!ð
cðzð$ðsðtðkðað )ð
Fð3ð
!ð
Fð2ð
1ð2ð Eðgðzðaðmðið mðaðtðuðrðaðlðyð zð fðiðzðyðkðið ið aðsðtðrðoðoðmðiðið
.ð
Aðrðkðuðsðzð Ið
!ð
Fð4ð
!ð
Zðaðdðaðiðeð 2ð2ð (ð 4ð pðkðtð)ð Fð1ð
Pðrðoðtðoð,ð kðtðóðrðeðgðoð dð"ðuðgðoð#ð'ð fðaðlðið dðeð BðrðoðgðlðiðeðÅ‚ðað wðyðoðsðið 1ð0ð-ð1ð1ð mð,ð wðpðaðdðað wð oðbðsðzðaðrð jðeðdðoðrðoðdðeðgðoð pðoðlðað
mðaðgðeðtðyðcðzðeðgðoð ið pðoðrðuðsðzðað sðið&ð wð iðmð pðoð oðkðrð&ðgðuð oð pðrðoðmðiðeðiðuð 2ð+ð1ð0ð-ð2ð mð.ð Oðbðlðiðcðzð wðaðrðtðoð#ð'ð iðdðuðkðcðjðið
mðaðgðeðtðyðcðzðeðjð tðeðgðoð pðoðlðað.ð Pðoðmðið(ð eðfðeðkðtðyð rðeðlðaðtðyðwðiðsðtðyðcðzðeð.ð
Sðið"ð&ð zðmðiðeðiðaðjð$ðcð$ð pðrð&ðdðkðoð#ð'ð pðrðzðeðdðsðtðaðwðiðað wðeðkðtðoðrð
Budowa i ewolucja Wszechświata
!ð !ð !ð !ð
Að.ð Fð1ð Bð.ð Fð2ð Cð.ð Fð3ð Dð.ð Fð4ð
 poziom podstawowy
Zadanie 1. (1 pkt) y
ródło: CKE 2005 (PP), zad. 2.
Zðaðdðaðiðeð 2ð.ð (ð1ð pðkðtð)ð
Nðaðsðzðað Gðaðlðaðkðtðyðkðað
Að.ð jðeðsðtð gðaðlðaðkðtðyðkð$ð sðpðiðrðaðlð$ð ið kðsðzðtðað"ðtðeðmð pðrðzðyðpðoðmðiðað sðpð"ðaðsðzðcðzðoðyð dðyðsðkð.ð
Bð.ð jðeðsðtð aðzðyðwðaðað Dðrðoðgð$ð Mðlðeðcðzð$ð,ð að Sð"ðoð(ðcðeð zðaðjðdðuðjðeð sðið&ð wð jðeðjð #ðrðoðdðkðuð.ð
Cð.ð jðeðsðtð aðjðwðið&ðkðsðzð$ð gðaðlðaðkðtðyðkð$ð kðoð"ðoðwð$ð wð Uðkð"ðaðdðzðiðeð Lðoðkðaðlðyðmð.ð
Oðdðpð.ð -ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
Dð.ð jðeðsðtð jðeðdðyð$ð gðaðlðaðkðtðyðkð$ð að aðsðzðyðmð iðeðbðiðeð,ð wðiðdðoðcðzð$ð jðaðkðoð pðoðjðeðdðyðcðzðyð oðbðiðeðkðtð.ð
Zadanie 2. (4 pkt) y
ródło: CKE 2005 (PP), zad. 23.
Zðaðdðaðiðeð 2ð3ð.ð (ð2ð pðkðtð)ð
Zðaðdðaðiðeð 3ð.ð (ð1ð pðkðtð)ð
Zðiðeðmðiðað,ð pðoðdðcðzðaðsð rðuðcðhðuð wðoðkðóð"ð Sð"ðoð(ðcðað pðoð eðlðiðpðtðyðcðzðeðjð oðrðbðiðcðiðeð,ð rðaðzð zðaðjðdðuðjðeð sðið&ð aðjðbðlðið%ðeðjð Sð"ðoð(ðcðað
Wð tðaðbðeðlðið zðaðmðiðeðsðzðcðzðoðoð pðrðzðyðsðpðiðeðsðzðeðiðað gðrðaðwðiðtðaðcðyðjðeð að pðoðwðiðeðrðzðcðhðið wðyðbðrðaðyðcðhð pðlðaðeðtð Uðkð"ðaðdðuð
(ðpðeðrðyðhðeðlðiðuðmð)ð,ð að rðaðzð aðjðdðaðlðeðjð (ðaðpðhðeðlðiðuðmð)ð.ð
Sð"ðoðeðcðzðeðgðoð.ð
Pðlðaðeðtðað Pðrðzðyðsðpðiðeðsðzðeðiðeð gðrðaðwðiðtðaðcðyðjðeð
Mðeðrðkðuðrðyð 3ð,ð7ð1ð mð/ðsð2ð
Zðiðeðmðiðað 9ð,ð7ð8ð mð/ðsð2ð
Jðoðwðiðsðzð 2ð2ð,ð6ð5ð mð/ðsð2ð
Nðeðpðtðuð 1ð0ð,ð9ð1ð mð/ðsð2ð
Dð"ðuðgðoð#ð'ð wðaðhðaðdð"ðað mðaðtðeðmðaðtðyðcðzðeðgðoð oð oðkðrðeðsðiðeð dðrðgðað(ð rðóðwðyðmð 1ð sð,ð bð&ðdðzðiðeð aðjðwðið&ðkðsðzðað að
Að.ð Mðeðrðkðuðrðyðmð.ð
Zðaðpðiðsðzð,ð wð kðtðóðrðyðmð pðuðkðcðiðeð oðrðbðiðtðyð wðaðrðtðoð#ð'ð pðrð&ðdðkðoð#ðcðið lðiðiðoðwðeðjð Zðiðeðmðið jðeðsðtð aðjðwðið&ðkðsðzðað,ð
Bð.ð Zðiðeðmðið.ð
að wð kðtðóðrðyðmð aðjðmðiðeðjðsðzðað?ð Uðzðaðsðaðdðiðjð oðdðpðoðwðiðeðdð!ð.ð
Cð.ð Jðoðwðiðsðzðuð.ð
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
Dð.ð Nðeðpðtðuðiðeð.ð
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
2 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii
Arkusz I
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
W zadaniach od 1. do 8. wybierz i zaznacz jedn poprawn odpowied .
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
Zadanie 1. (1 pkt)
Dwaj kolarze zbli ali si do mety, jad c jeden obok drugiego ruchem jednostajnym
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
z pr dko ci 15 m/s. W odleg o ci 100 m od mety jeden z nich przyspieszy i jad c ruchem
jednostajnie przyspieszonym po sze ciu sekundach min met . W jakiej odleg o ci od mety
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
znajdowa si wówczas drugi kolarz jad cy do ko ca z niezmienn pr dko ci ?
-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð-ð
A. 2,5 m B. 5 m C. 10 m D. 15 m
Zadanie 3. (1 pkt) y
ródło: CKE 01.2006 (PP), zad. 2.
Zadanie 2. (1 pkt)
Cechy charakterystyczne ró nych typów gwiazd przedstawia si za pomoc diagramu
Hertzspunga-Russella (H  R). Na osiach wspó rz dnych tego diagramu od o ona jest
A. temperatura powierzchni (typ widmowy) i jasno absolutna (absolutna wielko
gwiazdowa).
B. jasno absolutna (absolutna wielko gwiazdowa) i odleg o ci od Ziemi.
C. rednica gwiazdy i temperatura jej powierzchni.
D. temperatura powierzchni i odleg o ci od Ziemi.
Zadanie 3. (1 pkt)
Pomi dzy nieruchomy stó i poruszaj c si jak na rysunku linijk w o ono okr g y o ówek.
1
O ówek porusza si (zak adaj c, e nie wyst puj po lizgi)
Zadanie 3. (1 pkt)
Pomi dzy nieruchomy stó i poruszaj c si jak na rysunku linijk w o ono okr g y o ówek.
O ówek porusza si (zak adaj c, e nie wyst puj po lizgi)
cm
cm
A. w lewo z pr dko ci o warto ci 4 . 4
s
s
cm
B. w prawo z pr dko ci o warto ci 4 .
s
cm
C. w prawo z pr dko ci o warto ci 2 .
s
Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 3
cm
Arkusz I
D. w lewo z pr dko ci o warto ci 2 .
s
Zadanie 6. (1 pkt) y
ródło: CKE 01.2006 (PP), zad. 4.
Zadanie 4. (1 pkt)
Zadanie 4. (1 pkt)
Plamy s oneczne s ciemniejsze od reszty tarczy s onecznej, poniewa s to
Planety w ruchu dooko a S o ca poruszaj si po orbitach b d cych
A. ob oki wapnia przes aniaj ce fotosfer .
A. okr gami.
B. obszary ch odniejsze, ni obszary poza plamami.
B. hiperbolami.
C. obszary po o one poni ej przeci tnej powierzchni fotosfery (lokalne depresje) i pada
C. elipsami.
Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 3
na nie cie .
D. parabolami.
Arkusz I
D. obszary, których widmo zawiera wyj tkowo du o absorpcyjnych linii wodoru.
Zadanie 5. (1 pkt)
Zadanie 5. (1 pkt) y
ródło: CKE 01.2006 (PP), zad. 6.
Zadanie 6. (1 pkt)
Zadanie 7. (1 pkt)
Wykres przedstawia przemian gazu doskona ego. Jest to przemiana
Plamy s oneczne s ciemniejsze od reszty tarczy s onecznej, poniewa s to
ród o wiat a znajduje si w odleg o ci 0,7 m od soczewki skupiaj cej o ogniskowej 0,5 m.
A. ob oki wapnia przes aniaj ce fotosfer .
Obraz ród a b dzie
p, Pa
B. obszary ch odniejsze, ni obszary poza plamami.
A. rzeczywisty, pomniejszony.
C. obszary po o one poni ej przeci tnej powierzchni fotosfery (lokalne depresje) i pada
B. rzeczywisty, powi kszony.
A. izotermiczna.
na nie cie .
C. pozorny, pomniejszony.
D. obszary, których widmo zawiera wyj tkowo du o absorpcyjnych linii wodoru.
B. izochoryczna.
D. pozorny, powi kszony.
C. izobaryczna.
Zadanie 7. (1 pkt)
Zadanie 6. (1 pkt) y
ródło: CKE 01.2006 (PP), zad. 8.
Zadanie 8. (1 pkt)
D. adiabatyczna.
ród o wiat a znajduje si w odleg o ci 0,7 m od soczewki skupiaj cej o ogniskowej 0,5 m.
Zjawisko za mienia S o ca mo e powsta wówczas, gdy
Obraz ród a b dzie
A. okresowo zmaleje jasno S o ca.
A. rzeczywisty, pomniejszony.
B. Ksi yc przecina orbit Ziemi.
B. rzeczywisty, powi kszony.
T, K
C. Ksi yc znajduje si mi dzy Ziemi i S o cem.
8 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii
C. pozorny, pomniejszony.
D. Ziemia znajduje si mi dzy Ksi ycem i S o cem.
Arkusz I
D. pozorny, powi kszony.
Zadanie 7. (2 pkt) y
ródło: CKE 01.2006 (PP), zad. 17.
Rozwi zanie zada o numerach 9 do 23 nale y zapisa w wyznaczonych
Zadanie 17. Masa i energia (2 pkt)
Zadanie 8. (1 pkt)
miejscach pod tre ci zadania.
S o ce wypromieniowuje w ci gu 1 sekundy oko o 4 1026 J energii. Oblicz, o ile w wyniku tej
Egzamin maturalny z fizyki i astronomii 3
Zjawisko za mienia S o ca mo e powsta wówczas, gdy
emisji zmniejsza si masa S o ca.
Arkusz I
A. okresowo zmaleje jasno S o ca.
Zadanie 9. Samochód na podno niku (3 pkt)
B. Ksi yc przecina orbit Ziemi.
Zadanie 5. (1 pkt)
Podczas stygni cia wody w szklance od temperatury wrzenia do temperatury otoczenia
C. Ksi yc znajduje si mi dzy Ziemi i S o cem.
Zdolno skupiaj ca zwierciad a kulistego wkl s ego o promieniu krzywizny 20 cm ma
wydziela si energia o warto ci oko o 67200 J. Oblicz, na jak wysoko mo na by podnie
D. Ziemia znajduje si mi dzy Ksi ycem i S o cem.
warto
samochód o masie 1 tony, wykorzystuj c energi o podanej warto ci.
A. 1/10 dioptrii.
Rozwi zanie zada o numerach 9 do 23 nale y zapisa w wyznaczonych
B. 1/5 dioptrii.
miejscach pod tre ci zadania.
C. 5 dioptrii.
D. 10 dioptrii.
Zadanie 9. Samochód na podno niku (3 pkt)
Podczas stygni cia wody w szklance od temperatury wrzenia do temperatury otoczenia
Zadanie 6. (1 pkt)
wydziela si energia upuszczono swobodnie J. wysoko ci jak wysoko mo na by podnie
o warto ci oko o 67200 z Oblicz, na 1 m. Po odbiciu od pod o a pi ka
Pi k o masie 1 kg
samochód o masie 1 tony, wykorzystuj c energi o podanej warto ci.
wznios a si na maksymaln wysoko 50 cm. W wyniku zderzenia z pod o em i w trakcie
ruchu pi ka straci a energi o warto ci oko o
A. 1 J
B. 2 J
C. 5 J
D. 10 J
Zadanie 8. (1 pkt)
Zadanie 7. (1 pkt)
Zadanie 18. W giel 14C (3 pkt) y
ródło: CKE 05.2006 (PP), zad. 7.
6
14
Energia elektromagnetyczna
Okres po owicznego rozpadu emitowana z powierzchni S o ca powstaje W jego wn trzu
izotopu w gla C wynosi oko o 5700 lat. w znalezionych
6
w procesie
14
szcz tkach kopalnych stwierdzono o miokrotnie ni sz zawarto C ni w atmosferze.
6
A. syntezy lekkich j der atomowych.
Naszkicuj wykres zale no ci liczby j der promieniotwórczych zawartych w szcz tkach
B. rozszczepienia ci kich j der atomowych.
w zale no ci od czasu. Rozpocznij od chwili, gdy szcz tki powsta y (tkanki obumar y) do
C. syntezy zwi zków chemicznych.
chwili obecnej. Pocz tkow liczb j der oznacz przez N0. Zaznacz na wykresie czas
D. rozpadu zwi zków chemicznych.
po owicznego zaniku. Oszacuj wiek znalezionych szcz tków.
Zadanie 8. (1 pkt)
Stosowana przez Izaaka Newtona metoda badawcza, polegaj ca na wykonywaniu
N
do wiadcze , zbieraniu wyników swoich i cudzych obserwacji, szukaniu w nich regularno ci,
stawianiu hipotez, a nast pnie uogólnianiu ich poprzez formu owanie praw, to przyk ad
2
metody
Zadanie 9. (4 pkt) y
ródło: CKE 11.2006 (PP), zad. 24.
Zadanie 24. Diagram Hertzsprunga  Russella (4 pkt)
Poni ej przedstawiono diagram H R (diagram H  R, Hertzsprunga  Russella). Na osi
pionowej od o ono stosunek mocy promieniowania gwiazdy L do mocy promieniowania
S o ca L , natomiast na osi poziomej typ widmowy gwiazdy, który zale y od temperatury
gwiazdy. Ten sam typ widmowy oznacza tak sam temperatur na powierzchni gwiazdy.
Moc promieniowania, czyli ilo energii wysy anej w jednostce czasu, zale y od temperatury
i jest proporcjonalna do pola powierzchni gwiazdy.
Na diagramie cyfr 1 oznaczono po o enie S o ca, cyfr 2  gwiazd nale c do kategorii
nadolbrzymów, a cyfr 3  gwiazd typu bia y karze . Z tego diagramu wynika, e na
przyk ad gwiazda 2 maj c tak sam temperatur na powierzchni jak S o ce wysy a 106 razy
wi cej energii ni S o ce.
L
L
2
106
C
104
B
A
102
1
1
10-2
3
10-4
D
Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii 11
O B A F G K M typ widmowy
Poziom podstawowy
Na podstawie podanych informacji:
24.1. (2 pkt)
Zadanie 9.1 (2 pkt)
Wyka , e promie gwiazdy 2 jest 103 razy wi kszy ni promie S o ca. Skorzystaj
z zale no ci Skuli = 4 R2.
24.2. (2 pkt)
Przeanalizuj wykres H  R porównuj c gwiazd 3 ze S o cem pod wzgl dem temperatury  jej
powierzchni i promienia.
Zapisz informacje o temperaturze i promieniu (w porównaniu ze S o cem).
1. Temperatura  powierzchni gwiazdy 3:
.......................................................................................................................................................
3
......................................................................................................................................................
24.2. (2 pkt)
Zadanie 9.2 (2 pkt)
Przeanalizuj wykres H  R porównuj c gwiazd 3 ze S o cem pod wzgl dem temperatury  jej
powierzchni i promienia.
Zapisz informacje o temperaturze i promieniu (w porównaniu ze S o cem).
1. Temperatura  powierzchni gwiazdy 3:
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
2. Promie gwiazdy 3:
.......................................................................................................................................................
6 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii
Poziom podstawowy
.......................................................................................................................................................
Zadanie 10. (4 pkt) y
ródło: CKE 2007 (PP), zad. 16.
16. Mars (4 pkt)
Planuje si , e do 2020 roku zostanie za o ona na powierzchni Marsa baza dla kosmonautów.
Wi kszo czasu podczas lotu na Marsa statek kosmiczny b dzie podró owa z wy czonymi
silnikami nap dowymi.
Zadanie 10.1 (2 pkt)
16.1. (2 pkt)
Ustal, czy podczas lotu na Marsa (z wy czonymi silnikami) kosmonauci b d przebywali
w stanie niewa ko ci. Odpowied krótko uzasadnij, odwo uj c si do praw fizyki.
Wokó Marsa kr dwa ksi yce Fobos (Groza) i Dejmos (Strach). Obiegaj one planet po
prawie ko owych orbitach po o onych w p aszczy nie jej równika. W tabeli poni ej podano
podstawowe informacje dotycz ce ksi yców Marsa.
rednia odleg o od Marsa Okres obiegu rednica Masa G sto
Ksi yc
w tys. km w dniach w km w 1020 kg w kg/m3
Fobos 9,4 0,32 27 0,0001 2200
Dejmos 23,5 1,26 13 0,00002 1700
Na podstawie: "Atlas Uk adu S onecznego NASA", Prószy ski i S-ka, Warszawa 1999 r.
16.2. (2 pkt)
Wyka , korzystaj c z danych w tabeli i wykonuj c niezb dne obliczenia, e dla ksi yców
Marsa spe nione jest III prawo Keplera.
4
Wokó Marsa kr dwa ksi yce Fobos (Groza) i Dejmos (Strach). Obiegaj one planet po
prawie ko owych orbitach po o onych w p aszczy nie jej równika. W tabeli poni ej podano
podstawowe informacje dotycz ce ksi yców Marsa.
rednia odleg o od Marsa Okres obiegu rednica Masa G sto
Ksi yc
w tys. km w dniach w km w 1020 kg w kg/m3
Zadanie 21. Rozpad promieniotwórczy (4 pkt)
Fobos 9,4 0,32 27 0,0001 2200
J dro uranu (92U) rozpada si na j dro toru (Th) i cz stk alfa.
uran 238 238,05079 u
Dejmos 23,5 1,26 13 0,00002 1700
W tabeli obok podano masy atomowe uranu, toru i helu.
tor 234 234,04363 u
Na podstawie: "Atlas Uk adu S onecznego NASA", Prószy ski i S-ka, Warszawa 1999 r.
hel 4 4,00260 u
Zadanie 21.1 (2 pkt)
Zapisz, z uwzgl dnieniem liczb masowych i atomowych, równanie rozpadu j dra uranu.
16.2. (2 pkt)
Zadanie 10.2 (2 pkt)
Wyka , korzystaj c z danych w tabeli i wykonuj c niezb dne obliczenia, e dla ksi yców
Marsa spe nione jest III prawo Keplera.
Zadanie 21.2 (2 pkt)
Oblicz energi wyzwalan podczas opisanego powy ej rozpadu j dra. Wynik podaj w MeV.
W obliczeniach przyjmij, e 1 u 931,5 MeV.
10 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii
Poziom podstawowy
Zadanie 11. (1 pkt) y
ródło: CKE 2008 (PP), zad. 22.
Zadanie 22. Astronomowie (1 pkt)
Zadanie 19. Do wiadczenie (2 pkt)
Wyja nij, dlaczego astronomowie i kosmolodzy prowadz c obserwacje i badania obiektów
W pracowni fizycznej uczniowie wyznaczali wspó czynnik tarcia statycznego drewna
we Wszech wiecie, obserwuj zawsze stan przesz y tych obiektów.
o drewno. Dysponowali si omierzem, drewnianym klockiem z haczykiem oraz poziomo
ustawion drewnian desk .
Ustal, jakie wielko ci fizyczne powinni zmierzy uczniowie w tym do wiadczeniu. Zapisz
ich pe ne nazwy.
Nr zadania 20.1. 20.2. 20.3. 21.1. 21.2. 22.
Zadanie 12. (4 pkt) y
ródło: CKE 2009 (PP), zad. 20.
Zadanie 20. Gwiazdy (4 pkt)
Wype nia
Maks. liczba pkt 2 2 2 2 2 1
Gwiazda Syriusz B to bia y karze , a Aldebaran to czerwony olbrzym. W tabeli
egzaminator!
Uzyskana liczba pkt
przedstawiono wybrane informacje dotycz ce tych gwiazd.
Moc promieniowania
Temperatura Promie wyra ony
Nazwa wyra ona w mocy Masa wyra ona
powierzchni w promieniach
gwiazdy promieniowania w masach S o ca
w kelwinach S o ca
S o ca
Aldebaran 150 4100 2,5 25
Syriusz B 0,0024 25200 0,98 0,008
Zadanie 12.1 (2 pkt)
Zadanie 20.1 (2 pkt)
Oblicz energi wypromieniowywan w czasie 1h przez bia ego kar a opisanego w tabeli,
wiedz c, e ca kowita moc promieniowania S o ca wynosi 3,83·1026 W.
5
Zadanie 20.2 (2 pkt)
Oblicz energi wypromieniowywan w czasie 1h przez bia ego kar a opisanego w tabeli,
wiedz c, e ca kowita moc promieniowania S o ca wynosi 3,83·1026 W.
Zadanie 12.2 (2 pkt)
Zadanie 20.2 (2 pkt)
Wyka , e rednia g sto Aldebarana jest wielokrotnie mniejsza ni Syriusza B.
4
Wykonuj c obliczenia, za ó , e obie gwiazdy s kulami (obj to kuli V r3 ).
3
4 Egzamin maturalny z fizyki i astronomii
poziom podstawowy
Nr zadania 19. 20.1 20.2
Zadanie 13. (1 pkt)
Wype nia
Zadanie 10. (1 pkt) Maks. liczba pkt 2 2 y
ródło: CKE 2010 (PP), zad. 10.
2
egzaminator!
Wszystkie gwiazdy podzielone zosta y na 7 zasadniczych typów widmowych. Oznaczone
Uzyskana liczba pkt
zosta y one wielkimi literami O, B, A, F, G, K, M, których kolejno odpowiada malej cej
temperaturze gwiazd. Gwiazdami nale cymi do typów K i M mog by
A. pulsary.
B. bia e kar y.
C. czarne dziury.
D. czerwone olbrzymy.
Zadania otwarte
Rozwi zanie zada o numerach od 11. do 21. nale y zapisa w wyznaczonych miejscach
pod tre ci zadania.
Zadanie 11. Spadaj cy kamie (5 pkt)
Z wysoko ci 20 m upuszczono swobodnie ma y kamie .
Zadanie 11.1 (1 pkt)
Uzupe nij/doko cz zdanie:
Zjawisko swobodnego spadku w ziemskim polu grawitacyjnym wyst puje wtedy, gdy
pr dko pocz tkowa jest równa zero oraz ..................................................................................
Zadanie 11.2 (4 pkt)
Wykonaj wykres ilustruj cy zale no wysoko ci, na jakiej znajduje si kamie , od czasu
spadania. Na wykresie nanie 5 warto ci liczbowych wysoko ci (w przedziale czasu 0 2 s).
Wykonaj niezb dne obliczenia.
6