Dwudziesto035aangelsa

Temat: Ferdydurke jako powieść awangardowa.

Ferdydurke jest specyficzną, nowatorską powieścią, której ukazanie się w 1937
roku wywołało wiele kontrowersyjnych opinii. Powieść Witolda Gombrowicza
zaliczamy do awangardowej prozy okresu międzywojennego. Ponadto spełnia ona
wiele założeń tzw. nowej powieści (noveau roman), ukształtowanej dopiero w
latach pięćdziesiątych we Francji. Podobieństwo do noveau roman plasuje
Gombrowicza na pozycji prekursorskiej.
Oryginalność jego powieści oraz nowatorstwo twórczej techniki znalazły wielu
naśladowców. Tak więc największy wróg konwencji, prawdopodobnie całkiem
nieświadomie, stworzył nową konwencję, nową formę powieści, którą następnie inni
twórcy wykorzystali i ubierali we własne treści.
Noveau roman stawia sobie za cel poznanie świata za pomocą środków
powieściowych. Bohaterem jest człowiek młody, wciąż poszukujący, nie dysponujący
rzetelną wiedzą o świecie, trochę zagubiony.
Fabuła nie występuje w tradycyjnym układzie zdarzeń. Gombrowicz znosi granice
między światem obiektywnym a tym, co wyobraża sobie bohater. Wszystko, co
mogłoby być rzeczywiste bądź prawdopodobne, miesza się z fantazją oraz całkowitą
nierealnością. Sens i kształt świata powstaje w trakcie powieści, tak więc nie
odkrywa ona ani nie naśladuje realiów. Główny bohater Józio jest jednocześnie
narratorem powieści (występuje w pierwszej osobie, jest subiektywny). Pewnego
dnia budzi się on i trwając w dziwnym letargu, uświadamia sobie nieokreśloność
własnej sytuacji życiowej. Józio jest poszukiwaczem prawdy, przemierza różne
miejsca, czytelnik zaś obserwuje świat przez pryzmat jego widzenia, ogląda go
oczami Józia. Świat przedstawiony jest jakby konkretyzacją wizji bohatera.
Bardzo często jest on zdeformowany za pomocą: absurdu (umieszczenie
trzydziestoletniego chłopca w szkole), groteski (czyli wyolbrzymienia,
karykatury, np. szczekający chłopi, pojedynek na miny jedna z najlepszych
groteskowych scen polskiej literatury), paradoksu (zestawienie sprzeczności
przynoszących jednak pewne prawdy, np. lekcja języka polskiego, w której
sprzeczność twierdzenia o literaturze z jej odbiorem obnaża zarówno prawdziwy
stosunek ludzi do Wielkiej Literatury, jak i fałsz nauczania jej). Gombrowicz
stosuje prowokacje estetyczne (rozbija tradycyjną formę powieści) oraz moralne
(poddanie się żądzom ciała, np. ekstatyczny taniec Młodziakówny, Józio
podglądający kąpiącą się Młodziakównę). Gombrowicz rozbija tradycyjną formę
powieści poprzez wprowadzenie innych gatunków literackich: eseju filozoficznego,
dramatu (obraz w szkole: podział na role), pamiętnika (historia Józia),
elementów lirycznych (tłumaczenia wierszy), romansu (porwanie Zosi).
Klasyczna fabuła została w Ferdydurke naderwana. Istnieje pewna ciągłość i
logika zdarzeń (bohater ucieka z miasta, a następnie znajduje się na wsi), ale
bardzo często brak realnej motywacji. Większość zdarzeń zorganizowana jest
poprzez wizje Józia oraz podsłuchiwanie i podglądanie, który to chwyt z
powodzeniem stosuje Gombrowicz w powieści. Język Ferdydurke jest bardzo
nowatorski, nie spotykany dotąd w literaturze. Jest to specyficzny,
gombrowiczowski styl, który polega na:
zastosowaniu specjalnych pojęć (słów kluczy), takich jak: upupić, przyprawić
komuś gębę, Ferdydurke, chłopięta i chłopaki itp.;
zmianie szyku zdania (Słowacki wielkim poetą był);
przedrzeźnianiu naśladowaniu cudzych wypowiedzi w celu ośmieszenia (mowa
Syfona).
Powyższy zestaw cech Ferdydurke udowadnia awangardowość cech powieści i jej
podobieństwo do noveau roman.
Ferdydurke Witolda Gombrowicza jest koronnym przykładem przesilenia się gatunku
powieściowego. Cała logika oraz porządek tego utworu stają w obronie tezy, by
jakiejkolwiek logice ani po rządkowi zanadto nie dowierzać.