Udar mózgu
krót ki i nformat or dl a pacj ent ów
Wstęp  jak poważną chorobą jest udar mózgu?
Co to jest udar mózgu?
Jakie są objawy udaru mózgu?
Co należy zrobić, gdy wystąpi udar mózgu?
Jak zapobiegać udarowi mózgu?
Uwagi końcowe
Wstęp  jak poważną chorobą jest udar mózgu?
Na udar mózgu zapada w Polsce prawie 65 000 osób rocznie. Udar mó-
zgu może wystąpić w każdym wieku, najczęściej chorują osoby starsze po
60 roku życia  80%. Należy jednak pamiętać, że 20% zapadających na udar,
to jest ponad 12 000 osób rocznie, to ludzie młodsi, w wieku 35-59 lat, a więc aktyw-
ni zawodowo i wychowujący dzieci, opiekujący się osobami w podeszłym wieku.
Udar mózgu jest schorzeniem bezpośrednio zagrażającym życiu i często może
pozostawiać trwały uszczerbek na zdrowiu. Jest trzecią przyczyną zgonów
i najczęstszą przyczyną inwalidztwa osób po 40 roku życia. Około 20% chorych
na udar umiera w pierwszym miesiącu od zachorowania, 70% tych którzy prze-
żyli pozostaje, w różnym stopniu, osobami niepełnosprawnymi.
Należy znać przyczyny udaru, aby jak najskuteczniej zapobiegać tej groz
nej
chorobie, oraz objawy tego schorzenia aby, jeśli wystąpią, jak najszybciej zgło-
sić się do szpitala i uzyskać fachową pomoc. Odpowiednio szybko zastosowane
specjalistyczne leczenie daje szansę na uniknięcie ciężkich powikłań udaru.
Co to jest udar mózgu?
Udar mózgu rozpoznajemy, gdy na skutek zaburzeń przepływu krwi w naczy-
niach mózgowych u chorego wystąpią objawy uszkodzenia układu nerwowego
(np. niedowład albo zaburzenia mowy).
Udary mózgu można podzielić na dwie główne grupy:
²% udar niedokrwienny, czyli zawaÅ‚ mózgu, którego przyczynÄ… jest zwężenie
lub zamknięcie tętnicy, najczęściej spowodowane miażdżycą, chorobami ser-
ca, przewlekłym nadciśnienieniem tętniczym. Ten typ udaru stanowi około 80%
wszystkich udarów mózgu.
²% krwotok Å›ródmózgowy, okreÅ›lany także jako udar krwotoczny, którego przy-
czyną jest pęknięcie tętnicy i wylanie się krwi do mózgu (tzw. wylew), najczęściej
spowodowany skokiem ciśnienia tętniczego u chorego z nieleczonym lub z
le
leczonym nadciśnieniem. Ten typ udaru stanowi około 20% wszystkich udarów
mózgu.
Jakie są objawy udaru mózgu?
Najczęściej występujące objawy stwierdzane w przypadku udaru mózgu to
nagle pojawiajÄ…ce siÄ™:
²% osÅ‚abienie siÅ‚y mięśni poÅ‚owy ciaÅ‚a (prawej lub lewej): wykrzywienie twarzy,
osłabienie ręki i nogi lub tylko jednej części ciała np. tylko ręki
²% drÄ™twienie lub osÅ‚abienie czucia na poÅ‚owie ciaÅ‚a lub jego części
²% zaburzenia mowy  niemożność mówienia, trudnoÅ›ci w rozumieniu mowy,
mowa bełkotliwa tj. niewyraz
na, niezrozumiała
²% zaburzenia widzenia  niedowidzenie prawej lub lewej poÅ‚owy pola widze-
nia, zaniewidzenie na jedno oko
²% zawroty gÅ‚owy poÅ‚Ä…czone z zaburzeniami równowagi  chory chodzi jak
pijany lub w ogóle nie może chodzić, często z towarzyszącymi nudnościami,
wymiotami lub podwójnym widzeniem.
Czasami, zanim u chorego dojdzie do udaru mózgu, objawy mogą wystą-
pić krótkotrwale i w ciągu 15-30 minut samoistnie ustąpić. Jest to tak zwane
 przemijające niedokrwienie mózgu , TIA  od angielskiego Transient Ischemic
Attack lub mały udar, czyli sygnał ostrzegawczy przed grożącym udarem mózgu
z trwałymi objawami. Chory z przemijającymi objawami, choć ustąpiły całko-
wicie, powinien szybko zgłosić się do lekarza, bo istnieje szansa, że wdrożenie
właściwego leczenia zapobiegnie wystąpieniu udaru mózgu.
Co należy zrobić, gdy wystąpi udar mózgu?
Chory z objawami udaru mózgu powinien jak najszybciej wezwać
Pogotowie Ratunkowe i trafić do szpitala.
Tu, po wykonaniu szeregu badań w celu potwierdzenia rozpoznania udaru
(tomografii komputerowej) i ustaleniu wstępnej jego przyczyny (badania
krwi, badanie internistyczne oraz inne, zależne od stanu pacjenta i chorób
współistniejących), zostanie wdrożone odpowiednie leczenie.
Jeżeli chory dotrze do szpitala dostatecznie szybko, a udar okaże się
udarem niedokrwiennym (wywołanym zwężeniem lub zamknięciem tętnicy),
to istnieje możliwość zastosowania leczenia trombolitycznego, czyli podania
leku natychmiast rozpuszczającego  czop zwężający lub zamykający tętni-
cę. Dlatego tak ważne jest szybkie wezwanie karetki pogotowia  tutaj liczy
się nie tylko każda godzina, ale wręcz każda minuta.
Jeżeli leczenie trombolityczne u chorego z zawałem mózgu nie może być
przeprowadzone lub pacjent ma udar krwotoczny, zastosowana będzie inna
terapia, dzięki której pacjent ma większe szanse powrotu do zdrowia.
W trakcie pobytu w szpitalu prowadzone jest leczenie
chorób, które doprowadziły do udaru (nadciśnienia
tętniczego, zaburzenia rytmu oraz innych chorób
serca), wdrażany jest proces rehabilitacji,
podejmowanych jest także szereg
działań mających na celu
zmniejszenie ryzyka wystÄ…pienia
powikłań, takich jak: infekcje
dróg oddechowych i moczowych, odleżyny, zakrzepowe zapalenie żył koń-
czyn dolnych.
Po zakończeniu leczenia szpitalnego (które zgodnie z dzisiejszą wiedzą
powinno trwać możliwie krótko) często konieczne jest dalsze prowadzenie
rehabilitacji, czy to w warunkach domowych, czy też w specjalistycznych
oddziałach rehabilitacji neurologicznej.
Po przebyciu udaru mózgu pewne jego objawy mogą u chorego pozostać
na trwałe: różnego stopnia niedowłady kończyn i zaburzenia czucia, za-
burzenia mowy, widzenia, równowagi, pamięci i innych funkcji poznaw-
czych, zaburzenia nastroju (napadowy niekontrolowany płacz i śmiech),
zmiany charakteru. U chorego może wystąpić depresja lub napady pa-
daczkowe, które na ogół ustępują po wdrożeniu właściwego leczenia.
W najcięższych przypadkach chory może pozostać osobą przystosowaną
do leżącego lub fotelowo-leżącego trybu życia. Osoba taka nierzadko wy-
maga całodobowej opieki.
Jak zapobiegać udarowi mózgu?
Zapobieganie udarowi mózgu polega na:
²% prawidÅ‚owym leczeniu chorób doprowadzajÄ…cych do udaru mózgu:
" nadciśnienia tętniczego  głównej przyczyny udaru niedokrwiennego
i krwotocznego. Należy tak leczyć nadciśnienie tętnicze, aby górne jego
wartości nie przekraczały 140 mmHg (dla chorych z cukrzycą 135 mmHg),
a dolna granica 90 mmHg (dla chorych z cukrzycÄ… 85 mmHg)
" cukrzycy  należy stosować dietę i leki według zaleceń lekarza oraz kon-
trolować poziom cukru
" chorób serca  szczególnie migotanie przedsionków
" podwyższonego poziomu cholesterolu, który sprzyja
tworzeniu się zmian miażdżycowych w tętnicach
" otyłości, która sprzyja rozwojowi nadciśnienia
tętniczego, cukrzycy i chorobom serca
²% prowadzeniu zdrowego stylu życia
" nie palenie papierosów  palenie powoduje
uszkodzenie wewnętrznej ściany tętnic, co ułatwia powstawanie zakrzepów
zwężających lub zamykających tętnicę, jest przyczyną skoków ciśnienia tętni-
czego, powoduje zaburzenia w dopływie tlenu do komórek mózgowych
" nie nadużywanie alkoholu
" prowadzenie aktywnego trybu życia  szczególnie pamiętanie o spacerach.
W zapobieganiu powtórnemu udarowi niedokrwiennemu mózgu, u osób które
już przebyły udar mózgu, szczególne znaczenie ma przyjmowanie leków prze-
ciwpłytkowych lub przeciwzakrzepowych.
Leki przeciwpłytkowe (antyagregacyjne) to leki, które
zmniejszają  zlepianie płytek , małych ciałek będących
składnikiem krwi, a tym samym zapobiegają tworzeniu się
zakrzepów w tętnicach zwężających lub zamykających
światło naczynia.
Stosujemy je, gdy przyczyną udaru jest miażdżyca lub
nadciśnienie tętnicze.
Do leków tych należą:
" kwas acetylosalicylowy
" ticlopidyna
" clopidogrel
" dipirydamol podawany wraz z kwasem acetylosalicylowym.
Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulacyjne  acenokumarol) stosuje siÄ™,
gdy kawałeczek utworzonej w sercu skrzepliny oderwał się i z prądem krwi do-
tarł do tętnicy mózgowej powodując zaburzenia przepływu krwi i w rezultacie
niedokrwienie mózgu.
Leki przeciwzakrzepowe silniej blokują tworzenie skrzepliny niż leki przeciw-
płytkowe, dlatego w czasie ich przyjmowania chory musi przestrzegać ważnych
zasad, a leczenie to musi być ściśle kontrolowane przez lekarza.
Najważniejsze zasady przyjmowania leków przeciwzakrzepowych to:
²%dokÅ‚adne przestrzeganie zalecanych dawek leku
²%okresowe kontrolowanie stopnia dziaÅ‚ania leku  najczęściej co 4-6 tygodni
(o częstości kontroli decyduje lekarz prowadzący) oznaczanie wskaz
nika protrom-
binowego  INR (zalecana wartość INR 2-3)
²%zwracanie uwagi na objawy sygnalizujÄ…ce zbyt silne dziaÅ‚anie leku, takie jak:
krwawienie z dziąseł lub nosa, liczne siniaki na skórze, smoliste stolce. Jeżeli wy-
stąpią takie objawy, należy natychmiast zgłosić to lekarzowi
²%zwracanie uwagi na przyjmowanie innych leków, które mogÄ… zwiÄ™kszać
działanie przeciwkrzepliwe, jak leki przeciwbólowe (z wyjątkiem paracetamolu),
amiodaron, cymetydyna. Dlatego konieczne jest, aby każdego lekarza poinfor-
mować o przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych
²%szczególne kontrolowanie ciÅ›nienia krwi  podwyższone ciÅ›nienie zwiÄ™ksza
prawdopodobieństwo krwawienia.
Jeżeli u chorego z udarem mózgu spowodowanym zatorem sercopochodnym nie
możemy, z różnych przyczyn, zastosować leku przeciwkrzepliwego, podajemy
lek przeciwpłytkowy.
Uwagi końcowe
²%udar mózgu to stan nagÅ‚y  wymaga natychmiastowego zgÅ‚oszenia siÄ™ do
szpitala. Czas zgłoszenia decyduje o możliwości zastosowania skutecznego
leczenia, czyli o życiu i stopniu inwalidztwa chorego
²%nie wolno bagatelizować objawów neurologicznych, które caÅ‚kowicie ustÄ…piÅ‚y.
Najczęściej wracają one w sposób trwały
²%nadciÅ›nienie tÄ™tnicze i palenie papierosów to dwaj główni sprawcy wystÄ…pie-
nia udaru mózgu. A tak łatwo je w dzisiejszych czasach pokonać.
Notatki
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Autor
dr n. med. Arleta Kuczyńska-Zardzewiały
Oddział Neurologiczny i Udarowy, Szpital Wolski w Warszawie
Konsultacja
prof. dr hab. med. Anna Członkowska
II Klinika Neurologiczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
dr n. med. Jarosław Pniewski
Klinika Neurologii, CSK MSWiA w Warszawie
Instytut Aterotrombozy
ul. Niedz
wiedzia 29 b
02-737 Warszawa
tel./fax [phone]
www.aterotromboza.org.pl
IA.06.01.02