zjednoczonych
struktury rosyjskiej przestępczości zorganizowanej. Tzw. Mała
Odessa stała się jednym z najpotężniejszych związków
przestępczych w Ameryce Północnej. Swą nazwę wywiodła
od baru położonego w centrum, zamieszkanej przez
imigrantów z dawnego Związku Radzieckiego, brooklyńskiej
dzielnicy Brighton Beach. Do czasu ekspansji Rosjan na
poczÄ…tku lat 80-tych XX wieku, w drobnych oszustwach
specjalizowali siÄ™ tam Grecy oraz Turcy. Do 1982 roku w
samym Nowym Jorku kilka tysięcy stacji benzynowych
odpowiadało za naliczanie i odprowadzanie podatków
stanowych i federalnych, te zaś wynosiły łącznie około 28
centów za galon paliwa. Imigranci prowadzili sprzedaż nie
przekazując należności skarbowych, naliczany podatek
zachowując jako swój dochód. Uzyskanie tą prostą metodą
zadowalajÄ…cej kwoty, zazwyczaj oscylujÄ…cej w granicach
połowy miliona dolarów, skutkowało likwidacją działalności i
powrotem do ojczyzny. Ze względu na rozpowszechnienie
93
J. Pałasiński, Państwowa ośmiornica,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/69140/Panstwowa-osmiornica/ (31 08
2007)
68
procederu i znikomą realną możliwość jego ścigania,
zadecydowano o przerzuceniu obowiÄ…zku odprowadzania
podatku ze stacji benzynowych na nowojorskich hurtowników
i dystrybutorów paliwa. Wówczas rosyjskie grupy przestępcze
dostrzegły możliwość oszustw na szeroką skalę w tej branży.
Zarejestrowano dużą ilość podmiotów fikcyjnie zajmujących
się hurtową sprzedażą paliwa. Pierwsza z łańcucha spółek
kupowała w legalnym obrocie dużą ilość benzyny, następnie
towar wedle dokumentacji handlowej trafiał w posiadanie
pozostałych ogniw. Masowo tworzona fikcyjna dokumentacja
wielokrotnych transakcji utrudniała ściganie procederu i
wykrycie faktu uszczuplania daniny. Ostatni element
powołanego systemu stanowił podmiot przeznaczony do
pełnego i wyłącznego obciążenia zobowiązaniami fiskalnymi.
Zamiast jednak regulować należne podatki, na podstawie
sfałszowanej dokumentacji skarbowej spółka sprzedawała
benzynę po zaniżonych cenach stacjom benzynowym do
dalszej detalicznej dystrybucji. W przypadku dekonspiracji
przestępczej działalności, podmiot znikał z rynku, a na jego
miejsce niezwłocznie powoływano kolejną spółkę  zazwyczaj
rejestrowanÄ… na adres skrytki pocztowej oraz nazwisko
ubogiego, rosyjskiego emigranta z Brighton Beach. WÅ‚oskie
rodziny mafijne, kontrolujÄ…ce terytorium wschodniego
wybrzeża Stanów Zjednoczonych, zażądały od wskazanego
procederu haraczu w wysokości 2 centów od każdego
sprzedanego poza legalnÄ… ewidencjÄ… galonu benzyny.
Opodatkowanie oszustw paliwowych Rosjan stało się drugim,
co do wielkości, po handlu narkotykami, z
ródłem dochodu
nowojorskiej Cosa Nostry i przynosiło organizacji rocznie
około 100 milionów dolarów amerykańskich. Do 1985 roku
oszustwa Małej Odessy skutkowały uszczupleniem daniny
69
państwowej na szkodę urzędów stanowych i federalnych
wysokości około 8 miliardów dolarów. Sam przywódca
rosyjskiego związku przestępczego z Brighton Beach  Marat
Bałaguła, skazany na 8 lat pozbawienia wolności za
wyłudzenie pieniędzy oraz na 10 lat pozbawienia wolności za
niepłacenie podatków federalnych przy sprzedaży benzyny,
zarabiać miał na oszustwach paliwowych dziennie do 25
milionów dolarów amerykańskich94.
W Rosji, Białorusi i na Ukrainie klany mafijne
kolaborujące z funkcjonariuszami państwowymi jawnie
kontrolują sprzedaż detaliczną i hurtową paliw płynnych.
Nierzadko też po środki pozostające w dyspozycji prywatnych
podmiotów gospodarczych sięgają, z naruszeniem prawa,
władze państwowe. W okolicznościach rażąco naruszających
międzynarodowe standardy prawne oraz polityczne prawidła
demokratycznego państwa rosyjskie władze przejęły aktywa
najbogatszego Rosjanina Michaiła Chodorkowskiego oraz
należącej do niego spółki Jukos. Podmiot ten pozostawał
naftowym liderem rynków Europy Środkowo-Wschodniej, a
dysponował złożami roponośnymi wycenianymi na miliardy
dolarów amerykańskich. W wyniku kwestionowanych działań
Kremla Jukos został obciążony rzekomymi zaległościami
podatkowymi oszacowanymi na 27 miliardów dolarów.
Nadmienić należy, iż konkurencyjny koncern A
ukoil,
operujący w porównywalnej skali, uiszcza rocznie na rzecz
fiskusa ledwie 150 milionów dolarów, a kontrole skarbowe nie
wykazują przy tym żadnych nieprawidłowości. Zlicytowano
za bezcen należące do spółki Chodorkowskiego drogocenne
złoża naftowe, które w ramach renacjonalizacji złóż
naturalnych trafiły w posiadanie państwowego koncernu
94
R. Friedman, Czerwona&
70
Rosnieft. Duże kontrakty Jukosu na dostawy ropy i paliw dla
struktur wojskowych przekazano spolegliwemu względem
polityki Moskwy A
ukoilowi. Następnie, na wniosek głównych
wierzycieli, czyli rosyjskiego fiskusa i Rosnieftu, ogłoszono
upadłość Jukosu95.
W latach 90-tych odnotowano na Węgrzech plagę
oszustw paliwowych na poziomie sprzedaży detalicznej.
Powszechny stał się tam proceder sprzedaży, w charakterze
oleju napędowego, objętego o wiele niższymi obciążeniami
podatkowymi substytutu  oleju opałowego. Specjalny
barwnik odróżniający oba produkty wytrącano z paliwa przy
pomocy kwasu solnego. Niejednokrotnie olej opałowy
kontrolnie eksportowano poza granicę Węgier, skąd powracał
w dokumentacji już jako olej napędowy. Popularną metodę
stanowiło też rozcieńczanie benzyny nisko opodatkowaną
naftą przemysłową. Działania kontrolne i represyjne
uprawnionych organów państwowych nie były zdolne do
trwałej eliminacji procederu. Rozwiązanie dostrzeżono w
deregulacji skomplikowanych stawek podatkowych rynku
paliwowego. W 1999 roku węgierski rząd wprowadził równą
stawkę akcyzy na oleje napędowe i opałowe, a także
zdecydowanie podwyższono obciążenia fiskalne wszystkich
produktów chemicznych służących jako rozcieńczalniki paliw.
Dodatkowo przeniesiono obowiązek opłacania podatku
akcyzowego z końcowych, detalicznych sprzedawców na
producentów i dystrybutorów paliw. Tym samym
wyeliminowano dodatni bilans rachunku ekonomicznego
oszustwa, skutecznie ograniczajÄ…c skalÄ™ zjawiska96.
95
K. Turaliński, Objawy&
96
K. Niklewicz, Oszustwa paliwowe: jak poradzili sobie Węgrzy,
 Gazeta Wyborcza ,
71
Rynki paliwowe pozostają, ze względu na ogromny
popyt na produkty petrochemiczne oraz ograniczonÄ… ich
podaż, kluczowym z
ródłem dochodu współczesnych,
zorganizowanych związków przestępczych, Zwłaszcza tych
faworyzowanych przez kręgi polityczne. Praktyki godzące w
porządek obrotu gospodarczego odnotowuje się na każdym
szczeblu działalności sektora naftowego  od sprzedaży
detalicznej, przez przemyt, oszustwa podatkowe, aż po
przejmowanie dzięki korupcyjnym praktykom całych
międzynarodowych koncernów. Przytoczone przykłady
obrazujące przestępczość paliwową Stanów Zjednoczonych,
Włoch, Węgier i Federacji Rosyjskiej ponad wszelką
wątpliwość potwierdzają przedstawioną tezę oraz skalę
płynącego ze strony procederu zagrożenia dla porządku
społecznego.
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33182,1512307.html (31
08 2007)
72
Działalność tzw. Mafii Paliwowej w Polsce
Rozwój na szeroką skalę zorganizowanych
przestępstw na szkodę Skarbu Państwa z zakresu dystrybucji i
produkcji paliw płynnych przypadł w Polsce na drugą połowę
lat 90-tych. Sytuacji sprzyjał skomplikowany system taryf
podatkowych ogniskujÄ…cy swÄ… uwagÄ™ na kwestiach
społecznych, pomijający jednak prawidła ekonomiczne.
Wysokimi stawkami podatku obciążono paliwa
wykorzystywane przez lÄ…dowe pojazdy mechaniczne,
zwiększając dotychczasową akcyzę o wysokość dawniej
pobieranego oddzielnie podatku drogowego. Z przyczyn
socjalnych o wiele niższą daniną państwową obłożone zostały
nafty grzewcze i oświetleniowe, oraz, w ramach ochrony
miejsc pracy nierentownego sektora rybołówstwa, paliwo
żeglugowe. Rozbicie stawek opodatkowania bardzo
podobnych, i niezwykle potrzebnych na rynku, produktów
umożliwiło osiąganie gigantycznych zysków poprzez jedynie
formalną zmianę ich właściwości. Na siedem polskich rafinerii
przypadało około siedemdziesiąt prywatnych podmiotów
dysponujących koncesjami na produkcję paliw. Zamkniętego
obiegu kapitału paradoksalnie strzegł, przed zewnętrzną
konkurencjÄ…, ministerialny system koncesyjny97.
Początek działania tzw. Mafii Paliwowej, czyli
zorganizowanych na szerokÄ… skalÄ™ oszustw w obrocie
paliwami płynnymi, łączony jest z utworzeniem przez
szczecińskich przedsiębiorców  Arkadiusza Grochulskiego,
Jana Bobrka i Zbigniewa Marszałka, spółki BGM Petrotrade
97
R. Gwiazdowski, Koncesja na mafiÄ™,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/69698/Koncesja-na-mafie/ (31 08 2007)
73
Poland. Przedmiotem oficjalnej działalności przedsiębiorstwa
uczyniono obrót paliwami płynnymi, faktycznie jednak miało
ono na celu masowe popełnianie w tej branży przestępstw
skarbowych. PoczÄ…tkowo zakupiono w Niemczech 120 cystern
oleju napędowego, do Polski wwiezionego w charakterze oleju
opałowego. Paliwa te w istocie nie różnią się niczym, za
wyjątkiem stawki opodatkowania. Przeznaczenie opałowe
eliminuje z ceny część podatków, takich jak akcyza oraz VAT,
sięgających łącznie 70% końcowej ceny produktu. Już na
terenie kraju olej napędowy został spieniężony za
pośrednictwem kilkudziesięciu stacji benzynowych, a
uszczuplona, znacznej wysokości, danina państwowa
stanowiła pożytek z przestępstwa. Ta najprostsza metoda
oszustwa paliwowego gwarantowała bardzo szybki i wysoki
zysk, nie pociągając jednocześnie znacznego ryzyka
odpowiedzialności karnej98. Podkreślić też należy, że czyn ten
nie łamał postanowień Kodeksu Karnego, a zagrożony był
jedynie stosunkowo niskÄ… karÄ… wyznaczonÄ… przepisami
Kodeksu Karnego Skarbowego.
Rozszerzenie skali działania wymusiło budowę
struktur terenowych na obszarze pozostałych województw.
Jako docelowe miejsce realizacji większości oszustw
paliwowych wytypowano region Górnego Śląska. Gęsto
zaludniona aglomeracja przemysłowa umożliwia szybkie i
anonimowe upłynnienie prawie każdej ilości benzyny. Do
pełnego zagospodarowania rynku niezbędna okazała się
organizacja sieci zależnych podmiotów, umożliwiających
rozmycie całego procederu. Celem takiego działania
98
M. Pietraszewski, Historia śląskiej mafii paliwowej,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35059,2820801.html
(31 08 2007)
74
pozostawało utrudnienie organom państwowym wykrycia
metodyki oszustw paliwowych, beneficjentów procederu oraz
identyfikacji środków działania. Na terenie całej Polski
zarejestrowanych zostało przynajmniej kilkadziesiąt
jednoosobowych działalności gospodarczych, których
właścicielami zostają niezorientowani w zagadnieniu figuranci
 najczęściej bezrobotni99.
Spółka BGM importuje kolejne cysterny, według
oficjalnych deklaracji granicznych, oleju opałowego. Paliwo
przechodzi przez sieć podmiotów gospodarczych w ramach
serii fikcyjnych transakcji. Ich rzeczywista realizacja
pozostawała fizycznie niewykonalna. Jednoosobowe
przedsiębiorstwa musiałby składować tysiące ton paliwa w
mieszkaniach właścicieli, gdyż żadnymi zabudowaniami
gospodarczymi, ani środkami transportu, nie dysponowały.
Wszyscy uczestnicy transakcji zwracają się do Urzędów
Skarbowych o zwrot podatku VAT. Gotówka wypłacana przez
figurantów trafia bezpośrednio do inicjatorów procederu. Jak
zeznali sami oskarżeni, banknoty miesięcznego dochodu ze
zwrotu podatku często nie mieścił się w bagażnikach
samochodowych kurierów. Tymczasem paliwo, za
pośrednictwem ostatniego ogniwa łańcucha, przeznaczonego
wyłącznie do obciążenia pełną odpowiedzialnością karną i
finansowÄ…, trafia do zaprzyjaz
nionych stacji benzynowych i
zostaje spieniężone na rynku detalicznym100.
W 1998 r. Ministerstwo Finansów pod naciskiem
producentów oleju napędowego, ponoszącym znaczne straty
na skutek powszechnej sprzedaży tańszego oleju opałowego,
wprowadziło obowiązek barwienia naft grzewczych.
99
Ibidem
100
Ibidem
75
Nieskomplikowany i niekosztowny proces chemiczny
umożliwiał jednak oddzielenie barwnika od paliwa.
Wytrącenie barwnika przebiegało kosztem 10% masy oleju.
Obowiązek stosowania tzw. markerów, których oddzielenie
nie jest możliwe wprowadzono dopiero w roku 2000101.
Produkt oddzielenia barwnika nie stanowił wbrew
pozorom straty. Zanieczyszczoną część oleju opałowego
sprzedawano rafineriom jako tzw. olej przepracowany. Ten,
po zregenerowaniu miał trafiać do produkcji olejów świeżych,
które objęto preferencjami akcyzowymi ze względu na koszty
zbiórki i regeneracji oleju przepracowanego. Liczne podwyżki
akcyzy skutkowały znaczną różnicą w cenach olejów
produkowanych z ulgami ekologicznymi i bez ulg. Na
pewnym etapie oleje przepracowane osiągały przy skupie ceny
wyższe, od niektórych rodzajów oleju świeżego. Kuriozalne
zmiany przepisów wprowadzone przez Ministra Finansów
rozszerzyły zakres przedmiotu ulgi, czyniąc olejem
przepracowanym także wodę z zęz statków. Tego typu produkt
do  ekologicznej regeneracji uzyskiwano masowo,
zwyczajnie dolewając odrobinę wody do kadzi ze świeżym
paliwem102.
Kolejnym etapem działalności uczyniono nielegalną
produkcję paliw. Początkowo bardzo niskiej jakości produkt,
powodujący korozję silników samochodowych, uzyskiwany
był z mieszaniny rosyjskiego mazutu i oleju opałowego lub
rzepakowego. Pomimo szkodliwego działania, dzięki cenie
zaniżonej o kilkadziesiąt groszy na litrze, paliwo znajdowało
wielu nabywców. Wpływy Przemysława K. z Częstochowy,
101
R. Gwiazdowski, Koncesja na mafiÄ™,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/69698/Koncesja-na-mafie/ (31 08 2007)
102
Ibidem
76
nowego kontrahenta spółki BGM, umożliwiły zakup w
polskich rafineriach zwolnionych z akcyzy komponentów do
produkcji paliw. Benzyna bazowa lub benzyna krakingowa
mieszana jest z eterem tetro-butylowo-metylowym lub z
toulenem. Miliony litrów zasiarczonego, posiadającego zbyt
mało oktanów paliwa trafiło na polski rynek detaliczny103.
Wcześniej komponenty w serii fikcyjnych transakcji
odsprzedawane sÄ… kolejnym podmiotom gospodarczym.
Spółki i jednoosobowe działalności gospodarcze, które kupiły
komponent, a sprzedały olej napędowy, ponoszą
odpowiedzialność za uregulowanie podatku akcyzowego,
który naliczany jest w momencie produkcji oleju napędowego.
Praktycznie jednak Skarb Państwa nie ma możliwości
odzyskania należności, gdyż podmioty pośrednie planowo
pozbawiane sÄ… jakiegokolwiek majÄ…tku104. W 2000 r. BGM
Petrotrade Poland była już największą prywatną spółką na
polskim rynku paliwowym, dostarczajÄ…cÄ… ropÄ™ nawet do PKN
Orlen105.
Rozpowszechnione na terenie kraju oszustwa
eksploatowały praktycznie każdą możliwą płaszczyznę
nielegalnego zarobkowania na branży naftowej. W drodze
rozporzÄ…dzenia wydanego w 2000 roku przez Ministra
Finansów wyszczególnione spółki zostały uprawnione do
103
M. Pietraszewski, Historia śląskiej mafii paliwowej,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35059,2820801.html
(31 08 2007)
104
M. Rybak, A. Zadworny, Na czym polegała afera paliwowa
Alchemików,  Gazeta Wyborcza ,
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33211,959491.html (31 08
2007)
105
M. Pietraszewski, Historia śląskiej mafii paliwowej,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35059,2820801.html
(31 08 2007)
77
sprzedaży zwolnionego z akcyzy oleju żeglugowego Marine
Gas Oil do kutrów rybackich. Z przyczyn społecznych
ograniczano obciążenia fiskalne dla nierentownego sektora
rybołówstwa, co bezpośrednio skutkowało zalewem stacji
benzynowych paliwem żeglugowym, sprzedawanym w
miejsce oleju napędowego. Wedle dokumentacji jednym z
czołowych sprzedawców paliwa do kutrów była spółka z
siedzibą w podwarszawskiej Zielonce. Nie sposób zatankować
w ekonomiczny sposób bałtyckiego kutra rybackiego kilkaset
kilometrów w głąb lądu od linii brzegowej106. Uprawnieni
rybacy dokonywali fikcyjnych zakupów paliwa, otrzymując
prowizję rzędu 20-30 groszy od każdego pokwitowanego litra.
Tygodniowe zamówienia sięgały u jednostkowych odbiorców
60 tys. litrów oleju, co stanowiło odpowiednik dwóch cystern.
Następnie paliwo okrojone z akcyzy trafiało do detalicznej
sprzedaży. W procederze uczestniczyli rybacy z
Władysławowa, Pucka, Darłowa, Helu i Ustki, a także agenci
paliwowi, fałszerze dokumentów, kierowcy i właściciele stacji
paliw z terenu całej Polski107.
Prawdopodobnie straty Skarbu Państwa na przemycie
oleju napędowego przez pływające po Odrze pchacze barek
sięgnęły kilkudziesięciu milionów złotych. W zbiornikach
wpływających do Polski pchaczy przewożony był, z
pominięciem opłat celnych i podatkowych, kupowany w
Niemczech, olej napędowy. Na opuszczonych nabrzeżach w
106
M. Rybak, A. Zadworny, Afera paliwowa: rybacy tankowali na
Mazowszu,  Gazeta Wyborcza ,
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33207,2821157.html (31
08 2007)
107
Centralne Biuro Åšledcze i mafia paliwowa,  Gazeta Wyborcza ,
http://miasta.gazeta.pl/trojmiasto/1,35636,2595832.html (31 08
2007)
78
Szczecinie paliwo przepompowywano do cystern, a następnie
rozwożono do prywatnych stacji benzynowych w głąb kraju.
Dotowane w Niemczech paliwo do żeglugi śródlądowej
kosztowało około 1 zł za litr, olej napędowy w Polsce
odsprzedawano za cenę sięgającą 1,8 zł. Pchacz typu Bizon
mieści w zbiornikach 14 ton paliwa, natomiast typu Muflon 
22 tony108.
Przemyt oleju napędowego, bezkoncesyjna produkcja,
zaniżanie daniny państwowej oraz wyłudzanie nienależnego
zwrotu podatku VAT nie zamykały nielegalnych możliwości
zarobkowania spółek paliwowych. Mało istotne z taktycznego
punktu widzenia spółki, rejestrowane na figurantów i
przeznaczone wyłącznie celem obciążenia pełną
odpowiedzialnością z tytułu procederu, odnotowywały na
rachunkach bankowych bardzo wysokie obroty. Nie rzadko
fikcyjne transakcje opiewały na setki milionów zł. W
przypadku uzyskania informacji wskazujÄ…cych na
identyfikacjÄ™ danego ogniwa przez PolicjÄ™ lub organy
skarbowe, na bazie wypracowanego bilansu zaciÄ…gano
wysokie pożyczki bankowe. W samym Wrocławiu w 2001
roku Policja prowadziła postępowania w sprawie wyłudzenia
tą metodą ponad 100 milionów złotych109.
W toku głównego śledztwa godzącego w rdzeń
oszustw paliwowych, zogniskowanych wokół szczecińskiej
spółki BGM, straty Skarbu Państwa udokumentowano na
minimum miliard złotych. Pamiętać należy jednak, że
108
A. Zadworny, Gigantyczny przemyt paliwa na pchaczach,
 Gazeta Wyborcza ,
http://miasta.gazeta.pl/szczecin/1,34959,879013.html (31 08 2007)
109
J. Knapp, Mafia paliwowa,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?
O=9435&C=57 (31 08 2007)
79
rzeczywista kwota strat, ukryta w setkach tysięcy fikcyjnych
transakcji przeprowadzonych na terenie całej Polski na
przestrzeni kilku lat, może znacznie przekraczać szacunkową
wycenę. Także dokumentacja wielu transakcji, prowadzonych
z pominięciem instytucji państwowych oraz bankowych, a
więc nie odnotowanych w innych z
ródłach, została
bezpowrotnie zniszczona. Działania wielu indywidualnych
podmiotów gospodarczych sięgały dodatkowo setek milionów
zł, podobnej wysokości straty poniosły banki110. Jednocześnie
brak perspektyw na odzyskanie utraconych należnych
podatków i wypłaconych pożyczek. W chwili wkraczania
kontroli skarbowej podmioty nie dysponowały zazwyczaj już
żadnym majątkiem. Podobnie udziałowcy lub właściciele nie
dysponowali żadnymi środkami mogącymi zaspokoić
zobowiązania względem wierzycieli. Odnotowano przypadki
spółek Wrocpol i Omega, gdzie transakcje przeprowadzano
nawet w imieniu osób zmarłych.
Brak dowodów na to, że na terenie Polski działa jedna
organizacja przestępcza monopolizująca sektor oszustw
paliwowych. Zabezpieczono jednak materiał dowodowy
potwierdzający, że działające w Polsce grupy trudniące się
procederem dzieliły pomiędzy siebie rynek na strefy
wpływów111.
110
M. Pietraszewski, Historia śląskiej mafii paliwowej,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35059,2820801.html
(31 08 2007)
111
M. Rybak, A. Zadworny, Na czym polegała afera paliwowa
Alchemików,  Gazeta Wyborcza ,
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33211,959491.html (31 08
2007)
80
Uwarunkowania działalności tzw. Mafii Paliwowej
w Polsce
Już u schyłku lat 90-tych analiza statystyk importu
wzbudzić powinna uzasadnione zastrzeżenia organów
państwowych. Polska importowała bowiem olej opałowy w
ilościach kilkakrotnie przekraczających zapotrzebowanie na
ten produkt w całym kraju. W deklaracjach celnych zgłaszano
także ogromny import nafty oświetleniowej, benzyny
lakierniczej oraz komponentu oleju napędowego. Wskazane
produkty nie wykazywały różnic w swej konsystencji,
wyglÄ…dzie, czy zapachu, natomiast elementem kluczowym
pozostawało zwolnienie z akcyzy. Podobnie wyglądała
sytuacja z paliwem żeglugowym, którego od oleju
napędowego odróżniała jedynie minimalnie wyższa
dopuszczalna norma zawartości siarki. Kontrole Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów wykazały złą jakość
paliwa na niektórych stacjach benzynowych, przy czym owe
naruszenie norm stanowić miała właśnie podwyższona
zawartość siarki.
Paradoksalnie, wprowadzenie z dniem 31 marca 1992
r. przez ministra współpracy gospodarczej z zagranicą Adama
Glapińskiego zarządzenia ustanawiającego koncesje na import
oraz eksport ropy i paliw, miast zapewnić szczególną kontrolę
państwa nad tym strategicznym sektorem, uniemożliwiło,
poprzez ograniczenie konkurencji branżowej, zastosowanie
mechanizmów rynkowych eliminujących nieuczciwych
przedsiębiorców112.
112
R. Gwiazdowski, Koncesja na mafiÄ™,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/69698/Koncesja-na-mafie/ (31 08 2007)
81
Ryc. Nr 2 www.wprost.pl
U podstaw filozofii działania organizatorów procederu
legła reguła oszustw podatkowych i gospodarczych
zmaterializowana w następującym twierdzeniu:  nie da się
ukarać winnych afery gospodarczej, jeśli masa krytyczna
dokumentów, które powinny skontrolować państwowe służby,
przekroczy możliwości funkcjonariuszy tych służb113.
Przedstawione prawidło idealnie oddaje sedno sukcesu i skali
oszustw paliwowych. Znikome moce przerobowe Urzędów
Skarbowych nie potrafiły zapanować nad liczoną w setkach
tysięcy stron dokumentacją wielokrotnych transakcji.
Rozmycie procederu na terenie wielu województw, połączone
z brakiem koordynacji działań i wymiany informacji pomiędzy
prokuraturami poszczególnych regionów w praktyce
uniemożliwiło skuteczne prowadzenie postępowania karnego
oraz oszacowanie skali działalności przestępczej. Sprawy
opóz
niało też oczekiwanie na pomoc prawną z Niemiec, skąd
głównie importowano paliwo. Policja nie była w stanie ustalić
nawet, czy paliwo jest nielegalnie wwożone do kraju, czy też
113
M. Rybak, A. Zadworny, Na czym polegała afera paliwowa
Alchemików,  Gazeta Wyborcza ,
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33211,959491.html (31 08
2007)
82
zostaje w Polsce nielegalnie wyprodukowane. Jak donosiła
Gazeta Wyborcza, policjanci ze Szczecina musieli
zrezygnować ze sprawdzania poszczególnych wątków
śledztwa, gdyż Policja nie dysponowała środkami do
sfinansowania zakupu paliwa na potrzeby wyjazdu na teren
innego województwa. Słabość organów państwowych w
konfrontacji z nowoczesną przestępczością gospodarczą
dysponującą znacznym kapitałem nie budziła żadnych
wątpliwości. Dlatego też przez szereg lat zarzuty stawiano
niemal wyłącznie figurantom z najniższych szczebli tego
związku przestępczego114. Dopiero powołanie specjalnej grupy
dochodzeniowej w ramach CBÅš i UKS oraz koordynacja
śledztw paliwowych przez krakowską prokuraturę apelacyjną
umożliwiło pociągnięcie do odpowiedzialności głównych
organizatorów procederu. Jednak odpowiedzialność karna
części sprawców pozostaje znikoma w stosunku do
szkodliwości społecznej popełnionych czynów. Przemysław
K. oskarżony o oszustwa podatkowe na szkodę 115 milionów
zł przyznał się do winy, za co skazany został na 2 lata
pozbawienia wolności w zawieszeniu oraz 600 tys. zł
grzywny. W zamian za złagodzenie kary wyjaśnienia składają
jeden z najważniejszych organizatorów śląskiej struktury
Artur K. oraz Jan Bobrek z BMG. Ich treść obciąża
skorumpowanych oficerów Policji, wojska i służb specjalnych,
a także przedstawia współpracę z politykami lewicy i prawicy,
sponsorowanie wyborów oraz kontakty z Wojskowymi
Służbami Informacyjnymi115.
114
Ibidem
115
M. Pietraszewski, Historia śląskiej mafii paliwowej,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35059,2820801.html
(31 08 2007)
83
Analiza z
ródeł dochodów grup paliwowych wykazuje
niezwykłą zgodność decyzji podejmowanych przez
Ministerstwo Finansów z interesami sprawców oszustw.
Przykład ten pozostaje znamienny dla reglamentacji
politycznej danej dziedziny gospodarki. Wbrew celom,
wprowadzane ulgi nie służą wyłącznie zaspokojeniu
szczególnego, usprawiedliwionego zapotrzebowania
społecznego, a stanowią z
ródło dochodu przestępczości
zorganizowanej i obciążają wszystkich podatników. W toku
wymierzonego w działania tzw. Mafii Paliwowej śledztwa
prokuratura ustaliła, iż rozporządzenie Ministra Finansów z
2000 roku dotyczÄ…ce zwolnienia z akcyzy paliwa
przeznaczonego do kutrów rybackich powstało w biurze spółki
BGM. Treść owego aktu prawnego zakładała uprzywilejowaną
pozycję wyłącznie spółek PKN Orlen, Porta Baltic Service,
Ship-Service oraz BGM.  Wyniki badań biegłych
informatyków (badano m.in. twarde dyski komputerów firmy
BGM) są jednoznaczne - projekt rozporządzenia powstał w
biurze BGM. Pliki tekstowe stworzone w Szczecinie znalazły
się póz
niej w ministerialnym rozporządzeniu  ogłosił
Prokurator Marek Wełna116. Wyraz
nie podkreślić należy
naganny i głęboko szkodliwy charakter wzmiankowanego
czynu  w biurze prywatnego przedsiębiorstwa
przygotowywano akty prawne demokratycznego państwa.
Wątpliwości wzbudza niemal cała legislacyjna ścieżka
przepisów prawa regulujących kwestię dystrybucji paliw
116
M. Rybak, A. Zadworny, Afera paliwowa: rybacy tankowali na
Mazowszu,  Gazeta Wyborcza ,
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33207,2821157.html (31
08 2007)
84
płynnych. 28 marca 2000 r. Ministerstwo Finansów wydało
rozporządzenie o obciążeniu akcyzą paliwa żeglugowego. Jej
płatnikiem był od tej pory nie tylko importer i producent
paliwa, ale także jego sprzedawca. Poprawka wprowadzona do
tego rozporządzenia 15 grudnia 2000 r. zwolniła z tego
obowiÄ…zku firmy Arkadiusza Grochulskiego i Jerzego K.
Rozporządzenie z grudnia 1999 r. rozszerzyło ulgę podatkową
dla producentów wykorzystujących w procesie
technologicznym tzw. oleje przepracowane, na tzw. wody
zaolejone, czyli wówczas, gdy w procesie produkcyjnym oleju
napędowego stosowano wodę pochodzącą np. z mycia
maszynowni na statkach. W ciÄ…gu roku obowiÄ…zywania tego
przepisu spółka Ship Service zarobiła dodatkowo 20 milionów
zł117.
Przestępcy paliwowi spotykali się z niezwykłą
pobłażliwością urzędników państwowych niższych szczebli.
Przykład tej stanowi stałe udzielanie swoistego kredytu
kupieckiego ze strony Urzędu Skarbowego dla spółki BGM.
Import każdego statku z paliwem implikował obowiązek
uiszczenia, tytułem podatku akcyzowego oraz VAT, około 10
milionów zł. Każdy podmiot gospodarczy mógł uzyskać zgodę
na odroczenie płatności z siedmiu dni do półtora miesiąca, nie
częściej jednak niż dwa razy do roku. W ciągu dwóch lat
spółka BGM uzyskała taką zgodę 191 razy, na łączną kwotę
miliarda złotych. Według Naczelnika właściwego terytorialnie
Urzędu Skarbowego decyzje te motywowane były
prawidłowymi rozliczeniami z należnych podatków i
priorytetowego traktowania należności wobec budżetu
państwa.  Tymczasem już wtedy było wiadomo, że BGM
117
E. Ornacka, G. Induski, Mafia ministerialna,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/90594/Mafia-ministerialna/ (01 09 2007)
85
oszukuje urząd skarbowy. Naczelnik musiał o tym wiedzieć 
twierdzi prokurator Marcin Kowalski oddelegowany do
paliwowego śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę
ApelacyjnÄ… w Krakowie118.
Wpływy grup paliwowych, a szczególnie wiodącej
spółki BGM, obrazuje szeroko praktykowana korupcja
urzędników państwowych. Po raz pierwszy w historii Policji
aresztowano i oskarżono pełniącego funkcję komendanta
wojewódzkiego policji oficera w stopniu generała,. Zarzuty
dotyczyły przyjęcia 700 tys. zł łapówki oraz ochrony
działalności przestępczej. Wytypowane podmioty gospodarcze
unikały kontroli dzięki interwencjom gen. Mieczysława
Kluka, wycofywano także policyjne patrole z trasy, którą z
Trzebini jez
dziły konwoje transportujące komponenty do
produkcji fałszowanej benzyny. W 2000 r. w Centralnym
Biurze Śledczym utworzono specjalne zespoły zadaniowe do
walki z przestępczością paliwową. Tajne dokumenty,
zawierające personalia policjantów i urzędników kontroli
skarbowej należących do tych grup oraz namierzonych w toku
działań operacyjnych fikcyjnych spółek paliwowych,
znaleziono w siedzibie szczecińskiej firmy BGM. Podkreślić
należy skalę szkodliwości ujawnionego czynu  dekonspiracja
procederu przestępczego przynoszącego przynajmniej kilkaset
milionów zł zysku, stanowić mogła dostateczny motyw do
zlecenia zabójstw urzędników państwowych. Świadomym
tych możliwych konsekwencji z
ródłem przecieku był gen.
Kluk119. Także za sprawą komendanta w latach 1999-2001
118
Ibidem
119
M. Pietraszewski, Generał Mieczysław Kluk stanął przed sądem,
 Gazeta Wyborcza ,
http://miasta.gazeta.pl/katowice/1,35063,3637929.html (01 09 2007)
86
spółka Techmet, należąca do paliwowych oszustów,
dostarczała fałszowaną benzynę dla kilku tysięcy radiowozów
śląskiej Policji. Wówczas już prowadzono postępowania
przeciwko udziałowcom Techmetu, o czym gen. Kluk był
poinformowany120.
Postępowaniem prokuratorskim objęto niespotykaną
wcześniej liczbę urzędników państwowych. Wśród nich
znalez
li się m.in. były prezes katowickiego Urzędu Kontroli
Skarbowej Ryszard W., naczelnik II Urzędu Skarbowego w
Częstochowie Mariola J., zastępca dyrektora Izby Skarbowej
Zdzisław M., pracownik Urzędu Kontroli Skarbowej w
Częstochowie Henryk K., oficer Wydziału Wywiadu
Kryminalnego zachodniopomorskiej Komendy Wojewódzkiej
Policji Damian N.  oskarżony o ochranianie poszukiwanego
wówczas listem gończym Arkadiusza Grochulskiego,
kierownik sekcji w Wydziale Kryminalnym Wrocławskiej
Komendy Wojewódzkiej Krzysztof W., podinspektor
Wojciech K. z wrocławskiego CBŚ, były szef Policji w
Malborku, a ówczesny dyrektor biura strategii KGP w
Warszawie Piotr M., komendant powiatowy Policji w Sztumie
Sławomir T., podinspektor Wiesław G. z CBŚ  zasłużony
dawniej wyśledzeniem w Meksyku zabójcy Andrzeja
Kolikowskiego pseud. Pershing, emerytowany nadkomisarz
Krzysztof P.  dawniej przyjaciel katowickiego gangstera
Zbigniewa Szczepanika pseud. Simon., doradca prawny klubu
parlamentarnego Samoobrony RP Andrzej D., poseł i znany
prywatny detektyw Krzysztof Rutkowski. Uzyskiwane z
podanych z
ródeł informacje o planowanych kontrolach oraz
120
M. Pietraszewski, Generał Kluk i chrzczone paliwo,  Gazeta
Wyborcza , http://www.gazetawyborcza.pl/1,75478,2716448.html
(01 09 2007)
87
postępach w toczonych śledztwach umożliwiały niszczenie
dowodów, eliminację zdekonspirowanych ogniw z dalszego
obrotu gospodarczego oraz bezpiecznÄ… legalizacjÄ™
wypracowanego na oszustwach kapitału121.
121
K. Turaliński, Objawy& op. cit. s. 176-177
88
Rozdział 4.
Przemyt
89
Przemyt alkoholu
Zaplecze finansowe polskiej przestępczości
zorganizowanej lat 90-tych XX wieku wypracowane zostało
od podstaw na imporcie spirytusu, prowadzonym zarówno z
wykorzystaniem luk prawnych, jak i w postaci
zorganizowanego przemytu. W latach 1989-90 wwieziono do
Polski, według ostrożnych szacunków, ok. 30 milionów litrów
czystego spirytusu marki Royal. Najwyższa Izba Kontroli
wyceniła straty Skarbu Państwa z tego tytułu na około 1,7
biliona złotych według wartości waluty sprzed denominacji122.
W drodze liberalizacji prawa, decyzjÄ… ostatniego
peerelowskiego rządu pod przewodnictwem Mieczysława
Rakowskiego, w grudniu 1988 roku zniesiono obowiÄ…zek
uzyskania koncesji na import spirytusu w tzw. obrocie
niehandlowym. Podstawą do tego stał się zapis o bezcłowym
wwozie do Polski alkoholu przeznaczonego na prywatny
użytek. Tej treści deklaracji granicznych nie sposób jednak w
praktyce zweryfikować, a przedmiot importu masowo trafiał
na rynek sprzedaży detalicznej i hurtowej, czym naruszono
dotychczasowy monopol Przedsiębiorstwa Handlu
Spożywczego na hurtowy obrót alkoholem123. Pierwsze z
cystern wypełnionych spirytusem przekroczyły granicę już w
kilka minut od wprowadzenia luki prawnej. Zakupiony za
bezcen w zachodnioeuropejskich gorzelniach Royal trafiał do
122
P. Pytlakowski, Dziadowskie interesy,  Polityka ,
http://www.polityka.pl/polityka/index.jsp?
news_cat_id=192&news_id=10812&layout=16&page=text&place=
Text01 (05 09 2007)
123
D. Andrejew-Frączak, Spożycie alkoholu w Polsce 1989-1990,
Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz
90
polskich rozlewni, gdzie rozcieńczano go wodą i już jako
markową wódkę przelewano do butelek. Jeden litr koncentratu
dawał pięć do dziesięciu litrów napoju alkoholowego.
Każdorazowy import oznaczał dziesięciokrotny mnożnik
zainwestowanego kapitału. Zyski potęgowało odsuniecie na
boczny tor fiskusa w toku dalszej dystrybucji, sprzedawanych
poza ewidencją, trunków. Służyły do tego celu należące do
przemytników puby, dyskoteki oraz restauracje124. Proceder
umożliwił, stanowiąc finansową podbudowę, rozwój
zorganizowanych struktur przestępczych na terytorium RP,
jednocześnie pociągając za sobą znaczne szkody dla Skarbu
Państwa. Straty z tytułu nieopłaconej akcyzy sięgnąć mogły
setek milionów nowych złotych, a według niektórych
szacunków nawet miliardów. Ostateczny akt oskarżenia w
sprawie zdołał jednak udokumentować uszczuplenie daniny
państwowej na poziomie jedynie 13 milionów nowych
złotych125.
Tzw.  Afera alkoholowa ujawniona została w
wyniku działalności kontrolnej Najwyższej Izby Kontroli. W
oparciu o ustalenia NIK Sejm X Kadencji powołał Komisję
Nadzwyczajną do zbadania importu alkoholi, a równocześnie
Prokuratura Wojewódzka w Warszawie w dniu 29 listopada
1990 r. wszczęła śledztwo w sprawie spowodowania strat
budżetu państwa wskutek niedopełnienia obowiązków przez
funkcjonariuszy publicznych zatrudnionych w resortach i
urzędach centralnych regulujących i nadzorujących import
alkoholu w latach 1989  1990. Przedmiotowa sprawa trafiła
pod obrady Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu
RP I kadencji. W wyniku prac komisji Sejm RP w dniach 19
124
K. Turaliński, Objawy& op. cit. s. 64-65
125
http://ks.sejm.gov.pl:8009/iz4/i-odp/i1549-o1.htm
91
września 1992 r. oraz 25 marca 1993 r. podjął uchwały o
pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej przed
Trybunałem Stanu byłego ministra współpracy gospodarczej z
zagranicą Dominika Jastrzębskiego, byłego ministra finansów
Andrzeja Wróblewskiego, byłego ministra spraw
wewnętrznych Czesława Kiszczaka oraz byłego ministra
rynku wewnętrznego Aleksandra Mackiewicza. Wyrokiem z
dnia 18 czerwca 1997 r. w sprawie I T.S.1/93 Trybunał Stanu
uznano winę D. Jastrzębskiego oraz J. Ćwieka, natomiast z
zarzutów oczyszczeni zostali A. Wróblewski, C. Kiszczak i A.
Mackiewicz. Wyrok ten został utrzymany w mocy
orzeczeniem Trybunału Stanu II instancji z dnia 21
paz
dziernika 1998 r. sygn. II T.S.1/98. Ponadto, w toczonym
przez Prokuraturą Wojewódzką w Warszawie postępowaniu
oznaczonym sygnaturÄ… V Ds 192/91, przedstawiono zarzuty
dwóm, niepodlegającym odpowiedzialności konstytucyjnej,
funkcjonariuszom Ministerstwa Finansów. Przedmiotowe
śledztwo zostało dnia 23 lutego 1992 r. umorzone, z powodu
braku stwierdzenia znamion czynu karalnego126.
Nawet po usunięciu luki prawnej i obłożeniu importu
spirytusu wysokim cłem, każdego dnia wjeżdżały do Polski
tiry wypełnione beczkami z alkoholem. Transporty
przemycano zarówno przez niestrzeżone odcinki granicy, jak i
na głównych przejściach granicznych za cichym
przyzwoleniem skorumpowanych celników. W ten sposób
kapitał mnożyli omijający fiskusa przedsiębiorcy oraz
powiązani z półświatkiem przestępczym przemytnicy. Henryk
126
Odpowiedz
prokuratora krajowego Karola Napierskiego z dnia 5
lipca 2002 r. na. interpelację posła Waldemara Borczyka z dnia 12
czerwca 2002 r. nr SPS-0202-1549/02,
http://ks.sejm.gov.pl:8009/iz4/i-odp/i1549-o1.htm
92
Niewiadomski z Ząbek przyznał, że na przemycie spirytusu
zarobił wówczas łącznie 4 miliony dolarów, przy czym
dzienny utarg nierzadko sięgał 40 tys. dolarów127. Przemyt
spirytusu i prowadzenie nielegalnych rozlewni stanowiło
główne z
ródło dochodów najważniejszych przywódców
wołomińskich grup przestępczych  Ludwika Adamskiego
pseud. Lutek i Mariana Klepackiego pseud. Klepak128.
Prokuratura, we współpracy z Urzędem Kontroli Skarbowej,
wyceniła na blisko 155 milionów złotych straty Skarbu
Państwa z tytułu nie zapłaconych ceł i podatku akcyzowego od
spirytusu przemyconego przez grupę przestępczą Zbigniewa
M. pseud. Carrington129.
Inną metodykę działania przyjęła Grupa Pruszkowska.
Przestępcy zrezygnowali z ponoszenia jakichkolwiek
nakładów inwestycyjnych. Masowo uprowadzano tiry
konkurencji, która z racji przestępczego procederu nie mogła o
rabunku poinformować organów ścigania. Wyeliminowano
potrzebę nakładów finansowych na zakupy w zachodnich
gorzelniach, środki transportu oraz korupcję130. W ten sposób
podwarszawskie gangi zgromadziły początkowy kapitał, na
bazie którego utworzono póz
niejsze struktury przestępczości
127
Dziad http://alfabetmafii.onet.pl/1166479,odcinki.html (05 09
2007)
128
P. Pytlakowski, Wołomin strzela do siebie,  Polityka ,
http://www.polityka.pl/polityka/index.jsp?
news_cat_id=192&news_id=10854&layout=16&page=text&place=
Text01 (05 09 2007)
129
Carrington http://alfabetmafii.onet.pl/1169488,ludzie.html (05 09
2007)
130
P. Pytlakowski, Polska Pruszkowska,  Polityka ,
http://www.polityka.pl/polityka/index.jsp?
news_cat_id=192&news_id=10510&layout=16&page=text&place=
Text01 (05 09 2007)
93
zorganizowanej. Uzyskane środki legalizowano za
pośrednictwem kantorów, lombardów, firm leasingowych,
developerskich, parabanków, klubów sportowych, hoteli,
kawiarni, restauracji, a także poprzez często fikcyjny handel
nieruchomościami. Mnożenie zysków zapewniały inwestycje
w agencje towarzyskie i dyskoteki131.
Rozwiązanie problemu z przemytem stało się
przedmiotem zainteresowania współpracujących z
 Pruszkowem polityków lewicy  Ireneusza Sekuły
pełniącego funkcję prezesem Głównego Urzędu Ceł oraz
senatora Aleksandra Gawronika. Zakładali oni eliminację
przemytu alkoholu poprzez ograniczenie importu i tranzytu
spirytusu wyłącznie do transportu szynowego. Specjalistyczne
wagony kolejowe służące do tego celu miały być
produkowane przez spółki należące do Gawronika. Projekt nie
zdążył zostać wprowadzony w życie. Wysuwane pod adresem
Sekuły oskarżenia prokuratorskie skutkowały jego
odwołaniem ze stanowiska132. Urzeczywistnienie zamierzeń
oznaczałaby zapewne pełną monopolizację rynku
alkoholowego na rzecz  Pruszkowa . Trudno oszacować zyski
organizacji przestępczej, która uzyskałaby kontrolę nad całym
krajowym importem spirytusu, lecz założyć można, że
każdego roku sięgałyby one przynajmniej setek milionów
złotych.
Zmiany gospodarcze zachodzące w kraju u schyłku lat
90-tych jeszcze nie zachwiały nielegalnym importem. W
131
E. Ornacka, Masa informacji,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46871 (29 08 2007)
132
L. Kraskowski, P. Reszka, A.M., Polityk, nomenklaturowy
biznesmen,  Rzeczpospolita ,
http://www.rzeczpospolita.pl/gazeta/wydanie_000324/kraj/kraj_a_1.
html (07 09 2007)
94
latach 1998-1999 tylko z Francji i WÅ‚och nielegalnie
przywieziono do Polski 10 milionów litrów spirytusu. Skarb
państwa stracił na tym ponad 600 milionów zł. Na Zachodzie
litr spirytusu kosztował wówczas 1,50 zł, w Polsce sięgając
14-16 zł.  Zyski są w tym wypadku porównywalne z handlem
narkotykami  wyjaśniał w 2000 roku ówczesne realia
rynkowe podinspektor Dariusz Nowak z Wojewódzkiej
Komendy Policji w Krakowie133. Według szacunków prasy, co
trzecia sprzedawana w kraju butelka wódki pochodziła wtedy
z przemytu. Skarb państwa tracić miał na procederze 3-4
miliardów zł rocznie. W latach 1999-2000 służbom celnym i
Policji udało się przechwycić transporty o wartości jedynie
100 milionów zł. Grupa ze Zgorzelca i Konina przemyciła w
ciągu roku do Polski 6,5 miliona litrów spirytusu o rynkowej
wartości ponad pół miliarda złotych. Skuteczna kontrabanda
objęła ponad 160 transportów, ustanawiając tym samym
przemytniczy rekord134.  Przemyt spirytusu nadal jest
najważniejszym interesem gangów, ponieważ kupnem
alkoholu zainteresowanych jest o wiele więcej osób niż
narkotykami czy kradzionymi samochodami - informujÄ…
policjanci z CBÅš135. Wskazany rachunek ekonomiczny
tłumaczy skalę toczonej w 1998 roku przygranicznej wojny.
Przedmiotem sporu uczyniono monopolizację szlaków
przemytniczych. W dawnym województwie jeleniogórskim w
jedynie dwóch incydentach kryminalnych zamordowano
łącznie dziewięć osób. Znamienna pozostaje brutalność
133
J. Knap, V. Krasowska, G. Pawelczyk, Import bez granic,
 Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?O=7620 (07 09 2007)
134
E. Ornacka, Rzeka spirytusu,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?
O=10523 (07 09 2007)
135
Ibidem
95
wskazanych czynów  trzech mężczyzn skuto kajdankami i
zabito strzałami w głowę, czwartego wcześniej torturowano.
W drugim przypadku pięciu młodych mężczyzn położono na
poboczu szosy, po czym do każdego oddano po trzy strzały w
tył głowy. Godne odnotowania pozostaje też ostrzelanie z
karabinów KB-AK 47 kal. 7,62 mm grupy ośmiu
Białorusinów. Kule pozbawiły życia dwóch osób, a trzy
ciężko raniły. W czasie całej wojny o przejście graniczne w
Zgorzelcu doszło też do wielu zamachów bombowych,
strzelanin oraz pojedynczych zabójstw136. Wcześniej nieznani
sprawcy podkładali bomby pod samochody celników ze
Słubic, zamordowano też dwóch niemieckich celników
pracujących na przejściu w Jędrzychowicach137.
Przełom wieków przyniósł powolny schyłek wcześniej
powszechnego procederu przemytu spirytusu. W miejsce
dotychczasowego działania opracowywano nowe techniki
czerpania zysku z obrotu napojami alkoholowymi. Grupa
Pruszkowska rejestrowała przedsiębiorstwa na figurantów
spoza gangu, celem powoływanych podmiotów czyniąc zakup
krajowego spirytusu z fikcyjnym przeznaczeniem na eksport.
Fałszowano faktury potwierdzające wywóz towaru z Polski,
co umożliwiało eliminację kosztów podatku akcyzowego138.
Rozpoczęto też dystrybucję słabo skażonego alkoholu, a
dzięki temu dopuszczonego, bez znacznych obciążeń
fiskalnych, do sprzedaży na rynku przemysłowym. W czerwcu
2002 roku rozbito grupę, która w ciągu dwóch lat
136
A. Kulik, Przejścia graniczne,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=6215 (07 09 2007)
137
E. Ornacka, Strefa bezpieczeństwa,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/5862/Strefa-bezpieczenstwa/ (07 09 2007)
138
Jak zarabiano na nielegalnym alkoholu,  Gazeta Wyborcza ,
http://serwisy.gazeta.pl/kraj/1,34317,867908.html (07 09 2007)
96
rozprowadziła w charakterze spożywczego 6 milionów litrów
skażonego spirytusu. Szkoda Skarbu Państwa w tej sprawie
sięgnęła 500 milionów zł139.
Przystąpienie Polski do Wspólnoty Europejskiej
przyniosło ostateczną marginalizację spirytusowej
kontrabandy. OwÄ… tendencjÄ™ odzwierciedlajÄ… statystyki
zajętego przez Służbę Celną, wwożonego do kraju, alkoholu
etylowego nieskażonego o obj. mocy 80% lub większej. W
2000 roku odnotowano w toku postępowania karno-
skarbowego 6028 spraw o łącznej wartości przejętego
spirytusu wartości 48 800 292 zł. W latach kolejnych są to
odpowiednio dla roku 2001  8292 / 49 837 046 zł, dla roku
2002  7644 / 33 848 057 zł, dla roku 2003  4535 /
11 701 655 zł, dla roku 2004  3459 / 3 815 655 zł140, a 2005
roku jedynie 1854 / 3 607 634 zł141. Czynnikami decydującymi
uznać tutaj należy zniesienie barier celnych w obrocie z
państwami Wspólnoty Europejskiej, wzrost dotychczasowego
limitu przywozu na użytek własny przez osoby prywatne
napojów alkoholowych oraz obniżenie o 30% akcyzy na
alkohol w 2002 roku. Bezpośrednim skutkiem obniżenia
akcyzy uznać należy też korzystny dla Skarbu Państwa wzrost
o 40% spożycia w roku następnym alkoholu pochodzącego z
legalnych z
ródeł. Od 1 maja 2004 r. wschodnia granica Polski
stała się wschodnią granicą UE. Wiązało się to z
koniecznością stworzenia dodatkowego zaplecza
technicznego, jak również wzrostu liczby funkcjonariuszy
celnych, co stworzyło warunki zwiększonej wykrywalności
139
J. Jachowicz, Operacja  gorzałka ,  Gazeta Wyborcza ,
http://serwisy.gazeta.pl/kraj/1,34308,867901.html (07 09 2007)
140
Kompendium Statystyczne Służby Celnej 2000-2004 s. 69
141
Kompendium Statystyczne Służby Celnej 2001-2005 s. 81
97
prób nielegalnego importu przez wschodnią granicę, rokując
tym samym na dalsze zmniejszenie skali przemytu142.
W świetle powyższych danych prognozować należy
dalszą marginalizację przemytu spirytusu, jednocześnie
zakładając drastyczny rozwój oszustw z zakresu uszczuplenia
daniny państwowej oraz wyłudzania nienależnego zwrotu
podatku VAT w sektorze obrotu produktami alkoholowymi.
142
Wyjaśnienie Ministerstwa Finansów z dnia 18 maja 2004 r. w
związku z oświadczeniem senatora Sławomira Izdebskiego z dnia 6
kwietnia 2004 r. znak: BPS/DSK-043-164-04
98
Przemyt towarów
Lata 90-te obfitowały w masowy przemyt ubrań,
elektroniki oraz papierosów. Nienasycony towarami, dotąd
zamknięty na produkty zachodnie rynek masowo importował
reglamentowane dotąd dobra. Obok towarów luksusowych
wiodącą rolę odgrywa nielegalny import wyrobów objętych
wysoką akcyzą. Za jeden z najważniejszych obszarów tzw.
szarej strefy  pozostającej poza opodatkowaniem działalności
gospodarczej, z bezpośredniego pogranicza tzw. czarnej strefy,
czyli działań sensu stricte przestępczych, polska Policja uznaje
przemyt wyrobów tytoniowych zza wschodniej granicy oraz
nielegalną produkcję papierosów, a następnie nielegalne ich
przemieszczanie na obszar innych państw Unii Europejskiej.
Przedmiot przemytu w części trafia też na rodzime bazary i
targowiska143.
Przemytem towarów parało się wiele polskich grup
przestępczych z  Pruszkowem włącznie. Miał on sprowadzać
miesięcznie średnio 20 tirów papierosów z Niemiec. Zysk
jednostkowy od transportu wyceniany jest na około 300 tys.
dolarów amerykańskich, co w skali miesiąca zapewniało
dochód rzędu 6 milionów dolarów144. Przestępcy
zabezpieczajÄ… siÄ™ przed inspekcjami korumpujÄ…c
funkcjonariuszy służb celnych i straży granicznej. Towar
sprowadzany był też na adres fikcyjnych podmiotów
143
Obszary "szarej strefy"
http://www.policja.pl/portal/pol/342/6365/Stanowiace_powazne_zag
rozenie_dla_ladu_publicznego_i_finansow_panstwa_wystepujac.ht
ml (07 09 2007)
144
E. Ornacka, Masa informacji,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46871 (29 08 2007)
99
gospodarczych oraz na podstawie sfałszowanej dokumentacji
na oficjalnie zarejestrowane przedsiębiorstwa, których jednak
władze nie współpracowały z gangami, ani nawet nie miały
świadomości wykorzystania ich firmy do przestępczego
procederu. Jedna z wrocławskich grup zajmujących się
przemytem tekstyliów, sprzętu RTV i obuwia uzyskała w ten
sposób, omijając cło oraz VAT, dochód w wysokości 160
milionów zł145.
Na przełomie XX i XXI wieku każdego roku
wykrywano przemyt towarów o przeciętnej wartości
oscylującej w granicach 150 milionów zł146. W wielu krajach
przyjmuje siÄ™, jako orientacyjny przelicznik rzeczywistej skali
przemytu, iż służby celne ujawniają około10% pełnej wartości
towaru importowanego poza ewidencja celnÄ…. Na tej
podstawie szacować można dla Polski rzeczywistą, przeciętną
roczną wartość przemytu towarów na poziomie około 1,5
miliarda zł. Jak jednak informowali wówczas funkcjonariusze
Urzędu Celnego we Wrocławiu, wskazany przelicznik
pozostaje właściwy dla państw, w których służby celne
dysponują odpowiednim budżetem, a pracownicy korzystają z
nowoczesnego zaplecza technicznego. Warunków tych jednak
polskie służby celne nie spełniają. Możliwe więc, że
ujawnione towary stanowią jedynie 4-5% ogólnej wartości
przemytu147.
Dodatkowym czynnikiem utrudniajÄ…cym realizacjÄ™
obowiązków przez właściwe służby graniczne pozostaje
145
E. Ornacka, Czysty interes,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?
O=2163 (07 09 2007)
146
http://www.mf.gov.pl/_files_/sluzba_celna/kompendium/html/pl/7
/tabela_7.2.html
147
A. Kulik. Zielona granica,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/4029/Zielona-granica/?I=860 (07 09 2007)
100
nieodzownie korupcja. Prosty mechanizm umożliwia przy
współpracy osób funkcyjnych uszczuplenie daniny
państwowej o miliony złotych: kierowca transportu dysponuje
dwoma kompletami dokumentów celnych, w śród nich jednym
zgodnym ze stanem faktycznym, natomiast drugim
zawierającym znacznie zaniżoną wycenę wartości importu.
Skorumpowany celnik pozostawał w dyspozycji obu
dokumentów, do czasu potwierdzenia bezpiecznego odbioru
transportu w docelowym punkcie przeznaczenia. Wówczas
dokumenty zawierajÄ…ce prawdziwe dane zostajÄ… zniszczone, a
cło wyliczane jest na podstawie znacznie zaniżonej wartości.
Brak zabezpieczenia w toku czynności procesowych
podwójnej dokumentacji w praktyce uniemożliwia
udowodnienie winy. Zgodnie z podaną metodyką działali w
2001 roku celnicy z Gubina. Wówczas wykryto zaniżanie cła
od jednego transportu z należnej wysokości około 50 tys. zł,
do zaledwie 400 zł. W miejsce tira z elektroniką wartą 100-
120 tys. marek niemieckich na fakturach odnotowywano tanie
elementy do montażu anten. Wynagrodzenie jednostkowe
funkcjonariuszy z tego tytułu sięgało za każdym razem 3 tys.
marek niemieckich. Jak ustalono, z usług tych korzystały
spółki Bitronic z Poznania i Kadet z Wałbrzycha, a każdego
dnia granicę przekraczało kilka niesumiennie oclonych
ciężarówek. Dwustu funkcjonariuszy Urzędu Ochrony
Państwa oraz inspekcji celnej dokonało zatrzymania ponad
dwudziestu podejrzanych, w tym ośmiu celników i sześciu
agentów celnych. Przeszukano także pomieszczenia, w
których znajdować mogły się dowody przestępstwa. Działania
służ państwowych przeprowadzono jednocześnie w Poznaniu,
Gubinie, Krośnie Odrzańskim, Drezdenku, Jarocinie i
Wałbrzychu. Proceder został udowodniony tylko dlatego, że
101
jeden z celników miast niszczyć, kompletował podwójną
dokumentację, w celu póz
niejszego szantażowania kolegów.
Zaraz po aresztowaniach w Gubinie do 25% zmalała liczba
odprawianych transportów, co obrazować może rzeczywistą
skalę działania oskarżonych148.
Na podstawie dziennikarskiego śledztwa
opublikowano ówczesny cennik usług skorumpowanych
funkcjonariuszy celnych. Zgodnie z przyjętą taryfą
przepuszczenie przez granicę tira spirytusu wraz z pełną
naczepą kosztowało przeciętnie od 25 do 40 tys. zł.
Ciężarówka wypełniona papierosami wartości około 600 tys.
zł wyceniana jest na 40 do 60 tys. zł. Dużo niższe stawki
przewidziano dla transportu z odzieżą używaną bez
dokumentacji sanitarnej (2000 zł), tekstyliów wartości
rynkowej około 100 tys. zł (3000 zł), zdemontowanego na
części samochodu (500-3000 zł). Sam przejazd ciężarówki bez
dokumentów to wydatek rzędu 600-800 zł, natomiast przemyt
ludzi oscylował w granicach 400-800 zł od osoby. Przemyt
mniejszych ilości alkoholu lub papierosów umożliwiany był w
zamian za niewielką część przewożonego towaru149. Według
informacji uzyskanych przez prasę, u schyłku XX wieku co
trzecia paczka papierosów oraz co druga para jeansów została
nielegalnie wwieziona do Polski lub wyprodukowana z
przemyconych surowców150. Tego typu towary trafiają
głównie na duże targowiska, takie jak warszawski Stadion
Dziesięciolecia, czy łódzki plac Niepodległości. Policja i
148
S. Janecki, E. Ornacka, Mafia celna,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/9000/MAFIA-CELNA/ (09 09 2007)
149
Ibidem
150
J. Knap, V. Krasowska, G. Pawelczyk, Import bez granic,
 Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?O=7620 (07 09 2007)
102
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową oceniają, że wpływy
z ich sprzedaży przekraczały na przełomie XX i XXI wieku
kwotę 30 miliardów zł151.
W 2000 roku Ministerstwo Finansów otrzymało
przygotowanÄ… przez Generalny Inspektorat Celny analizÄ™
przyczyn spadku dochodów budżetowych po
dotychczasowych podwyżkach akcyzy. Wedle autorów
raportu jedynie zmniejszenie różnic cenowych pomiędzy
produktem pochodzącym z przemytu, a obciążonym opłatami
fiskalnymi skutkować może realnym ograniczeniem zjawiska
przestępczego procederu. Konsekwencją dalszego zwiększania
obciążeń podatkowych oraz para-podatkowych będzie
paradoksalnie wzrost dochodów zorganizowanych grup
przestępczych, gdyż pociągnie on za sobą zwiększenie cen
oraz popytu na przemycane produkty, przy jednoczesnym
mniejszym zainteresowaniu konsumentów analogicznymi, lecz
droższymi towarami pochodzącymi z legalnych z
ródeł152.
Prawidło to odnieść należy do wszelkich pól aktywności szarej
strefy. Prof. Bohdan Wyżnikiewicz z Instytutu Badań nad
GospodarkÄ… RynkowÄ…   Z wykonywanych przez nas analiz
budżetowych wynika, że podwyżki akcyzy na alkohol i
papierosy wcale nie przynoszą budżetowi większych
dochodów. Jedyne, do czego te podwyżki na pewno się
przyczyniajÄ…, to do rozwoju zjawisk patologicznych. Po
pierwsze - zniechęcają do zakupów w Polsce. [& ] Po drugie -
mają wpływ na wzrost przemytu 153. Potwierdzenie tej tezy
151
G. Pawelczyk, P. Kudzia, J. Bulikowska, Targowiska
przestępczości,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?O=13856 (09
09 2007)
152
J. Knap, V. Krasowska, G. Pawelczyk, Import bez granic,
 Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?O=7620 (07 09 2007)
153
Ibidem
103
odnalez
ć można w przytoczonej w poprzednim podrozdziale
zależności pomiędzy obniżeniem wysokości podatku
akcyzowego na alkohol, a 40% wzrostem jego popytu w
legalnym obrocie.
Błędy polityki fiskalnej znajdują potwierdzenie w
niezmiennych od dekady statystykach Służby Celnej. Według
opublikowanych przez Ministerstwo Finansów danych wartość
zabezpieczanego towaru, w zwiÄ…zku z zarzutem nielegalnego
importu do Polski, oscyluje w granicach 120 milionów zł
rocznie i wynosi odpowiednio dla lat: 1997  150 399 000 zł,
1998  128 443 000 zł, 1999  115 475 000 zł, 2000 
138 142 000 zł154, 2001  153 193 835 zł, 2002  115 108 945
zł, 2003  122 226 522 zł, 2004  118 221 200 zł, 2005 
83 003 673 zł155, 2006  75 871 775 zł156. O wiele mniejszą
skalę wykazywał przemyt wychodzący towarów, którego
wykryta wartość w latach 1997  2001 oscylowała rocznie w
granicach jedynie 15 milionów zł157, by w roku 2004 obniżyć
się do niespełna 7 milionów zł, a w 2005 do zaledwie 4,5
miliona zł158. Spadek wartości rekwirowanego przemytu
odpowiada zmniejszeniu nielegalnego importu spirytusu po
obniżeniu akcyzy w 2003 roku159, a w dalszym zakresie
tendencję tą motywować należy rozluz
nieniem dyscypliny
kontroli granicznych i restrykcji w imporcie detalicznym po
akcesji Polski do Wspólnoty Europejskiej. Ponad wszelką
154
http://www.mf.gov.pl/_files_/sluzba_celna/kompendium/html/pl/7
/tabela_7.2.html
155
Kompendium Statystyczne Służby Celnej 2001-2005 s. 75
156
Biuletyn Statystyczny Służby Celnej 2006 s. 125
157
http://www.mf.gov.pl/_files_/sluzba_celna/kompendium/html/pl/7
/tabela_7.3.html
158
Kompendium Statystyczne Służby Celnej 2001-2005 s. 75
159
Ibidem s. 81
104
wątpliwość dowodzi tego analiza statystyki towarów
najczęściej zajmowanych przez Służbę Celną w latach 2001
2005160. Odnotowano spadek wartości wykrywanego w
nielegalnym wwozie i wywozie spirytusu o ponad 90%, z
49 879 806 zł w 2001 r. do 4 478 955 zł w 2005 r. Z
pozostałych wiodących w przemycie towarów spadek
odnotowano we wzmiankowanym okresie w kategorii
pojazdów mechanicznych  z 4164 przypadków łącznej
wartości 29 179 785 zł w 2001 roku, do 2516 przypadków o
łącznej wartości 4 574 168 zł w 2005 roku. Spadek ten
motywować należy zmianami warunków opodatkowania
importu używanych pojazdów z państw Wspólnoty
Europejskiej. Znamienne pozostaje utrzymywanie na wysokim
poziomie wartości wykrywanego przemytu wyrobów
tytoniowych, osiÄ…gajÄ…ca w latach 2001-2005 Å‚Ä…cznie
239 425 822 zł. Poszczególna wartość wykrytej tytoniowej
kontrabandy wynosiła odpowiednio: 2001 r.  55 582 891 zł,
2002 r.  33 918 777 zł, 2003 r.  44 499 187 zł, 2004 r. 
63 535 140 zł, 2005  41 889 827 zł. Ta grupa produktów
stanowi jednocześnie najczęstszy przedmiot przemytu 
Å‚Ä…cznie we wskazanym okresie odnotowano z tego zakresu
80 285 spraw. Czwartą lokatę według zabezpieczonej wartości
zajmuje nielegalny import nośników dz
więku i obrazu. Nie
wykazuje on znaczących wahań swej wartości przed i po
wstąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej, jednak
charakterystyczna pozostaje różnica z wcześniej omawianymi
kategoriami towarów. W 2001 roku wartość zabezpieczonych
nośników dz
więku i obrazu wynosiła 4 971 392 zł, następnie
odpowiednio 2002 r.  3 252 776 zł, 2003 r.  4 629 122 zł,
2004  7 704 302 zł, 2005  6 149 648 zł. Znikomej wartości
160
Ibidem s. 78
105
przemyt, bez istotnych wahań ilościowych, odnotowano w
omawianym okresie wśród asortymentu obuwniczego,
odzieżowego, elektronicznego, biżuterii oraz artykułów
kosmetycznych161.
Wyraz
nie więc popyt i podaż na przemycane towary
oscylują wokół objętych wysoką akcyzą produktów
tytoniowych i alkoholowych, następnie statystyki wykazują
wyraz
nie niższe zainteresowanie przemycanymi pojazdami
oraz nagraniami audio-video. Odnotowany został wyraz
ny
spadek nielegalnego importu produktów, którymi obrót
zliberalizowała akcesja Polski do Wspólnoty Europejskiej, a
także tych, względem których znacznie obniżono obciążenia
fiskalne. Zważywszy obłożenie wyrobów tytoniowych w
państwach Wspólnoty Europejskiej stosunkowo wysoką
akcyzą, oczekiwać należy utrzymania procederu masowego
przemytu papierosów ze wschodu na obecnym poziomie, z
zastrzeżeniem wzrostu nielegalnego importu wraz ze
wzrostem obciążeń fiskalnych dla tego sektora.
161
Ibidem s. 78
106
Rozdział 5.
Międzynarodowy obrót
gospodarczy
107
Wyłudzanie nienależnego zwrotu podatku VAT w
obrocie międzynarodowym
Zorganizowana działalność przestępcza w podatku
VAT ma na swym celu ominięcie obowiązku uregulowania
należności fiskalnej od towarów i usług, uzyskanie od organu
państwa nienależnego zwrotu podatku VAT, który w
rzeczywistości nie został uregulowany na wcześniejszych
etapach obrotu lub jednoczesne uzyskanie obu wskazanych
korzyści. Istotę zaś stanowi wykorzystanie powiązań
pomiędzy podmiotami działającymi w skali międzynarodowej,
celem wprowadzenia w błąd organów skarbowych i ominięcia
pozostających w ich dyspozycji instrumentów fiskalnych162.
Zjawisko zorganizowanej, międzynarodowej
działalności przestępczej wykorzystującej zasady
konstrukcyjne podatku od wartości dodanej (ang. Organized
VAT Fraud) uzyskało rację bytu z dniem zniesienia barier
celnych pomiędzy poszczególnymi państwami Wspólnoty
Europejskiej, tj. 1 stycznia 1993 r. Bezpośrednią tego
konsekwencją stało się zniesienie systemu poboru podatku
(importowego) na granicach państwowych, na bazie którego
rozliczano faktycznie VAT w zakresie wewnÄ…trz-
wspólnotowego obrotu towarowego. W miejsce
dotychczasowego rozwiązania powołano system
opodatkowania importu w miejscu przeznaczenia.
162
T. Pabiański, W. Śliż, Zorganizowane działania przestępcze
wykorzystujÄ…ce mechanizmy konstrukcyjne podatku VAT,
 Bankier.pl , http://www.bankier.pl/wiadomosc/Zorganizowane-
dzialania-przestepcze-wykorzystujace-mechanizmy-konstrukcyjne-
podatku-VAT-1-1551141.html (11 09 2007)
108
Eksportowany towar objęty pozostaje stawką VAT w
wysokości 0%, co umożliwia sprzedawcy odliczenie podatku
naliczonego, natomiast transakcja pozostaje opodatkowana
VAT przez nabywcę w kraju przeznaczenia towarów według
stawki obowiÄ…zujÄ…cej w ramach jego jurysdykcji podatkowej.
System opodatkowania VAT handlu wewnątrzwspólnotowego
w kraju przeznaczenia wprowadzony został za sprawą
Dyrektywy Rady 680/91 EEC z dnia 16 grudnia 1991 r.
Powstała możliwość przemieszczania towarów wyjściowo nie
objętych podatkiem VAT pomiędzy poszczególnymi krajami
Unii Europejskiej, a jednocześnie nie wypracowano
instrumentów umożliwiających skuteczną kontrolę
przedmiotowych transakcji. Bezpośrednią tego konsekwencję
stanowił rozkwit zjawiska zorganizowanych oszustw
zwiÄ…zanych z podatkiem VAT163.
Prostszy wariant oszustw podatkowych w
międzynarodowym obrocie gospodarczym stanowi tzw.
znikajÄ…cy sprzedawca. Fikcyjny podmiot przeprowadza
import, następnie odsprzedając towar po cenie rynkowej w
legalnym obrocie lub zaniżonej na czarnym rynku, nie
odprowadzając z tego tytułu należnego podatku. Ze względu
na stosunkowo prostą metodę śledczą, umożliwiającą szybkie
pociągnięcie sprzedawcy od odpowiedzialności, podmiot
odpowiadający za uszczuplenie daniny państwowej po
zrealizowaniu transakcji zazwyczaj likwiduje działalność,
rzadko prowadzoną na podstawie niesfałszowanych
dokumentów164.
Mechanizm zaawansowanego przestępstwa, tzw.
oszustwa karuzelowego, oparty został na intensywnie
163
Ibidem
164
Ibidem
109
prowadzonej cyrkulacji towaru pomiędzy wieloma
podmiotami w wielu państwach Wspólnoty Europejskiej.
Często obieg ten pozostaje jedynie fikcyjnie odnotowany w
aktach współpracujących podmiotów. Również spółki
umieszczone w roli ogniw łańcucha handlowego nierzadko
istnieją wyłącznie w sfałszowanej dokumentacji, wykorzystują
numery NIP faktycznie istniejących podmiotów, lecz nie
świadomych ich wykorzystania w przestępczej strukturze lub
też zarejestrowane są na figurantów nie świadomych skali
przyjmowanych na siebie zobowiązań, ani odpowiedzialności
karnej, nie zdolnych także do pokrycia powstałych w toku
procederu zobowiązań fiskalnych. Eksporter nie jest
obciążony podatkiem VAT, sprzedając wiec towar do innego
państwa Unii Europejskiej nie narusza żadnych przepisów.
Nabywca odsprzedając towar na rynku swojego państwa,
zazwyczaj za zaniżoną wartość, odpowiada, jako jedyne
ogniowo, za fizyczne uregulowanie podatku VAT. Z
obowiÄ…zku tego jednak siÄ™ nie wywiÄ…zuje, co nie stoi na
przeszkodzie pozostałym podmiotom, które zgodnie z
obowiÄ…zujÄ…cymi przepisami, odkupujÄ… od niego towar w celu
ponownego eksportu, w pobraniu od organów skarbowych
zwrotu pełnej wysokości podatku naliczonego. Towar
przechodzi zazwyczaj przez łańcuch transakcji w wielu
państwach Wspólnoty Europejskiej, po czym wraca do
pierwotnego sprzedawcy  celem wyeliminowania zarzutu
nieuczciwego ciągu transakcji podmiot obciążony
obowiązkiem odprowadzenia podatku VAT zaniża jego cenę.
Wówczas żadnemu z pozostałych ogniw nie sposób zarzucić
prowadzenia transakcji na przekór rachunkowi
ekonomicznemu, tj. zakupu identycznego towaru po wyższej
lub tej samej cenie w stosunku do wcześniejszej sprzedaży.
110
Rzeczywiste straty na transakcjach ponosi wyłącznie Skarb
Państwa wypłacając przy eksporcie zwrot podatku VAT,
którego nieuczciwe ogniwo pośrednie łańcucha nie
uregulowało. Kluczowe pozostaje rozmycie procederu poprzez
zaangażowanie w transakcje znacznej ilości podmiotów
pośredniczących oraz wielokrotna cyrkulacja towaru
pomiędzy różnymi państwami. Beneficjentem wypracowanych
zysków pozostaje zazwyczaj podmiot rezydujący w kraju, na
którego terenie nie naruszono prawa, a sama działalność
ograniczona była do minimum. Wskazane zabiegi znacznie
utrudniają pociągniecie organizatorów procederu do
odpowiedzialności, co jednocześnie uniemożliwia odzyskanie
utraconych przez fiskusa środków finansowych. Dlatego
powstały łańcuch podmiotów zazwyczaj podejmuje działania
mające na celu ograniczenie odpowiedzialności do jednego,
specjalnie do tego wytypowanego elementu. Pozostałe
podmioty prowadzÄ… bowiem jedynie legalne transakcje, z
tytułu których nie sposób postawić zarzutów w świetle
obowiązujących przepisów prawa. W chwili wykrycia
procederu przez organa ścigania wytypowany podmiot zostaje
pozbawiony jakichkolwiek środków materialnych i
wyeliminowany z obrotu, a jego miejsce zajmuje inny,
powołany również wyłącznie w celu obciążenia w przyszłości
pełną odpowiedzialnością. System ten umożliwia powołanie
stosunkowo stałych międzynarodowych struktur
gospodarczych, umożliwiających nieprzerwane uzyskiwanie
dochodów z przedmiotowej działalności. Gwarantuje on
również, że pozycja podatkowa pozostałych ogniw
przestępczego łańcucha jest bardzo trudna do
zakwestionowania przez władze skarbowe, z uwagi na
prawidłową realizację ich obowiązków w zakresie rozliczeń
111
VAT. Eksportowanie towarów do krajów trzecich przed
ponownym ich wprowadzeniem do konstrukcji karuzeli
stanowi dodatkową, bardzo skuteczną, metodę zatarcia śladów
zorganizowanego przestępstwa poprzez utworzenie luki w
łańcuchu dostaw wewnątrz unijnych. Niemal nie sposób
zweryfikować trasy rzeczywistego lub fikcyjnego eksportu
towaru, docelowo skierowanego do Bangladeszu, Syrii czy
Nigerii. Towar stanowiący przedmiot transakcji może trafić w
końcowym etapie do legalnego obrotu, zostać spieniężony na
czarnym rynku lub ponownie zostać wprowadzony do obrotu
w celu dalszego wyłudzenia podatku naliczonego. Często też
produkty istnieją wyłącznie w fikcyjnej dokumentacji165.
Przykładem zastosowania mechanizmów oszustwa
karuzelowego w Polsce sÄ… wykryte przez UrzÄ…d Kontroli
Skarbowej w Gdańsku oraz Wywiad Skarbowy działania
siedmiu pomorskich spółek. W celu wyłudzania nienależnego
zwrotu podatku VAT organizowały one fikcyjny,
międzynarodowy obrót telefonami komórkowymi. Straty
Skarbu Państwa z tego procederu wstępnie szacowane są na
około 24 miliony zł166.
W pokrewnym zakresie szczególne działania podjęły
grupy przestępcze powiązane z  Pruszkowem . Istotę tych
zamierzeń oddaje treść zeznań świadka koronnego Jarosława
Sokołowskiego pseud. Masa: "Na wiosnę 1999 r.
skontaktował się ze mną Aleksander Gawronik. Powiedział, że
chce otworzyć strefę wolnocłową, że nam to będzie pasowało,
bo skupimy w swoich rękach cały handel papierosami w
Polsce. Na drugim spotkaniu Gawronik przywiózł z sobą
165
Ibidem
166
M. Chrzan, Karuzela została rozbita,  Gazeta Wyborcza , http://
miasta.gazeta.pl/trojmiasto/1,35636,4302075.html (11 09 2007)
112
pieczątki i zezwolenia, które potrzebne były do przekonania
mnie o słuszności zainwestowania pieniędzy grupy w jego
interes. Te dokumenty to były zezwolenia i koncesje, a także
opinie prawne profesora M. - na wielu papierach widniały
ministerialne pieczątki. Gawronik wiedział od
Goryszewskiego i M., że podatek akcyzowy ma się zwiększyć
za kilka miesięcy. Powiedział, że jeżeli uruchomimy tę firmę,
to w pierwszym kwartale 1999 r. oddamy do skarbu państwa
miliard nowych złotych. Chodziło mu o zobrazowanie
dochodów, jakie będzie uzyskiwać firma. Przyniósł biznesplan,
z którego wynikało, że jest możliwość zarobienia powyżej
miliarda złotych kwartalnie. Plan zakładał otwarcie firmy,
która miała zajmować się sprzedażą papierosów bez akcyzy w
strefie wolnocłowej w Słubicach. W skład rady nadzorczej
miały wchodzić po cztery osoby wytypowane przez nas i
Gawronika. Ja i Pershing mieliśmy włożyć w firmę po
milionie dolarów, a Gawronik dawał firmę i wiedzę na temat
interesów. Firma nazywała się Italmarka167. Przytoczony
fragment zeznań świadka koronnego z procesu przeciwko tzw.
Grupie Pruszkowskiej dowodzi daleko idącej słabości państwa
w konfrontacji z gangami oraz kolaborujÄ…cymi z nimi
przedstawicielami władzy. Wykorzystanie uprzywilejowanej
pozycji nieodwracalnie narusza prawa gry rynkowej, co
eliminuje uczciwÄ… konkurencjÄ™, a w ostatecznym rozrachunku
uderza w końcowych odbiorców towarów i usług oraz
wszystkich podatników. Monopolizacja polskiego rynku
papierosami skutkowałaby wypracowaniem
wielomiliardowych dochodów gangsterów, przy
jednoczesnych analogicznych stratach dla państwa. W 2005
167
W. Sumliński, To tylko mafia,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46545 (11 09 2007)
113
roku Aleksander Gawronik skazany został na 5 lat
pozbawienia wolności za założenie i kierowanie grupą
przestępczą wyłudzającą nienależny zwrot podatku VAT. Jak
uznał sąd apelacyjny, pracownicy byłego senatora masowo
fałszowali czeki  tax free na zakup papierosów przez
obcokrajowców, natomiast skorumpowani celnicy
poświadczali w dokumentacji nieprawdę, kwitując wywóz
towaru z kraju. Do tego celu służył, sfinansowany z pieniędzy
gangsterów Grupy Pruszkowskiej, sklep z papierosami i punkt
zwrotu podatku VAT w Słubicach. W ciągu kilku miesięcy
wyłudzono nienależny zwrot podatku w wysokości 9,5
miliona zł168. Zabójstwo Andrzeja Kolikowskiego pseud.
Pershing i aresztowanie Jarosława Sokołowskiego pseud.
Masa, powstrzymało zapewne rozwinięcie działalności do
planowanych miliardowych obrotów.
Zgodnie z opublikowanym w marcu 2007 roku
raportem międzynarodowej organizacji International VAT
Association, liczba oszustw dotyczÄ…cych podatku VAT w Unii
Europejskiej osiągnęła rozmiary mające realny wpływ na
statystyki gospodarcze poszczególnych państwach
członkowskich. Zgodnie z opublikowanymi danymi, wartość
popełnianych oszustw dotyczących podatku VAT wynosi
rocznie od 60 do 100 miliardów euro łącznie we wszystkich
państwach członkowskich, a wiodącą rolę odgrywają oszustwa
karuzelowe169. Kwota ta przekracza równowartość rocznego
budżetu Polski. Choć obecnie przedstawiona metodyka
168
Pięć lat więzienia dla Aleksandra Gawronika,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/gorzow/1,36844,2570846.html
(11 09 2007)
169
Combating VAT fraud in the EU  the way forward, International
VAT Association, Bruksela 2007 http://www.iva-
online.org/documents/IVA_Paper_FINAL.pdf
114
oszustw znajduje wąskie zastosowanie wśród polskiej
przestępczości zorganizowanej, lub działanie to pozostaje
dotąd niemal nie wykryte przez powołane do tego celu organy
państwowe, najprawdopodobniej najbliższe lata skutkować
będą przekwalifikowaniem dotychczasowych działań
przestępczych na stosunkowo proste w realizacji i
wysokodochodowe oszustwa podatkowe w międzynarodowym
obrocie towarowo-usługowym. Z pewnością przedstawiony
zakres stanowić będzie alternatywę dla organizacji
ryzykownego przemytu.
115
Przestępstwa związane z międzynarodowym
rynkiem hazardowym
Istotnym przedmiotem zainteresowania
zorganizowanych związków przestępczych pozostaje rynek
hazardowy, oferujÄ…cy, przy sprzyjajÄ…cych regulacjach
prawnych, niemalże nieograniczone możliwości legalizacji
kapitału uzyskanego w drodze przestępstw takich jak handel i
produkcja narkotyków, czy oszustwa gospodarcze. Pierwszą
po transformacji ustrojowej ustawÄ™ o grach losowych
uchwalono w 1992 roku. Wedle jej postanowień, zagraniczny
kapitał nie mógł przejmować polskich kasyn, a działalność
zarobkowa na automatach losowych wymagała
wcześniejszego uzyskania koncesji ministra finansów i
wpłaceniu 36 tys. zł kaucji. Tą drogą uzyskany dochód
obłożono wysokim 45% podatkiem. Wskazane obostrzenia
niwelować miały wysokie ryzyko wprowadzenia do legalnego
obrotu pieniędzy pochodzących z przestępstw, gdyż koszt
utraty przy tym połowy wypracowanego kapitału na rzecz
fiskusa czynił proceder mało opłacalnym. Obowiązek
uzyskania koncesji zagwarantować miał także wstępną
selekcję inwestorów, co dodatkowo utrudniało
zagospodarowanie branży na potrzeby zorganizowanych
struktur przestępczych170.
Ustalenie wysokiego progu podatkowego stanowiło w
praktyce jedynie pozorną barierę, gdyż niemal nieograniczone
możliwości obejścia obostrzeń stanowił ustawowy zapis o
szerokim otwarciu rynku dla tzw. automatów
170
V. Krasowska, Jednoręki bandyta,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46545 (12 09 2007)
116
zręcznościowych. W praktyce nie różniły się one niczym od
losowych  poza nazwą, brakiem jakichkolwiek formalności
przy użytkowaniu i znacznie niższym opodatkowaniem ich
pożytków na zasadach ogólnych. Ignorowano ekspertyzy
Wojskowej Akademii Technicznej, wyraz
nie stwierdzające, iż
w większości automatów "zręczność" nie przedstawia żadnego
przełożenia na wynik gry171. Odpowiednio przystosowane
automaty masowo sprowadzano do Polski m.in. z Holandii, za
pośrednictwem europejskich potentatów rynku hazardowego
Holendra Arno van Dorsta oraz Hiszpana Antonio Grau
Manchona. Wspólnie z Polakiem Maciejem Skórką powołali
oni Ogólnopolską Izbę Gospodarczą Przedsiębiorstw
Organizujących Gry Zręcznościowe, której celem uczyniono
działania lobbingowe wśród polityków172.
W przedstawionym stanie prawnym wykazano
możliwość występowania dwukierunkowego mechanizmu
przestępstw, opartych na drastycznym zaniżaniu kwot
dochodów podlegających opodatkowaniu173 oraz zawyżaniu
obrotów, celem zalegalizowania kapitału pochodzącego z
działalności przestępczej oraz obrotu gospodarczego w ramach
szarej strefy. Mechanizm uszczuplania daniny państwowej
opierał się na rejestracji, często na figurantów, spółek z
ograniczoną odpowiedzialnością. Podmiot ten kupował od
holenderskich producentów po formalnie mocno zaniżonej
cenie automaty przystosowane do gier tzw. losowych,
niewymagających uzyskania koncesji, a następnie
171
Ibidem
172
M. Rybak, R. Zasuń, Grupa Trzymająca Automaty,  Gazeta
Wyborcza , http://serwisy.gazeta.pl/kraj/1,51160,1833319.html (12
09 2007)
173
R. Zasuń, Lawina lewego bilonu,  Gazeta Wyborcza , 2003-12-
05, s. 1
117
rozmieszczał urządzenia w punktach gastronomicznych
zlokalizowanych w strefie wpływów spółki. Automaty
wyposażone zostały w liczniki elektroniczne i mechaniczne,
których zapis mógł być dowolnie modyfikowany przez
serwisantów, zarówno zawyżając, jak i zaniżając
wypracowane obroty. Właściciel wykazywał zazwyczaj około
10% faktycznych dochodów, zubożając należną Skarbowi
Państwa kwotę podatku. Przeciętny podmiot dysponował
liczbą około 500 urządzeń, co przy średnich miesięcznych
dochodach z automatu szacowanych wówczas na 3 tys. zł,
dawało łącznie około 1,5 miliona zł rzeczywistego zysku.
Kapitał transferowano poza granicę Polski, dokonując w
tamtejszych, zależnych spółkach fikcyjnych zakupów np.
drogiego oprogramowania174. Jak zeznał świadek koronny
Jarosław Sokołowski, Grupa Pruszkowska ochraniać miała w
branży hazardowej interesy spółek zależnych od polityków
SLD, natomiast od konkurencji egzekwowano dużej
wysokości haracze, przynoszące gangowi miesięcznie kilka
174
Ibidem
118
milionów dolarów175. Proceder ten miał stanowić obok
narkotyków największe z
ródło dochodu  Pruszkowa 176.
Schyłek omijania wymogów koncesyjnych oraz
zaniżania dochodu z faktycznego prowadzenia działalności
hazardowej przynieść miała nowelizacja ustawy wprowadzona
z dniem 23 listopada 2000 roku przez koalicyjnych rzÄ…d AWS
 Unia Wolności. Wówczas wszystkie automaty zrównano do
wysokiego progu podatkowego i obowiÄ…zku koncesyjnego, a
175
 Nie wiem, jak to się zaczęło, mnie powiedzieli Raz
niak i Parasol,
że dogadali się z SLD. Układ miał polegać na tym, że miejsca, w
których wstawiane były maszyny do gier, uznawane były przez
grupę jako własne, a właściciele lokali, gdzie były takie maszyny,
musieli płacić określoną kwotę od każdej maszyny. Z reguły było to
od 50 do 100 USD miesięcznie. Raz
niak i Parasol mówili, że ktoś z
SLD wskazał im firmy, których maszyny mają być wstawiane.
Grupa zapewniała, że będą wstawiane tylko maszyny tych firm i
miała z tego określone zyski. Automaty takie ustawione są na terenie
całej Polski, z tym że na terenie innych miast niż Warszawa połowa
zysku dawana była miejscowym grupom. Na terenie całej Polski
wstawionych jest kilkadziesiąt tysięcy automatów. Każdego
miesiąca zyski sięgają kilku milionów dolarów. [& ] Na spotkaniu z
Pershingiem ustaliliśmy, że Franek będzie jez
dził po Polsce i
zmuszał firmy, które wstawiały maszyny do gier do lokali, do
płacenia haraczu. Miało być tak, że jeżeli firma wstawiała ponad
tysiąc automatów, miała płacić 100 dolarów miesięcznie od
automatu. Jeżeli zaś firma miała mniej niż tysiąc automatów, wtedy
miało być płacone 50 dolarów miesięcznie od automatu. Pershing
dostał od Malizny listę, ja w tym samym czasie dostałem tę samą
listę od Parasola. Była to lista sześciu firm wstawiających automaty
do gier. Z tych firm nie można było zbierać haraczy. Parasol mówił
mi, że są to firmy związane z SLD, finansujące tę partię [& ] 
zeznania przytoczonej treści zostały złożone przez Jarosława
Sokołowskiego w 2000 roku przed prokuratorami Mierzewskim i
Grześkiewicz.
176
W. Sumliński, To tylko mafia,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46545 (11 09 2007)
119
ponadto ustawowo nałożono obowiązek szczegółowego
wykazania legalności kapitału, przeznaczonego na powołanie
ośrodka gry177. Przyjęte rozwiązania nie zadowoliły jednak 69
opozycyjnych parlamentarzystów z klubów SLD oraz PSL178,
w czego konsekwencji skierowano do laski marszałkowskiej
konkurencyjny projekt nowelizacji, który został jednak
wówczas odrzucony. W przypadku akceptacji
przedstawionych rozwiązań dochody hazardowego rynku
wzrosnąć miały o co najmniej 100 milionów dolarów rocznie.
Ignorowano przy tym zapewnienia Centralnego Biura
Śledczego, iż branża ta jest kontrolowana przez
zorganizowaną przestępczość, a automaty zręcznościowe to
jedno z głównych z
ródeł dochodów gangów. "Zwolennicy
poprawki muszą mieć świadomość, że nie występują w obronie
dobrego prawa, lecz w interesie mafii"  mówił Piotr Żak,
ówczesny rzecznik AWS. Przeciwko poprawkom ostro
wystąpił prof. Leszek Balcerowicz, ówczesny wicepremier i
minister finansów  "Głosowanie w tej sprawie jest
sprawdzianem szczerości deklarowanych intencji walki z
korupcją"179. 10 kwietnia 2003 r. doszło jednak do kolejnej
nowelizacji ustawy o grach losowych, zgodnych z dawnymi
postulatami opozycyjnych parlamentarzystów. Tym razem
zmiany wprowadzone przez koalicyjny rzÄ…d SLD-UP
ustanowiły porządek prawny korzystniejszy dla
zorganizowanej przestępczości i szarej strefy nawet od stanu z
1992 roku. Wprowadzono nową kategorię automatów oraz
177
J. Knap, V. Krasnowska, Hazard Polityczny,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=12330 (12 09 2007)
178
V. Krasnowska, Jednoręki bandyta,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=46545 (12 09 2007)
179
J. Knap, V. Krasnowska, Hazard Polityczny,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=12330 (12 09 2007)
120
umożliwiono lawinowy wzrost dotąd ograniczonej liczby
ośrodków gier. Obok automatów do gier losowych objętych
pełną stawka podatkową, wprowadzono drastycznie niższe
rozliczenie ryczałtowe dla tzw. automatów o niskich
wygranych, czyli wypłacających graczom nie więcej niż
równowartość 15 euro nagrody. Miesięczna stawka stałej
daniny państwowej wynosiła jedynie 50 euro od urządzenia, a
w ciągu kilku lat zwiększona miała zostać do maksymalnie
125 euro. Nijak nie przystawała ona do realiów, gdyż
wskazane automaty bez trudu zapewnić mogą miesięczny
dochód rzędu kilku tysięcy zł, co faktycznie oznaczało
opodatkowanie na średnim poziomie około 5-8%. Przy
założeniu fikcyjnego zawyżania obrotu, jedna maszyna
zalegalizować może w cyklu miesięcznym nawet kilkadziesiąt
tysięcy zł. W praktyce legalizacja miliona dolarów
pochodzących z przestępstw lub z jakiejkolwiek działalności
gospodarczej obłożonej normalną stawką podatkową, może
zostać zrealizowana w średniej wielkości salonie gier
nakładem równowartości około 5000 euro180. Nowelizacja
jeszcze przed jej uchwaleniem została skrytykowana zarówno
przez Radę Legislacyjną, jak i wydział Przestępczości
Gospodarczej Komendy Głównej Policji181. W czasie
uchwalania ryczałtowego opodatkowania Policja szacowała
liczbÄ™ funkcjonujÄ…cych na rynku, a podlegajÄ…cych nowym
przepisom, automatów na około 100 tys., natomiast przeciętne
180
K. Turaliński, Political Fiction cz. 2: Milion dolarów za 5 tys.
euro,  LEAD , http://www.lead.pl/political-fiction-cz.-2-milion-
dolarow-za-5-tys.-euro,d617.html (12 09 2007)
181
W. Czuchnowski, Projekt ustawy o grach losowych krytykowała
policja i Rada Legislacyjna przy premierze,  Gazeta Wyborcza ,
http://gospodarka.gazeta.pl/gospodarka/1,33182,1812277.html (12
09 2007)
121
dochody z jednego urządzenia sięgały wówczas miesięcznie 5
tys. zł182. Dane te pozwalają oszacować realne roczne dochody
branży, uważanej przez Policję za w dużej mierze
kontrolowaną przez zorganizowane grupy przestępcze, na
kwotę około 6 miliardów zł. Realizację procederu umożliwiło
zaangażowanie europejskich potentatów rynku hazardowego
oraz import z Zachodu tanich automatów, przystosowanych do
wymogów polskiej ustawy.
182
V. Krasnowska, Przedsiębiorczość  Rozwój  Hazard,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/?O=53361 (12 09 2007)
122
Oszustwa celne
Obok przestępstw mających na celu uzyskanie
nienależnego zwrotu podatku VAT kluczową rolę dla
przestępczości zorganizowanej odgrywają w handlu
zagranicznym oszustwa celne. PolegajÄ… one na fikcyjnym
eksporcie, zazwyczaj w postaci fałszu intelektualnego,
dokonywanego przez uprawnionego funkcjonariusza służby
celnej, lub fałszu materialnego dokumentacji eksportowej
towarów objętych w czasie popełnienia czynu preferencyjną
stawkÄ… opodatkowania. W istocie dany produkt trafia na
lokalny czarny rynek lub jest spieniężany na podstawie
dalszych sfałszowanych dokumentów umożliwiających
ominięcie ewidencji. Przykład tego typu działalności
przestępczej stanowi tzw. afera cukrowa. Ze względów
społecznych wprowadzono podział ceny cukru na krajową
oraz o połowę niższą eksportową. Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa zwracała cukrowniom różnicę
pomiędzy ceną krajową a eksportową, gdy tylko te
przedstawiły dokumentację SAD potwierdzającą, że towar
opuścił terytorium RP. Rozwiązanie to miało poprzez dotacje
chronić polski przemysł cukrowy. W praktyce jednak masowo
tani, eksportowy towar trafiał w pełnej cenie na polskie rynki,
natomiast dokumentację eksportową fałszowano.
Wielomilionowy zysk spółek Kamir International, PPHU Hess
oraz wielu innych możliwy był dzięki zorganizowanym
grupom przestępczym utworzonym wewnątrz powołanych do
przeciwdziałania temu zjawisku struktur Służby Celnej.
Celnicy masowo potwierdzali odprawienie fikcyjnych
transportów, każdorazowo pobierając z tego tytułu
123
wynagrodzenie w wysokości 800-2000 zł. Proceder został
wykryty przez wydział ds. przestępczości gospodarczej
Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie. Tamtejsza
prokuratura udokumentowała kilkaset fikcyjnych transportów
eksportowego cukru183. W latach 1997-1999 tylko na
przejściu w Kołbaskowie sfałszowano odprawy trzystu
ciężarówek cukru. Śledztwo w tej sprawie objęło w 2001 roku
54 celników, a jak ustalono dokumentację fałszowano na
przejściach granicznych w Kołbaskowie, Rzepinie, Gubinie i
Świecku. Materiał dowodowy udokumentował straty Skarbu
Państwa na poziomie kilkudziesięciu milionów zł, lecz
faktyczna skala procederu mogła obejmować wielokrotność
wskazanej kwoty184. W lutym 2001 r. podczas pierwszego
procesu szczeciński sąd rejonowy uznał, że byli celnicy z
Kołbaskowa działali w grupie przestępczej i czerpali korzyści
majątkowe z udziału w procederze fikcyjnego eksportu
polskiego cukru185.
Przedstawiona metodyka działania ma szerokie
zastosowanie we współczesnym imporcie i eksporcie.
 Przemyt nie jest tak dużym zagrożeniem dla budżetu jak
oszustwa celne, polegające na zaniżaniu wartości towaru,
ukrywaniu kraju jego pochodzenia, stosowaniu fikcyjnych
taryf  mówił w 2000 roku Bogdan Piec, ówczesny szef
183
A. Zadworny, Celnicy oskarżeni o udział w aferze cukrowej,
 Gazeta Wyborcza ,
http://miasta.gazeta.pl/szczecin/1,34939,58707.html (15 09 2007)
184
S. Janecki, E. Ornacka, Mafia celna,  Wprost ,
http://www.wprost.pl/ar/9000/MAFIA-CELNA/ (09 09 2007)
185
M. Adamowska, Kolejny proces afery cukrowej,  Gazeta
Wyborcza , http://miasta.gazeta.pl/szczecin/1,34959,1693826.html
(14 09 2007)
124
departamentu analiz Generalnego Inspektoratu Celnego186. We
wzmiankowanym okresie wielokrotnie uszczuplano wpływy z
ceł, zgłaszając jako syntetyczne, objęte wyższym cłem tkaniny
bawełniane. 7% stawka VAT obejmująca odzież dla dzieci do
jedenastego roku życia motywowała do deklarowania w tej
kategorii importu ubrań dla osób dorosłych. Oszustwa celne
ujawniane były w większości transakcji dotyczących importu
tekstyliów i obuwia z Turcji, Chin i krajów Dalekiego
Wschodu. Drastycznie zaniżano w deklaracjach celnych
wartość importowanego towaru, nierzadko poniżej ceny
wykorzystanych do jego produkcji surowców. Rozwiązanie
dla tego typu nadużyć stanowić ma ustalenie taryfikatora cen
minimalnych na określone towary oraz dopuszczenie ich do
odprawy wyłącznie na wyznaczonych przejściach
granicznych187.
InnÄ… odmianÄ™ oszustw celnych stanowi utworzenie
sztucznej luki prawnej na rzecz konkretnej osoby lub
transakcji. Sztandarowym przykładem naruszenia zasady
praworządności w międzynarodowym obrocie gospodarczym
stanowił nagłośniony przez media przypadek masowego
importu ziarna ze Wschodu. W 1996 roku na okres tygodnia
zniesiono cło ochronne na zboże. Wówczas już oczekiwały na
granicy kontenery wypełnione milionem ton zboża z
Uzbekistanu. Po zakończeniu fizycznego wwozu wagonów cło
zostało przywrócone. Inwestycję sfinansowali austriaccy
biznesmeni Andrzej Kuna i Aleksander Żagiel oraz dawny
oficer rosyjskiego wywiadu WÅ‚adimir AÅ‚ganow188. Wszyscy
trzej importerzy utrzymywali znajomość z nieżyjącym już
186
J. Knap, V. Krasowska, G. Pawelczyk, Import bez granic,
 Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?O=7620 (07 09 2007)
187
Ibidem
125
przywódcą ogólnoeuropejskiego zorganizowanego związku
przestępczego Jeremiaszem Barańskim pseud. Baranina. Obaj
biznesmeni uczestniczyli także w przyjęciu opłatkowym wraz
z Edwardem Mazurem oraz Jolantą Kwaśniewską189. Stopień
powiązania przestępczości zorganizowanej ze światem
polityki i biznesu stanowi największe zagrożenie dla
współczesnego państwa prawa oraz stałości wolnego obrotu
gospodarczego. Nie sposób określić, w jakim zakresie
międzynarodowe transakcje, zwłaszcza te ewidentnie oparte
na politycznej protekcji, stanowią działania oparte na praktyce
korupcyjnej przestępczości zorganizowanej lub są
finansowane środkami uzyskanymi z jej działalności.
Wszelkie dotacje oraz preferencyjne opodatkowanie
eksportu skutkować będą w bezpośredniej konsekwencji
wytworzeniem się beneficjentów w postaci zorganizowanej
przestępczości gospodarczej opartej na dalece
wyspecjalizowanych strukturach. Działania te przyniosą efekt
przeciwny do przyświecającego prospołecznym
unormowaniom danego zagadnienia i godzić będą w uczciwy
obrót gospodarczy.
188
T. Butkiewicz, Mafia!,  Wprost , http://www.wprost.pl/ar/?
O=75051 (12 07 2007)
189
T. Wójcik, L. Misiak, Co łączy Janusza Kaczmarka z Rosją?,
 Gazeta Polska , http://www.gazetapolska.pl/?
module=content&lead_id=2603 (12 07 2007)
126
Zakończenie
Ze względu na objętość niniejszego opracowania nie
sposób wyczerpać zagadnienia przestępstw związanych z
międzynarodowym obrotem gospodarczym. Przedstawiony
jednak na wybranych przykładach zarys głównych trendów
wykorzystywanych przez polską przestępczość
zorganizowaną, wraz ze skalą działania oraz szacunkową
oceną zysków płynących z procederu, stanowić może i
powinien drogowskaz dalszych działań prewencyjnych dla
władz państwowych. Niestety, głęboko niepokojące staje się
zaangażowanie kręgów politycznych w działania w sposób
oczywisty sprzyjające przestępczości zorganizowanej, co
skłania obywateli do zgody na podjęcie radykalnych działań,
majÄ…cych na celu wyeliminowanie patologicznego zjawiska.
Nieodzowne, przy działaniach przestępczych na
szeroką skalę, okazuje się zaangażowanie, zarówno bez ich
świadomej, celowej aktywności, jak i korupcyjne, urzędników
państwowych  na poziomie ministerialnym i
parlamentarnym, w zakresie powoływania korzystnych dla
procederu norm prawnych, oraz najniższym wykonawczym,
zapewniającym już wyłącznie w sposób świadomy brak
skutecznego funkcjonowania aparatu państwowego w zakresie
zwalczania danej kategorii czynów karalnych. W najbliższej
przyszłości oczekiwać więc należy dalszego penetrowania
tkanki państwowej przez zorganizowane grupy przestępcze, a
szczególnie przez te nastawione na czerpanie zysku z
eksploatacji krajowych i unijnych środków publicznych oraz
dziedzin gospodarki, w których wolny rynek ograniczony
został decyzjami władzy. Z całą pewnością w najbliższych
127
latach oczekiwać należy ujawnienia wielomilionowych
wyłudzeń dotacji unijnych, a także dalszego spadku liczby
nieopłacalnych już przestępstw kryminalnych. Wbrew
pozorom jednak, owa tendencja pozostaje w znikomym
stopniu mniejszym zagrożeniem społecznym. Przeciętny
podatek dochodowy, wg skali podatkowej od jednej osoby
fizycznej, w 2006 roku wynosił 2830 zł. Oszustwo na szkodę
Skarbu Państwa pociąga za sobą wielomilionowe, niekiedy
miliardowe straty. Zważywszy, iż jednostkowe działania tego
typu sprawcy przestępstwa przynoszą pożytki wielokrotnie
przekraczające obciążenia fiskalne całego życia obywatela, nie
sposób przecenić stopnia szkodliwości wzmiankowanych
czynów.
Jedyną drogą rzeczywistego ograniczenia wpływów
zorganizowanych związków przestępczych z
międzynarodowego obrotu gospodarczego pozostaje dalsza
liberalizacja przepisów regulujących wskazane zagadnienia i
popularyzacja wolnorynkowych rozwiązań, przy drastycznym
ograniczeniu wpływu państwa na reglamentację
poszczególnych sektorów gospodarki. Wolnorynkowa
doktryna wypadkowej ceny i jakości produktu powinna
pozostawać głównym wyznacznikiem obrotu gospodarczego,
zaś względy społeczne, jak i interesy polityczne
poszczególnych grup lub osób funkcyjnych, nie powinny
stanowić podstawy dla prawnej regulacji gospodarki. Wyjątek
od tej reguły stanowić muszą jedynie branże tak
problematyczne jak produkcja i obrót bronią palną, czy
materiałami wybuchowymi, zaś szczególnej kontroli podlegać
powinny rynki finansowe oraz inne sektory umożliwiające
masową legalizację pochodzącego z przestępstw kapitału.
Pozytywnym aspektem wydaje się planowane przyjęcie
128
równej stawki opodatkowania wszelkich produktów
naftowych, a także zaostrzenie polityki względem
preferencyjnie opodatkowanych gier hazardowych. EliminacjÄ™
zjawiska oszustw podatkowych, przestępczości paliwowej
oraz tzw. prania brudnych pieniędzy w polskich kasynach i
salonach gier wzmocnić może też wprowadzenie podatku
liniowego, z uwzględnieniem stałej stawki zarówno dla
podatków CIT, VAT, jak i akcyzy. Nieodzowne wydaje się
zrównanie stawek podatkowych w dół oraz eliminacja
wszelkich podatków pośrednich zawyżających cenę produktu
końcowego, co drastycznie obniżyłoby atrakcyjność zakupów
w taniej szarej strefie. Zachowanie ulg podatkowych nie
tworzących patologicznego rozwoju działalności
zorganizowanych związków przestępczych akceptowane
powinno być wyłącznie dla osób prywatnych, jak dotychczas
na artykuły żywnościowe z wyłączeniem alkoholi oraz
produkty niechodliwe, a popularyzowane z innych przyczyn.
Przykładem prawidłowego i nieszkodliwego dla równowagi
rynkowej zastosowania preferencyjnego opodatkowania
pozostaje obecnie zerowa stawka podatku VAT na książki.
Warto podkreślić, iż efektem eliminacji patologii obrotu
gospodarczego stałby się natychmiastowy wzrost legalnego, a
wiec opodatkowanego, zakupu dóbr pozostających dotychczas
w dużej mierze poza zasięgiem fiskusa, co odnalazłoby
pośrednio przełożenie na sytuację finansową wszystkich
obywateli. Pozytywnym krokiem w podanym kierunku uznać
należy obniżenie akcyzy na alkohol. Decyzja ta przyniosła
natychmiastowy i bardzo wysoki wzrost dochodu Skarbu
Państwa, pomimo oczekiwanego spadku wpływów. Samo
spożycie alkoholu wśród Polaków najpewniej nie wzrosło,
charakterystyczny okazał się jednak wybór zakupu tańszych
129
już trunków opatrzonych banderolą, w miejsce popularnych
dawniej tanich alkoholi pochodzÄ…cych z nielegalnej produkcji
oraz przemytu.
Niezwykle problematycznÄ… kwestiÄ… pozostaje
eliminacja zorganizowanych grup przestępczych trudniących
się handlem i produkcją narkotyków. Gangi te charakteryzują
się wysokim stopniem zorganizowania i bezwzględnością
działania, przekładającą się na towarzyszące im w dużej ilości
przestępstwa, takie jak zastraszenia, nielegalne posiadanie i
wytwarzanie broni palnej, a nawet zabójstwa. Jako takie
stanowią ogromne zagrożenie dla porządku publicznego.
KontrowersyjnÄ… metodÄ™ zneutralizowania wskazanego
zagrożenia stanowić może legalizacja produkcji części
środków psychostymulujących, przy jednoczesnym
ustawowym ograniczeniu swobody tejże oraz niskiej ceny
maksymalnej końcowego produktu. Pozostawienie produkcji
narkotyków w rękach największych podmiotów
farmaceutycznych zniwelowałoby często spotykane obecnie
zagrożenie dystrybucją zanieczyszczonych, a przez to
śmiertelnie niebezpiecznych substancji. Ograniczenie osoby
producenta do czołowych potentatów branży farmaceutycznej
wyeliminowałoby również wpływy grup przestępczych na ten
z przyczyn społecznych szczególnie wrażliwy rynek, a
ustawowe ograniczenie ceny detalicznej uczyniłoby
pozakoncesyjną produkcję absolutnie nieopłacalną.
Rzeczywisty koszt wytworzenia 1 grama kokainy oscyluje w
granicach 2 zł. Przy założeniu ograniczenia ceny detalicznej
do hipotetycznej wysokości trzykrotnych kosztów uzyskania
końcowego produktu, nielegalna produkcja nie mogłaby
stanowić żadnej konkurencji. Przypomnieć należy, że gram
czarnorynkowej kokainy obecnie wyceniany jest na około 300
130
zł, co zawiera w sobie koszty przemytu składników,
utrzymania drogich laboratoriów chemicznych, sieci
dystrybucyjnej w postaci wielopłaszczyznowo
zorganizowanych struktur handlowych  od producenta, przez
hurtowników, pół hurtowników, po sprzedawców
detalicznych. Nie bez znaczenia pozostają nakłady na zbrojną
ochronę procederu, a niekiedy także korupcję urzędników
państwowych odpowiedzialnych za ściganie przestępstw
narkotykowych. Podkreślić należy również, iż kokaina
pozostaje jednym z nielicznych niemalże nieuzależniających
fizycznie narkotyków, a negatywnym wpływem na organizm
człowieka nie przekracza powszechnie dostępnego alkoholu.
Sam alkohol, jak i nikotyna oraz kofeina również są
narkotykami, lecz społecznie akceptowanymi, choć w
przypadku alkoholu i papierosów szkodliwość zdrowotna oraz
społeczna ich regularnego zażywania jest ogromna. Wyciąg z
liści koki, z których produkowany jest środek, pozostaje też
jednym ze składników popularnego w Europie i obu
Amerykach napoju bezalkoholowego Coca-Cola. Ewentualna
legalizacja samego psychostymulantu, skutkować powinna, ze
względu na jego wysoką jakość, niemal zupełnym zanikiem
popytu na inne, bardzo silnie uzależniające, drogie i
wyniszczające środki, takie jak np. heroina. Przedstawione
rozwiązanie nie stanowi jednak  złotego środka , a wybór
mniejszego zła. Ponadto nie znajduje oparcia w kulturowym
wzorcu Europy Åšrodkowej i jako takie pozostaje nie do
zaakceptowania w obecnej sytuacji polityczno-społecznej.
JedynÄ… akceptowalnÄ… obecnie alternatywÄ… jest kosztowne i
ograniczone, co do swej skuteczności, działanie prewencyjne i
represyjne realizowane przez powołane do tego celu formacje
policyjne oraz służby specjalne.
131
Eliminacja kluczowych z
ródeł dochodu
zorganizowanej przestępczości z całą pewnością skutkować
będzie ograniczeniem wielu niepokojów społecznych. Odpływ
kapitału przełożony zostanie na znaczne fizyczne osłabienie
gangów. Nie sposób ograniczyć się jednak do zwalczania
objawów tej swoistej choroby, a uwagę skupić należy właśnie
na kluczowych czynnikach je wywołujących. Do tych należą
oczywiście nieprzemyślane lub celowo podejmowane,
szkodliwe dla rynku, decyzje właściwych władz  zarówno
władzy wykonawczej, jak i ustawodawczej. Liberalizacja
rynku stanowi podstawÄ™ eliminacji wszelkiego typu
patologicznych koneksji oraz luk prawnych i podatkowych, na
których miliardowe kwoty pozyskiwane mogą być przez
zorganizowaną przestępczość. Wśród tych wyszczególnić
należy przede wszystkim rozbicia stawek podatkowych w
branży paliwowej i hazardowej, problematyczne kwestie
rozliczenia zwrotu podatku VAT, niedopracowane
rozwiÄ…zania celne oraz problematycznÄ… politykÄ™
antynarkotykową. Z pewnością krokiem we właściwym
kierunku nazwać należałoby rozszerzenie osobistej
odpowiedzialności karnej urzędników państwowych
wszystkich szczebli, gdyż obecne regulacje prawne oraz
praktyka orzecznictwa wydają się w sposób oczywisty
nieadekwatne do sytuacji nadużywania sprawowanych
urzędów. Z punktu widzenia obywatela wydaje się, że
urzędnicy nazbyt często sprawowanie służby publicznej, a
więc służby ojczyz
nie i narodowi, bezzasadnie mylÄ… z
 panowaniem nad  poddanymi . Na tego typu standardach
zbudowanie nowoczesnej demokracji obywatelskiej, opartej
na rządach prawa, wydaje się niemożliwe. Zmianę tych złych
przyzwyczajeń wymusza nie tylko sprzeciw obywateli,
132
wyrażony wynikiem wyborów parlamentarnych 2005 roku, ale
także członkowstwo Polski w strukturach Wspólnoty
Europejskiej oraz wzrastające zaangażowanie w działania na
arenie polityki globalnej.
Nie bez znaczenia pozostaje krzewienie etyki w
środowisku urzędników państwowych i w kręgach biznesu,
która to, jak dowodzi praktyka, niestety bardzo często staje w
opozycji do skutecznego zaangażowania w prowadzenie na
szeroką skalę działalności gospodarczej. Prócz swoistej pracy
u podstaw konieczne wydaje siÄ™ zaostrzenie linii prawnej, a
szczególnie przepisów antykorupcyjnych, wzmożenie
transparentności działania władz, ale i transparentności
działania podmiotów gospodarczych. W zakresie przestępstw
narkotykowych, przy obecnym stanie delegalizacji środków
odurzajÄ…cych i psychostymulujÄ…cych, pozytywne rezultaty
przynieść może zaostrzenie odpowiedzialności karnej,
niwelujące nadmiernym ryzykiem opłacalność procederu.
Natomiast dalszy marazm oraz marginalizowanie
przedstawionego zagrożenia skutkować może powtórzeniem
scenariusza znanego z Włoch drugiej połowy XX wieku.
Obywatele zmęczeni nieudolnością państwa odwrócą się od
oficjalnych struktur, oparcia szukajÄ…c w skutecznych
działaniach dysponującego ogromnym zapleczem finansowym
przestępczego półświatka. Na jego rzecz, a przeciwko
oficjalnej władzy, przełożą swoje zaangażowanie oraz
zaufanie. Wówczas odniesienie do polskiej przestępczości
zorganizowanej terminu mafia stanie się w pełni uzasadnione,
a na podjęcie działań prewencyjnych, a nawet represyjnych,
może być już za póz
no.
133
BIBLIOGRAFIA
1. Andrejew-Frączak D., Spożycie alkoholu w Polsce
1989-1990, Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i
Ekspertyz
2. Biuletyn Statystyczny Służby Celnej 2006
3. Bowden M., Killing Pablo: The Hunt for the Richest,
Most Powerful Criminal in History, New York 2001
4. Combating VAT fraud in the EU  the way forward,
International VAT Association, Bruksela 2007
5. Friedman R., Czerwona Mafia, wyd. Klub Dla Ciebie,
Warszawa 2001
6. Gardocki L., Prawo Karne, wyd. C.H.Beck,
Warszawa 1998
7. KGP: Raport Statystyczny 2006
8. Kompendium Statystyczne Służby Celnej 2000-2004
9. Kompendium Statystyczne Służby Celnej 2001-2005
10. Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów
obcojęzycznych, wyd. V Wiedza Powszechna,
Warszawa 1968
11. Ornacka E., Pytlakowski P., Alfabet Mafii, Prószyński
i S-ka, Warszawa 2004
12. Reginia-Zacharski J., Najnowsza Historia Polski -
Ostatnie 20 lat Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej
(1970 1990), Polski Uniwersytet Wirtualny
13. Sierosławski J., Substancje psychoaktywne postawy i
zachowania, Raport z ogólnopolskich badań
ankietowych zrealizowanych w 2002 r., Centrum
Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowe
134
Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa,
2002
14. Sierosławski J., Używanie alkoholu i narkotyków
przez młodzież szkolną Raport z ogólnopolskich
badań ankietowych zrealizowanych w 2005 r., Instytut
Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 2005
15. Turaliński K., Objawy Mafii  dokumentacja III RP,
Media Polskie, Radom 2007
16. United Nations Publications, World Drug Report 2007
17. Zieliński A., Sierosławski J., Wzory używania
narkotyków i problemy z tym związane wśród
mieszkańców Warszawy, Krakowa, Poznania i
Wrocławia oszacowanie liczby narkomanów w Polsce,
Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 2002
AKTY PRAWNE
18. Konstytucja RP uchwalona w dniu 2 kwietnia 1997 r.
przez Zgromadzenie Narodowe, obowiÄ…zujÄ…ca od 17
paz
dziernika 1997 r., opublikowana 16 lipca 1997 w
Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483
19. Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji,
opublikowana 10 maja 1990 r. Dz. U. 1990 Nr 30 poz.
179
20. Ustawa Kodeks Karny uchwalona w dniu 6 czerwca
1997 r., obowiązująca od 1 września 1998 r.,
opublikowana 2 sierpnia 1997 r. w Dz.U. 1997 nr 88
poz. 553
21. Ustawa o Prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.
135
22. Ustawa o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
oraz Agencji Wywiadu z dnia 24 maja 2002 r.,
obowiÄ…zujÄ…ca od 28 czerwca 2002 r., opublikowana
14 czerwca 2002 r. Dz. U. 2002 nr 74 poz. 676
23. Ustawa o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym z dnia
9 czerwca 2006 r., obowiÄ…zujÄ…ca od 24 lipca 2006 r.,
opublikowana 23 czerwca 2006 r. Dz. U. 2006 Nr 104,
poz. 708
24. Ustawa o Służbie Celnej z dnia 24 lipca 1999 r.
opublikowana Dz. U. z 2004 r. Nr 156 poz. 1641
25. Ustawa o utworzeniu Wojewódzkich Kolegiów
Skarbowych oraz o zmianie niektórych ustaw
regulujących zadania i kompetencje organów oraz
organizację jednostek organizacyjnych podległych
ministrowi właściwemu do spraw finansów
publicznych z dnia 27 czerwca 2003 r. opublikowana
Dz. U. Nr 137 poz. 1302
26. Ustawa o Kontroli Skarbowej z dnia 28 września,
opublikowana Dz. U. Nr 100 poz. 442
136