Próchnica zębów u dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2

J Stoma 2011, 64, 1-2: 9-24
� 2011 Polish Dental Society
http://www.czas.stomat.net
Dental caries in adult patients with type 1 and 2
diabetes mellitus
Próchnica zębów u dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2
Barbara Malicka, Urszula Kaczmarek, Marta Ziętek
Department of Conservative Dentistry and Pedodontics, Wroclaw Medical University
Head: prof. dr hab. U. Kaczmarek
Summary Streszczenie
Introduction: Diabetics, especially those with poor Wprowadzenie: u chorych z cukrzycą, zwłaszcza
glycemic control, have systemic complications as niewyrównaną, oprócz wielu patologicznych zmian
well as local, oral cavity complications of the dise- ogólnoustrojowych, występują zmiany w jamie ust-
ase. They are mainly caused by hyperglycemia. De- nej spowodowane podwyższonym poziomem glukozy
crease of saliva production and high concentration w krwi. Zmniejszenie ilości wydzielanej śliny, a tak-
of glucose in saliva favour growth of pathogenic że wzrost stężenia glukozy we krwi i ślinie, sprzyja
bacteria in the oral cavity that can lead to relatively wzrostowi liczby patogennych bakterii w jamie ust-
high prevalence of caries in diabetics despite low nej, co może powodować stosunkowo dużą zapa-
cariogenicity of their diet. dalność na próchnicę pacjentów z cukrzycą, mimo
Aim of the study: To study the incidence of dental małej kariogenności pożywienia.
caries in patients with type 1 and 2 diabetes as re- Cel pracy: porównanie występowania próchnicy
lated to glycated hemoglobin level and the duration zębów u pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2 w zależno-
of the disease. ści do poziomu hemoglobiny glikozylowanej i czasu
Material and methods: A total of 156 patients were trwania choroby.
examined including 34 type 1 diabetics, 59 type 2 Materiał i metody: badaniem objęto 156 osób, w
diabetics, and 63 healthy volunteers as the control tym 34 z cukrzycą typu 1 i 59 z cukrzycą typu 2 oraz
group. The material was analyzed with regard to the 63 zdrowe osoby stanowiące grupę kontrolną. Ma-
type of diabetes, glycated hemoglobin level and the teriał rozpatrywano w aspekcie typu choroby, pozio-
duration of the disease. mu hemoglobiny glikozylowanej oraz czasu trwania
Results: DMF index was higher in type 2 diabe- choroby.
tics as compared with type 1 diabetic patients and Wyniki: wartość PUW/Z była wyższa u pacjentów
healthy individuals. Similar results were observed z cukrzycą typu 2 w porównaniu do pacjentów z
in subgroups of patients with HbA1c d" 8.5% and cukrzycą typu 1, jak i osób zdrowych. Podobne za-
HbA1c e" 8.5% as well as in patients with longer leżności zaobserwowano w podgrupach pacjentów
(>10 years) and shorter (<10 years) duration of z cukrzycą typu 2 niezależnie od wartości hemoglo-
diabetes. In all analyzed subgroups of patients with biny glikozylowanej i czasu trwania choroby. Z kolei
type 1 diabetes the DMF index was lower as compa- u pacjentów z cukrzycą typu 1 we wszystkich bada-
red with type 2 diabetics and the control group. nych podgrupach wskaznik PUW/Z był niższy niż u
Conclusion: Despite noncariogenic dietary habits osób z cukrzycą typu 2 i u osób zdrowych.
and a healthy lifestyle patients with diabetes are Podsumowanie: pomimo niekariogennych nawy-
particularly prone to caries. A special caries pro- ków żywieniowych i uregulowanego trybu życia,
phylaxis programme should cover this group of pa- pacjenci chorzy na cukrzycę są narażeni na rozwój
tients. próchnicy, dlatego powinni być objęci szczególnym
programem profilaktycznym.
KEYWORDS: HASAA INDEKSOWE:
type 1 diabetes mellitus, type 2 diabetes mellitus, cukrzyca typu 1, cukrzyca typu 2, próchnica zębów
dental caries
9
B. Malicka et al. J Stoma
Introduction Wstęp
Diabetes is a metabolic disease characterised Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charak-
by hyperglycemia, which results from relative teryzującą się hiperglikemią będącą następ-
or absolute insulin deficiency.Absolute insulin stwem względnego lub bezwzględnego nie-
deficiency is caused by the impairment of doboru insuliny. Bezwzględny niedobór in-
its biosynthesis and excretion of pancreatic suliny jest spowodowany upośledzeniem jej
islets of Langerhans by beta cells, while biosyntezy i wydzielania przez komórki beta
relative insulin deficiency is the result of wysp Langerhansa trzustki, natomiast względ-
the impairment of the reaction of cell, tissue ny niedobór insuliny jest wynikiem upośle-
and peripheral organs to insulin activity. The dzenia reakcji komórek, tkanek i narządów
World Health Organisation has distinguished obwodowych na działanie insuliny. Światowa
four basic types of the disease, of which the Organizacja Zdrowia wyróżniła cztery pod-
first two are the most frequent to occur. Type stawowe typy choroby, z których najczęściej
1 diabetes mellitus generally manifests itself występują dwa pierwsze. Cukrzyca typu 1 na
in childhood or in adolescence, and accounts ogół pojawia się w dzieciństwie lub w okresie
for approximately 10% of all cases of the dojrzewania i stanowi około 10% wszystkich
disease. It is caused by autoimmunological przypadków choroby. Jest spowodowana auto-
damage to � cells of pancreatic islets with immunologicznym uszkodzeniem komórek �
accompanying environmental factors that wysp trzustki przy współistnieniu czynników
have not been identified as yet. Type 2 środowiskowych, które nie zostały dotych-
diabetes mellitus on the other hand occurs czas dokładnie zidentyfikowane. Natomiast
in individuals older than 30 years of age cukrzyca typu 2 występuje u osób powyżej
and is a rare occurrence in children and 30 roku życia, zaś rzadko zdarza się u dzie-
adolescents. Clinically, it is characterized by ci i młodzieży. Klinicznie charakteryzuje się
hyperglycemia and, in some cases, by the hiperglikemią oraz niekiedy występowaniem
presence of ketoacidosis. Frequently, it is kwasicy ketonowej. Często natomiast jest po-
associated with abdominovisceral obesity. łączona z otyłością brzuszno-trzewną.
In the course of diabetes the following com- W przebiegu cukrzycy największy problem
plications present the most serious problems: stanowią powikłania w postaci mikroangiopa-
microangiopathy (diabetic nephropathy and tii (nefropatia i retinopatia cukrzycowa), ma-
retinopathy), macroangiopathy (atherosclero- kroangiopatii (miażdżyca tętnic, szczególnie
sis, especially of the heart, the brain and the serca, mózgu i kończyn dolnych) oraz neu-
lower limbs) as well as peripheral neuropathy. ropatii obwodowej. Występowanie powikłań
The occurrence of complications is, among jest między innymi następstwem braku wy-
others, the consequence of lack of control of równania choroby, prowadzącej do długich
the disease leading to long periods of hyperg- okresów hiperglikemii. Dlatego też utrzyma-
lycemia. For that reason, maintaining a long- nie długotrwałego optymalnego wyrównania
term optimal metabolic control of the disease metabolicznego choroby umożliwia redukcję
allows the reduction of the risk of complica- zagrożenia wystąpienia powikłań. Wykazano,
tions. It has been demonstrated that proper con- że prawidłowe wyrównanie cukrzycy opóz-
trol of diabetes delays both the occurrence and nia zarówno wystąpienie jak i progresję ist-
10
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
the progression of the already present chron- niejących przewlekłych powikłań. Pomiar za-
ic complications. Testing for glycated hemo- wartości hemoglobiny glikozylowanej w krwi
globin content in blood (HbA1c) is the basic (HbA1c) jest podstawowym wskaznikiem wy-
marker of diabetes control. Glycated hemo- równania cukrzycy. Hemoglobina glikozylo-
globin is produced during the whole lifespan wana powstaje przez cały czas życia krwinki
of the red blood cell, and its concentration is czerwonej i jej stężenie jest proporcjonalne do
proportional to the duration of hyperglycemia czasu trwania hiperglikemii oraz stężenia glu-
and to the concentration of glucose in blood kozy w osoczu. Poziom HbA1c odzwierciedla
serum. The level of HbA1c reflects the mean średnie stężenie glukozy w ciągu ostatnich 2-3
concentration of glucose in the previous 2-3 miesięcy. Za idealną uważa się wartość poni-
months. The ideal value is accepted to be be- żej 6,1%, jednak u pacjentów z cukrzycą jest
low 6.1%; it is, however, difficult to attain in ona trudna do osiągnięcia ze względu na moż-
patients with diabetes due to the risk of hyper- liwość wystąpienia hipoglikemii. Dlatego na-
glycemia. It is, therefore, essential to aim for leży dążyć do osiągnięcia poziomu w przedzia-
6.5 to 7% range. There is a directly proportion- le od 6,5 do 7%. Występuje wprost proporcjo-
al correlation between the level of HbA1C and nalna zależność pomiędzy poziomem HbA1c
the risk of complications. It is believed that at a ryzykiem wystąpienia powikłań. Przyjmuje
HbA1c>6.5% there is a high risk of sclerosis, się, że przy wartości HbA1c >6,5% istnieje
while at HbA1c>7.5% there is a high risk of duże ryzyko rozwoju miażdżycy, a przy war-
microangiopathy.1-5 tości HbA1c >7,5% duże ryzyko wystąpienia
In diabetes, especially when uncontrolled, mikroangiopatii.1-5
oral lesions occur due to increased level U chorych z cukrzycą, zwłaszcza niewyrów-
of glucose in the blood beside a number naną, oprócz wielu patologicznych zmian ogól-
of systemic pathologies. Hyperglycemia is noustrojowych, występują zmiany w jamie ust-
believed to be the cause of these complications nej, spowodowane podwyższeniem poziomu
that provokes advanced glycation end- glukozy we krwi. Przyjmuje się, że przyczyną
products (AGEs) to collect in tissues and powikłań jest hiperglikemia, która powodu-
plasma. They increase the sensitivity of je powstawanie zaawansowanych glukozowa-
endothelial cells and monocytes to stimuli, nych produktów końcowych (ang. advanced
which induces the production of mediators of glycation end-products AGEs) gromadzą-
inflammatory processes. In periodontal tissues, cych się w tkankach i plazmie. Zwiększają one
for example, this process manifests itself by wrażliwość komórek śródbłonka i monocytów
increased permeability of vessels, collagen na bodzce indukujące wytwarzanie mediato-
disintegration, accelerated destruction of rów procesów zapalnych, co np. w tkankach
osseous and connective tissue. przyzębia objawia się wzrostem przepuszczal-
Many research studies indicate that diabetics ności naczyń, rozpadem kolagenu, przyspie-
more frequently succumb to severe periodontal szoną destrukcją tkanki łącznej i kostnej.
disease, opportunistic, especially fungal, Z wielu badań wynika, że u pacjentów z cu-
infections, xerostomia, and stomatopyrosis.6-8 krzycą występują częściej choroby przyzębia o
Moreover, the destruction of salivary glands cięższym przebiegu, infekcje oportunistyczne
has been reported, which diminishes the flow zwłaszcza grzybicze, suchość jamy ustnej i ze-
of saliva leading to lesions within hard and spół pieczenia jamy ustnej.6-8 Zaobserwowano
11
B. Malicka et al. J Stoma
soft oral tissues. Decreased salivary secretion także destrukcję gruczołów ślinowych upo-
and increased concentration of glucose in śledzająca sekrecję śliny, co przyczynia się
blood and saliva favour the growth of oral do rozwoju zmian zmineralizowanych i mięk-
pathogenic bacteria, in turn resulting in high kich tkanek jamy ustnej. Zmniejszenie ilo-
prevalence of caries in the diabetic population ści wydzielanej śliny, a także wzrost stężenia
despite low cariogenicity of their diet.9-12 glukozy we krwi i ślinie, sprzyja wzrostowi
The outcome of research on the influence patogennych bakterii w jamie ustnej, co może
of diabetes on the development of caries is powodować stosunkowo dużą zapadalność na
not explicit. This may be due to the fact that próchnicę pacjentów z cukrzycą mimo niskiej
the correlation between caries and diabetes is kariogenności spożywanego przez nich po-
complex, and depends on many factors such karmu.9-12
as the type, duration and control of diabetes, Wyniki badań dotyczące wpływu cukrzycy
the extent of salivary flow reduction and oral na przebieg procesu próchnicowego nie są jed-
hygiene. These factors have not been taken noznaczne. Spowodowane jest to prawdopo-
into consideration in every study.11,13 dobnie złożonym związkiem między cukrzycą
i próchnicą zębów, zależnym od wielu różnych
Aim of the study czynników, m.in. od typu, czasu trwania i wy-
równania cukrzycy, stopnia redukcji wydzie-
The aim of the study was to examine lania śliny i higieny jamy ustnej, które nie we
the correlation between the prevalence of wszystkich analizach były uwzględniane.11,13
caries in type 1 and 2 diabetics, the level of
glycated hemoglobin and the duration of the Cel pracy
disease.
Celem pracy była analiza związku między
Material and methods występowaniem próchnicy zębów u pacjen-
tów z cukrzycą typu 1 i 2 w zależności od po-
The study involved 156 patients (tab. 1) ziomu hemoglobiny glikozylowanej i czasu
including 34 patients with type 1 diabetes trwania choroby.
(group C1), 59 with type 2 diabetes (group
C2) and 63 healthy individuals as the control Materiał i metody
(K0). The patients age in group C1 ranged
from 21 to 57 years, in C2 from 45 to 79 years, Badaniem objęto 156 pacjentów (tab. 1), w
and in K0 from 21 to 79 years. The patients tym 34 chorych z cukrzycą typu 1 (grupa C1),
were additionally subdivided according to 59 z cukrzycą typu 2 (grupa C2) oraz 63 oso-
the type of diabetes and the level of control by zdrowe stanowiące grupę kontrolną (K0).
(subgroups A1, A2, B1, B2) and the duration Wiek pacjentów w grupie C1 wahał się od 21
of the disease (subgroups D1, D2, E1, E2). do 57 lat, C2 od 45 do 79 lat, zaś K0 od 21 do
Other subgroups included patients irrespective 79. Badanych dodatkowo podzielono na pod-
of diabetes type but according to the level of grupy w zależności od typu cukrzycy i stop-
control (G1 and G2) and to the duration of the nia wyrównania choroby (podgrupy A1, A2,
disease (H1 and H2). Similarly to groups C1 B1, B2) oraz czasu trwania choroby (podgru-
and C2, the control group K0 was subdivided py D1, D2, E1, E2), a także niezależnie od
12
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
T a b l e 1 . The number of patients in each group as related to gender
Females Males
Total (number
Group
of patients)
n % n %
C1 34 18 52.94 16 47.06
C2 59 28 47.45 31 52.55
K0 63 34 53.96 29 46.04
into groups (K1, K2, K3, K4) horizontally typu cukrzycy - w zależności od stopnia wy-
selected according to age and gender of the równania choroby (podgrupy G1 i G2) oraz od
examined population. czasu trwania choroby (podgrupy H1 i H2).
Detailed intra-oral examination was Podobnie jak w grupach C1 i C2, z grupy kon-
performed for each patient in artificial light trolnej K0 wyodrębniono podgrupy (K1, K2,
by means of a dental mirror and a WHO 626 K3, K4) horyzontalnie dobrane pod względem
probe. The following were evaluated: dental płci i wieku do grupy osób badanych.
status, the number of teeth and surfaces Każdy pacjent został szczegółowo zbada-
affected by the carious process, teeth filled ny stomatologicznie w sztucznym oświetle-
and missing (DMF/T, DMF/S). The material niu z użyciem lusterka stomatologicznego i
was analysed with regard to the type of the sondy SOZ 626. W ocenie uwzględniono sta-
disease, level of control (HbA1c d"8.5% and nu uzębienia, liczbę zębów i powierzchni do-
HbA1c >8.5%) as well as the duration of the tkniętych procesem próchnicowym, wypełnio-
disease (less than 10 years or more than 10 nych i usuniętych (PUW/Z, PUW/P). Analizy
years). The data was analysed by means of materiału dokonano w aspekcie typu choro-
the Mann-Whitney test, with the significance by, poziomu jej wyrównania (HbA1c d"8,5%
level of p<0.05. i HbA1c >8,5%) oraz czasu trwania choroby
(do 10 lat i powyżej 10 lat). Otrzymane dane
Results oceniano testem Manna-Whitneya, za istotny
przyjmując poziom p<0,05.
Assessment of the intensity of caries as
related to the type of diabetes revealed that Wyniki
DMF/T and DMF/S indices values were the
highest in patients with type 2 diabetes (group Intensywność próchnicy rozpatrywana w
C2), and they were significantly higher than zależności od typu cukrzycy wykazała, że
in patients with type 1 diabetes (group C1) wskazniki PUW/Z i PUW/P były najwyższe u
and the control (tab. 2). Also, the number of pacjentów z cukrzycą typu 2 (grupa C2) i były
teeth missing due to caries was statistically one istotnie wyższe niż u chorych z cukrzycą
significantly higher in this group of patients typu 1 (grupa C1) oraz osób zdrowych (tab. 2).
than in the other two (p<0.001). Patients in Liczba zębów usuniętych z powodu próchnicy
the C2 group had a fewer number of teeth była w tej grupie również istotnie statystycznie
filled, and these differences were statistically wyższa w porównaniu z dwiema pozostałymi
significant as compared with the control (p<0,001). Ponadto w grupie C2 zanotowano
13
B. Malicka et al. J Stoma
T a b l e 2 . Intensity of coronal and root caries in type 1 and 2 diabetic patients as compared with the control
group
Group Statistically significant
C1 (n=34) C2 (n=59) K0 (n=63)
difference between groups
SD SD SD C1vs.C2 C1vs.K0 C2vs.KO
Index
DMF/T 17.32 8.84 23.54 7.37 20.30 8.65 p=0.01 NS p=0.04
D/T 1.29 2.23 1.38 2.03 2.01 3.09 NS NS NS
M/T 8.67 11.62 17.55 10.86 9.63 10.7 p<0.001 NS p<0.001
F/T 7.35 6.02 4.93 4.98 8.57 6.4 NS NS p<0.001
DMF/S 59.23 53.11 102.20 47.14 71.01 49.73 p<0.001 NS p<0.001
C1 patients with type 1 diabetes, C2 patients with type 2 diabetes, K0 control group subjects,
arithmetic mean, SD standard deviation, NS differences statistically not significant (p>0.05).
group (p<0.001). There were statistically mniejszą liczbę zębów wypełnionych, a róż-
insignificant differences in DMF/T index nice te były istotne statystycznie w stosunku
value and its parameters between type 1 do grupy kontrolnej (p<0,001). Natomiast nie
diabetics and healthy individuals. In type 1 zauważono statystycznie istotnych różnic w
diabetics the values of both DMF indices wartości wskazników PUW/Z i jego składo-
were lower (the differences were statistically wych pomiędzy pacjentami chorującymi na
significant as compared with the C2 group cukrzycę typu 1 i osobami zdrowymi. W gru-
of patients). The number of teeth decayed or pie chorych na cukrzycę typu 1 wartości obu
missing was also lower. wskazników PUW były niższe (różnice były
Another analysis concerned the intensity of statystycznie istotne względem pacjentów z
caries as related to the glycated hemoglobin grupy C2) oraz niższa liczba zębów z próch-
level in blood and the type of the disease nicą i zębów usuniętych.
(tab. 3). In patients with HbA1c below 8.5% Kolejna analiza dotyczyła intensywności
DMF/T and DMF/S indices were higher in próchnicy w zależności od poziomu hemo-
patients with type 2 diabetes (subgroup A2), globiny glikozylowanej w krwi i typu choroby
and lower in patients with type 1 diabetes (tab. 3). U chorych z poziomem HbA1c poni-
(subgroup A1), with statistically significant żej 8,5% stwierdzono, że wartości PUW/Z i
differences between A1 and A2 subgroups, PUW/P były wyższe u pacjentów z cukrzy-
and A1 and K1 control (p<0.05). Patients cą typu 2 (podgrupa A2), a niższe u chorych
with type 2 diabetes (subgroup A2) had a z cukrzycą typu 1 (podgrupa A1), zaś istotne
significantly higher number of teeth missing statystycznie różnice wystąpiły pomiędzy pod-
as compared with type 1 diabetics (p<0.001) grupą A1 i A2 oraz A1 i K1- grupą kontrolną
or the K1 control subgroup (p<0.05). The (p<0,05). Pacjenci z cukrzycą typu 2 (pod-
number of teeth filled or with carious lesions grupa A2) mieli istotnie wyższą liczbę zębów
was the highest in the K1 control subgroup. usuniętych w stosunku do chorych z cukrzycą
It also has to be emphasized that in patients typu 1 (p<0,001), jak i do podgrupy kontrolnej
with type 1 controlled diabetes the DMF/T, K1 (p<0,05). Z kolei liczba zębów wypełnio-
14
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
T a b l e 3 . Intensity of coronal and root caries in type 1 and 2 diabetic patients as related to the level of
glycated hemoglobin
Subgroups of patients adequate control of the disease (HbA1c d" 8,5%)
Significant differences
A1 (n=14) A2 (n=28) K1 (n=40)
Subgroup
between groups
Index
ą SD ą SD ą SD A1 vs.A2 A1 vs.K1 A2vs.K1
DMFT 15.64 9.93 22.03 7.29 21.45 7.63 p=0.04 p=0.04 NS
D/T 0.85 1.09 1.96 2.48 2.675 3.55 NS NS NS
M/T 7.21 11.19 15.07 10.23 9.77 9.55 p=0.005 NS p=0.02
F/T 7.57 5.48 5.71 4.64 9 6.34 NS NS p=0.04
DMF/S 51.57 55.57 90.89 48.19 74.375 44.56 p=0.01 p=0.05 NS
Subgroups of patients with poor control of the disease (HbA1c >8,5%)
Significant differences
B1 (n=20) B2 (n=31) K2 (n=49)
Subgroup
between groups
Index
ą SD ą SD ą SD B1 vs.B2 B1vs.K2 B2 vs.K2
DMFT 18.5 8.04 24.90 7.29 21.46 8.74 p=0.005 NS NS
D/T 1.6 2.76 0.87 1.35 2.1 3.22 NS NS NS
M/T 9.7 12.09 19.8 11.1 11.32 10.97 p=0.001 NS p=0.001
F/T 7.2 6.5 4.22 5.25 7.93 6.47 NS NS NS
DMF/S 64.6 50.77 112.4 43.75 78.85 49.49 p=0.001 NS p=0.003
A1 type 1 diabetics and HbA1c d" 8.5% level, A2 type 2 diabetics and HbA1c d" 8.5% level, K1
control group subjects, B1 type 1 diabetics and HbA1c >8.5% level, B2 type 2 diabetics and HbA1c
>8.5% level, K2 control group subjects, arithmetic mean, SD standard deviation, NS differences
statistically not significant p>0.05.
DMF/S, D/T, M/T values were lower than in nych i z ubytkami próchnicowymi była naj-
the other groups. In subgroups with patients wyższa w podgrupie kontrolnej K1. Należy za-
whose glycated hemoglobin level in blood uważyć również, że u pacjentów z wyrównaną
was above 8.5%, DMF/T and DMF/S values cukrzycą typu 1 wartości PUW/Z, PUW/P, P/Z,
were higher in type 2 diabetics (subgroup U/Z były niższe niż w pozostałych podgru-
B2), and lower in patients with type 1 diabetes pach. W podgrupach chorych z poziomem he-
(subgroup B1); these differences were moglobiny glikozylowanej we krwi powyżej
statistically significant (p<0.001). In type 2 8,5% wartości PUW/Z i PUW/P były wyższe u
diabetics, the number of teeth missing was pacjentów z cukrzycą typu 2 (podgrupa B2), a
significantly higher (p<0.001) irrespective of niższe u pacjentów z cukrzycą typu 1 (podgru-
the HbA1c level. pa B1), zaś różnice te były istotne statystycz-
Caries intensity was also examined with nie (p<0,001). U pacjentów z cukrzycą typu 2
regard to the type and the duration of illness niezależnie od poziomu HbA1c liczba zębów
(tab. 4). In patients in whom the disease lasted usuniętych była istotnie wyższa (p<0,001).
15
B. Malicka et al. J Stoma
T a b l e 4 . Intensity of coronal and root caries in type 1 and 2 diabetic patients as related to the duration of
illness
Subgroups of patients with history of diabetes shorter than 10 years
Significant differences
Subgroup
D1 (n=14) D2 (n=20) K3 (n=34)
between groups
Index
SD SD SD D1 vs.D2 D1vs.K3 D2vs.K3
DMF/T 14.64 6.23 21.85 7.63 19.32 9.23 p=0.009 NS NS
D/T 2.35 3.07 1.55 2.7 2.44 3.56 NS NS NS
M/T 3.78 6.97 14.3 6.97 8.82 10.72 p<0.001 NS p=0.03
F/T 8.5 4.83 6.5 5.39 7.88 6.64 NS NS NS
DMF/S 64.6 50.77 112.42 43.75 78.85 49.49 p=0.001 NS p=0.003
Subgroups of patients with history of diabetes longer than 10 years
Significant differences
Subgroup
E1 (n=20) E2 (n=39) K4 (n=55)
between groups
Index
SD SD SD E1vs. E2 E1vs.K4 E2vs.K4
DMF/T 19.2 10 24.41 7.18 21.52 8.2 p=0.05 NS NS
D/T 0.55 0.88 1.3 1.62 2.23 3.23 NS p=0.05 NS
M/T 12.1 13.09 19.23 10.69 10.87 10.89 p=0.02 NS p<0.001
F/T 6.55 6.73 4.12 4.63 8.32 6.37 NS NS p<0.001
DMF/S 73.1 58.01 109.8 45.05 77.65 48.84 p=0.01 NS NS
D1 patients with history of type 1 diabetes longer than 10 years, D2 patients with history of type 2
diabetes longer than 10 years, K3 control group subjects, E1 patients with history of type 1 diabetes
shorter than 10 years, E2 patients with history of type 2 diabetes shorter than 10 years, K4 control group
subjects, arithmetic mean, SD standard deviation, NS differences statistically not significant, p>0.05
shorter than 10 years the DMF/T and DMF/ Intensywność próchnicy rozpatrywano rów-
S indices values were significantly higher nież w zależności od typu i czasu trwania cho-
(p<0.01) in patients with type 2 diabetes than roby (tab. 4). U chorujących krócej niż 10 lat
in type 1 (subgroup D1). In type 2 diabetics wartości wskazników PUW/Z i PUW/P były
the highest number of teeth removed was istotnie wyższe (p<0,01) u pacjentów z cukrzy-
also reported, significantly more than that in cą typu 2 (podgrupa D2), a niższe u pacjentów
type 1 diabetics (p<0.001) and the K3 control z cukrzycą typu 1 (podgrupa D1). U chorych z
subgroup (p<0.05). However, the number of cukrzycą typu 2 stwierdzono również najwięk-
decayed teeth was higher in the K3 control szą liczbę zębów usuniętych, istotnie więcej
subgroup. In type 1 diabetics (subgroup D1) niż u osób z cukrzycą typu 1 (p<0,001) i w
the number of teeth filled was only slightly podgrupie kontrolnej K3 (p<0,05). Natomiast
higher. In subgroups of patients who had liczba zębów z ubytkami próchnicowymi była
diabetes for longer than 10 years the DMF/T wyższa w podgrupie kontrolnej K3. U osób z
and DMF/S indices values were higher in type cukrzycą typu 1 (w podgrupie D1) zaobserwo-
16
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
2 diabetics (subgroup E2), and lower in type wano nieznacznie więcej zębów z wypełnie-
1 diabetics (subgroup E1); these differences niami. W podgrupach pacjentów chorujących
were statistically significant (p<0.05). Type 2 na cukrzycę dłużej niż 10 lat wartość wskaz-
diabetics had a significantly higher number of ników PUW/Z i PUW/P również były wyższe
teeth removed (p<0.05) than in the remaining u chorych z cukrzycą typu 2 (podgrupa E2),
subgroups. The K4 control subgroup patients a niższe u osób z cukrzyca typu 1 (podgru-
had the highest number of decayed and filled pa E1), zaś różnice te były istotne statystycz-
teeth. The D/T values were statistically nie (p<0,05). U pacjentów chorujących na cu-
significantly different between type 2 diabetics krzycę typu 2 zaobserwowano istotnie większą
(subgroup E2) and the K4 control (p<0.05). liczbę zębów usuniętych (p<0,05) niż w pozo-
The same applied to F/T values of type 1 stałych podgrupach. W podgrupie kontrolnej
diabetics (subgroup E1) and the K4 control K4 zaobserwowano najwięcej zębów z próch-
(p<0.001) nicą i z wypełnieniami. Istotne statystycznie
Caries intensity was also examined in rela- były różnice w wartościach P/Z między pa-
tion to the level of control and the duration of cjentami z cukrzycą typu 2 (podgrupa E2) a
the disease irrespective of its type. All subjects podgrupą kontrolną K4 (p<0,05) oraz W/Z
were divided into two subgroups according między osobami z cukrzycą typu 1 ( podgrupa
to the HbA1C level: G1 (HbA1cd"8.5%) and E1) i podgrupą kontrolną K4 (p<0,001)
G2 (HbA1c>8.5%). While analyzing DMF/T Intensywność próchnicy zębów była rów-
and DMF/S indices values in the G1 and G2 nież analizowana w zależności od stopnia
subgroups it was noted that they were higher wyrównania oraz od czasu trwania choro-
in the G2 subgroup. The same subgroup also by, niezależnie od typu cukrzycy. Wszyscy
had a slightly higher number of teeth missing chorzy zostali podzieleni w zależności od
or filled (fig. 1). poziomu HbA1C na dwie podgrupy G1
As for the duration of the disease, the patients (HbA1c d" 8,5%) i G2 (HbA1c>8,5%).
were subdivided into H1 (shorter than 10 years) Dokonując oceny wartość PUW/Z i PUW/P
and H2 (longer than 10 years) irrespective w podgrupach G1 i G2 stwierdzono, że były
of the type of diabetes. It was found that one wyższe w podgrupie G2. W podgrupie G2
DMF/T, DMF/S and D/T indices values were zaobserwowano również nieco wyższą liczbę
higher in patients who suffered from diabetes zębów usuniętych i wypełnionych (Fig. 1).
for a longer period (H2 subgroup), whereas in Chorych niezależnie od typu cukrzycy po-
the subgroup of patients with shorter history of dzielono również w zależności od czasu trwa-
diabetes the number of decayed and filled teeth nia choroby na podgrupy H1 (chorujących kró-
was higher. The differences between D/T and cej niż 10 lat) i H2 (chorujących dłużej niż
M/T parameters were statistically significant 10 lat). Stwierdzono, że wartości wskazników
(fig. 2). PUW/Z, PUW/P i U/Z były wyższe u pacjen-
tów dłużej chorujących na cukrzycę (podgru-
Discussion pa H2), natomiast w podgrupie osób krócej
chorujących stwierdzono wyższą liczbę zębów
There is a difference of opinion in literature wypełnionych i z ubytkami próchnicowymi.
concerning the incidence of caries among di- Różnice w wartościach parametrów P/Z i U/Z
abetics. It is connected with the complexity były istotne statystycznie (Fig. 2).
17
B. Malicka et al. J Stoma
Fig. 1. Intensity of coronal and root caries in pa- Fig. 2. Intensity of coronal and root caries in pa-
tients as related to diabetic control, irrespective of tients as related to duration of the disease, irrespec-
the type of the disease (G1 type 1 and 2 diabetics tive of the type of the disease (H1 type 1 and 2 dia-
and HbA1c d" 8.5% level, G2 type 1 and 2 diabetics betics with history of diabetes shorter than 10 years,
and HbA1c >8.5% level, NS differences statisti- H2 type 1 and 2 diabetics with history of diabetes
cally not significant (p>0.05). longer than 10 years, NS differences statistically
Intensywność próchnicy korony i korzenia zęba u not significant, p>0.05).
pacjentów w zależności od stopnia wyrównania cho- Intensywność próchnicy korony i korzenia zęba u
roby i niezależnie od typu cukrzycy (G1- pacjenci z pacjentów w zależności od czasu trwania choroby
cukrzycą typu 1 i 2 oraz poziomem HbA1c d" 8,5% i niezależnie od typu cukrzycy (H1- pacjenci z cu-
, G2- pacjenci z cukrzycą typu 1 i 2 oraz poziomem krzycą typu 1 i 2 oraz chorujący krócej niż 10 lat,
HbA1c >8,5%, NS- różnice nieistotne statystycznie H2- pacjenci z cukrzycą typu 1 i 2 oraz chorujący
p>0,05). dłużej niż 10 lat, NS- różnice nieistotne statystycz-
nie, p>0,05).
of the etiopathogenesis of the carious proc- Omówienie wyników i dyskusja
ess and the need to consider a variety of fac-
tors connected with the course of the disease Brak jest zgodności w piśmiennictwie do-
as affecting the development of carious le- tyczących zapadalności pacjentów z cukrzy-
sions. On the one hand, patients with diabe- cą na próchnicę. Związane jest to ze złożo-
tes should have noncariogenic dietary hab- ną etiopatogenezą procesu próchnicowego i
its, being obliged to eliminate carbohydrates koniecznością uwzględnienia różnych czyn-
from their diet; they also have to take their ników związanych z przebiegiem cukrzycy,
food at regular hours and in small quantities. wpływających na rozwój zmian próchnico-
Moreover, they are aware of the risks if they wych. Z jednej strony pacjenci z cukrzycą po-
failed to follow their dietary recommenda- winni mieć niekariogenne nawyki żywienio-
tions. On the other hand, however, there are we, gdyż są zobligowani do wyeliminowania
some specific characteristics connected with ze swojej diety węglowodanów, a także muszą
the progress of diabetes that predispose to spożywać pokarmy regularnie o ustalonych
caries. It has been confirmed that diabetics porach i w małych ilościach. Dodatkowo są
have pathologies with regard to their salivary oni świadomi zagrożeń jakie płyną z nie stoso-
glands resulting in diminished secretion of sa- wania się do zaleceń dietetycznych. Z drugiej
liva. Also, increased concentration of glucose jednak strony pewne zmiany związane z prze-
in blood and saliva combined with alterations biegiem cukrzycy predysponują do rozwoju
18
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
within bacterial microflora may affect the próchnicy. U chorych z cukrzycą stwierdzo-
carious process.13-17 However, some authors no patologiczne zmiany w obrębie gruczołów
have not reported the increased incidence of ślinowych, powodujące zmniejszone wydzie-
caries among diabetics, nor have they not- lanie śliny. Ponadto wzrost stężenia glukozy
ed any differences in the intensity of caries we krwi i ślinie przy równoczesnych zmia-
among diabetics and healthy individuals.18-20 nach w składzie flory bakteryjnej, może wpły-
Bacic et al.,21 who examined adult patients wać na przebieg procesu próchnicowego.13-17
with type 1 and 2 diabetes, did not report sta- Jednakże niektórzy autorzy nie stwierdzili
tistically significant differences in the DMF wzrostu częstości próchnicy u pacjentów z
value between healthy and sick individuals. cukrzycą, ani też nie zanotowali różnic w in-
There was no significant difference in the tensywności próchnicy między pacjentami z
number of teeth filled, either. However, sick cukrzycą a pacjentami zdrowymi.18-20
patients had a significantly higher number of Bacic i wsp.21 badając dorosłych pacjentów
teeth missing due to caries. When they com- z cukrzycą typu 1 i 2 nie stwierdzili istotnych
pared diabetic patients with regard to the type statystycznie różnic w wartościach PUW mię-
of the disease the reported a significantly dzy chorymi i zdrowymi, nie zaobserwowali
higher number of teeth missing in type 2 dia- istotnej różnicy w liczbie zębów wypełnio-
betics, and a significantly higher number of nych, natomiast zanotowali u chorych istotnie
teeth filled in type 1 diabetics. wyższą liczbę zębów usuniętych z powodu
Moor et al.16 examined the degree of coro- próchnicy. Porównując chorych w zależności
nal and root caries in type 1 adult diabet- od typu cukrzycy, stwierdzili istotnie większą
ics. They reported significantly higher DMF/ liczbę zębów usuniętych u pacjentów z cukrzy-
S values and a significantly higher number cą typu 2 i istotnie większą liczbę zębów z wy-
of teeth missing than in healthy individuals. pełnieniami u pacjentów z cukrzycą typu 1.
However, the DF/S and D/S components in Moor i wsp.16 zbadali poziom próchnicy ko-
patients with diabetes were statistically in- rony i korzenia dorosłych pacjentów z cukrzy-
significantly higher. They also noted that eld- ca typu 1. Odnotowali istotnie wyższe wartości
erly women with diabetic nephropathy had a PUW/P i istotnie wyższą liczbę zębów usunię-
higher incidence of coronal caries; they also tych niż u osób zdrowych. Natomiast warto-
observed that increased concentration of glu- ści składowych PW/P i P/P u pacjentów z cu-
cose in saliva, patient s age and periodontal krzycą były nieistotnie statystycznie wyższe.
disease are predisposing factors in the devel- Zaobserwowali także większą zachorowalność
opment of root caries. na próchnicę korony zęba starszych kobiet z
Bakhshandeh et al.22 studied the influence nefropatią cukrzycową, ponadto stwierdzili, że
of a variety of factors (age, education, type of wzrost stężenia glukozy w ślinie, wiek i cho-
diabetes, duration of the disease, the HbA1c roby przyzębia predysponowały do rozwoju
level, presence of diabetic complications) on próchnicy korzenia.
caries intensity. Contrary to our studies, they Bakhshandeh i wsp.22 rozpatrywali wpływ
did not report significant differences in the różnych czynników (wiek, poziom wykształce-
DMF values among type 1 and type 2 diabetic nia, typ cukrzycy, czas trwania choroby, poziom
patients; they noted, however, that in patients HbA1c, obecność powikłań cukrzyc) na inten-
with a long history of diabetes and poor dia- sywność choroby próchnicowej. Przeciwnie
19
B. Malicka et al. J Stoma
betic control, especially with the HbA1c val- niż w naszych badaniach, nie stwierdzili istot-
ue above 8.5%, the number of teeth missing nych różnic w wartościach PUW między pa-
and the DMF index rise, while in patients with cjentami chorującymi na 1 lub 2 typ cukrzy-
diabetic complications the number of teeth cy, natomiast zauważyli, że u pacjentów długo
missing or decayed also rises. These correla- chorujących z nieprawidłowym wyrównaniem
tions were more clearly marked in males than choroby, szczególnie przy wzroście wartości
in females. HbA1c powyżej 8,5%, wzrasta liczba zębów
Syrjala et al.,23 likewise in this paper, did usuniętych oraz wartość PUW, natomiast u
not confirm a direct relationship between poor chorych z powikłaniami cukrzycy wzrasta za-
diabetic control (HbA1c >8.5%) and the in- równo liczba zębów usuniętych, jak i liczba zę-
creased incidence of caries; they noted, how- bów niewypełnionych z próchnicą. Zależności
ever, that the level of control is a mediating te były mocniej zaznaczone u mężczyzn niż u
factor, and has an influence on changing sali- kobiet.
va composition that can predispose to caries. Syrjala i wsp.,23 podobnie jak w niniejszej
In patients with poor control of the disease pracy, nie stwierdzili bezpośredniego związ-
a significantly higher Streptoccocus mutans ku między nieprawidłowym wyrównaniem cu-
and Lactobacillus titre was reported resulting krzycy (HbA1c >8,5%) a wzrostem zachoro-
in the increased number of dental surfaces af- wań na próchnicę, natomiast zaobserwowali,
fected by caries, in comparison with patients że stopień wyrównania choroby jest czynni-
whose HbA1c level was <8.5%. kiem modyfikującym i ma wpływ na zmia-
Our own research has revealed that the val- nę składu śliny, które mogą zwiększać podat-
ue of DMF/T was higher in patients with type ność na próchnicę. U pacjentów z nieprawi-
2 diabetes as compared with type 1 diabetics, dłowym wyrównaniem choroby stwierdzono
or healthy subjects. Similar correlation was istotnie wyższe miano Streptoccocus mutans
observed in subgroups of patients with type 2 i Lactobacillus, powodujące wzrost liczby po-
diabetes irrespective of the level of glycated wierzchni zębów dotkniętych przez próchni-
hemoglobin or the duration of the disease. In cę, w porównaniu z pacjentami z poziomem
patients with type 1 diabetes the DMF/T index HbA1c < 8,5%.
value was lower in all examined subgroups W badaniach własnych stwierdzono, że war-
than in type 2 diabetics or healthy individu- tość PUW/Z była wyższa u pacjentów z cu-
als. It is to be stressed that in all analyses the krzycą typu 2 w odniesieniu do pacjentów z
DMF/T index value was significantly lower in cukrzycą typu 1, jak i osób zdrowych. Podobne
type 1 than in type 2 diabetics. zależności zaobserwowano w podgrupach pa-
Statistically significant differences in re- cjentów z cukrzycą typu 2 niezależnie od po-
lation to healthy individuals were confirmed ziomu hemoglobiny glikozylowanej oraz cza-
only in type 2 diabetics (C2 group) where the su trwania choroby. Natomiast u pacjentów
DMF/T index value was significantly higher, z cukrzycą typu 1 we wszystkich badanych
and in the subgroup of patients with type 1 di- podgrupach wskaznik PUW/Z był niższy niż
abetes and good control the DMF/T index val- u osób z cukrzycą typu 2 i u osób zdrowych.
ue was significantly lower than in the control Należy podkreślić, że we wszystkich analizach
group. When all the patients were analysed wartość wskaznika PUW/Z była istotnie niż-
irrespective of the type of the disease no sta- sza u pacjentów z cukrzycą typu 1 niż u osób
20
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
tistically significant differences in the DMF/ z cukrzycą typu 2.
T index value were observed in subgroups Istotne statystycznie różnice w odniesieniu
that differed in the control level and the du- do osób zdrowych stwierdzono jedynie w gru-
ration of the disease. Similarly, no statisti- pie pacjentów chorujących na cukrzycę typu
cally significant differences in the number of 2 (grupa C2) - wartość PUW/Z była istot-
teeth with active caries occurring in type 1 nie wyższa oraz w podgrupie pacjentów z cu-
and type 2 diabetics were confirmed as relat- krzycą typu 1 z prawidłową kontrolą choroby,
ed to the type, control level, and the duration gdzie wartość PUW/Z była istotnie niższa niż
of the disease. In all the analyses the highest w grupie kontrolnej.
number of teeth with unfilled carious lesions Rozpatrując chorych łącznie niezależnie od
was reported in healthy subjects but these dif- typu cukrzycy nie zaobserwowano istotnych
ferences were statistically insignificant. Only statystycznie różnic w wartościach PUW/Z w
in the type 1 subgroup of diabetic patients podgrupach o różniących się stopniem wyrów-
whose history of the disease was longer than nania i czasem trwania choroby. Nie stwier-
10 years was the D/T index value significantly dzono również statystycznie istotnych różnic
lower than in healthy individuals. The high- w liczbie zębów z próchnicą aktywną, wystę-
est number of teeth missing was reported in pujących u pacjentów z cukrzycą typu 1 i 2
patients with type 2 diabetes in all the exam- w zależności od typu, stopnia kontroli i cza-
ined subgroups. The number of teeth missing su trwania choroby. We wszystkich analizach
was significantly higher in type 2 diabetics as największą liczbę zębów z ubytkami próchni-
compared with type 1 patients; identical corre- cowymi niewypełnionymi zaobserwowano u
lation was confirmed in subgroups of patients osób zdrowych, ale różnice te nie były istotne
with proper or poor control of the disease, and statycznie jedynie w podgrupie pacjentów
also in patients in whom the duration of the chorujących na cukrzycę typu 1 ponad 10 lat
disease varied. The number of teeth filled was wartość P/Z była istotnie mniejsza, niż u osób
the highest in healthy subjects in all the analy- zdrowych. Natomiast największą liczbę zębów
ses, with the exception of D1 subgroup type usuniętych stwierdzono u pacjentów z cukrzy-
1 diabetics whose history of the disease was ca typu 2 we wszystkich badanych podgru-
shorter than 10 years where the highest F/ pach. Liczba zębów usuniętych była istotnie
T index value was noted. In type 2 diabetics wyższa u chorych z cukrzycą typu 2 względem
the F/T index value was statistically signifi- osób z cukrzycą typu 1 i takie same zależno-
cantly lower as compared with healthy indi- ści stwierdzono w podgrupach z wyrównaną i
viduals; similar correlation was confirmed in niewyrównaną chorobą a także u osób z róż-
patients with HbA1c<=8.5% level and in pa- nym czasem jej trwania. Liczba zębów z wy-
tients whose history of the disease was longer pełnieniami najwyższa była u pacjentów zdro-
than 10 years. wych względem osób chorych we wszystkich
Hintao et al.14 assessed the impact of dia- analizach, oprócz podgrupy D1 pacjentów z
betes on the development of caries as related cukrzycą typu 1 chorujących krócej niż 10 lat,
to its localization (on the crown s surface or gdzie zanotowano najwyższą wartość W/Z. U
the root); they also attempted to define factors pacjentów z cukrzycą typu 2 wartość W/Z była
which additionally accelerate and facilitate the istotnie statystycznie niższa względem osób
development of carious lesions. They are in zdrowych. Podobne zależności stwierdzono u
21
B. Malicka et al. J Stoma
line with this paper in observing significantly pacjentów z poziomem HbA1c d" 8,5% i osób
increased susceptibility to root caries in type chorujących ponad 10 lat.
2 diabetics probably due to the increased inci- Hintao i wsp.14 oceniali wpływ cukrzycy na
dence of gum recession which favours the de- rozwój próchnicy w zależności od jej lokaliza-
velopment of cemental caries. These patients cji (na powierzchni korony i korzenia zęba), a
had a lower pH of saliva, lower salivary buffer także próbowali określić czynniki, które dodat-
content, higher Plaque Index and higher level kowo przyspieszają i ułatwiają rozwój zmian
of S.mutans and Lactobacilli which also affect próchnicowych. Zaobserwowali, podobnie jak
the development of caries. Hintao et al.14 did w niniejszej pracy, istotnie zwiększoną podat-
not confirm that factors such as the duration of ność na próchnicę korzenia u pacjentów z cu-
the disease and HbA1c >8.5% level had any krzycą typu 2, prawdopodobnie spowodowaną
influence on susceptibility to caries. zwiększoną częstością występowania recesji
When Hintao et al.24 examined the micro- dziąseł, która sprzyjała rozwojowi próchnicy
biological profile of supra- and subgingival cementu. Ponadto u tych chorych występo-
plaque in patients with type 2 diabetes and its wało niższe pH śliny, zmniejszona pojemność
influence on the development of caries, they buforowa śliny, wyższy wskaznik płytki PI
reported the increased level of glucose in the (Plaque Index) oraz wyższy poziom bakterii
blood is accompanied by the increased con- S.mutans i Lactobacilli, które także wpływają
centration of glucose in saliva and gingival na rozwój próchnicy. Hintao i wsp.14 nie za-
fluid resulting in the rise of the number of oral obserwowali wpływu takich czynników jak:
acidogenic bacteria. It constitutes an important czas trwania choroby i poziom HbA1c >8,5%
risk factor for caries (heightened metabolism na zwiększoną podatność na próchnicę.
of glucose by plaque bacteria and secretion of Z kolei Hintao i wsp.24 badając mikrobiolo-
large amounts of acids may initially contribute giczny profil płytki nad i poddziąsłowej u pa-
to the process of surface enamel deminerali- cjentów z cukrzycą typu 2 i jej wpływ na roz-
zation, and then to carious lesion cavitation). wój próchnicy stwierdzili, że podwyższonemu
These authors also reported a significantly poziomowi glukozy w krwi towarzyszy wzrost
higher number of dental root surfaces either stężenia glukozy w ślinie i w płynie dziąsło-
filled or with carious lesions as compared wym, powodując wzrost liczby bakterii kwa-
with healthy individuals; they did not observe sotwórczych w jamie ustnej, co stanowi ważny
any differences with regard to the number of czynnik ryzyka rozwoju próchnicy (wzmożo-
surfaces affected by the carious process in na przemiana glukozy przez bakterie zgroma-
the coronal area. They also noted significant dzone w płytce z wytworzeniem dużej ilości
differences in supragingival plaque composi- kwasów może być przyczyną początkowo de-
tion. Diabetic patients had increased levels of mineralizacji powierzchni szkliwa a następ-
Treponema denticola, Prevotella nigrescens, nie powstawania ubytków próchnicowych).
Streptococcus sanguinis, Streptococcus ora- Autorzy ci stwierdzili również istotnie większą
lis and Streptococcus intermedium. They also liczbę powierzchni korzeni zębów wypełnio-
stated that root caries is connected with the nych lub z ubytkami próchnicowymi w stosun-
increased number of Streprococcus mutant, ku do pacjentów zdrowych. Nie zaobserwo-
Lactobacillus and Candida albicans in saliva, wali zaś różnic odnośnie liczby powierzchni
as well as with Streptococcus mutant in sub- dotkniętych procesem próchnicowym w obrę-
22
2011, 64, 1-2 Diabetics and dental caries
gingival plaque. Lactobacillus and Candida bie korony zębów. Ponadto zanotowali istot-
albicans in saliva are related to coronal car- ne różnice w składzie płytki naddziąsłowej.
ies. It has to be remembered that Candida al- U pacjentów z cukrzycą w płytce nadziąsło-
bicans may be a factor in the development of wej stwierdzili większą liczbę drobnoustrojów
cementum caries due to its strong acidogenic Treponema denticola, Prevotella nigrescens,
activity initiating the demineralization process Streptococcus sanguinis, Streptococcus ora-
on dental surfaces.24 lis i Streptococcus intermedium. Stwierdzili
również, że próchnica korzenia zęba związa-
Conclusion na jest ze wzrostem liczby Streprococcus mu-
tant, Lactobacillus oraz Candida albicans w
Even though noncariogenic dietary habits ślinie oraz Streptococcus mutant w płytce pod-
and a healthy lifestyle are recommended to dziąsłowej, natomiast próchnica korony zęba
patients with diabetes, they are at risk of car- z Lactobacillus i Candida albicans w ślinie.
ies. Therefore, a personalized caries prophy- Autorzy zwracają uwagę, że Candida albi-
laxis programme should cover this group of cans może być czynnikiem rozwoju próchni-
patients with particular emphasis on preven- cy cementu, ponieważ ma silnie kwasotwórcze
tion of root caries. działanie, przez co może inicjować proces de-
mineralizacje powierzchni zębów.24
Podsumowanie
Pomimo zalecanych niekariogennych nawy-
ków żywieniowych i uregulowanego trybu ży-
cia, pacjenci z cukrzycą są narażeni na rozwój
próchnicy, dlatego powinni być objęci indy-
widualnym programem profilaktycznym, ze
szczególnym uwzględnieniem zapobiegania
rozwojowi próchnicy korzenia.
Terapia 2007, 15, 5: 62-65.
References
5. Solnica B: Standaryzacja i kontrola jako-
1. Bernas M: Kryteria i metody rozpoznawa- ści oznaczeń hemoglobiny glikowanej. Bad
nia cukrzycy ukierunkowane na zapobieganie Diagn 2001, 7, 10: 69-72.
powikłaniom. Med Metab 2005, 9, 2: 32-44.
6. Grossi SG , Genco RJ: Periodontal disease
2. Borodako A: Klasyfikacja i rozpoznawanie and diabetes mellitus: a two-way relationship.
cukrzycy. Terapia 2007, 15, 5: 6-11. Ann Periodontol 1998, 3, 1: 51-61.
3. Górczyńska-Kosiorz S, Grzeszczak W, Mazur 7. Taylor GW, Borgnakk WS: Periodontal dis-
B: Klasyfikacja cukrzycy z uwzględnieniem ease: associations with diabetes, glycemic
podłoża genetycznego a badania laboratoryj- control and complications. Oral Diseases
ne przydatne do rozpoznania zaburzeń prze- 2008, 14: 191 203.
miany węglowodanów. Diabetol Dośw Klin
8. Taylor GW: The effects of periodontal treat-
2005, 5, 4: 260-272.
ment on diabetes. J Am Dent Assoc 2003,
4. Sieradzki J: Kryteria wyrównania cukrzycy. 134: 41-48.
23
B. Malicka et al. J Stoma
9. Dodds M, Chih-Ko Yehand, Johnson D: Lehtonen OP: Oral health of patients with in-
Salivary alterations in type 2 (non-insulin-de- sulin-dependent diabetes mellitus. Scand J
pendent) diabetes mellitus and hypertension. Dent Res 1986, 94, 3: 38-46.
Community Dent Oral Epidemiol 2000, 28:
18. Collin HL, Uusitupa M, Niskanen L, Koivisto
373 381.
AM, Markkanen H, Meurman JH: Caries in
10. Dodds M, Dodds AP: Effects of glycemic con-
patients with non-insulin-dependent diabe-
trol on saliva flow rates and protein composi-
tes mellitus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol
tion in non-insulin-dependent diabetes mel-
Oral Radiol Endod 1998, 85: 680 685.
litus. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral
19. Lin BP, Taylor GW, Allen DJ, Ship JA, Dental
Radiol Endod 1997, 83: 465-470.
Karies in older adults with diabetes mellitus.
11. Goncalves RHP, Toscano ME, Zaia JE,
Spec Care Dentist 1999, 19: 8 14.
Mendes GMJS: Species diversity of 2006,
20. Narhi TO, Meurman JH, Odont D, Ainamo A,
162: 83 89.
Tilvis R: Oral health in the elderly with non
12. Moore P, Guggenheimer J, Etzel K, Weyant J,
insulin dependent diabetes mellitus. Spec
Orchard T: Type 1 diabetes mellitus, xerosto-
Care Dentist 1996, 16: 116 122.
mia, and salivary flow rates. Oral Surg Oral
21. Bacic M, Ciglar I, Granic M, Plancak D,
Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2001, 92:
Sutalo J: Dental status in a group of adult
281-291.
diabetic patients. Community Dent Oral
13. Miralles L, Silvestre FJ, Hern�ndez-Mijares
Epidemiol 1989, 17: 313-316.
A, Bautista D, Llamb�s F, Grau D, Dental
22. Bakhshandeh S , Murtomaa H, Vehkalahti
caries in type 1 diabetics: influence of sys-
MM, Mofid R: Dental Findings in Diabetic
temic factors of the disease upon the devel-
Adults. Caries Res 2008, 42: 14 18.
opment of dental caries. Med Oral Patol Oral
23. Syrjala AMH, Niskanen CM, Ylostalo P,
Cir Bucal 2006, 11: 256-260.
Knuuttila MLE: Metabolic control as a modi-
14. Hintao J, Teanpaisan R, Chongsuvivatwong
fier of the association between salivary fac-
V, Dahlen G, Rattarasarn C: Root surface and
tors and dental caries among diabetic patients.
coronal caries in adults with type 2 diabetes
Caries Research; 2003, 37: 142-147.
mellitus. Community Dent Oral Epidemiol
24. Hintao J, Teanpaisan R, Chongsuvivatwong
2007, 35: 302 309.
V, Ratarasan C, Dahlen G: The microbiologi-
15. Karjalainen KM, Knuuttila ML, Kaar ML:
cal profiles of saliva, supragingival and sub-
Salivaryfactors in children and adolescents
gingival plaque and dental caries in adults
with insulin dependent diabetes mellitus.
with and without type 2 diabetes mellitus.
Pediatr Dent 1996, 18: 306 311.
Oral Microbiol Immunol 2007, 22: 175 181.
16. Moore PA, Weyant RJ, Etzel KR, Guggenheimer
J, Mongelluzzo MB, Myers DE, Rossie K,
Adress: 50-425 Wrocław, ul. Krakowska 26
Hubar H, Block HM, Orchard T: Type 1 di-
Tel./Fax: 71 7840362
abetes mellitus and oral health: assessment
e-mail: malickabarbara@o2.pl
of coronal and root caries. Community Dent
Oral Epidemiol 2001, 29: 183 194.
Paper received 24 October 2010
17. Tenovuo J, Alanen P, Larjava H, Viikari J, Accepted 19 January 2011
24

Wyszukiwarka