Szkoła Konstruktorów
dzielenie włosa na czworo. Naprawdę cieszy ny pisaniem artykułów. Z gorącej młodzień- nak pomysłowość, inicjatywa, staranność
mnie każdy, nawet nieporadnie zaprojekto- czej fascynacji morzem, wielkimi żaglowca- wykonania modelu i dokumentacji, dokoń-
wany i nieudolnie wykonany model kilkuna- mi zostało niewiele  patent żeglarza i spora- czenie,  dopieszczenie szczegółów prac ze
stolatka, a znacznie mniej  skrzynka morfo- dyczne weekendowe wypady na Mazury, by Szkoły Konstruktorów niewątpliwie przyda
logiczna , zawierająca szereg idei, których wypożyczoną Omegą popływać z rodziną się w dowolnym zawodzie.
nikt nie podejmie się zrealizować w praktyce i znajomymi. Dlatego też serdecznie zachęcam do
choćby ze względu na koszty i stopień skom- Zwielkiej miłości do fotografii też zostało udziału w pracach Szkoły. Nadsyłajcie roz-
plikowania. Naprawdę szczerze gratuluję do- niewiele  owszem, fotografuję dla przyjem- wiązania zadań, nadsyłajcie też propozycje
ciekliwym eksperymentatorom i żałuję, że ności, ale przecież miałem być zawodowym zadań.
nie mogę odpowiednio nagrodzić wszystkich fotografem, rozpocząłem nawet najpraw- Zgodnie z zapowiedzią, część puli nagród
tych, którzy przysyłają modele. Cieszę się dziwszą praktykę. I kto by pomyślał, że w sta- przeznaczyłem dla osób, które nadesłały naj-
przy tym, że nie traktujecie Szkoły Konstruk- nie wojennym zdobędę dyplom zegarmistrza. ciekawsze, nadające się do realizacji pomy-
torów jedynie jako okazji do zdobycia pre- Teraz coraz bardziej staję się pisarzem, sły i idee. Zuwagi na specyficzny zakres za-
zentów za modele czy  kasy za opublikowa- mniej elektronikiem. Aby sprostać wymaga- stosowań nie kieruję żadnego z modeli do
ne projekty. Widzę ogromny postęp, jaki niom obecnego zajęcia, musiałem poznać publikacji. Nagrody otrzymują: Roman Bia-
uczyniło wielu uczestników. Przy okazji proces przygotowania publikacji do druku, dalski, Michał Stach, Dariusz Drelicharz
podzielę się refleksją: obecnie oblicze elek- w tym obróbkę zdjęć, skład komputerowy, i Piotr Dereszowski. Upominki dostaną:
troniki zmienia się bardzo szybko i na pewno problemy z czcionkami, rozmaitymi formata- Mariusz Chilmon, Bernard Rajfur i Jan
nie wszyscy uczestnicy naszej Szkoły zosta- mi grafiki i tekstu. Stanisławski. Wszyscy wymienieni z nazwi-
ną zawodowymi konstruktorami czy w ogóle Niewątpliwie wielu z Was, dziś uczniów ska otrzymują punkty (1...7).
zawodowymi elektronikami. Gwałtowny i studentów elektroniki, okoliczności skłonią Serdecznie zapraszam do udziału w roz-
rozwój techniki przynosi też ogromne zmia- do zmiany zawodu. Nie mam jednak wątpli- wiązywaniu kolejnych zadań
ny w strukturze zatrudnienia. Trzeba się do wości, że zajęcia naszej Szkoły Konstrukto-
tego dostosować, niejednokrotnie zmienić rów okażą się przydatne, niezależnie od prze-
zawód. Sam jestem tego przykładem. Nigdy biegu kariery zawodowej. Dla wielu z Was Wasz Instruktor
bym nie pomyślał, że będę jadł chleb zarabia- elektronika pozostanie pięknym hobby. Jed- Piotr Górecki
Co tu nie gra?
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
S
z
k
o
ł
a
K
o
n
s
t
r
u
k
t
o
r
ó
w
k
l
a
s
a
I
I
Co tu nie gra?- Szkoła Konstruktorów klasa II
C
o
t
u
n
i
e
g
r
a
?
Rozwiązanie zadania 74 Jak słusznie podkreśliliście, z niektórymi wianego bloku,
B
W EdW 4/2002 zamieszczony był fragment egzemplarzami kostki 4013 o małym napię- ale też obwodów
schematu sterownika pompy z zadania 65. ciu progowym układ będzie nawet działał. poprzedni ego
Można go zobaczyć na rysunku A. Układ Jeśli jednak kostka będzie miała napięcie modułu, podają-
otrzymuje sygnały załącz-wyłącz ze współ- progowe rzędu połowy napięcia zasilania lub cego sygnał wyłą-
pracującego modułu przez punkty oznaczone więcej, obwody sterowania ręcznego będą czenia przez
ON, OFF. Dodatkowo przyciski S1, S2 mają bezużyteczne. punkt OFF.
zapewnić sterowanie ręczne. Aby wyeliminować tę wadę, wystarczy Podając zada-
zmniejszyć wartość R1 do nie, celowo nie
A
100k&! lub mniej. Można sprecyzowałem
też usunąć R1, zastępując tego szczegółu,
go zworą. stwierdzając tyl-
I tego rodzaju odpowie- ko, że przerzutnik
dzi były wystarczające do jest sterowany przez sygnały logiczne przy-
wzięcia udziału w losowa- chodzące z innego modułu przez punkty
niu nagród. oznaczone ON, OFF.
Kilku bardziej dociekli- Jeśli ten sygnał logiczny kierowany na
wych Kolegów zwróciło wejście R pochodziłby bezpośrednio z bram-
uwagę na asymetrię obwo- ki CMOS, obwód ręcznego wyłączania
dów związanych z wejścia- w ogóle nie miałby szans działać, jak poka-
mi R, S. Sygnał logiczny zuje rysunek C.
z poprzedniego modułu po- Jeżeli byłby podawany przez kondensator
Zdecydowana większość uczestników pra- dawany jest na wejście S przez kondensator Cx, jak na wejście S, to należałoby zastano-
widłowo określiła powód, dla którego układ C2. Nie wiadomo natomiast, jak jest w przy- wić się nad współdziałaniem kondensatorów
trafił do rubryki Co tu nie gra? Chodzi oczy- padku wejścia R. Kondensator C1 niewątpli- C1, Cx, które przecież stworzą dzielnik po-
wiście o wartości rezystorów R1, R4, R5. wie ma za zadanie wyzerować przerzutnik po jemnościowy. Problem ilustruje rysunek D.
Rysunek B pokazuje problem, gdy naciśnię- włączeniu zasilania. Pomysł jest jak najbar- Jeśli pojemność C1 byłaby znacznie większa
ty jest przycisk S1. Na wejściu S w spoczyn- dziej prawidłowy, jednak takie potrójne wy- niż Cx, to na pewno nie byłoby problemu
ku występuje stan niski, a stanem aktywnym korzystanie wejścia R wymaga starannego z zerowaniem, nawet w sytuacji, gdyby dru-
okazuje się połowa napięcia zasilania. przeanalizowania działania nie tylko oma- gi koniec Cx był dołączony do masy, jak
Elektronika dla Wszystkich
36 Sierpień 2002
Szkoła Konstruktorów
pokazuje rysunek D, jednak układ nie reago- tycznie obniży to napięcie na wejściach R, Zadanie 78
wałby na rosnące zbocze z wyjścia bramki, S do wartości 33% napięcia zasilania. Choć na Na rysunku G pokazany jest schemat  De-
bo ze względu na obecność dzielnika pojem- pierwszy rzut oka może to być sposób na za- szczoostrzegacza , nadesłany jako rozwiąza-
nościowego Cx, C1 skok napięcia na wejściu pobieżenie niekorzystnej sytuacji, jednak na nie jednego z poprzednich zadań Szkoły. Ten
R byłby zbyt mały. Gdyby natomiast pojem- pewno nie jest to dobra droga, nie tylko ze interesujący układ został opisany w następu-
ność Cx była znacznie większa niż C1, stero- względu na rozrzuty napięcia progowego. Te jący sposób:
wanie przez punkt OFF odbywałoby się pra- 33% napięcia zasilania
widłowo, natomiast mógłby nie działać ob- pojawi się tylko przy na- G
wód zerowania po włączeniu zasilania. Tu ciskaniu obu przycisków,
sytuacja jest trudna do analizy, zwłaszcza, natomiast stan końcowy
gdy po włączeniu zasilania napięcie zasilają- przerzutnika U1B wy-
ce wzrasta stosunkowo powoli. Teoretycznie znaczy kolejność rozwar-
nawet gdyby wyjście bramki było w stanie cia przycisków.
niskim, rezystancja wyjściowa bramki po- Kilka osób słusznie
winna umożliwić wyzerowanie, ale przy nie- zwróciło uwagę na dużą
zbyt szybkim narastaniu napięcia zasilania wartość R2. Prąd bazy
i niedużych pojemnościach C1, Cx jest to co wyniesie około 0,25mA.
najmniej wątpliwe. Niektóre przekaz
niki mo-
gą mieć prąd pracy po-
C
wyżej 25mA, więc tran-
zystor BC547 może się
nie nasycić. Rzeczywiście, warto byłoby obni- Po podłączeniu układu do zasilania, gdy
żyć wartość R2, na przykład do 4,7...10k&!. pogoda jest bezdeszczowa, rezystancja czujni-
Na pewno nie jest błędem dołączenie ka jest bardzo duża, są to rezystancje rzędu
wejść D, Cl do masy. Każde z nich może być kilkuset M&! co powoduje spolaryzowanie T1
podłączone albo do masy, albo do plusa zasi- w stan przewodzenia. W wyniku tego T4 nie
lania w dowolnej kombinacji. Nie ma też żad- przewodzi. Tym samym odłącza bramkę od
nego błędu w układzie niewykorzystanego zasilania, zmniejszając pobór prądu. W tym
przerzutnika U1A. momencie T2 nie przewodzi, a T3 poprzez re-
Kilku kolegów zaproponowało usunięcie zystor R1 jest spolaryzowany przewodząco.
C2, jeśli nie ma jego odpowiednika w obwo- W przypadku pojawienia się deszczu kropla,
dzie wejścia R. Nie jestem zwolennikiem ta- która spadnie na czujnik zmniejszy jego rezy-
D
kich przeróbek, pomimo że znam pełny sche- stancję do ok. 50k&! (zależy od wykonania
mat układu. Kondensator zapewnia chwilo- czujnika), co spowoduje, że T1 będzie w sta-
wą reakcję wejścia S, a tym samym wyższy nie zatkania. Tranzystor T4 zacznie przewo-
priorytet wejścia R. Ma to sens, zwłaszcza dzić przez podanie 1 na jego bazę przez rezy-
w przypadku zakłóceń i awarii, ponieważ stor R2, co spowoduje zasilanie układu 4093.
wejście R wyłącza pompę. W tym momencie na we (nóżka 1) bramki
Wspomnę jeszcze o propozycjach Marci- U1A jest 1, co powoduje, że generator będzie
na Wielechowskiego z Sulejówka, który pracować i piezo będzie sygnalizować deszcz.
Układ natomiast działałby prawidłowo wspomniał o możliwości wykorzystania Również w tym samym momencie T2 zacznie
przy sterowaniu punktu OFF od strony plusa wejść D i Cl. Układ z rysunku F można wy- przewodzić, co spowoduje, że 0 pojawi się na
zasilania, jak pokazuje rysunek E. korzystać, o ile sygnał z punktu ON ma wy- bazie tranzystora T3 i T1. Zatkanie T3 spowo-
maganą stromość zboczy. Jak wspomniałem, duje, że kropla na czujniku nie będzie powo-
E najprostszym sposobem jest jednak zmniej- dować zjawiska elektrolizy. Żeby zresetować
szenie lub zwarcie rezystora R1. deszczoostrzegacz, trzeba wytrzeć lub wysu-
szyć czujnik i nacisnąć przycisk  Reset ,
F
który spowoduje odłączenie pętli sprzężenia
i na bramce T1 znów pojawi się 1 przez po-
tencjometr P1, co spowoduje, że deszczoo-
strzegacz dalej będzie czuwał.
Jak zwykle pytanie brzmi:
Co tu nie gra?
Czy jest tylko jedna usterka lub błąd w ro-
zumowaniu? Jeśli znajdziecie więcej niż jeden
błąd lub usterkę, wyszczególnijcie je w punk-
tach. Jak zwykle proszę o krótkie odpowiedzi:
Tylko dwie osoby zastanawiały się nad sy- jedno, dwa zdania ogólnie oceniające układ
tuacją, gdy przyciśnięte są oba przyciski S1, i do tego ewentualne usterki w punktach. Kart-
S2. Jak słusznie zauważyli, spowodowałoby ki, listy i e-maile oznaczcie dopiskiem Nie-
to pojawienie się stanów wysokich na obu Nagrody otrzymują: Gra78 i nadeślijcie w terminie 45 dni od uka-
wyjściach, zgaszenie lampki D1 i włączenie Marcin Wielechowski  Sulejówek zania się tego numeru EdW. Autorzy najlep-
przekaz
nika. W oryginalnym układzie przy Dawid Kozioł  Elbląg szych odpowiedzi otrzymają upominki.
jednakowych wartościach R1, R4, R5 teore- Szymon Chełmżyński  Gładczyn Szlachecki Piotr Górecki
Elektronika dla Wszystkich
Sierpień 2002 37