St c eń 2
Z KRAJU i ZE R
WIATA .............................. 3
Od marca ruszą dwuzakresowe
TECHNIKA RTV
sieci telefonii komórkowej
o o anie c fro e na
GSM
...................................................... 26
i ko ch ........................................................ 8
ELEKTRONIKA
W RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
Uni er aln uk a alne o tero ania ............... 10
Format MP3 staje się muzycznym
o u ap ono 22
standardem Internetu i może
firm OBR lektronika ............................. 12
spowodować prawdziwą
rewolucję w przemyS
le
PORADNIK ELEKTRONIKA
fonograficznym
Pro ram o mulacji uk a elektr c n ch
8 ........................................................
lektro m .2. .................................................... 14
Z PRAKTYKI
iniaturo tem o urj c ........................... 17
S o nic ek na i kr t 4 ........................... 17
fro pomiar in ukc jno ci ce ek ................ 19
Pro ramator mikrokomputer AT89 X5 ....... 22
IndukcyjnoS
ć cewki można
mierzyć częstoS
ciomierzem
TELEKOMUNIKACJA
stosując popularny
układ 555 ta to anie charakter t ki macniac a
...................................................... 19
mikrofono e o tran cei er e ............. 24
D u akre o e ieci S ................................ 26
ELEKTRONIKA W PRZEMYR
LE
I LABORATORIACH
Pomiar re tancji u iemień 2 ....................... 28
Telewizor to najpopularniejsze
urządzenie wideo w naszych
RÓŻNE
domach. Przegląd odbiorników
Ochrona pr e ak ceniami ieci a ilaj cej .. 33
�
21� 35 calowych najbardziej
znanych firm
w naszym kraju
38........................................................
AKTUALNOR
CI .................................................. 37
Z okazji 30-lecia firma
NA RYNKU AV
Samsung zaprezentowała na
Pr e l tele i or 2 � 5 calo ch .............. 38
konferencji w Londynie
nowoS
ci, które wyznaczają
POZNAJEMY SPRZĘT
nowe kierunki rozwoju
ultime ialn iat Sam un a .......................... 42
urządzeń multimedialnych
............................................................... 42
Tran miter be pr e o o om at .................. 46
OCENY UŻYTKOWNIKÓW
Amplituner znalazł zas-
Amplituner Son i kiem pr e tr enn m .... 48
tosowanie także w kinie
ini ie a Pioneer IS 2 T ................................... 50
domowym. Przedstawiamy
nasze wrażenia z użytkowania
PORADY
dwóch amplitunerów firmy
e ta o monta u klop enter ...................... 52
Sony dostosowanych specjal-
nie do wymagań kina
SPIS R A ODAW W ................................ 56
domowego
48 .........................................................
Na okładce: Reklama firmy Siemens
ADRES REDAKCJI i WYDAWCY
RADIOELEKTRONIK Sp. z o.o.
ul. Filtrowa 77, lok. 51
02-032 Warszawa,
tel. [phone],
817-65-21, 875 06 48
fax: [phone]
e mail ra [e-mail]
http // .ra ioelektronik.pl
ZESPÓŁ REDAKCYJNY:
red. nacz. _ r in . icha Na acho ki,
z-ca red. nacz. m r in . er u tat,
sekr. red. m r in . aria Tronina,
redaktorzy działów
m r in . aciej e c uk,
r in . er r r cho ic ,
u enia ru iń ka,
m r in . e ek Halicki,
r in . r tof ellonek,
in . anu u tat,
m r in . eon o obu ki,
in . aria opu niak,
m r in . e ar Ru nicki
Stali współpracownicy: m r in . iro a ieroń,
m r in . r t na Pr ń ka
Laboratorium: m r in . e ar Ru nicki
Dział reklamy a Wi nie ka, Tere a Bu ka
Redaktor techniczny Beata W o arc k
Projekt graficzny acek O ta e ki
DTP m r in . r tof W r cki
W p a ciciele t tu u
Ra ioelektronik Au io Hi I i eo
e eracja Sto ar eń Nauko o Technic n ch NOT
i Sto ar enie lektr k Pol kich
Art ku nie am ion ch nie racam .
a tr e am obie pra o kracania
i a iu tacji na e an ch art ku .
Opi ur eń i uk a elektronic n ch
ora ich u pra nień amie c one Ra
ioelektroniku Au io Hi i i eo mo b
kor t ane c nie o a n ch po
tr eb. W kor t anie ich o inn ch cel ,
W NASTĘPNYCH NUMERACH a c a o ia alno ci arobko ej,
ma a o autora opi u. Pr e ruk ca o ci
lub fra ment publikacji amie c an ch
SILNIKI KROKOWE
Ra ioelektroniku Au io Hi i i eo je t
HALLOTRONY _ CZUJNIKI POLA MAGNETYCZNEGO
o olon po u kaniu
o Re akcji.
JAK TO JEST Z TYM ROAMINGIEM?
tr cj ni n i
RADAROWE CZUJNIKI POZIOMU
i i In ci.
MULTIMETRY CĘGOWE _ PRZEGLĄD
�
GŁOWICA UKF NA PASMO 87,5� 108 MHz
Druk
Winko ki Sp ka o.o.
DIODY, TYRYSTORY I TRIAKI Z LAMINY
ul. Okr ei 5, 4 92 Pi a
PROJEKTORY _ PRZEGLĄD
ena 5,9
TELEWIZJA CYFROWA
WZMACNIACZ PM7000 FIRMY MARANTZ
op ri ht b Ra ioelektronik p. o.o.,
War a a, 2 r.
H
!
Z KRAJU i ZE R
WIATA
FESTIWAL TELEKOMUNIKACJI w WARSZAWIE
OSCYLOSKOP ANALOGOWY
W listopadzie 1999 r. odbyły się w War- tygodni przed początkiem roku 2000 i jedno-
ESCORT EAS-200S
szawie Międzynarodowe Targi Telekomuni- czeS
nie 5 miesięcy przed uruchomieniem
kacji KOMTEL _ 99. Była to już dziewiąta w Polsce dwupasmowej sieci telefonii ko-
Tajwańska firma Escort, znana z produkcji
edycja tych targów, tym razem odbywająca mórkowej GSM900/1800. Targowe Godło
przyrządów pomiarowych wysokiej klasy,
się pod hasłem  Telekomunikacja dla każ- JakoS
ci _ coroczne nagrody przyznano w
wzbogaciła swoją ofertę o oscyloskopy analo-
dego . Targi otworzyły nowy rozdział w hi- czterech kategoriach: G Nowe usługi dla
gowe. Firma wytwarza obecnie dziewięć typów
storii tej imprezy. Powodem była nowa for- abonentów  Polskiej Telefonii Cyfrowej Sp.
oscyloskopów analogowych różniących się
muła targów  Festiwal Telekomunikacji. z o.o. za  Pakiet Usług Internetowych Eranet
między sobą pasmem pomiaru oraz funkcja-
KOMTEL 99 skierował swoją ofertę do po- G Upowszechnianie łącznoS
ci  uhonorowa-
mi. Na razie na rynku polskim jest oferowany
tencjalnego użytkownika, zainteresowane- no firmę Asterix za rozwiązanie  ISDN lntemet
podstawowy model _ dwukanałowy oscylo-
go zakupem nowych urządzeń i usług. Te- dla małych sieci  G Rozwiązania w zakresie
skop analogowy EAS-200S o pasmie często-
matykę targów stanowiły przede wszyst- połączeń telekomunikacyjnych i interneto-
tliwoS
ci 20 MHz. CzułoS
ć oscyloskopu jest re-
kim usługi telefonii bezprzewodowej i prze- wych  nagrodzono firmę Astra Marketing
gulowana w zakresie od 1 mV/dz do 25V /dz,
wodowej, łącznoS
ć satelitarna, radiokomu- Polska Sp. z o.o. G NajnowoczeS
niejszy
w 12 skalowanych stopniach, w sekwencji
nikacja i systemy przywoławcze, telefony produkt powszechnego użytku produkowany
1-2-5. Maksymalne napięcie, jakie można do-
i akcesoria oraz teleinformatyka. Dostrzega- w Polsce  za taki uznano  ładowarkę elek-
prowadzić do gniazd wejS
ciowych obu kana-
jąc ważną rolę informacyjno-edukacyjną troniczną LE 10 do telefonów komórkowych
łów, wynosi 400 V. Podstawa czasu oscylosko-
targów, patronat honorowy nad imprezą ob- firmy Zolan. Nagroda Dyrektora Instytutu
jęły: Ministerstwo ŁącznoS
ci, Polska Izba In- ŁącznoS
ci przyznana została Zakładowi Sy-
formatyki i Telekomunikacji oraz Państwo- stemów Cyfrowych DIGITEX za  abonencką
wa Inspekcja Telekomunikacyjna i Poczto- centralę telefoniczną DCT 50 z cyfrowym
wa. Targi KOMTEL - 99 odbyły się na kilka polem komutacyjnym . r
NOWE MULTIMETRY FLUKE A
Firma Fluke wprowadziła na rynek multimery nowej generacji
- Fluke 87 IV i Fluke 89 IV. Charakteryzują się one bardzo
pu pracuje w dwóch trybach: normalnym i au-
dobrą dokładnoS
cią oraz szerokimi możliwoS
ciami pomiarowymi.
tomatycznym i można ją regulować w zakre-
DokładnoS
ć pomiaru napięcia stałego jest ą (0,025% + 2) przy
sie od 20 ns/dz do 50 ms/dz (w 20 skalowa-
maksymalnym wskazaniu cyfrowym równym 50 000. Nowymi
nych stopniach, w sekwencji 1-2-5). Dodat-
przyrządami, oprócz pomiarów wykonywanych za pomocą
kowo funkcja  x10MAG umożliwia dziesię-
typowych multimetrów cyfrowych, można także mierzyć m. in.
ciokrotne rozciągnięcie przebiegu wzdłuż osi
temperaturę w zakresie od _200 do +1350 oC. Pasmo częs-
czasu. Przy wyzwalaniu można korzystać za-
totliwoS
ci w obu multimetrach jest równe 100 kHz. Model 89 IV
równo z wewnętrznego jak i z zewnętrznego
jest wyposażony w łącze komunikacyjne na podczerwień (fot.)
x
ródła sygnału, a także wyzwalać oscyloskop
służące do komunikacji z komputerem. Łącze może być też użyte
napięciem sieci. Do oglądania całkowitego
do kalibracji przyrządu. Oba multimetry mają wewnętrzny zegar
sygnału wizyjnego przeznaczono tryb wyzwa-
czasu rzeczywistego. Czas (godziny i minuty) jest wyS
wietlany
lania impulsami linii (TV-H) lub impulsami ram- po naciS
nięciu żółtego przycisku. Zegar może być stosowany do
ki (TV-V). Użytkownik oscyloskopu może też
rejestracji wartoS
ci S
redniej, minimalnej i maksymalnej. W przy-
wybrać nachylenie zbocza sygnału wyzwala- padku pomiaru wartoS
ci S
redniej jest wyS
wietlany na ekranie,
jącego. Oscyloskop pracuje również w trybie
prócz zmierzonej wartoS
ci, także czas, jaki upłynął od rozpoczę-
X-Y, szczególnie przydatnym do pomiaru fazy cia uS
redniania. Wraz z wartoS
cią minimalną lub maksymalną
i częstotliwoS
ci sygnałów oraz mocy. Zawiera przyrząd wyS
wietla czas, jaki upłynął od początku pomiaru do
też wewnętrzny kalibrator. PodS
wietlana, we- chwili wystąpienia tej wartoS
ci. Gdy multimetr Fluke 89 IV jest
wnętrzna skala oscyloskopu zawiera 8 x 10 połączony z komputerem (z dodatkowym oprogramowaniem
działek (1 działka = 1 cm). W wyposażeniu fa- Fluke View Forms), informacje o zmierzonej wartoS
ci S
redniej,
brycznym oscyloskopu są dwie sondy z wyłą- maksymalnej i minimalnej są rejestrowane wraz z automatycznie
czanym tłumikiem 1:10. Oscyloskop ma wy- obliczanym rzeczywistym czasem, w jakim nastąpił pomiar. W pamięci wewnętrznej przyrządów można
zarejestrować do 1000 wyników pomiarów. Multimetry mają gwarancję wieczystą. Spełniają wyma-
miary 320x130x361 mm i masę ok. 6,5 kg.
r b j n r n r d L b d S . gania bezpieczeństwa zgodne z normą EN61010 CAT III 1000 V. r d f r j
. . . f -22 42- -2 , . 42- - .
f r r n In r n S r , . - . n
niczny. Zostało ono wyposażone w gniazda do
przeczalnym atutem usługi jest stała miesięczna
HOME INTERNET
opłata za korzystanie z Internetu. Nowe rozwią- połączenia z komputerem i telefonem. Do tego
SOLUTION
zanie firmy Ericsson opiera się na unikalnej me- ostatniego można przyłączać telefony, telefaksy
Home internet Solution (HiS) firmy todzie rozdziału kanału między usługi telefonicz- oraz inne urządzenia standardowe. HiS-NAE za-
Ericsson to urządzenie wykorzystywane do rea- ne i transmisję danych. Aby korzystać z HiS na- wiera 16 modułów abonenckich (HiS-LT) oraz
lizacji usługi nazwanej  Szybki Dostęp do Inter- leży zainstalować przy komputerze terminal (HiS- moduł sterujący (HiS-NAC). Między nimi jest
przenoszony sygnał foniczny, a także m.in. sy-
netu (SDI) wprowadzanej właS
nie na rynek NT), spełniający funkcje zbliżone do modemu. Do
gnały identyfikacji dzwoniącego oraz impulsy ta-
przez Telekomunikację Polską. Dzięki niej staje urządzenia abonenckiego zostanie podłączony
się możliwe jednoczesne przesyłanie danych telefon. Z kolei przy centrali telefonicznej montu- ryfikacyjne. Każdy z modułów abonenckich ob-
i korzystanie ze standardowych usług telefonicz- je się urządzenie dostępowe (HiS-NAE). Połącze- sługuje jedną linię abonencką. Home internet So-
nych. Wszystko odbywa się za pomocą zwy- nie terminala abonenckiego z serwerem dostę- lution został już doceniony przez specjalistów:
kłej, miedzianej linii. HiS jest idealnym rozwiąza- powym następuje automatycznie, toteż nie wy- w marcu ubr. firma Ericsson otrzymała Złoty Me-
dal Intertelecom w konkursie na najlepszy wyrób
niem dla internautów, pragnących w domowym maga dodatkowych konfiguracji. Maksymalna
zaciszu  surfować po sieci, jest również wygod- szybkoS
ć transmisji danych to 115,2 kbit/s. Urzą- X Międzynarodowych Targów ŁącznoS
ci Inter-
nym rozwiązaniem dla niewielkich firm. Nieza- dzenie abonenckie przypomina modem telefo- telecom 99. r
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
"
Z KRAJU i ZE R
WIATA
WYR
WIETLACZ
SEIKO
Firma Seiko Instruments rozszerzyła ofertę wyS
wietlaczy graficznych.
Nowy wyS
wietlacz Y97031 o rozdzielczoS
ci 97 x 32 punkty wykonano
technologią - n- (COF), co znacznie zmniejszyło jego gruboS
ć
(2,1 mm) i masę. Zasilany jest napięciem od 2,4 do 6 V. Ma wbudowa-
ny konwerter DC/DC i pamięć danych RAM. Może pracować w tempe-
raturze od _20 do +70 oC. Wymiary wyS
wietlacza: 47,5x30,9x2,1 mm,
a matrycy: 43,5 x 20,85 mm. Prócz matrycy (97 x 32 punkty) jest poka-
NOWE INWESTYCJE
zywane pięć ikon i zegar. WyS
wietlacz jest przeznaczony do urządzeń
W EUROPIE przenoS
nych, takich jak komputery miniaturowe, systemy GPS, urządze-
nia medyczne i telekomunikacyjne. r b r S j
R
RODKOWO-WSCHODNIEJ
Ar In rn n , . 22 2 , - r ( . . . n
W pax
dzierniku ub.r. firma MEDER electronic z RFN, jeden z czołowych
SCALONY STOPIEŃ WEJR
CIOWY
S
wiatowych producentów przekax
ników i czujników kontaktronowych,
DO TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH
optotriaków i precyzyjnych rezystorów drutowych, uruchomiła na przed-
mieS
ciach Pragi, stolicy Republiki Czeskiej, nowy zakład produkcyjny (patrz
Firma Philips Semiconductor wprowadziła na rynek nowy układ sca-
fot.). W uroczystoS
ci otwarcia wzięli udział przedstawiciele lokalnych
władz oraz dystrybutorzy firmy MEDER z całego S
wiata, w tym przed- lony SA3600, przeznaczony do stosowania jako stopień wejS
ciowy dwu-
pasmowych odbiorników cyfrowej telefonii komórkowej GSM. Układ
stawiciele zarządu firmy ELTRON z Wrocławia, której firma MEDER
scalony SA3600, o konstrukcji BiCMOS  złożony z tranzystorów bi-
powierzyła przedstawicielstwo na terenie Polski. d
polarnych i unipolarnych w jednej strukturze, łączy w sobie funkcje
wzmacniacza wejS
ciowego o małych szumach własnych i stopnia
BEZSTYKOWY PRZETWORNIK
przemiany częstotliwoS
ci. Scalenie wszystkich funkcji wielkoczęstotli-
MOMENTU OBROTOWEGO
woS
ciowych w jednym układzie daje oszczędnoS
ć miejsca na płytce
Nowa technika pomiaru momentu obrotowego powstała wraz z wyna- drukowanej aparatu telefonicznego. Wzmacniacz wraz ze stopniem
lazkiem, wykorzystującym zjawisko akustycznej fali powierzchniowej przemiany pobiera ze x
ródła zasilania o napięciu 2,7 V zaledwie 10 mA
(SAW, S rf A r ). Filtr z falą powierzchniową znajduje się przy pracy w zakresie dolnym i 14 mA  w zakresie górnym. Jest to
w każdym telewizorze, generatory wykorzystujące przetwornik SAW są
o 35% mniej niż pobór prądu przez obecnie stosowane scalone stop-
stosowane w elektronice profesjonalnej, ale w technice pomiarów me- nie wejS
ciowe wykonane z arsenku galu (GaAs). r
chanicznych zastosowanie jest nowe. Przetwornik o nazwie TORQSEN-
SE brytyjskiej firmy Sensor Technology Ltd. z Banbury zasadniczo
upraszcza pomiary momentu. Przetworniki SAW są przyklejane do
wału pod kątem 45o względem jego osi (rys.) i łączone w układ półmo-
stka. Jeden z przetworników SAW generuje napięcie w.cz., drugi _ ta-
ki sam _ przetwarza odebrane sygnały ponownie w sygnał elektrycz-
ny. CzęstotliwoS
ć generowanego przebiegu zależy od odstępów mię-
dzy  zębami grzebienia wykonanego na piezoelektrycznym podłożu.
Fala powierzchniowa rozchodzi się w przetworniku prostopadle do zę-
bów, więc wszelkie zmiany odległoS
ci spowodowane zmianą wymiarów
wału powodują zmiany częstotliwoS
ci, tzn. rozciąganie przetwornika
zmniejsza częstotliwoS
ć, S
ciskanie _ zwiększa. Kiedy wał zostaje pod-
dany oddziaływaniu momentu obrotowego, na wyjS
ciach przetworników
pojawiają się sygnały, które są doprowadzane do interfejsu, gdzie mie-
rzona jest ich suma lub różnica. Podstawowym udogodnieniem w sto-
sunku do mechanicznych metod pomiaru jest tu pomiar bezkontakto-
wy. Do przekazywania sygnału z wałka służą przetworniki pojemnoS
cio-
we; jedna płytka kondensatora wiruje wraz z wałem, druga jest stacjo-
narna. Pomiar odbywa się na częstotliwoS
ciach z zakresu
100� 1000 MHz, a ma-
Naprężenia
ksymalna zmiana czę-
skrętne
stotliwoS
ci osiąga
1 MHz, czyli dokład-
Interfejs
noS
ć pomiaru momen-
tu może teoretycznie
wynosić nawet 1 ppm
(1 częS
ć na milion).
W praktycznych ukła-
Sprzęgacze
Zmierzony
w.cz
dach, przy typowej sze-
moment
rokoS
ci pasma 1 MHz,
dokładnoS
ć ogólna wy-
nosi ok. 0,1%. Jak na
ten pomiar _ jest bar-
Przewody koncentryczne
dzo duża.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
&
TECHNIKA RTV
KODOWANIE CYFROWE
SYGNAŁÓW D WIĘKOWYCH
Norma MPEG Audio Layer-3 wyróżnia kilka rodzin procesorów, rozwijane przez Fraunho-
Zastosowanie algorytmu
poziomów jakoS
ci zestawionych w tablicy 2. fer IIS.
MPEG Audio Layer-3
We wszystkich testach odsłuchowych dosko- Do stosowania w przygotowywanym syste-
nałe opinie ma kompresja z redukcją danych mie transmisji WorldSpace, Fraunhofer IIS
umożliwia nawet
w stosunku 1:12, co oznacza przepływnoS
ć po- opracował nowy koder MPEG Audio Layer-3
12-krotne zagęszczenie
jedynczego sygnału ok. 64 kbit/s. W niektórych z wykorzystaniem następujących układów
sytuacjach, przy dopuszczeniu ograniczenia scalonych:
zapisu sygnału
pasma przenoszenia do 10 kHz, doskonałą ja- 2 zmiennoprzecinkowe procesory sygnało-
akustycznego bez utraty
koS
ć dx
więku stereofonicznego można uzy- we AD21060 (Analog Devices),
skać przy kompresji nawet 1:24. 2 stałoprzecinkowe procesory sygnałowe
jego jakoS
ci.
56303 (Motorola),
szybka pamięć statyczna SRAM o pojem-
Trudne początki
roku 1987,
noS
ci 3 MB (10� 15 ns).
w ramach mię-
W początkach stosowania kodowania sygna-
dzynarodowego
łów akustycznych, nawet najbardziej potęż- Dekoder MPEG Audio Layer-3
programu EU-
ne stacje robocze potrzebowały kilku godzin na
REKA, w nie-
zakodowanie, a następnie zdekodowanie kil- Proces dekodowania sygnału dx
więkowego
mieckim instytu-
jest ustalony przez normy międzynarodowe
ku sekund muzyki. Wówczas nie było możliwe
cie Fraunhofer
ISO. Układ scalony specjalizowany, szcze-
wykorzystanie takich złożonych algorytmów
9IIS rozpoczęto
gólnie przeznaczony do zastosowań w sprzę-
w żadnym urządzeniu rynkowym. Sytuacja
prace nad radiofonią cyfrową (DAB  A -
cie powszechnego użytku powinien być moż-
ulegała szybkim zmianom, gdy tylko scalone
d Br d n ). W trakcie tych prac, w koope-
liwie jak najtańszy. Fraunhofer IIS opracował,
cyfrowe procesory sygnałowe (DSP) stawały
racji z Uniwersytetem w Erlangen, przygotowa-
we współpracy z firmą Intermetall (ITT), dwa
się dostępne. W 1993 r. koder sygnału stere-
no bardzo skuteczny algorytm zapisu sygnałów
scalone dekodery MPEG Audio Layer-3.
ofonicznego wg algorytmów opisanych nor-
dx
więkowych, który stał się podstawą normy
mą MPEG Layer-3 wymagał stosowania łań-
ISO  MPEG Audio Layer-3.
cucha pięciu procesorów (DSP), a od 1997 r.
Cyfrowy stereofoniczny sygnał dx
więkowy jest
do realizacji takiej funkcji wystarcza tylko jeden
reprezentowany przez ciąg liczb 16-bitowych
procesor sygnałowy najnowszej generacji.
(próbek) przekazywanych z częstotliwoS
cią
stanowiącą co najmniej dwukrotnoS
ć najwięk-
szej częstotliwoS
ci sygnału oryginalnego, np. Koder MPEG Audio Layer-3
44,1 kHz w przypadku płyt kompaktowych lub
48 kHz w przypadku magnetofonów cyfro- Międzynarodowa norma ISO MPEG Audio
wych. Oznacza to, że w ciągu jednej sekundy Layer-3 okreS
la format skompresowanych da-
trwania stereofonicznego sygnału dx
więko- nych cyfrowego sygnału dx
więkowego i proces
wego przekazuje się 2 x 16 x 44100 = 1411200 dekodowania, ale nie definiuje S
ciS
le procesu
bitów, co oznacza koniecznoS
ć zapewnienia kodowania. Tym sposobem realizacja proce-
Rys. 1. Kodery sygnałów dx
więkowych opracowa-
przepływnoS
ci binarnej ponad 1,4 Mbit/s. su kodowania okreS
la wynikową jakoS
ć odtwa-
ne przez Fraunhofer IIS
Zastosowanie wymienionego algorytmu umoż- rzania dx
więków. Takie podejS
cie umożliwia
liwia zagęszczenie zapisu cyfrowego sygnału wprowadzanie ulepszeń do układu kodowania
Pierwszy opracowano w 1995 r., a drugi
akustycznego nawet 12-krotne bez utraty jego dx
więków zgodnie z normą i bez potrzeby wy-
w 1997  (tablica 4), składają się z jądra w po-
jakoS
ci. Kompresję 24-krotną i większą uzysku- miany istniejących dekoderów.
staci DSP, komórek pamięci (RAM oraz ROM),
je się przy zachowaniu jakoS
ci lepszej od uzy- Algorytmy cyfrowego kodowania i dekodowa-
szeregowego interfejsu oraz generatora zega-
skiwanej przy prostym ograniczaniu liczby nia sygnałów dx
więkowych, takie jak MPEG
rowego. Dalsze wykonania scalonych dekode-
próbek lub częstotliwoS
ci próbkowania. Wszy- Audio Layer-3, są asymetryczne. Oznacza to,
rów są przygotowywane w firmach SGS Thom-
stko to jest realizowane przy wykorzystaniu że kodowanie wymaga dużo więcej operacji
son i ITT, będą stosowane wewnątrz odbiorni-
techniki kodowania percepcyjnego opartej na obliczeniowych niż dekodowanie. Na rys.1
ków nowego cyfrowego satelity nadawczego
dokładnym poznaniu odbioru muzyki przez przedstawiono kilka wykonań kodera sygnałów
systemu WorldSpace.
ludzki zmysł słuchu. dx
więkowych opracowywanych przez Frau- W celu urzeczywistnienia dekodera MPEG
Zastosowanie kodowania opisanego w nor- nhofer IIS, dokumentujących jego rozwój od ro- Audio Layer-3 niezbędne jest spełnienie zastę-
mie MPEG Audio umożliwia uzyskanie różnych ku 1993. Pierwsza wersja kodera zawierała
pujących wymagań:
stopni kompresji (tabl. 1) przy zachowaniu ja- pięć procesorów sygnałowych (DSP) i wiele
moc obliczeniowa _ 24 MIPS
koS
ci odtwarzania odpowiadającej  krystalicz- układów pamięciowych. Najnowsze rozwią- pojemnoS
ć pamięci danych
nemu dx
więkowi płyty kompaktowej . Przy za- zanie zawiera pojedynczy procesor sygnało- RAM _ 4,5k słów
chowaniu efektów stereofonicznych i ograni- wy na karcie PCI do komputera osobistego. Na
ROM _ 2,5k słów
czeniu pasma przenoszenia, wymienione algo- karcie znajduje się 18-bitowy przetwornik pojemnoS
ć pamięci programu
rytmy umożliwiają uzyskanie akceptowalnej analogowo-cyfrowy oraz cyfrowy koder dx
wię- ROM _ 2k do 4k słów
jakoS
ci odtwarzania przy bardzo małych prze- kowy z procesorem sygnałowym DSP 56301 długoS
ć słowa _ 20 bitów
pływnoS
ciach. Algorytm MPEG Audio Lay- taktowanym z częstotliwoS
cią 80 MHz oraz Ze względu na względnie mały stopień skom-
er-3 jest najbardziej skuteczny. Przy żądanej statyczne pamięci (SRAM) o czasie dostępu plikowania dekoderów najbardziej są zaleca-
jakoS
ci wymaga najmniejszej przepływnoS
ci 9 ns. W tablicy 3 przedstawiono kilka kolejnych ne realizacje z wykorzystaniem cyfrowego
sygnałów cyfrowej muzyki. realizacji kodera przy wykorzystaniu różnych procesora sygnałowego. Takie procesory mo-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
'
gą być wykorzystywane do realizacji dodatko- nie odwiedza kilkaset tysięcy osób, jest ona
wych zadań, takich jak korekta błędów lub tym samym najczęS
ciej odwiedzaną stroną
multipleksowanie danych. muzyczną na S
wiecie.
Obecnie gotowe odtwarzacze muzyki cyfrowej W Polsce trwają obecnie dyskusje na tematy
zakodowanej w formacie MP3 są osiągalne prawne. Prawnicy twierdzą, że umieszczenie
w dwóch postaciach: jako odtwarzacze progra- utworu w formacie MP3 na serwerze jest to
mowe używane w komputerach osobistych, tzw. osobisty użytek, jednak pod warunkiem nie
w systemie operacyjnym Microsoft Windows pobierania opłat za jego S
ciągnięcie. Trwają
98 i bezpłatnie na różnych stronach WWW obecnie spory dotyczące zakwalifikowania
oraz jako rozwiązania sprzętowe z procesorem operacji  kopiowania pliku . Czy jest to  nada-
sygnałowym i szybką pamięcią FLASH o po- wanie (jak w radio do odbiorcy płyną dane sta-
jemnoS
ci 32 MB, osiągalne w Europie (najta- nowiące treS
ć utworu i można słuchać go
niej w sklepach wolnocłowych) za kwotę ok. w czasie rzeczywistym, nie jest on rozprowa-
160 Euro, czyli ok. 640 złotych. dzany na żadnym fizycznym noS
niku) czy też
 dystrybucję (kopiowanie danych z jednego
dysku na drugi).
Nagrania muzyczne MP3
W przypadku tradycyjnych płyt kompakto- Odtwarzacz MP3 typu
wych, kupujący dokonuje wyboru między pi-
Rio PMP300 firmy Diamond
Rys. 2.
racką płytą za 10� 15 zł lub oryginalną za
Odtwarzacz muzyki
30� 50 zł. Można zatem stać się legalnym po- Rio PMP300 firmy Diamond jest jednym
skompresowanej Rio PMP300 firmy Diamond
siadaczem płyty ulubionego zespołu. z pierwszych na S
wiecie przenoS
nym odtwa-
W przypadku nagrań w formacie MP3 obecnie rzaczem cyfrowej muzyki skompresowanej
piowanie nagrań z serwerów muzycznych.
brak jest wytwórców legalnych, królują, jako w formacie MP3. Jest rozwiązaniem czysto
bardziej sprawni organizacyjnie, piraci  pro- półprzewodnikowym, w którym do przecho- Ostatni pakiet zarządza danymi, tworzy wyka-
zy nagrań oraz ich katalogi.
ducenci nielegalni. Na giełdach są oferowane wywania danych muzycznych jest stosowana
całe albumy wielopłytowe, np. wszystkie nagra- szybka pamięć statyczna Flash. Takie rozwią- WielkoS
ć listy utworów, jakie mogą być na-
nia zespołu ABBA  dziesięć płyt CD-A, w po- zanie ma same zalety: nie ma częS
ci rucho- grane w formie cyfrowej w pamięci odtwarza-
cza Rio jest zależna od dwóch czynników:
mych (odtwarzanie bezprzerwowe, odporne na
staci jednej nagranej płyty CD-R w cenie 30 zł.
Na wielu serwerach internetowych jest prze- wstrząsy), wielokrotny zapis na tym samym no- pojemnoS
ci pamięci i jakoS
ci nagrywanej mu-
zyki. Możliwy jest wybór jednego z trzech po-
S
niku, małe wymiary (urządzenia przenoS
ne)
chowywana muzyka cyfrowa w postaci zbiorów
i bardzo mały pobór mocy (długi czas użytko- ziomów jakoS
ci i związanych z nimi wyma-
formatu MP3. Początkowo firmy fonograficzne
usiłowały zakwalifikować MP3 jako format pi- wania baterii). Wyposażenie odtwarzacza sta- ganych przepływnoS
ci:
nowią elementy i oprogramowanie umożliwia- bliska jakoS
ci radia FM (56� 64 kbit/s),
racki. W USA _ kraju najsurowszych przepisów
bliska jakoS
ci CD (96 kbit/s),
prawa autorskiego stowarzyszenie wytwór- jące tworzenie własnych zestawów nagrań
CD (112� 128 kbit/s).
ców płyt (RIAA) wytoczyło proces firmie Dia- oraz oczywiS
cie słuchawki.
W celu okreS
lenia czasu trwania zapisywa-
Oprogramowanie odtwarzacza Rio składa się
mond domagając się wstrzymania dystrybucji
z trzech pakietów programowych. Każdy słu- nych utworów muzycznych lub innych sygna-
odtwarzacza Rio. Jednak proces został prze-
łów dx
więkowych należy skorzystać z poniż-
ży do S
ciS
le okreS
lonego celu. Pierwszy z nich
grany, a odtwarzacz Rio PMP300 (rys. 2) na-
szego wzoru:
umożliwia tworzenie własnej kolekcji nagrań
leży do najpopularniejszych na S
wiecie.
MP3 z posiadanych płyt kompaktowych, ina- Czas odtwarzania [s] = 8 x 1024 x M/S
Firmy internetowe osiągają na giełdzie w USA
czej mówiąc umożliwia ich archiwizację. Dru- w którym:
coraz większe notowania, a ceny akcji wy-
gi pakiet służy do połączeń z Internetem i ko- M _ pojemnoS
ć pamięci [MB])
twórni płytowych maleją. Przemysł fonograficz-
S _ przepływnoS
ć [kbit/s].
ny stara się szybko naprawić błędy
Po podstawieniu danych, np. M =
wynikające ze zlekceważenia Interne- Tablica 1. Stopień kompresji i przepływnoS
ci sygnałów
32 MB i S = 128 kbit/s otrzymuje się
tu jako S
rodka dystrybucji nagrań mu-
czas odtwarzania muzyki 2048 s,
zycznych.
czyli 34 minuty i 8 sekund. Przy za-
Wszystko na to wskazuje, że MP3 stał
Tablica 2. Stopień kompresji i przepływnoS
ci sygnałów wg normy MPEG
pisie z mniejszą przepływnoS
cią,
się muzycznym standardem Interne-
Audio Layer-3
np. 64 kbit/s czas odtwarzania prze-
tu. Oto kilka danych dotyczących for-
kroczy 1 godzinę.
matu MP3:
Muzyka klasyczna, a także opero-
liczba zainstalowanych na S
wiecie
wa wymaga stosowania najwyż-
odtwarzaczy programowych i sprzęto-
szej jakoS
ci i związanej z nią prze-
wych jest szacowana na kilkanaS
cie
pływnoS
ci, natomiast w przypadku
milionów,
popularnej muzyki instrumentalnej
programowy odtwarzacz MP3 jest Tablica 3. Kodery ISO MPEG Audio Layer- 3 opracowane w Fraunhofer IIS
wystarczy jakoS
ć  bliska CD . Mu-
częS
cią systemu operacyjnego Win-
zyka popularna, wraz z nagraniami
dows 98,
solistów może być nagrywana  z ja-
Microsoft prowadzi działania na rzecz
koS
cią radia FM , bez wyczuwal-
zintegrowania formatu MP3 z syste-
nej utraty jakoS
ci, z przepływno-
mem operacyjnym komputerów kie-
S
cią 64 kbit/s.
szonkowych Windows CE,
Zmniejszenie wymagań jakoS
cio-
dotychczas powstało wiele modeli
wych, zejS
cie do poziomu jakoS
ci
sprzętowych, przenoS
nych odtwarza-
Tablica 4. Dekodery ISO MPEG Audio Layer- 3 opracowane w Fraunhofer
porównywalnej z radiem AM
czy MP3; proukowane są m.in. przez
IIS
i zastosowanie przepływnoS
ci
firmy Samsung, Diamond Multimedia
32 kbit/s prowadzi do dalszego wy-
oraz CreativeLabs; firma Diamond
dłużenia czasu nagrania, który mo-
w ciągu pierwszych trzech miesięcy
że osiągnąć nawet ponad dwie go-
dystrybucji sprzedała ponad 100 tys.
dziny.
egzemplarzy odtwarzaczy,
najpopularniejszą stronę internetową
Cezary Rudnicki
o MP3 - http://www.mp3.com codzien-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
ELEKTRONIKA w RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
Prosty układ zdalnego
sterowania podczerwienią,
UNIWERSALNY
w którym jako nadajnik
wykorzystano częS
ć
nadawczą sterownika
UKŁAD ZDALNEGO
bezprzewodowego,
tzw. pilota od telewizora,
a jako odbiornik  STEROWANIA
klasyczny moduł
ny scalony odbiornik podczerwieni TFMS 5360,
pamiętać o dołączeniu rezystorów do wyjS
ć
odbiorczy zdalnego
zawierający w jednej obudowie fotodiodę PIN
P1.0 i P1.1 ( R4 i R5), gdyż są one jednocze-
sterowania współpracujący
zintegrowaną z soczewką, wzmacniacz se- S
nie wejS
ciami komparatora analogowego bez
z mikroprocesorowym lektywny (z filtrem pasmowym) i demodulator.
wewnętrznych aktywnych rezystorów typu
Układ scalony wymaga doprowadzenia jedy-  pull-up . Elementy C2, C3, C4, C5, R3, i KR1
dekoderem nadawanych
nie napięcia zasilania do końcówek 1 i 3 (od- tworzą typowy zestaw elementów zewnętrz-
kodów cyfrowych.
powiednio +5 V i masa). Na wyjS
ciu 2 w mo- nych niezbędnych do działania mikrokompu-
mencie odbierania zmodulowanego sygnału
tera. CzęstotliwoS
ć rezonatora kwarcowego
ardzo często podczas podczerwieni pojawia się szeregowy ciąg bitów
wynosi 11,059 MHz, co umożliwia prostą ob-
realizacji własnych przesyłanego kodu o poziomach TTL. W ce- sługę wewnętrznego portu szeregowego.
projektów urządzeń lu uniknięcia impulsowego poboru prądu z za- Kluczowym elementem całego układu odbior-
elektronicznych poja- silacza i związanych z nim zakłóceń mogących
nika zdalnego sterowania jest program zapisa-
wia się potrzeba ich przenosić się po S
cieżkach, zastosowano filtr
ny w pamięci. Jego podstawowym zadaniem
zdalnego sterowania, składający się z elementów C1 i R1. Rezystor
jest wykrycie początku transmisji kodu naci-
jednak opracowanie R2 stanowi obciążenie stopnia wyjS
ciowego
S
niętego klawisza z odbiornika podczerwieni,
*całego układu nadaw- układu i zapewnia zmiany napięcia na wyj- wprowadzenie całego kodu do pamięci oraz
czego i odbiorczego toru podczerwieni oraz S
ciu odbiornika podczerwieni odpowiadające
zdekodowanie i wykonanie wybranej funkcji.
opracowanie kodów sterujących jest zada- poziomom TTL.
Program został napisany w języku C. Obejmu-
niem doS
ć skomplikowanym, co może sku- Jako dekoder sygnałów nadawanych z pilota,
je kilka zasadniczych procedur (funkcji): n -
tecznie odstraszać od samodzielnej realizacji w celu minimalizacji wielkoS
ci całego odbior- j j(), (), r b (), () oraz program
takiego układu. nika, zastosowano jednoukładowy mikroste- główny* n(). W procedurze n j j() są usta-
ródłem kodowanych sygnałów podczerwie- rownik (mikrokomputer jedniukładowy) firmy At- lane wartoS
ci początkowe linii portów wej-
ni jest pilot od dowolnego współczesnego te- mel typu AT89C2051, w obudowie DIL20,
S
cia/wyjS
cia, programowane są parametry po-
lewizora. W większoS
ci przypadków, w tego ty- zgodny programowo z rodziną MSC-51. Zawie- rtu szeregowego, ustalany jest tryb pracy licz-
pu układach, jest wykorzystywany popularny ra on wbudowaną pamięć programu typu Flash
ników oraz systemu przerwań. Funkcja ()
standard kodowania sygnałów sterowania o pojemnoS
ci 2 kB oraz 15 linii wejS
ć/wyjS
ć, co
jest procedurą obsługi przerwania od pierwsze-
RC5, przeznaczony do transmisji danych umożliwia zrealizowanie 15 funkcji w stero- go zbocza ujemnego sygnału odbieranego
w podczerwieni. Po naciS
nięciu dowolnego wanym urządzeniu. ObciążalnoS
ć wyjS
ć jest
z odbiornika podczerwieni podłączonego do
klawisza na klawiaturze pilota, jest genero- znacznie większa niż w przypadku klasyczne- wejS
cia INT0 mikrokontrolera. Po wykryciu
wany 14-bitowy kod zawierający 2 bity starto- go układu 51 (maksymalnie 20 mA w stanie ni- pierwszego bitu są blokowane przerwania od
we, bit S
wiadczący o przytrzymaniu klawisza, skim), dzięki czemu można bezpoS
rednio ste- wejS
cia INT0, a następnie jest ustalana wartoS
ć
5-bitowy adres urządzenia i 6-bitowy kod prze- rować np. LED, bez koniecznoS
ci stosowa- początkowa licznika T0, generującego prze-
syłanej komendy. Format kodu RC5 przed- nia dodatkowych elementów. Należy jedynie
rwania, wyznaczające punkty próbkowania
stawiono na rys.1. Czas trwania jednego bitu
wynosi 1,778 ms, a odstęp między kolejnymi
kodami wynosi około 114 ms.
W celu uzmiennienia sygnału bity ramki są
kodowane bifazowo, gdzie jedynka logiczna
zastąpiona jest parą bitów 01, a zero logiczne
zastąpione jest parą bitów 10 (rys.2).
Dodatkowo, w celu uniknięcia wpływu za-
kłóceń na transmisję stosuje się modulację
Rys. 1.
przesyłanego sygnału podczerwonego sygna- Format ramki
kodu RC5
łem o częstotliwoS
ci rzędu kilkudziesięciu kilo-
herców. Odbiornik optyczny, współpracujący
z pilotem, musi być dopasowany do długoS
ci
fali generowanego promieniowania (typowo
kolejnych bitów w ramce i odblokowywane
0,95 � m), do częstotliwoS
ci modulacji (typowo
jest przerwanie od tego x
ródła. Przerwania
36 kHz) oraz musi rozpoznawać kody wysyła-
generowane przez licznik są obsługiwane
ne przez pilota zgodnie ze standardem RC5.
w funkcji r b (). Po wystąpieniu przerwania
Schemat układu odbiornika zdalnego sterowa-
jest odczytywany stan wejS
cia INT0 i aktuali-
nia jest przedstawiony na rys. 3. Jako przetwor-
zowany numer odczytanej próbki. Następnie
nik sygnałów promieniowania podczerwonego
* Zainteresowani mogą skopiować program ze strony
na sygnał elektryczny zastosowano popular-
Rys. 2. Kodowanie bitów
WWW naszego pisma
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
stępnego ciągu danych z odbiornika podczer-
wieni.
Dodatkowe funkcje programu nazwane -
b j (), j() i r () są przeznaczone do
sterowania przykładowych układów wykonaw-
czych.
W zależnoS
ci od potrzeb, po zdekodowaniu ko-
du konkretnego klawisza w funkcji () na
wyjS
ciu mikrokomputera może pojawić się
stan logiczny 0 lub 1 albo impuls o odpowie-
dniej polaryzacji i czasie trwania. Po włącze-
niu zasilania urządzenia stany poszczegól-
nych wyjS
ć muszą przyjmować wartoS
ci nieak-
tywne, aby nie powodować przypadkowego
włączenia żadnego układu wykonawczego.
Na rys.4 przedstawiono przykłady zastoso-
wania opisanego odbiornika podczerwieni do
sterowania różnych elementów wyjS
ciowych.
Do ich obsługi służy funkcja klawisze() i frag-
ment głównego programu  n().
Układ 1 steruje włączaniem i wyłączaniem
Rys. 3. Schemat odbiornika
diody S
wiecącej LED. Do sterowania służą
klawisze pilota: _ włączenie i 2 _ wyłączenie,
wywołujące wpis do zmiennej LED, reprezen-
tującej port P1.7, wartoS
ci 0 lub 1.
Układ 2 steruje włączaniem i wyłączaniem
w przypadku wystąpienia próbki na S
rodku odczytany kod jest wysyłany przez interfejs RS-
buzera (brzęczyka) z wewnętrznym generato-
połówki bitu jej stan jest zapisywany w zmien- 232 w postaci binarnej oraz w kodzie hex, co
rem. Do sterowania służą klawisze _ włącze-
nej . Dalej, po sprawdzeniu czy odczyta- pozwala po podłączeniu komputera z odpowie-
nie i _ wyłączenie powodujące wpis do
no ostatnią próbkę, wyłączane są przerwa- dnim programem monitorującym wejS
cie sze-
zmiennej BUZ, reprezentującej port P1.6, war-
nia, aktualizowana jest maska przerwań i na- regowe, kontrolować kody klawiszy naciska-
toS
ci 0 lub 1.
stępuje zatrzymanie licznika. Potem, gdy for- nych na pilocie. Następnie wywoływana jest
W układzie 3 uzyskuje się sterowanie ruchem
mat odczytanej ramki jest poprawny, analizu- funkcja (), w której dekodowane są ko-
silnika krokowego, za pomocą klawiszy _
jemy czy jest ona nowa, czy też powtórzona, dy klawiszy i bezpoS
rednio wykonywane są
obrót w prawo i _ obrót w lewo. Po wykryciu
tzn. czy klawisz na pilocie jest naciS
nięty i przy- funkcje im przyporządkowane. Dalej nastę-
tych komend program aktualizuje zmienną
trzymany. Wynik sprawdzenia jest wpisywany puje ponownie powrót do funkcji r b (), która
i wywołuje funkcje r (), która powodu-
do zmiennej r , a kod odczytanego znaku do kończy się włączeniem systemu przerwań,
je doprowadzane napięcia do uzwojeń silnika
zmiennej d. Dodatkowo w funkcji r b (), dzięki czemu staje się możliwe wykrycie na-
krokowego przez linie portu P1.2� P1.5.
Układ 4 zapewnia konwersję sygnału TTL
z wyjS
cia portu szeregowego mikrokontrolera
na poziomy odpowiadające standardowi RS-
1) 3) 232C. Wysyłaniem bajtów steruje funkcja pi-
2)
b j (), lecz możliwe jest również wysyłanie
danych przy użyciu standardowych funkcji ję-
zyka C np. r n f().
Włączanie i wyłączanie przekax
nika (układ
5) jest sterowane klawiszami _ włączenie i 4
_ wyłączenie, przez wpis do zmiennej K ,
reprezentującej port P1.6, wartoS
ci 0 lub 1.
W układzie 6 odbywa się sterowanie prędko-
S
cią obrotową silnika liniowego przez zmianę
współczynnika wypełnienia przebiegu prosto-
kątnego generowanego na wyjS
ciu P3.3 mikro-
4)
sterownika. Do sterowania służą klawisze 9 _
5)
zwiększenie prędkoS
ci i 0 _ zmniejszenie pręd-
koS
ci, powodujące modyfikację zmiennej .
Przedstawione przykłady sterowania różny-
mi elementami wykonawczymi mogą stanowić
podstawę do zastosowania odbiornika pod-
czerwieni w wielu samodzielnie realizowanych
lub modernizowanych urządzeniach elektro-
nicznych. Szczegółowa analiza programu
6)
umożliwi, po odpowiednich modyfikacjach,
dostosowanie sygnałów sterujących do wy-
magań sterowanego urządzenia.
Rys. 4. Przykłady zastosowania układu do sterowania:
LED (1), buzera (2), silnika krokowego (3), urządzenia z
wejS
ciem RS-232 (4), przekax
nika (5), silnika liniowego (6)
Marcin Muszkowski
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
ELEKTRONIKA w RÓŻNYCH ZASTOSOWANIACH
MODUŁ ZAPŁONOWY GL-226
FIRMY OBREM-ELEKTRONIKA(1)
Do cinquecento 700, o u je t pr e nac on o in talo ania ko nienie je o prac o anik napi cia a ila
mor e ilniko ej amocho u. D i ki po a j ce o po c a ja
Fiata 126 EL i ...
eniu t po e końc ko e c e to o tabili ator napi cia o i k onej o por
samochodu rajdowego
ane motor acji je t mienn mo u em no ci na ia anie iln ch p l elektroma ne
to o an m amocho ach cin uecento t c n ch i bar o ma m pa ku napi cia,
o u 22 je t i fiat 2 . eneruj c na o mikroproce ora
mikroproce oro o u pe nia ma ania norm iat 9.9 2 8 impul ieci pok a o ej, kt re mo b a
m, tat c n m i iat 9.9 2 8/ . k ci prac mikroproce ora po o uj na kr t
uk a em ap o ki c a bloka mikroproce ora, po c m na
no m o u t puje pono ne c enie c te o ju a
Dane
c lin ro e o il ilania i i ent fikacja ac na i o no a
konstrukcyjno-technologiczne
nika ben no e uk a obr bki na ej cio ch i te
o be tr ku o u ap ono 22 o ta aprojekto a ro ania topniem moc , popr e on uk a
pali a. Uk a p pracuje na t puj c mi n O ro ku Ba a c o Ro ojo m i em a aptac jn m, kt r normali uje na
elementami temu ap ono e o kroelektroniki i Re tor rako ie i je t c ujnika pr ko ci obroto ej a u korbo
c ujnikiem pr ko ci obroto ej i po o enia pro uko an pr e OBR lektronika Sp. e o i popra ia o porno mo u u na a
a u korbo e o, t p S N 8D M n M r - o.o. rako ie. o u r . je t kona k cenia
lub PW In r n technolo i h br o rubo ar t o , ar tor , kon en ator i okonapi
u tano m c ujnikiem po ci nienia na po o u ceramic n m. Daje to opt mali a cio e io enera, kt re t umi ar no a
o re tancji t ku 5 &! cj termic n i obr nie a o no . o u a k cenia pr e o taj ce i o mo u u pr e
ce k ap ono BA 8 M n iera na t puj ce po e po ob a ilania, jak i pr epi cia po taj ce
M r , Bia et lub po obn mikroproce or o architektur e 8 5 teru po c a impul o ej prac końco e o topnia
ko em na o m tr ema bami. j c prac mo u u, a ape niaj c unie ale mo u u.
Rys. 1. Schemat modułu GL-226
 !
W po a on mikroproce oro ej pro u ce ka nie mo e o a a ca ej
mo u 22 tem ap o ener ii . Spa ek pr ko ci obroto ej poni ej
no amocho u a iera po j 8 obr/min po o uje pono ne c enie
n ce k WN, c ujnik pr ko ci ap onu. a 2, m je t u talon pr e pro
obroto ej, c ujnik po ci nienia ucenta ce ki.
ora ko o na o e r . 2 . Bloka a pr e c ania kr ch po ci nie
W pami ci mikroproce ora api nio ch ra ie nie c enia i c ujnika
ane map , ujmuj ce ale po ci nienia pr pa ku pr ko ci obroto ej
no ci mi pr ko ci obroto poni ej 2 obr/min.
, po o eniem a u korbo e S na te to , tr aj c o ru ie o ba
o i po ci nieniem kanale o na kole na o m.
loto m a nika a k tem pr e W c anie ce ki a e po pier m
enia ap onu. Dane te u bie na kole na o m.
o enero ania pr e mo u Wiele mo li o ci tabili acji c a u
o po ie nim momencie na c enia ce ki pr nara taj c m i opa aj c m
pi po o uj c ch pr e kok i kr boc u na u ba. W c anie ce ki a
Rys. 2. Moduł GL-226 w systemie zapłonowym samochodu
mi elektro ami iec i a kre ie po ej 9 obr/min o b a i na
p on mie anki. nara taj c m boc u na u ba, c a
nie a
a na opa aj c m boc u na u ba, je li
MożliwoS
ci
ce ka a i ju na ci
funkcjonalne modułu
b po na ceniu i ce ki, je li na t pi o c e
ak pomniano na poc tku, niej ni 5 m o opa aj ce o boc a na
mo u je t pr to o an o a u ba
mocho cin uecento i fiat c po up ie 5 m o opa aj ce o boc a
2 , i ki o po ie niemu na u ba, je li ce ka nie a i je
o c eniu proce ora o truk c e na ci .
tur proce ie pro ukcji mo u u,
umo li iaj cemu reali acj pro
Działanie modułu
ram a art ch proce or e
r ne map ilnika i r ne al o Samoch ilnikiem uc lin ro m mu i
r tm ia ania . o u ten a b po a on ko o na o e r . ,
pe nia kt re obraca i pra o. ujnik naj uje i
Stabili acj c a u c enia miej cu o nac on m P. D i ki nier
ce ki nie ale nie o mian na n m o le o ciom k to m mi bami,
pi cia a ilaj ce o. mikroproce or a e i ent fikuje a ci
W c anie i kr pr u ta io b i o nie o ro poc na pr elic anie pr e
n m pro u 8 obr/min. Pr ten enia ap onu. Do i ent fikacji u 2o.
je t pro a on o pro ramu na te to mi na ami b
mikroproce ora i na c enie mo i 2. b pro a a poc tko e pr e
na o mieni . e ro tem pr enie ap onu.
ko ci obroto ej kraca i c a
mi impul ami, ale c a tr a
Rys. 3. Rozpoznawanie położenia wału korbowego nia i kr po o taje ta ok. 2,
a ko o na o e la ilnika 2 c lin ro e o, b ro ini cie ko a,
m o ch ili c enia. Pr
c na j cio c ujnika po o enia a u korbo e o
Jacek Austyn
8 obr/min ilnik a nie po
KONKURS IM. PROF. M. POŻARYSKIEGO
KONKURS IM. PROF. M. POŻARYSKIEGO
Ro tr ni t o ta onkur im. prof. . Po ar kie o na najlep e
II prof. r hab. in . An r ej Napieral ki i r in . Toma Po niak a
art ku amie c one c a opi mach S P 998 r. ur onkur art ku pt. No e tren ener oelektronice , opubliko an lek
tronice nr 4 998 r.
u, po pr e o nict em prof. iec a a Herin a, oni o e
II oc. r in . Stefan anu e ki i m r in . Stani a Serafin a c kl
najlep ch art ku . Na ro otr mali
art ku po p ln m t tu em Uk a nap o e o re ulo anej
I r in . R ar Bartnik a autor t o lub p autor t o c klu ar
pr ko ci , opubliko an Wia omo ciach lektrotechnic n ch nr
t ku Anali a p u opalania na efekt no ekonomic n
, 8, 9, , 2 998 r.
elektrociep o ni a o o paro ej , Anali a p u termic n ch pa
III prof. r hab. in . an ak miuk a art ku pt. Aktualne proble
rametr prac c ci paro ej uk a u a o o paro e o na je o efek
m bu o i ek ploatacji c nik okonapi cio ch , a
t no ekonomic n , e no tko e ko t t ar ania ener ii
mie c on Pr e l ie lektrotechnic n m nr 998 r.
elektr c nej i cieplnej uk a ach a o o paro ch , Anali a por
III prof. r hab. acek So no ki a c kl art ku pt. ja i ko na
na c a efekt no ci ekonomic nej t ar ania ener ii cieplnej
pr e o nict a i je o kor tanie , opubliko an lektroni acji
a ilan ch a em elektrociep o ni a o o paro ej i kot o ni ,
nr , 8, 9, , 2 998 r.
o t t ar ania ciep a i ener ii elektr c nej a ilan ch a em
III r in . l bieta An rukie ic a art ku pt. ar anie abe pie
iemn m ma ch uk a ach kojar on ch ora ich efekt no ekono
c eniem temu informac jne o , amie c on Pr e l ie Teleko
mic na , amie c one o ner et ce nr , 2, 5, 8, 9 998 r.
munikac jn m Wia omo ciach Telekomunikac jn ch nr 998 r.
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
H
"
PORADNIK ELEKTRONIKA
PROGRAM DO SYMULACJI UKŁADÓW
ELEKTRYCZNYCH _ ELEKTROSYM V.2.0
niach: stałym, sinusoidalnym, prostokątnym, rystyki amplitudowe (rys.3), fazowe oraz wykre-
Obecnie na rynku
trójkątnym, piłokształtnym), sy biegunowe na płaszczyx
nie zespolonej.
oprogramowania
x
ródła sterowane, Jedną z funkcji programu jest symulowanie
technicznego zawory energoelektroniczne (diody, tyry- wskazań mierników elektrycznych. Użytkow-
story, tranzystory), nik może wybrać odpowiedni kompromis mię-
nie ma wielu
silnik prądu stałego, dzy szybkoS
cią, a dokładnoS
cią obliczeń. Na-
u niwersalnych programów
sprzężenia magnetyczne i inne. leży przy tym zauważyć, że nie trzeba wpisy-
Każdy z elementów jest charakteryzowany wać bezpoS
rednio wartoS
ci kroku, co nie dla
do symulacji obwodów
przez zestaw parametrów, które mogą być każdego byłoby łatwe do okreS
lenia, lecz wy-
elektrycznych, które
modyfikowane, co umożliwia użytkownikowi starczy ustawić suwak znajdujący się w polu
jednoczeS
nie byłyby praktycznie dowolne modelowanie każdego dialogowym symulacji w odpowiedniej pozycji.
elementu. Na przykład,  ródło napięciowe Program automatycznie ustala wartoS
ć kroku
łatwe w obsłudze.
może posłużyć jako akumulator samochodo- obliczeniowego na podstawie czasu symula-
WłaS
nie dlatego
wy (parametry: wymuszenie stałe, U = 12 V) cji oraz ustawienia opisywanego suwaka. Wy-
lub jako gniazdko elektryczne w domu (para- nikiem przeprowadzenia procesu symulacyj-
opracowano program
metry: wymuszenie sinusoidalne, U = 220 V, f = nego jest zapisanie do pamięci wirtualnej kom-
ElektroSym  przyjazny
50 Hz). putera wszystkich potencjałów węzłowych
dla użytkownika symulator Program umożliwia generowanie przebiegów oraz wszystkich prądów gałęziowych badane-
czasowych dowolnych napięć, prądów i mocy go obwodu. W ten sposób użytkownik może
obwodów elektrycznych
badanego obwodu (rys.2), a dla silnika rów- oglądać dowolne przebiegi napięć, prądów
i energoelektronicznych.
nież prędkoS
ci obrotowej. Ponadto istnieje moż- i mocy po jednokrotnym przeprowadzeniu sy-
liwoS
ć badania transmitancji napięciowej ukła- mulacji.
dów pasywnych  uzyskujemy wtedy charakte- Program udostępnia również funkcję kontynu-
rogram pracuje w standar-
dowym systemie operacyj-
nym Microsoft Windows.
Cechuje go przejrzysty in-
terfejs graficzny, który
w znacznym stopniu przy-
czynia się do łatwoS
ci ob-
2sługi. Tworzenie schema-
tu obwodu elektrycznego odbywa się całkowi-
cie graficznie.
Rys. 1.
W celu narysowania obwodu elektrycznego
Schemat
wystarczy wstawić do obszaru roboczego od-
układu
powiednie elementy  wybierając je z bibliote-
energo-
ki znajdującej się z lewej strony okna, przez elektronicznego
kliknięcie w odpowiednim miejscu obszaru ro-
boczego  oraz wykonać połączenia wsta-
wiając przewody i węzły. Wstawiane obiekty są
automatycznie dopasowywane do siatki obsza- Rys. 2.
ru roboczego, której rozmiar może być zmie- Przebiegi
niany. Program umiemożliwia wstawiania czasowe
dwóch elementów w to samo miejsce, co za- napięcia,
pobiega powstawaniu niejasnoS
ci i niejedno- prądu i mocy
znacznoS
ci w interpretacji schematu. Przy-
kład schematu układu energoelektronicznego
przedstawiono ma rys.1.
Interfejs zawiera różne funkcje edycji schema-
tu, takie jak obracanie, przesuwanie, kopiowa-
nie oraz usuwanie obiektów pojedynczych lub
zgrupowanych. Istnieje możliwoS
ć wyS
wietla-
nia nazwy elementu, strzałek prądu i napięcia
związanych z danym elementem.
Biblioteka programu ElektroSym jest uniwersal-
nym zbiorem elementów elektrycznych. Zawie-
ra ona następujące rodzaje elementów:
idealne i nieliniowe elementy R, L, C,
x
ródła napięciowe i prądowe (o wymusze-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
 #
owania symulacji czasowej, czyli otrzymywa-
nie przebiegów występujących w układzie po
chwili zakończenia bieżącej symulacji
z uwzględnieniem warunków początkowych
z niej wynikających. WyS
wietlane wykresy ma-
ją automatycznie dobieraną skalę wartoS
ci,
co zwalnia użytkownika z koniecznoS
ci jej
przewidywania. Taka opcja jest ustawiona do-
myS
lnie, jednak w razie potrzeby istnieje moż-
liwoS
ć ręcznego wyboru skali.
Program wyposażony jest w interakcyjną po-
moc przy tworzeniu schematu i przeprowa-
dzaniu symulacji. System pomocy podzielony
jest na dwie częS
ci: strony tematyczne opi-
sujące szczegółowo całoS
ć programu, jego
cechy i funkcje, oraz pytania i odpowiedzi
związane z najważniejszymi zagadnieniami.
Działanie programu jest oparte na wykorzysta-
niu podstawowych praw elektrotechniki, ta-
kich jak dwa prawa Kirchhoffa i prawo Ohma.
Utworzony graficznie schemat obwodu elek-
trycznego jest automatycznie przetwarzany
na model matematyczny o stałej strukturze,
Rys. 3. Charakterystyki częstotliwoS
ciowe filtrów: dolno-, S
rodkowo- i górnoprzepustowego
której analiza odbywa się metodą potencjałów
węzłowych. Stosowane są uogólnione mode-
le dyskretne elementów elektrycznych, sto-
Program jest przeznaczony do badania dowol-
go pełnymi możliwoS
ciami programowania
warzyszone z algorytmem całkowania nume-
obiektowego i optymalizacji kodu x
ródłowe- nych obwodów elektrycznych, a szczególnie
rycznego (algorytm interpolacyjny Eulera). Me-
go przyczyniło się do zapewnienia dużej szyb- dobrze sprawdza się w układach energoelek-
toda potencjałów węzłowych umożliwiła upro-
koS
ci działania. tronicznych. Symulacja wszelkiego rodzaju
szczenie funkcji obliczeniowych odpowiedzial-
Wymagania sprzętowe są niewygórowane. przekształtników nie sprawia żadnych trud-
nych za prawidłowe działanie programu, co
Program może funkcjonować w każdym kom- noS
ci. Analiza stanów nieustalonych, otrzy-
miało bezpoS
redni wpływ na ich niezawod-
puterze, w którym zainstalowany jest system mywanie wykresów częstotliwoS
ciowych trans-
noS
ć i szybkoS
ć wykonania.
Microsoft Windows 95, Windows 98 lub Win- mitancji układów pasywnych, symulacja wska-
Jedną z zalet programu jest również bardzo
dows NT, niezależnie od parametrów hardwa- zań mierników  to główne obszary zastoso-
efektywne wykorzystanie zasobów pamięcio- ,
re owych. W celu uzyskania sprawnoS
ci dzia- wania programu.
wych komputera. W programie ElektroSym
łania programu zaleca się następujące ele- ElektroSym v.2.0 ma cechy, które powodują, że
intensywnie wykorzystywany jest mechanizm
menty sprzętu (przynajmniej): chętnie jest wykorzystywany przez inżynie-
dynamicznego przydziału pamięci, który umoż-
procesor Pentium 200 lub AMD K-6 200, rów elektryków, studentów uczelni technicz-
liwia wykorzystanie pamięci wirtualnej kom-
pamięć RAM o pojemnoS
ci 16 MB, nych, a także uczniów szkół technicznych.
putera. PojemnoS
ć pamięci wirtualnej może
monitor 15-calowy,
być znacznie większa niż pojemnoS
ć RAM, to-
rozdzielczoS
ć grafiki 800x600 HighColor,
też ryzyko jej przepełnienia jest niewielkie.
Poza tym wykorzystanie języka C++ wraz z je- drukarka kolorowa. Sebastian Sobel
CENTRUM ZARZĄDZANIA
SIECIĄ PTK CENTERTEL
Nowootwarte Centrum Zarządzania Siecią jest zlokalizowane w War-
szawie. Jest to jeden z liczniejszych działów Pionu Technicznego,
który sprawuje nadzór nad zasobami sieci 24 godziny na dobę, 7 dni
w tygodniu, przez 365 dni w roku. Centrum to miejsce, w którym są gro-
madzone informacje o aktualnym stanie sieci. Podstawowym zadaniem
Centrum jest szybkie reagowanie na stany awaryjne pojawiające się
w sieci, a także prowadzenie analiz w trybie ciągłym w celu wyelimino-
wania problemów sieciowych mogących wpływać na jakoS
ć S
wiad-
czonych usług. PTK Centertel jest jedynym operatorem w Polsce,
który S
wiadczy usługi telefonii komórkowej dwóch systemów  analo-
tertel. Nadrzędną rolę nad nimi spełnia podsystem wyższego rzędu NMS
gowego NMT 450i oraz cyfrowego GSM 1800. CzęS
ć radiowa sieci GSM
5000 wraz z  Hurtownią danych . Umożliwiają one dokonywanie ana-
1800 budowana jest przy wykorzystaniu sprzętu dwóch dostawców 
liz długoterminowych, S
ledzenie tendencji rozwojowych sieci oraz
Nokii i Nortela. Wdrożone do eksploatacji systemy zarządzania działa-
nadzorowania stanu sieci z jednego punktu _ Centrum Zarządzania Sie-
ją w systemach operacyjnych UNIX oraz bazach danych ORACLE. Za-
cią. DoS
wiadczenie zdobyte w trakcie minionego czasu będzie na
stosowany system zarządzania siecią składa się z podsystemów niż-
pewno bardzo pomocne przy wprowadzaniu na rynek usług dwuzakre-
szego i wyższego rzędu. Do zadań podsystemów niższego rzędu na-
sowych _ GSM 1800 / GSM 900. ?H
leży obsługa poszczególnych elementów składowych sieci PTK Cen-
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
 I
I
H
H
MINIATUROWY
PTC ( r r ff n ) _ dodatni
SYSTEM
współczynnik zmian cieplnych
QPSK (q dr r f n ) _ modula-
cja kwadraturowa z cyfrowym przesuwaniem fazy,
DOZORUJĄCY
stosowana m.in. w systemie NICAM (4/98 - 30)
krofonu elektretowego MIC polaryzowanego
Urządzenie jest raiI-to raiI ( n - n ) _ układy (zwłaszcza
przez rezystor R1. Dwójnik z elementami R2
wzmacniacze) pełnozakresowe, w których zakres
przeznaczone do ochrony,
i C1 tłumi zakłócenia z linii zasilającej i zapobie-
sygnału może być bardzo bliski zakresowi napięć
przez obserwację ga przedostawaniu się ich do dalszych stopni.
na szynach zasilających (9/98 -27)
Sygnał z mikrofonu z nałożoną składową sta-
i nasłuch, pomieszczeń,
łą trafia do stopnia wzmacniającego z wzmac-
RDS ( d S ) _ radiowy system
budynków, ważnych
niaczem operacyjnym US1a. Z wyjS
cia wzmac-
informacji drogowej (2/97 - 52)
fragmentów terenu. niacza sygnał jest doprowadzany, przez konden-
sator oddzielający C3, do wyjS
cia AUDIO.
RiSC ( d d In r n S r) _
Bardzo dobrze nadaje się
Drugim blokiem urządzenia jest oS
wietlacz
komputer o zredukowanej liczbie rozkazów
do kontroli pokoju,
złożony z diod elektroluminescencyjnych IRED
(emitujących promieniowanie w zakresie bli-
w którym są dzieci.
RMS (r n q r ) _ wartoS
ć skuteczna
skiej podczerwieni). Tak duża liczba diod, przy
(9/97 -36)
Jego główne zalety to
niskim napięciu zasilającym nie pozwala na po-
małe wymiary i prosta
łączenie szeregowe wszystkich diod, zastoso- roaming _ w telefonii komórkowej usługa umożli-
wano więc połączenia mieszane, szeregowo- wiająca realizację połączeń poza własną siecią
konstrukcja.
równoległe, polegające na łączeniu diod w sek- (12/97 - 22)
cje po 5 sztuk wraz z tranzystorem sterującym.
Dzięki takiemu rozwiązaniu można montować SDCD (S r n ) _ standard
Opis i działanie układu
tylko częS
ć diod, np. 5, 10, 15, 20. zapisu i odczytu na płytach DVD opracowany przez
konsorcjum Toshiby (1/97 - 4, 5/99 - 54)
Urządzenie składa się z miniaturowej kamery
wideo CCD, oS
wietlacza wyposażonego w dio-
Rys. 1.
SDDS (S n n S nd) _ cyfrowy
Moduł eIektroniczny
dy emitujące promieniowanie podczerwone
system kinowego dx
więku dookólnego (7/99 - 38)
i kamera
oraz mikrofonu ze wzmacniaczem.
Do płytki drukowanej, na której znajdują się ele-
SDH (S n r n H r r ) _ technika
menty układu elektronicznego, w tym diody
synchronicznej transmisji informacji stosowana np.
oS
wietlacza oraz mikrofon, jest przymocowa-
w telewizji interakcyjnej (2/98 - 4)
na kamera wideo (rys. 1). Kamera jest goto-
wym urządzeniem produkcji firmy Sharp.
set top box _ przystawka do telewizora z przetwor-
Omawiane urządzenie dozorujące dołącza
nikiem sygnału cyfrowego na analogowy, stosowa-
się do dowolnego odbiornika telewizyjnego,
na w telewizji satelitarnej, tzw. przystawka abo-
mającego standardowe wejS
cia audio i wideo,
nencka (2/97 - 3)
albo magnetowidu.
Tor audio układu (rys. 2)  zaczyna się od mi-
sIeep timer _ układ powodujący wyłączenie urzą-
dzenia (np. telewizora) po okreS
lonym czasie
SMS (S r M S r ) _krótkie wiadomo-
S
ci tekstowe, np. w telefonii komórkowej
stand by _ stan oczekiwania przyrządu, z poborem
prądu zredukowanym w stosunku do stanu normal-
nej pracy
STN (S r d N ) _ rodzaj ciekłych
kryształów (7/98 -15)
Super Audio CD _ standard zapisu i odczytu
dx
więku na płytach CD opracowany przez firmy
Philips i Sony (6/99 - 52, 9/99 - 40)
surround (dosł. otoczenie) _ okreS
lenie używane
jako nazwa dx
więku dookólnego
TACAN ( A r N n) _ system nawiga-
cji lotniczej bliskiego zasięgu (11/97 - 40)
TACS ( A n n S ) _
Rys. 2. Schemat układu
system analogowej telefonii komórkowej w Wielkiej
Brytanii, Hiszpanii i Irlandii
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
I
I
Z PRAKTYKI
TCXO ( r r n d r
r) _ generator kwarcowy skompenso-
wany termicznie
TDMA ( d n ) _ zwielo-
krotnienie dostępu przez podział czasu, stoso-
wane m.in. w telefonii komórkowej (2/98 -11)
TETRA ( r n r n r n d d ) _
nazwa europejskiego, całkowicie cyfrowego
systemu telefonii trankingowej, z odstępem
12,5 lub 25 kHz i modulacją DQSPK, stosu-
jący metodę TDMA (3/99 -9)
Rys. 3. Płytka drukowana (skaIa 1:1)
THD ( r n d r n) _ współczyn-
nik zawartoS
ci harmonicznych (5/97 - 57)
TMC ( r ff M nn ) _ kanał in-
formacji o ruchu drogowym (6/99 - 7)
TN ( d N ) _ rodzaj ciekłego kry-
ształu _ skręcony nematyczny (7/98 - 15)
TSS ( r r S r S r r) _ dioda
TSS jest modyfikacją tyrystora, służy do ogra-
niczania przepięć elektrycznych (8/98 - 14)
TVS ( r n n S r n) _ diody
TVS _ rodzaj diod Zenera służących do ogra-
Rys. 4. Rozmieszczenie eIementów na płytce
niczania przepięć (8/98 -14)
true RMS ( r r n q r ) _ rzeczy- Poszczególne sekcje diod są sterowane przez du, przyłącza się przewody kamery do złą-
wista wartoS
ć skuteczna (4/99 - 10)
klucze z tranzystorami T1� T5, których bazy są cza CAM. Ostatnim etapem montażu jest przy-
połączone z wyjS
ciem wzmacniacza opera- mocowanie kamery do płytki drukowanej i usta-
UART ( n r n r n r r- cyjnego US1b. WejS
cie (k.5) tego wzmacnia- wienie jej w płaszczyznach pionowej i pozio-
r n r) _ uniwersalny asynchroniczny
cza, polaryzowane przez dzielnik napięcia mej, tak aby jej obiektyw był skierowany na ob-
odbiornik-nadajnik
z rezystorami R5 i R6, może być blokowane serwowany obszar.
przez połączenie diody D1 z masą. Służy do WejS
cia audio i wideo odbiornika telewizyjne-
UMTS ( n r M b n - tego wyłącznik (oS
wietlenia), zainstalowany go lub magnetowidu łączy się ekranowanym
n S r ) _ uniwersalny system teleko- poza układem w miejscu wybranym przez przewodem z odpowiednimi końcówkami złą-
munikacji ruchomej, który przypuszczalnie
użytkownika. cza OUT urządzenia. Jeżeli telewizor i ma-
wejdzie do eksploatacji za kilka lat (3/99 -8)
gnetowid mają wyłącznie gniazda Scart to
wejS
cie audio ma końcówki 2, 6, wejS
cie wideo
Montaż i uruchomienie
upgrade _ możliwoS
ć póx
niejszej rozbudowy
końcówki 20, masa _ końcówki 21, 4, 17.
sprzętu (szczególnie komputerowego)
Układ montujemy na płytce drukowanej (rys. Uwaga. Kamera jest przystosowana do pracy
3) zgodnie z rys. 4 przedstawiającym rozmie- w pomieszczeniach zamkniętych. Jeżeli będzie
UPS ( n n rr b r S ) _ zasi- szczenie elementów. narażona na wpływy atmosferyczne, np.
lacz bezprzerwowy podtrzymujący napięcie
Należy pamiętać, że takie elementy jak: tran- deszcz albo na pył, to powinna być umie-
w urządzeniu przy braku dopływu prądu
zystory, diody, układy scalone, kondensatory szczona w przezroczystej osłonie. Obiekty-
z sieci zasilającej (12/96 -37)
elektrolityczne oraz mikrofon elektretowy, wy- wu kamery nie wolno kierować w stronę słoń-
magają właS
ciwego kierunku wlutowania. ca lub x
ródła bardzo silnego S
wiatła. Grozi to
VGA ( d r Arr ) _ standard ko- Omyłkowe odwrócenie końcówek może dopro- jej uszkodzeniem.
lorowej grafiki dużej rozdzielczoS
ci
wadzić do uszkodzenia układu. Przed wluto-
Ważniejsze dane techniczne
waniem mikrofonu niezbędne jest rozpoznanie
Kamera BC431
VHS ( d H S ) _ system zapisu
wyprowadzenia ujemnego _ łączy się ono
CzułoS
ć: 0,1 lx
i odczytu dominujący obecnie w magnetowi- z obudową mikrofonu.
RozdzielczoS
ć: 380 linii
dach powszechnego użytku
Pamiętajmy, aby mikrofon oraz diody IRED
Przetwornik obrazu 1/3 CCD (monochromatyczny)
montować po stronie druku płytki montażowej Poziom sygnałów video: 1,0 Vpp/75 &!
VoD ( d n nd) _ telewizja na życze- (przeciwnie niż pozostałe elementy), gdyż
Zasilanie: 12 V DC, 110 mA
Temperatura pracy: _20� +55oC
nie, usługa interakcyjna (4/97 - 4)
w przeciwnym razie nie będzie możliwe prawi-
WilgotnoS
ć: 85% max
dłowe zmontowanie mechaniczne urządzenia.
Zasilanie całego urządzenia: 15� 24 V, 0,8 A.
watchdog (dosł. pies łańcuchowy) _ spe- Liczbę sekcji diod IRED, oznaczonych na
D2� D26 diody IRED LD 271
cjalizowany licznik, który pełni funkcję ukła- rys. 4 literami od A do E, dobieramy doS
wiad-
du zabezpieczającego, zwłaszcza w systemie
czalnie, tak aby wystarczająco oS
wietlały do- r n r r f r
z mikroprocesorem, układ alarmowy
zorowany teren.
Nord Elektronik 76-270 Ustka
Po sprawdzeniu montażu elektrycznego, a na- ul. Kopernika 22
zoom _ zmiana wymiaru obrazu (ogniskowej
stępnie skontrolowaniu funkcjonowania ukła- Tel./fax [phone]
obiektywu) _ np. w kamerach n
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
'
Z PRAKTYKI
IndukcyjnoS
ć cewki
można mierzyć
Y ROWY PO IAR
częstoS
ciomierzem.
opularn uk a calon 555
INDU Y NO I
je t to o an na o o
eneracji impul pro to
k tn ch o okre lon ch pa
rametrach, kt re u ale
W
nione o arto ci o c o
n ch o uk a u element
2 e n tr n ch. Uk a e
neruj ce poje nc e impul pro tok tne,
e eli arto re tancji R b ie no i
tancji R i kluc a , ro ierane o na kr t
fal pro tok tn itp. b nieje nokrotnie pu
a , &! , to eroko enero ane o impul
ko po opro a eniu impul u alaj ce
bliko ane na m pi mie. W pa a je nie
u ra ona ekun ach b ie lic bo o
o pr c m ce ka o tanie c ona
pr pomnie , e eroko impul u j cio
r na in ukc jno ci ce ki ra onej hen
miej ce re tora R , a re tor amia t
e o je t pro t proporcjonalna o arto ci
rach. Pomiaru eroko ci enero ane o im
kon en atora , to ia anie uk a u nie
ta ej c a o ej iloc nu element
pul u mo na okona o oln m c to cio
mieni i b ie enero a impul pro to
i R o c on ch o ej THRe hol pr
mier em lic c m. Uk a ce k o in ukc j
k tne. eneracja ro poc nie i momen
i DISchar e ro a o anie uk a u calone
no ci H b ie enero a impul o c a ie
cie, kt r m o tanie ch ilo o pr er an
o r . . a tr ania ti impul u j cio e
tr ania r n m . W prakt ce o niej
pr ep pr u pr e ce k , a końc i
o ra a i ale no ci
. je t to o a re tor o i k ch re
c a , pr ce ce o i nie ar
ti , . R
tancjach, np. k&! takiej tuacji ero
to , pr kt rej pa ek napi cia na re
lement i R tano i uk a ca kuj c ,
ko impul u nie ie m . Warto lic bo
tor e R pr ekroc 2/ napi cia a ilania.
kt re o ej ciem je t rne na r . pro
a c a u tr ania impul u [m ] ka
e eli o atko o b ie pe nion arunek
a enie re tora R , a j ciem punkt
ana pr e pr r je t atem r na in
r no ci ta ch c a o ch . R i /R ,
po c enia i R . Wej cie je t po c one
ukc jno ci ra onej [H].
to eroko ci enero an ch impul b
e r em a ilania, a j cie ej ciem
Schemat pro tej pr ta ki pomiaro ej o
takie ame jak pr e mian , a atem mo
THR uk a u calone o. Dopro a enie o
lic nika, umo li iaj cej be po re ni o c t in
na api a , e uk a eneruje po ole
ej cia TRi er alanie impul u
ukc jno ci pr e ta iono na r . 2. Po na
niu impul pro tok tn o c a ie tr ania
o o tr m boc u opa aj c m po o uje ro
ci ni ciu pr ci ku uk a eneruje na j
poc cie proce u eneracji impul u pro to
ciu W impul pro tok tn , kt r je t opro
ti = �" (2
k tne o na j ciu uk a u calone o 555.
R
a an o ej cia c to ciomier a/c a o
Na t puje bkie ro a o anie kon en a
mier a.
Taki uk a nie naj uje er e o a to o a
tora pr e je en tran tor naj uj
Ponie a impul u ki ane pr ci k
nia o eneracji impul , ponie a ce ki
c ch i e n tr uk a u calone o. Po ro
i inn ch po obn ch element t ko ch
elementami tru niej o t pn mi i ro mi
a o aniu o ac na i proce pono ne
nie o po ia aj pe ni ma aniom ta ia
ni kon en ator . o e nale je nak a to
o a o ania, e r a a ilania pr e re
n m pr e ej cie alaj ce uk a u 555,
o anie o pomiar in ukc jno ci ce ek.
tor R . Iloc n arto ci pojemno ci i re
tancji R ec uje o bko ci i c a ie
WartoS
ci R2 dla różnych zakresów pomiaru indukcyjnoS
ci
tr ania a o ania. Proce tr a op t , o
p ki napi cie na kon en ator e nie pr ekro
akre pomiaro Warto ci R2 la r n ch akre pomiaru c a u [&! ]
c 2/ napi cia a ilania. a tr ania im
[H] m , m , m
pul u ra a i orem . Ta a ci o
, � k
uk a u calone o 555 b a kor t ana
� m k , k
o be po re nich pomiar pojemno ci. Ta
, � m , k
ka pr ta ka pomiaro a b a ju opi a
, � m k , k
na Ra ioelektroniku.
e eli uk a ca kuj c , o on i R ,
akre nie alecane
o tanie a t pion uk a em o on m
ce ki o in ukc jno ci , re tora o re
Rys. 2. Schemat przystawki do pomiaru
indukcyjnoS
ci z układem scalonym 555
5
W
Rys.1. Multiwibrator monostabilny
a a
z układem scalonym 555
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
R , to napi cie ra ta o arto ci r nej
2/ napi cia a ilaj ce o. W t m c a ie j
cie uk a u naj uje i tanie H. Po o i
ni ciu pr e napi cie na ej ciu TR
mienionej arto ci na t puje miana tanu
j cia uk a u O koniec proce u enera
cji. S eroko t or one o impul u je t
miar arto ci in ukc jno ci ce ki.
Pr ta ka mo e u o pomiar in
ukc jno ci ce ek r n ch akre ach.
Doboru akre u okonuje i na miar po
Rys.3. Płytka drukowana przystawki do pomiaru
Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na płytce
tr eb i mo li o ci pomiaro ch lic nika, np.
indukcyjnoS
ci (skala 1:1)
drukowanej przystawki do pomiaru indukcyjnoS
ci
lic nik o akre ie pomiaro m c a u tr ania
poje nc ch impul r n m m , mo e
u o pomiaru ce ek o in ukc jno ciach
i c o t or enia impul u alaj ce o aj c m. Po taj c kr tki impul je t
o H. W tablic po ano alecane akre
a to o ano uk a o on bramki NAND opro a an pr e kon en ator o ej
pomiaro e in ukc jno ci i o po ia aj ce
U2A , kon en atora i ch re tor . cia alaj ce o TR uk a u calone o
im arto ci re tancji R , la mienione
h ilo e naci ni cie pr ci ku po o uje, 555. Na t puje c a miana tanu na
o akre u pomiaro e o c a u tr ania
e na ej ciach bramki poja ia i ni ki tan j ciu uk a u 555, na H, co o uje a
impul u.
lo ic n . W t m am m momencie po po tkanie tran tora T i ej cie tan pr e o
Na r . pr e ta iono p tk ruko an
mini ciu c a u propa acji ra aj ce o i enia a na et na cenia tran tora T2.
uk a u, a na r . 4 ro mie c enie elemen
nano ekun ach na jej j ciu poja ia i W tej tuacji ac na i nara tanie pr u
t . ?H
impul pro tok tn o pr e nim boc u opa ce ce i ro t napi cia na re tor e
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
H
Z PRAKTYKI
Układ do programowania
PRO RA ATOR
mikrokomputerów
jednoukładowych Atmel 
serii AT89Cx51
I RO O PUT R W
ikrokomputer
AT89 5 nale
AT89 X5
o popularnej
ro in S 5 ,
ro e o potencja u na ej ciu AD tabili ato
Program sterujący
a ich naj i k
ra, co po o uje u talenie na arto ci na
alet je t po
u RST bli kiej eru. D i ki kor taniu ja Pro ram teruj c o ta napi an j ku
c enie je nej
. Po uruchomieniu pro ramu u tko nik
ko P i P2 potencjometr helitrim mo li a
obu o ie je no
pro on je t o po anie na portu rukar
je t prec jna kalibracja po iom napi .
tki centralnej PU ora pami ci b ko ej
ki, o kt re o po c on je t pro ramator
Warto na u RSTje t pr e c ana pr e
f ko u u tko nika. o li o ci t ch PT lub PT2 ora tr bu prac kalibracja,
na na j ciach , 2 i portu rukar
uk a mo na je nak opiero pe ni oce api an ch ko u, api bloka bit ,
ki. Opr c c terech bit tr bu pro ramo a
ni po ia aj c o po ie ni pro ramator. Opi api bloka bit 2, ka o anie pami ci .
nia, bajtu an ch i na u RST o ej mi
W pr pa ku brania opcji api u an ch ko
an uk a u o pro ramo ania mikro
krokomputera opro a ane r nie
niec ne je t po anie na pliku, kt r m a
komputer je nouk a o ch ro in
na X ora PRO .
pi an je t ko pro ramu ra pe n cie
AT89 5 firm Atmel, takich jak AT89 5
Uk a U ora element , 2, i 4 t o
k o t pu. Pami f mikrokomputera je t
pami ci f o pojemno ci kB ora
r a ilac tabili o an o napi ciu j cio
pro ramo ana bajt po bajcie. Po t rne apro
AT89 2 5 pami ci f o pojemno ci
m 5 . on en ator 5� 9 umie c o
2 kB. W o r nieniu o pro ramator o t p
ne pr ka m uk a calon ch i pe
O ob ainere o ane mo kopio a pro ram
n ch na r nku, charakter uje o pro ta bu o
ni funkcje element o pr aj c ch.
re akc jnej tron WWW
a, ni ki ko t ora mo li o amo ielne
Port drukarki
o konania pr e ka e o elektronika.
W k a pro ramatora cho i uk a elektro
Port drukarki Oznaczenie Adres Numer bitu Końcówka Oznaczenie
nic n , po c on komputerem pr e port
2
rukarki, mu aj c o po ie nie tan lo
ic ne na ej ciach mikrokomputera ora pro
2 4 2
ram o komputera kla P , teruj c prac W j cio PT 8H 5
PT2 2 8H 4 DATA
pro ramatora ora umo li iaj c komuniko a
5 DATAH
nie i u tko nikiem.
8 OD
9 PRO
Opis układu
X
Steruj c PT AH 4
Schemat pro ramatora je t pr e ta ion na
PT2 2 AH 2 2
r . . Uk a je t o c on o j cia c a
r nole e o portu rukarki PT lub PT2.
W tablic pr e ta iono opi pro a eń te
o c a, o po ia aj c ch im reje tr umie
c on ch pr e tr eni a re o ej P ora
Rys. 1.
o nac eń u t ch pro ramie teruj c m.
Schemat
Pro ramo an uk a calon AT89 5 o
programatora
ta o nac on jako U . W p lpracuje on
uk a em calon m U2 e p c terech pr e
r utnik D 4 , kt re o a aniem je t
u ta ienie na ej ciach S , S , S2 i S mi
krokomputera U , o po ie nie o tr bu pro ra
mo ania pami ci f . Uk a calone U
i U4 r nie pr er utniki 4 u o
tran mi ji an ch pro ramuj c ch 8 bit
o nac on ch o D o D .
Dane bit o nac one , , 2 i
opro a ane o ej uk a calon ch
U2, U , U4. Stan ich ej apami t a
ne na j ciach po opro a eniu na u
o boc u nara taj c m OD U2, DATA
U i DATAH U4 o o po ie nie o ej cia
taktuj ce o .
Uk a calone U5 i U ora element R , P
i P2 t or ob na u RST. W ale no
ci o tan lo ic n ch na j ciach in er
ter U5A i U5B potencjometr P lub P2
c one punktem o potencjale ma . T m
po obem na j ciu tabili atora U je t
u ta iane o po ie nie napi cie pro ramu
j ce. a aniem bramki U5 je t u ta ianie e
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
 !
ramo anie pami ci ma a jej upr e nie o ka o ania.
api anie pier e o bitu bloka po o uje, e niemo li e
je t al e pro ramo anie pami ci f . api anie obu bi
t bloka po o uje, e niemo li e je t ar no pro ra
mo anie jak i er fikacja pami ci. Tr b kalibracji kor
t an je t c nie pr uruchamianiu pro ramatora.
Pro ramo anie pami ci pr epro a ane je t e u na
t puj ce o al or tmu
I Włączenie zasilania
. Stan ni ki na RST i XTA
2. O c ekanie co najmniej m
. Stan oki na RST
4. Stan oki na PRO
II Programowanie
5. U ta ienie o po ie nie o tr bu pro ramo ania
OD S � S
. 2 na RST
. W pr pa ku brania ka o ania uk a u
lub api u bitu bloka po anie impul u
na PRO i pr ej cie o 2 W c enie a ilania
8. W pr pa ku brania api u an ch po anie
bajtu an ch D � D
Rys. 2. Płytka drukowana programatora _ strona elementów (skala 1:1)
9. Impul api uj c bajt an ch na PRO
. Impul i k aj c tan e n tr ne o lic nika
a re na X
. Po r t o punktu 8, a o api ania tkich
bajt an ch
III Wyłączenie zasilania
2. Stan ni ki na X
. Stan ni ki na RST
Pro ram je t pr to o an o o c tu an ch ko u pli
k api an ch formacie Intel He . Pliki t m formacie
eneruj tkie a embler i kompilator j ka la mi
krokomputer ro in S 5 .
e l u na mak maln pro tot uk a u i pro ramu nie
mo li a je t er fikacja api an ch an ch.
Uruchomienie programatora
Na r . 2 i je t pr e ta iona p tka ruko ana pro ra
matora, natomia t ro mie c enie element pr e ta
iono na r .4.
P tka je t pr to o ana o luto ania, po pro ramo a
n mikrokomputer, taniej po ta ki DI . Uk a a iera nie
iele element , a je o u e mo li o ci tk i pro ramie
teruj c m. Pro ram mo na uruchomi na ka m kompu
ter e P po a on m port rukarki.
Po o c eniu uk a u o komputera koniec ne je t u ta ie
Rys. 3. Płytka drukowana programatora _ strona druku (skala 1:1)
nie po iom napi RST. S u o te o opcja alibracja .
Po uruchomieniu pro ramu nale bra tr b kalibracji,
a na t pnie o nie poleceniami najpier u ta i 5 po
tencjometrem P , a na t pnie 2 potencjometrem P2 na
ej ciu RST pro ramo ane o mikrokomputera. Po pr e
pro a onej kalibracji pro ramator je t oto o prac .
Wojciech Nowakowski
DCF77
Kompilatory C
GPS
Firmy HiTech
Odbiorniki
Czytniki zbliżeniowe RFID
DCF77
Systemy Rejestracji
Sieci zegarów
Czasu Pracy Zegary do
synchronizacji
Kontrola Dostępu
systemów
komputerowych
Identyfikatory zbliżeniowe
atomowym
wzorcem czasu
Zamki zbliżeniowe
DCF77 i z GPS
04-063 Warszawa 00
ul. Derkaczy 77
Rys. 4. Rozmieszczenie elementów na płytce drukowanej programatora AMART tel./fax [phone],
872 46 44
Logic [e-mail]
www.amart.com.pl
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
H
"
TELEKOMUNIKACJA
KSZTAŁTOWANIE CHARAKTERYSTYKI
WZMACNIACZA MIKROFONOWEGO
w TRANSCEIVERZE KF (1)
opracował specjalnie testy do obiektywnego
Czynniki obniżające
... czyli o jej wpływie
badania wyrazistoS
ci. Zalecana jest metoda
zrozumiałoS
ć emisji SSB
na jakoS
ć łącznoS
ci
statystycznego badania wyrazistoS
ci zgłosko-
wej i okreS
lenia procentowego na podstawie
Tymi czynnikami są:
i sposobach
wyników z testów. Próba polega na mówieniu
zniekształcenia liniowe
obiektywnego pomiaru
do mikrofonu stacji nadawczej tekstu utworzo-
zniekształcenia nieliniowe
nych sztucznie i nieskorelowanych z sobą wy-
zniekształcenia fazowe
jakoS
ci i zrozumiałoS
ci.
razów zwanych logatomami. Logatom składa
wpływ zakłóceń i głoS
noS
ci sygnału.
się z trzech samogłosek i spółgłosek. Tekst
ZależnoS
ć zrozumiałoS
ci mowy od szerokoS
ci
o transceiverów typu
zwykle zawiera 50 logatomów o tym samym
pasma częstotliwoS
ci przedstawiono w tabl. 1.
TS440, TS930, TS940
stopniu trudnoS
ci w ich zrozumieniu. Logato-
W radiokomunikacji z modulacją SSB, ograni-
firma Kenwood zaleca
my opracowane zostały w oparciu o sylaby naj-
czanie szerokoS
ci pasma akustycznego ma kil-
stosowanie mikrofonu
częS
ciej występujące w uniwersalnym języ-
ka pozytywnych aspektów, a mianowicie
stołowego typu MIC-60.
ku Esperanto, ale istnieją też narodowe zesta-
zmniejszenie szerokoS
ci pasma zajmowane-
 Quasi-studyjna jakoS
ć
wy logatomów uwzględniające specyfikę języ-
go w pasmie radiowym, zwiększenie efektyw-
modulacji emisji SSB kową zawartą w mowie potocznej. Na potrze-
noS
ci dyspozycyjnej mocy w.cz., zmniejszenie
by poprawy zrozumiałoS
ci przekazywanych
,nie odpowiada wyma- poziomu szumów własnych nadajnika.
informacji drogą telefoniczną, zaleca się uży-
ganiom pracy z odległymi stacjami, przy sła- Proces zawężania pasma akustycznego odby-
wanie popularnych imion w celu jednoznacz-
bych sygnałach odbieranych w gorszych wa- wa się zawsze kosztem obniżenia zrozumiało-
nego okreS
lenia tekstu. W języku polskim brak
runkach propagacyjnych. Aby okreS
lić spo- S
ci mowy a zależnoS
ci przedstawiono na rys. 1.
jest rodzimego pochodzenia wyrazów zaczy-
sób poprawy, zostały wykonane stosowne po- Wyważenie odpowiednich proporcji między
nających się literami X, V, Y, Q, które to litery
szerokoS
cią przenoszonego pasma a jego
miary właS
ciwoS
ci samego mikrofonu bez
w radiokomunikacji międzynarodowej są po-
przebiegiem jest zależne od głosu operatora.
wzmacniacza oraz całego toru modulacyjne-
wszechnie stosowane, zachodzi więc koniecz-
Ze względu na niestacjonarny charakter mo-
go w urządzeniu TS940S. Przedstawione zo-
noS
ć stosowania uniwersalnych logatomów
wy, istnieją trudnoS
ci z obiektywną oceną zro-
staną wyniki analiz, kierunki oraz sposoby po-
do badania wyrazistoS
ci systemów łącznoS
ci,
zumiałoS
ci. Międzynarodowy Komitet Dorad-
stępowania przy indywidualnych korekcjach
zgodnie z zaleceniami CCIF.
czy do Spraw Telefonii Dalekosiężnej CCIF
charakterystyki toru modulacyjnego nadajników
Przykłady zestawów logatomów (listy nr 29
(Comite Consutatif International des Commu-
SSB. JakoS
ć emisji po wykonanych zmianach
i 37) są zawarte w tablicy 2.
nications Telefoniques a Grande Distance)
jest nienaganna, z doskonałą wyrazistoS
cią.
PoprawnoS
ć odbioru przekazywanego tekstu
również zależy od dykcji, wyrazistoS
ci, dyna-
T a b l i c a 1. ZrozumiałoS
ć mowy w zależnoS
ci
od szerokoS
ci pasma akustycznego
miki, wymowy odczytującego. Uzyskana przy
Czynniki wpływające
próbie zrozumiałoS
ć sylabowa 75� 85% jest
na jakoS
ć sygnału
Zakres częstotliwoS
ci ZrozumiałoS
ć
w nadajnikach SSB
[Hz] T a b l i c a 2. Przykładowe zestawy logatomów
500� 1000 zła
W radiokomunikacji zależy głównie na zacho-
Lista nr 29
500� 1500 zaledwie wystarczająca
waniu zrozumiałoS
ci przenoszonej mowy z za-
FRUF LOFT LOS VLEZ JIRS
400� 2000 wystarczająca
chowaniem w niewielkim stopniu indywidual-
NIF STAL SLUT GREV BRIS
300� 2500 dobra
nych cech głosowych operatora. Indywidualne ^
MEC SREV SAK DAT ZEC
200� 3500 bardzo dobra
dopasowanie charakterystyki jest potrzebne
VUST SPAL BLAB STRUS CIP
^ ^
w przypadku mało radiofonicznego głosu.
HIST PLEP TES SOM KLIZ
W celu chociażby częS
ciowego ukrycia wad SIN TRUD GAM ROT PUD
^ ^ ^ ^
SLAS KRAFT SAC DROV FOL
wymowy zgłosek (seplenienie,  mowa przez
KIRS VUN NUB FLEK ROG
nos ), zachodzi niekiedy potrzeba specjalnej
^
PSUG BON BONG GLOR PRIC
korekty przenoszonego widma częstotliwoS
ci,
^ ^ ^
^
MER STAS CEM GING TUR
uwypuklenia pewnego fragmentu pasma aku-
stycznego, o który głos operatora jest upo-
Lista nr 37
S
ledzony lub nadmiernie uwypuklony, a jest ko-
^
GOV GLUZ TREG FRUL MAFT
nieczny dla lepszej zrozumiałoS
ci. SzerokoS
ć
GUP DREV JOF TAV PRUN
^
pasma modulacji nadajnika jest okreS
lona
NOC VIRS KLIP PSEL SAS
^ ^
przez filtr formujący sygnał SSB i zawiera się
SUR BOS VLAS PAF ROST
^ ^
w granicach 2 do 3,2 kHz. W tym pasmie mo- SPEM RER PLEB VEC SRIC
^
KAG COD MOB FLAS CON
żemy dokonywać zmiany charakterystyki toru
^ ^
STOC SUS STRAK STID SLIZ
akustycznego modulatora, bowiem pozostałe
BRAT BLUM GRIL LUR DIT
częS
ci widma częstotliwoS
ci zostają skutecz-
KREST TURS NET FAN ZIFT
nie wytłumione. Zakładamy tu poprawne
^ ^ ^
HUM LIS SONG BING SLEK
i zgodne z zaleceniami producenta ustawienie
Rys. 1. ZrozumiałoS
ć mowy zależnie od sposobu
^ ^ ^
częstotliwoS
ci pilotów (generatorów fali
Wymowa: C = z, G = dż, S = sz
zawężania pasma akustycznego
noS
nej) względem pasma filtru.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
 #
uważana za dostateczną. Stosowną korektę dzynarodowej, nazw miast, imion, państw,
T a b l i c a 3. Zgłoskowanie wg ICAO
uwzględniającą czynnik wad wymowy może- których początkowe litery lub zgłoski stanowią
A _ Alpha N _ November
my okreS
lić, przeprowadzając bezpoS
redni właS
ciwą informację. Dzięki dużej korelacji
B _ Bravo O _ Oskar
odsłuch bez poS
rednictwa nadajnika i odbior- wymowy liter i sylab zawartych w haS
le nastę-
C _ Charli P _ Papa
nika. Test należy przeprowadzać tak, aby słu- puje skojarzenie o jaką chodzi literę, stąd po-
D _ Delta Q _ Quebec
chający nie miał możliwoS
ci odczytu z ruchu prawa w odbiorze informacji i zwiększenie
E _ Echo R _ Romeo
F _ Foxtrot S _ Sierra warg mówiącego przyszłego operatora radio- szybkoS
ci transmisji tekstu.
G _ Golf T _ Tango
stacji, bez powtarzania sylab. W celu zwiększe- Kształtując charakterystykę wzmacniacza mi-
H _ Hotel U _ Uniform
nia prawidłowoS
ci odbioru nadawanego te- krofonowego staramy się uzyskać optymalną
I _ India V _ Victor
kstu w niesprzyjających warunkach komunika- zrozumiałoS
ć emisji po stronie odbiorczej tak,
J _ Juliet W _ Whiskey
cji radiowej, opracowano dla potrzeb ICAO aby z używanym zgłoskowaniem (tabl. 3) uzy-
K _ Kilo X _ X-Ray
(International Civil Aviation Organization) i ak- skać 100% zrozumiałoS
ci. Tyle spraw ogól-
L _ Lima Y _ Yankee
M _ Mike Z _ Zulu ceptowanie przez ARLL (American Radio Re- nych, konkrety w drugiej częS
ci artykułu.
lay Leaque), listę popularnych na arenie mię- Marian Salamon
H
$
TELEKOMUNIKCJA
DWUZAKRESOWE SIECI GSM
ieci te są w budowie, a ru- Najlepiej sprawdza się na terenach poza-
szą wszystkie jednocze- miejskich.
S
nie od 1 marca 2000 r. GSM 1800
Dlatego od marca, że sie- Ograniczony zasięg: ok. 1 km w miastach,
ci trzeba zbudować a woj- ok. 5 km na terenach podmiejskich i ok. 10 km
sko przekaże do tej pory w terenie otwartym.
częstotliwoS
ci GSM, które Duża pojemnoS
ć sieci  więcej kanałów,
5dotychczas zajmowało. dzięki niewielkim zasięgom możliwe lepsze wy-
Sieci cyfrowych będzie trzy, operatorzy ci sa- korzystanie pasma na tym samym obszarze.
mi co obecnie (Era, Idea i Plus). Aby zbudować Nadaje się szczególnie do budowy bardzo
sieć dwuzakresową, Era i Plus będą musiały małych komórek ( pikokomórek ) obsługują-
stworzyć sieć GSM 1800 w aglomeracjach cych wybrane miejsca, np. biura, oS
rodki kon-
miejskich, które już na dobre  obsiadła Idea ferencyjne czy małe osiedla, z inaczej taryfi-
,99
(na koniec wrzeS
nia miała tam kowaną łącznoS
cią wewnętrzną.
ok. 530 000 abonentów). OczywiS
cie, wykorzy- Większe koszty budowy infrastruktury sieci.
stają częS
ć swoich stacji bazowych GSM 900 Niska opłacalnoS
ć budowy sieci poza mia-
i łącza transmisyjne. Idea będzie musiała stwo- stami. Opłaca się w miastach, gdzie duży
rzyć sieć GSM 900 pokrywającą kraj tam, ruch uzasadnia nakłady. Ale chyba nie jest
gdzie pokrycie i abonentów (razem ponad z opłacalnoS
cią aż tak x
le, jeS
li np. niemiecki
4 mln) mają Era i Plus, ale jest tu od nich E-Plus czy brytyjskie Orange i One-2-One po-
w sytuacji o tyle lepszej, że już ma w kraju gę- kryły nim całe swoje (prawda: gęsto zaludnio-
stą sieć (ponad 600) stacji bazowych sieci ne, ale niemałe) kraje.
analogowej NMT 450i z kompletem łączy Łącząc obie sieci, uzyskuje się sumę zalet. Ja-
transmisyjnych (tych nie trzeba przebudowy- koS
ć usług (parametr QoS, f S r )
wać). Trzeba tylko zmienić oprogramowanie jest wyrax
nie lepsza, zwłaszcza na terenach
Rys. 1. Blok nadawczo-odbiorczy GSM 1800
i niektóre parametry częS
ci centralowej (istnie- gęsto zurbanizowanych, o dużym ruchu i du-
zainstalowany w BTS sieci NMT 450i
jące stacje bazowe BTS wystarczy wyposażyć żej liczbie abonentów na km2. Można też ła-
w BTS drugiego systemu _ to mała szafka, twiej wdrażać nowe techniki i usługi (np. trans-
rys. 1 _ i w dodatkowe anteny). Trzeba będzie misji danych, WAP, GPRS, HSCSD). Warunek
Jak jest zbudowana sieć
jednak stopniowo sieć zagęS
cić i wyposażyć natury użytkowej: klient nie może nic przełą-
dwusystemowa
ją w dodatkowe łącza. Na początek Idea kon- czać itd.  on nie może zauważyć żadnej
centruje się na tych obszarach, gdzie nie ma zmiany przy zmianie systemu! To co musi
Szersze informacje na ten temat udostępniła
mieć, to telefon dwusystemowy. To ostatnie jest
zasięgu GSM 1800. Koszty operacji  dwa sy- prasie Idea Centertel i z nich tu korzystamy. Na
stemy są olbrzymie  sama Idea podaje, że akurat najmniej kłopotliwe, bo większoS
ć ofer-
wstępie porównanie charakterystyk i zasięgów,
wyda na to kilkaset milionów dolarów, ale już
na których oparta jest koncepcja sieci. Architek- ty rynkowej już stanowią takie właS
nie apara-
na starcie pokryje zasięgiem 60% populacji, ty, a operatorzy już szykują się do intensyw-
tura obu systemów jest identyczna (rys. 2).
a do końca 2000 r  80% populacji. Nowa nych działań promujących nowe aparaty i ko-
GSM 900
rzystanie z sieci dwusystemowych. Posiadacz
oferta Idei będzie atrakcyjna również dla du- Duży zasięg  teoretycznie ok. 35 km od
żych firm, zapewniając dostęp do Internetu telefonu jednosystemowego będzie mógł da-
stacji bazowej ale w miastach bywa to kilka
lej korzystać z jednej sieci.
i przesyłanie danych z wykorzystaniem proto- km a w rejonach podmiejskich ok. 10 km.
kołów WAP i GPRS.
Stosunkowo mała pojemnoS
ć sieci przy du- Połączona sieć obu systemów GSM ma struk-
A kiedy to wszystko ruszy, zacznie się walka turę dwuwarstwową (rys. 3). Obszary o dużym
żych zasięgach i ograniczonej liczbie kanałów.
o klienta, na czym wszyscy z nas mogą tylko
Mniejsze koszty budowy dzięki dużej po- ruchu telefonicznym (aglomeracje i niektóre łą-
wygrać. czące je drogi) są pokryte siecią GSM 1800,
wierzchni komórek.
Będziemy więc mieli 4 sieci, jak Skandynawowie,
bo PTK Centertel nie zamierza zamykać analo-
gowej sieci NMT 450i. Jej abonenci, którzy zain-
westowali w telefon, mogą spać spokojnie aż
Rys. 2.
do 2016 roku kiedy wygaS
nie koncesja  zasięg
Architektura
NMT nieprędko będzie przez kogoS
pobity. Na
sieci
spotkaniu MoU NMT (St. Petersburg, 5-6 10.99)
dwuzakresowej
zadecydowano już zresztą o cyfryzacji tej sieci
(system GSM 400 lub CDMA 450). Kto jednak
będzie chciał  emigrować do sieci cyfrowej
GSM, otrzyma szereg ułatwień, nawet taki sam
numer różniący się tylko prefiksem 502 lub 503
zamiast 90, z jedną kartą SIM.
Będzie więcej taryf u wszystkich, Plus i Era już
mają ich po kilkanaS
cie,  dla każdego coS

miłego , a dojdą nowe. Na pewno taryfy GSM
1800 będą tańsze niż taryfy GSM 900. Jak to
będzie wyglądało, dowiemy się niedługo.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
 %
Komórki opcjonalne
a) b)
Obszary
Miasto
Obszary
podmiejskie
podmiejskie
Obszary nakładania
Rys. 3. Struktura warstwowa sieci dwuzakresowej. a  widok z góry, b  układ warstw
obszary o mniejszym ruchu ale wymagające
ruchomy przejeżdża samochodem przez mia-
na niekorzystne zjawiska propagacyjne, a pro-
większego zasięgu są pokryte siecią GSM
sto. Poza miastem i w strefie podmiejskiej ob-
cent rozmów nie dochodzących do skutku ze
900. Otrzymujemy sieć, której warstwa  górna
sługuje go sieć GSM 900. Wjeżdża do aglome-
względu na brak zasobów radiowych musi
to GSM 900 pokrywająca praktycznie cały
racji miejskiej, gdzie na sygnał 900 MHz zaczy-
być bardzo mały. Do projektowania wykorzy-
kraj, a w niej mamy wyspy sieci GSM 1800
na nakładać się sygnał 1800 MHz tego same-
stywane są nowoczesne narzędzia i metody
tworzące swego rodzaju parasol nad obszara- go operatora. Kiedy poziom sygnału 1800
projektowe. Zestaw map to cyfrowe mapy te-
mi gęsto zaludnionymi, gdzie 95% mieszkań- MHz zapewnia już dobrą jakoS
ć rozmowy, je-
renu całego kraju (rastrowe o rozdzielczoS
ci 50
ców aglomeracji spędza 95% swego czasu.
go dwuzakresowy telefon niezauważalnie prze-
m i z wysokoS
ciami okreS
lonymi z dokładno-
Rzecz jasna, fizycznie wszystko to leży w jed- łącza się na pracę w sieci 1800 MHz  równie
S
cią do 1,7 m w terenie płaskim, 6,3 m w po-
nej płaszczyx
nie (rys. 3a), ale łatwiej wyobra- niezauważalnie, jakby zmieniał komórkę w tym
fałdowanym i 13,5 m w górzystym), rastrowe
zić sobie strukturę przestrzennie dwupłaszczy- samym zakresie ale przy okazji taryfa zmienia
satelitarne mapy użytkowania terenu o roz-
znową (rys. 3b). Nad  parasolem z GSM 1800
się na tańszą. Jedzie przez gęsto zabudowa-
dzielczoS
ci 30 m oraz rastrowe, wektorowe
nie musi wtedy leżeć warstwa GSM 900, ale jej
ną częS
ć miasta, wpadając po drodze w  dziu-
i trójwymiarowe mapy zabudowy na bazie
obecnoS
ć zapewnia ciągłą obsługę nawet
rę propagacyjną słabszego sygnału GSM
zdjęć lotniczych. DokładnoS
ć map lotniczych
w razie chwilowej niedostępnoS
ci lub gorszych
1800  telefon przełącza go na silniejszy sy-
(położenie i wysokoS
ć punktu) wynosi ok. 1 m.
warunków pracy dolnej warstwy. Era i Plus
gnał GSM 900 ale o wyższej taryfie, po wyjS
ciu
Do tego dochodzą modele propagacyjne (Oku-
taką warstwę już w miastach mają, Idea ją
z  dziury natychmiast wraca do GSM 1800
mura-Hata i Walfish-Ikegami oraz modele mi-
sobie musi stworzyć. Zarządzanie ruchem
i łącznoS
ć tanieje. Opuszczając aglomerację,
krokomórkowe, dostrajane pomiarowo na kon-
między warstwami musi brać pod uwagę ob- abonent przeżywa to samo co przy wjex
dzie
kretnych lokalizacjach) i oprogramowanie
ciążenie poszczególnych komórek i natężenie
tylko w odwrotnej kolejnoS
ci nawet nie wiedząc,
NPS/X (N r nn n S ).
pola, a dla abonentów ruchomych  również
w której warstwie sieci aktualnie się znajduje.
Leon Kossobudzki
prędkoS
ć poruszania się abonenta, ale zasa- Ważne, że cały czas ma jednakowo wysoką ja-
dą przy dwóch warstwach będzie priorytet
koS
ć łącznoS
ci. W telefonie jest stale ta sama
GSM 1800 nad GSM 900.
karta SIM, więc wszystkie usługi dodatkowe też
LITERATURA
pozostają bez zmian.
1. Zienkiewicz, R.: GSM. ReAV 12/96, 1 i 2/97
Założenia projektowe nowych sieci wynikają
Jak w tym wszystkim żyje
2. Szczerba, A.: Idea sieci dwuzakresowych. Profil 7-8/99
z międzynarodowych zaleceń (ETSI), stawia- 3. Materiały Pionu Technicznego PTK Centertel
abonent?
jących im wysokie wymagania. Sieć musi być 4. Hołubowicz, W., Szwalbe, M.: GSM  ależ to proste!.
Wyobrax
my sobie sytuacje, w której abonent Holkom, Poznań 1999
zaprojektowana z uwzględnieniem marginesów
H
&
ELEKTRONIKA W PRZEMYR
LE i LABORATORIACH
POMIARY REZYSTANCJI
UZIEMIEŃ (2)
obwodu. Po trzecie, automatycznie spraw-
Miernik Megger DET2/2
Mierniki firmy Megger
dzany jest poziom szumu interferencyjnego
do pomiaru rezystancji uziemień
i oceniany jest wpływ na rzetelnoS
ć pomiaru. Bardzo profesjonalny przyrząd (rys. 11) z roz-
Wszystkie mierniki wyposażono w układ po- dzielczoS
cią pomiaru 0,001 &! . Znajduje zasto-
Firma Megger, angielski producent aparatury
miarowy odporny na interferencje o wartoS
ci sowanie przy pomiarach rezystancji uziemie-
pomiarowej, ma w swojej ofercie grupę urzą-
amplitudy aż do 40 Vpp. Przekroczenie tego nia i rezystywnoS
ci gruntu. Wyposażony w za-
dzeń przeznaczonych do wyznaczania rezy-
poziomu jest sygnalizowane przez urządzenia. silanie akumulatorowe oraz wbudowaną łado-
stancji uziemień ochronnych. Megger ma wie-
Inne możliwoS
ci przyrządów zależą od typu warkę. Przeznaczony do pomiarów dużych
loletnie doS
wiadczenie w produkcji tego typu
miernika. systemów uziemień, również z rezystancją
mierników. O opiniotwórczym charakterze fir-
poniżej 0,5 &! , w obecnoS
ci silnych zakłóceń
my w tej dziedzinie S
wiadczy fakt posiadania
np. podstacji energetycznych, rozdzielni, elek-
Miernik Megger DET62D
własnego oS
rodka dydaktycznego, w którym
trowni, instalacji telekomunikacyjnych itp..
systematycznie organizowane są szkolenia
Należy do najmniej rozbudowanych mierni- DET2/2 jest wyposażony w możliwoS
ć prze-
również z zakresu metod pomiaru rezystancji
ków Meggera. Jest to przyrząd (rys. 9) zasila- strajania częstotliwoS
ci pomiarowej w zakre-
uziemień. Uczestnictwo w nich potwierdzane
sie 105 do 160 Hz krokiem 0,5 Hz, ze współ-
jest stosownym certyfikatem, traktowanym
bieżnym przestrajaniem selektywnego filtru
w Ameryce Północnej oraz Wspólnocie Brytyj-
wejS
ciowego. Zapewnia to wyjątkową możli-
skiej jako S
wiadectwo posiadania aktualnej
woS
ć poszukiwania przez operatora tej często-
wiedzy w zakresie techniki mierniczej.
tliwoS
ci pracy, która w danych ciężkich warun-
SpoS
ród pełnej oferty urządzeń produkowa-
kach, w obecnoS
ci silnych zakłóceń, wolna
nych przez firmę Megger wybrano trzy naj-
jest od obecnoS
ci obcych sygnałów. Duże sy-
bardziej charakterystyczne pod względem za-
stemy energetyczne generują szum składają-
stosowania: DET62D, DET5/4R, DET2/2. Każ-
cy się z podstawowej częstotliwoS
ci zasila-
dy z nich jest przedstawicielem innej grupy
nia, jej harmonicznych, wysokich częstotliwo-
urządzeń przeznaczonych dla okreS
lonego,
S
ci pochodzących od procesów łączeniowych,
jeS
li chodzi o wymagania, użytkownika. Wszy-
indukowanych sygnałów pochodzących z in-
stkie omawiane mierniki to przyrządy cyfrowe,
nych x
ródeł itp. Przyrządy nie wyposażone
sterowane przez mikroprocesor. Ich działaniu
towarzyszy ciągła kontrola parametrów ukła-
du pomiarowego. Wykrycie nieprawidłowoS
ci Rys. 9. Miernik rezystancji uziemień Megger DET62D
powoduje wstrzymanie sprawdzenia i sygna-
lizację przyczyny na pulpicie przyrządu. Nie ma
możliwoS
ci popełnienia pomyłki związanej ny bateryjnie. Umożliwia pomiar tylko rezy-
z niewłaS
ciwymi warunkami panującymi stancji uziemień. Ze względu na maksymalną
w układzie pomiarowym. Po pierwsze, spraw- rozdzielczoS
ć pomiaru wynoszącą 0,1 &! prze-
dzana jest rezystancja w pętli prądowej (sond znaczony do stosowania wszędzie tam, gdzie
prądowych). Tutaj przyczyną błędu może być nie ma potrzeby sprawdzania dużych syste-
rozwarcie obwodu, słaby styk w miejscu podłą- mów uziemień z małą wartoS
cią rezystancji.
czenia przewodów pomiarowych lub nadmier- Doskonały do sprawdzania pojedynczych oraz
na rezystancja gruntu w otoczeniu badanej S
rednich wielkoS
cią uziomów. Pomiar prze-
elektrody lub sondy prądowej. Szczególnie prowadzany jest sygnałem o częstotliwoS
ci
wykrycie ostatniej z nieprawidłowoS
ci jest bar- 128 Hz, odległej od harmonicznej sieci, a jed-
dzo przydatne w realnych warunkach pracy. noczeS
nie na tyle bliskiej częstotliwoS
ci linii, aby
Wyobrax
my sobie pomiar uziemienia w tere- uzyskać rezultaty, które mogą by wykorzysty- Rys. 10. Miernik rezystancji uziemień Megger
nie silnie zurbanizowanym. Bywa, że operator wane do obliczenia prądu zwarcia. Taka czę- DET5/4R
w takiej sytuacji ma problem ze znalezieniem stotliwoS
ć sygnału pomiarowego umożliwia je-
miejsca do wbicia sondy prądowej. Mając do go skuteczne filtrowanie z szumu interferencyj-
dyspozycji automatyczną kontrolę prądowej nego, co zapewnia sprawne wydzielenie ma-
pętli pomiarowej możemy np. położyć sondę łego co do amplitudy sygnału pomiarowego.
na płytach chodnikowych, zroszyć ją wodą
w celu zmniejszenia rezystancji przejS
cia do
Miernik Megger DET5/4R
ziemi oraz uruchomić pomiar. Miernik sam
oceni czy w danym układzie pomiarowym Zalecany do stosowania wszędzie tam, gdzie wy-
możliwe jest uzyskanie rzetelnego wyniku. Je- konuje się zarówno pomiary rezystancji uzie-
żeli tak, to wkrótce na wyS
wietlaczu pojawi mienia, jak i rezystywnoS
ci gruntu. Przyrząd (rys.
się rezultat próby. Po drugie, sprawdzana jest 10) zasilany jest z akumulatora oraz wyposażo-
rezystancja w pętli pomiaru spadku potencja- ny w wbudowaną ładowarkę. Maksymalna roz-
łu (sond potencjałowych). Przyczyny nadmier- dzielnoS
ć 0,01 &! sprawia, że może być z powo-
nych rezystancji są takie same jak w przy- dzeniem wykorzystywany również przy pomia-
padku sond prądowych. Analogiczne są rów- rach dużych systemów uziemień. Podobnie jak
Rys. 11. Miernik rezystancji uziemień Megger DET2/2
nież korzyS
ci wynikające z kontrolowania tego DET62D pracuje na częstotliwoS
ci 128 Hz.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
 '
w przestrajaną częstotliwoS
ć pracy mogą Wybrane parametry mierników uziemień Meggera szym ciągu wymagana jest duża ostrożnoS
ć
w takich sytuacjach blokować się informując podczas interpretacji wyników. Wskax
niki błę-
I T T5 R T
I
T
T
5
R
T
o wysokim poziomie zakłóceń lub po prostu dów alarmują użytkownika o przypadkach błę-
i b isk
wykonywać błędne pomiary. W przypadku, dnie podłączonych przewodów pomiarowych
R i I &! &! &!
kiedy zakłócenia mają charakter trwały, użycie lub wykryciu warunków, które prowadzą do
ks In
tradycyjnego miernika nie zdaje egzaminu. błędnych odczytów. Ale dokonanie tylko jedne-
kr s i ru k&! k&! k&!
DET2/2 używa wyrafinowanego systemu filtro- go odczytu nie jest wystarczające do uzyska-
k n ą r ą r 5 ą r
wania, umożliwiającego eliminację większego nia rzetelnego wyniku pomiaru rezystancji ja-
i b kr s 5
szumu niż jakikolwiek inny przyrząd Meggera. rn kiejkolwiek elektrody uziemienia. Zawsze naj-
Miernik DET 2/2 powinien znajdować zastoso- n s u lepiej powtórzyć procedurę stosując inny kie-
Pr str j n
wanie przy precyzyjnym pomiarze rezystywno- runek lub odległoS
ć. Może to wyeliminować
iItr j i  
S
ci gruntu, gdyż wysoka rozdzielczoS
ć jest błędy pochodzące z trudnych do uwzględnie-
Z siI ni ku uI t r ku uI t r
zasadniczą cechą wpływającą na dokładnoS
ć. nia x
ródeł (np. od ukrytych zmian w strukturze
Duża dokładnoS
ć pomiaru rezystywnoS
ci jest gruntu) oraz zwiększa zaufanie do uzyska-
z kolei niezwykle istotna podczas przygotowy- S
cią 10 m&! i 3-cyfrowym błędem może dać
nych wyników. Kiedy wybiera się miernik uzie-
wania danych do projektowania szczególnie
błąd pomiarowy rzędu 50% wartoS
ci odczyta- mienia, należy się upewnić, czy rozdzielczoS
ć
rozległego systemu uziemienia. Kiedy mierzy- nej. Może to prowadzić, albo do niebezpiecz- i dokładnoS
ć są odpowiednie do zastosowań.
my ze znacznym odstępem sond pomiaro- nego uziemienia z za dużą rezystancją, albo
Błąd przyrządu może prowadzić do nadmier-
wych, dla rozległych terenów lub głębokich
do nadmiernych kosztów inwestycji, niezgod- nych kosztów inwestycji lub przeglądów syste-
pomiarów, odczytywane rezystancje są małe. mu uziemienia lub, co gorsze, do powstania
nych ze sztuką projektowania. RozdzielczoS
ć
Aby otrzymać rzetelne pomiary rezystywnoS
ci, niebezpiecznej instalacji.
1 m&! i 3-cyfrowy błąd redukuje uchyb poniżej
zasadniczym wymaganiem jest stosowanie
5% wartoS
ci odczytanej.
przyrządu z odpowiednią dokładnoS
cią przy Tomasz Koczorowicz, Tomtronix
małych rezystancjach. Na przykład, w przypad-
Wnioski
Wyłącznym dystrybutorem firmy Megger jest w Polsce
ku odstępu 30 m między sondami w gliniastym
firma Tomtronix z Łodzi (tel. [phone])
gruncie z rezystywnoS
cią 1200 &! cm, odczyta- Cyfrowe mierniki uziemienia najnowszej gene-
LI TERATURA
racji znacząco upraszczają pomiary uziemień
na rezystancja powinna wynosić 0,064 &! (p=
2 Ą aR). W tej sytuacji przyrząd z rozdzielczo- systemów elektrycznych. Jednakże w dal- [1] AVO Megger: A simple Guide to Earth Testing
Przegląd wydawnictw
Piotr Wądołowski, Piotr Dziurzański, Dariusz Dziurzański i Krzysztof Paizert
ENGLISH TRANSLATOR  INTELIGENTNY SYSTEM TłUMACZĄCY - PROGRAM DO
KOMPUTERA OSOBISTEGO (CD-ROM)
PRENUMERATĘ
P
R
E
N
U
M
E
R
A
T
Ę
Techland, Ostrów Wielkopolski 1998
na dowolny okres można zamówić
wpłacając odpowiednią kwotę na
rachunek
Radioelektronik Sp. z o.o.
ul. Filtrowa 77, lok. 51, 02-032
Warszawa
PBK III O/Warszawa 11101024-7982-
2720-4-14
półrocznej _ 35,40 zł
na I kwartał _ 17,70 zł
Radioelektronika
Radioelektronika
można zaprenumerować
(w cenie kioskowej) na okresy co najmniej
Program  English Translator * jest jednym z pierwszych programów na S
wiecie, który w kwartalne
sposób kontekstowy wykonuje tłumaczenie z jednego języka na drugi. Dokonuje tłumacze-
w  RUCH S.A.
nia z angielskiego na polski i odwrotnie. Dzięki niemu można tłumaczyć wyrazy i proste zda-
Wpłaty na prenumeratę krajową przyjmują:
nia, otrzymując tekst zrozumiały i w znacznym stopniu zgodny z normami gramatycznymi.
_ jednostki kolportażowe  RUCH S.A. właS
ciwe
dla miejsca zamieszkania lub siedziby prenumer-
OczywiS
cie tekst przetłumaczony w całoS
ci automatycznie nigdy nie dorównuje tłumaczeniom
atora
wykonywanym przez ludzi. Program komputerowy może jedynie używać algorytmów zwięk-
_  RUCH S.A. Oddział Krajowej Dystrybucji
szających prawdopodobieństwo zrozumiałoS
ci tłumaczenia. Są one jednak bardzo złożone
Prasy,
i niełatwe do realizacji. Bardzo trudno jest S
ciS
le interpretować coS
tak niejednoznacznego
00-958 Warszawa, ul. Towarowa 28, konto PBK
S.A. XIII Oddział Warszawa 11101053-16551-
jak teksty w jakimS
języku, w którym tak samo wyglądające wyrazy często mogą oznaczać
2700-1-67.
zupełnie co innego.
Program może być instalowany na komputerach pracujących w systemach operacyjnym Mi-
Wpłaty na prenumeratę zagraniczną przyjmują:
crosoft Windows 95 lub Microsoft Windows NT 4.0, wyposażonych w pamięć RAM o pojem-
 RUCH S.A. Oddział Krajowej Dystrybucji Prasy,
noS
ci co najmniej 32 MB; wymaga 60 MB wolnego miejsca na dysku.
konto jak wyżej.
CzęS
ć angielsko-polska zawiera około 90 tys. wyrazów podstawowych, a dodatkowo na ich
Cena prenumeraty ze zleceniem dostawy za grani-
podstawie są rozpoznawane formy fleksyjne i złożenia. Natomiast słownik polsko-angielski
cę jest o 100% wyższa od krajowej. Dostawa
ma 60 tys. wyrazów, występujących w wielu (ponad milion) formach fleksyjnych. Taka liczba
odbywa się pocztą zwykłą w ramach opłaconej
wyrazów powinna zadowolić znaczną większoS
ć użytkowników, a mimo to słowniki mogą być
prenumeraty z wyjątkiem zlecenia dostawy
jeszcze uzupełniane przez użytkownika. pocztą lotniczą, której koszt w pełni pokrywa
zleceniodawca.
Program spełnia pokładane w nim nadzieje przy tłumaczeniu tekstów obcojęzycznych, ale
tekstów prostych, takich jak wykazy materiałowe, spisy elementów, nagłówki tablic, instruk- Na II kwartał 2000 roku prenumeratę w  RUCH-u
należy zamówić do 5 marca.
cje obsługi i inne teksty techniczne, w których nie występują zdania, a jeżeli występują, to są
krótkie. r
w URZĘDACH POCZTOWYCH
Wpłaty na prenumeratę krajową przyjmują
* Więcej informacji na temat programu można znalex
ć na stronie internetowej http://www.techlandsoft.com
wszystkie urzędy pocztowe oraz doręczyciele
(na wsi i w miejscowoS
ciach, gdzie dostęp do
urzędu pocztowego jest utrudniony).
Nagrody w ankiecie  REDAGUJ WRAZ Z NAMI 11/99
REDAGUJ WRAZ Z NAMI 11/99
Na II kwartał 2000 roku prenumeratę należy
Dziękujemy za liczny udział w ankiecie. Wasze opinie pomogą nam w ustalaniu tematyki dalszych nu-
zamówić do 29 lutego.
merów  Radioelektronika . W wyniku losowania następujący uczestnicy ankiety otrzymują nagrody _
odtwarzacze osobiste: Sylwester Brenda _ Praszka, Stanisław Dudek _ Stegna, Maciej Gołębiows-
ki _ Zwierzyniec, Piotr Kowalski _ Warszawa, Piotr Joński _ Siedlce
N r d .
Drodzy Czytelnicy
Drodzy Czytelnicy
l  REDAGUJ WRAZ Z NAMI 1/2000
l
REDAGUJ WRAZ Z NAMI
d pu l u m
m u
um u l pu d d
u m p pu l pu d d um m mum :
d u m d d p pu
Liczba punktów
1. Z kraju i ze S
wiata .........................................................................................................
m d l l u lu p
2. Kodowanie cyfrowe sygnałów dx
więkowych..........................................................
d mu d u mu um
3. Uniwersalny układ zdalnego sterowania ...............................................................
p pu m
4. Moduł zapłonowy GL-226 firmy Obrem-elektronika .............................................
dp d p u u d
5. Program do symulacji układów elektrycznych _ Elektrosym V.2.0..........................
p d u
6. Miniaturowy system dozorujący .............................................................................
d u l u m d
7. Cyfrowy pomiar indukcyjnoS
ci cewek ................................................................
d
8. Programator mikrokomputerów AT89CX51 ..........................................................
m d
A
A
T
T
A
A
R
R
E
E
M
M
U
U
N
N
E
E
R
R
P
P
A
A
T
T
A
A
R
R
E
E
M
M
U
U
N
N
E
E
R
R
P
P
H
33
RÓŻNE
OCHRONA PRZED
ZAKŁÓCENIAMI
Z SIECI ZASILAJĄCEJ
Rodzaje zakłóceń WiększoS
ć zakłóceń ma składowe wysokiej
Kondycjonery _
częstotliwoS
ci, znacznie powyżej 20 kHz. Wy-
Niezależnie od x
ródeł pochodzenia, zakłócenia
poprawiają  kondycję
wołują one takie niekorzystne zjawiska, jak
można podzielić na niesymetryczne, sumacyj-
urządzeń, sygnału,
detekcję sygnałów, prostowanie przebiegów
ne, różnicowe, periodyczne, aperiodyczne oraz
i w konsekwencji zmianę punktów pracy stop-
a może nie mają z nimi nisko- i wysokonapięciowe. Zakłócenia mogą
ni lub wręcz niestabilnoS
ć. W rezultacie nastę-
modulować napięcie sieciowe lub być harmo-
nic wspólnego?
puje wzrost zniekształceń i poziomu szumów.
nicznymi częstotliwoS
ci sieci, a także mogą
Interferencje spowodowane pasożytniczymi
Z artykułu wyniknie,
mieć charakter pojedynczych udarów. Przykła-
sygnałami przenoszonymi przez sieć wywołu-
dowo na rys. 1 przedstawiono kilka z nich.
że poprawiają
ją podobne efekty: ograniczają rozdzielczoS
ć
OczywiS
cie wszystkie typy zakłóceń mogą wy-
parametry sieci
przetworników i dynamikę c/a, powodują prze-
stępować w dowolnej kombinacji lub nawet jed-
kłamania w pracy i pogorszają liniowoS
ć. Sta-
zasilającej. noczeS
nie.
ny nieustalone, impulsy zakłócające i prze-
Czy poza zasilaniem bateryjnym jest jakaS
ra-
pięcia o amplitudzie przekraczającej wielo-
da na takie poblemy? Okazuje się że tak.
ozpowszechnienie
krotnie amplitudę napięcia sieci mogą być
Wszelkiego typu filtry sieciowe służą do elimi-
urządzeń elektrycz-
przyczyną awarii sprzętu i rozległych czasem
nacji tych niepokojących zjawisk. Jednak typo-
nych i elektronicznych
uszkodzeń. Może nastąpić przebicie izolacji
we listwy zasilające z prostymi filtrami nie za-
spowodowało pojawie-
transformatorów i kondensatorów, uszkodze-
wsze są wystarczające. Praktycznie wszystkie
nie się problemów
nie elementów półprzewodnikowych lub pogor-
urządzenia audio są zbyt słabo chronione lub
związanych z zakłóce-
szenie ich parametrów.
w ogóle nie chronione przed wnikaniem za-
niami, które wywołują
Typowy układ zasilacza i drogę przenikania za-
kłóceń przez przewód sieciowy.
4trzaski, złą pracę ukła-
kłóceń przedstawiono na rys. 2. Elementy rze-
dów cyfrowych, a nawet ich uszkodzenia.
czywiste mają własne pasożytnicze pojem-
a)
ródła zakłóceń mogą być pochodzenia natu-
noS
ci i indukcyjnoS
ci (rys. 2b) które powodują,
ralnego _ wywołane przez niektóre zjawiska
że zakłócenie z obwodu pierwotnego przedo-
atmosferyczne (pioruny, zorze polarne, wyłado-
staje się do obwodu wtórnego (przez pojem-
wania koronowe, ładunki elektrostatyczne) oraz
noS
ci międzyuzwojeniowe). Stosowane zaS

pochodzić z wszelkiego rodzaju urządzeń ge-
w filtrach kondensatory elektrolityczne powy-
nerujących fale elektromagnetyczne: nadajników
b)
żej częstotliwoS
ci ok. 100 kHz stanowią już zło-
RTV, telefonów komórkowych, stacji radioama-
żony układ RLC, który sam staje się x
ródłem
torskich, a także urządzeń wojskowych i elek-
zakłóceń. Tak samo S
cieżki prowadzące ma-
tromedycznych. ródłem zakłóceń są także
sę powyżej pewnej częstotliwoS
ci nie stanowią
urządzenia energetyczne małej i dużej mocy, ta-
już jednorodnie przewodzących powierzchni,
kie jak silniki elektryczne, S
ciemniacze oS
wietle-
lecz wobec małych długoS
ci fal zachowują się
nia, reklamy neonowe oraz wszelkiego rodza-
jak obwody rezonansowe, które mogą nawet
ju przełączniki i wyłączniki sieciowe oraz urzą-
zbierać i wychwytywać zakłócenia i promienio-
c)
dzenia elektroniczne, w których zastosowano
wanie w.cz. przedostające się z zewnątrz
zasilacze impulsowe, jak np. komputery.
przez kabel sieciowy.
Zakłócenia rozprzestrzeniają się drogą radio-
wą i przewodową przez sieć zasilającą. Urzą-
Metody eliminacji zakłóceń
dzenia audio mogą być także x
ródłem za-
Eliminacja opisanych zakłóceń nie jest sprawą
kłóceń przenoszonych głównie przez obwód
prostą. Konieczne jest stosowanie rozbudowa-
sieciowy. Przewody sieciowe łączące je są
nych układów wykorzystujących różne techni-
na ogół krótkie (odtwarzacze CD, przetworni- d)
ki. Przegląd typowych rozwiązań spotykanych
ki c/a, tunery, wzmacniacze mocy) i zakłóce-
w praktyce przedstawiono na rys. 3.
nia, które na swojej drodze prawie nie napoty-
Najprostszym układem poprawiającym jakoS
ć
kają żadnych przeszkód, stają się przyczyną
przesyłanej energii elektrycznej jest popularna
szkodliwych sprzężeń i interferencji.
listwa komputerowa. Zawiera ona zwykle jedy-
Inne grox
ne zjawiska występujące w sieciach
nie prosty filtr LC, ale jest to i tak lepsze niż brak
Rys. 1. Rodzaje zakłóceń sieciowych
energetycznych to udary przepięciowe, które
L _ przewód fazowy, N _ przewód zerowy (neutraI- jakiegokolwiek filtru. Bardziej rozbudowane
mogą osiągać w czasie kilku mikrosekund na-
ny), E _ przewód uziemienia
układy zawierają dodatkowo ogranicznik prze-
wet kilka tysięcy woltów, stając się przyczyną a _ zakłócenia różnicowe aperiodyczne, b _ zakłóce-
pięć oraz separator, którym jest transformator,
nia sumacyjne periodyczne nisko- i wysokonapięcio-
uszkodzeń aparatury. Często dotyka to zasila-
we, c _ udar niesymetryczny i modulacja amplitudo- izolujący podłączane urządzenie od obwo-
czy i przetwornic impulsowych, które same
wa, d _ zakłócenia niesymetryczne periodyczne
dów sieci zasilającej. W każdym jednak z tych
też są x
ródłem zakłóceń.
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
H
34
RÓŻNE
jemne oddziaływanie urządzeń (np. segmen-
a)
a)
tów audio). Wprowadzony został również no-
~ 220 V
wy człon, tzw. separator/symetryzator do kon-
wersji niesymetrycznego systemu przesyła-
Zasilane
nia energii na zrównoważony. Daje to między
urządzenie
innymi redukcję wpływu zakłóceń na kable
b)
przesyłowe. Główne filtry urządzenia są wie-
b)
lostopniowe, znacznie rozbudowane. Dodano
również bloki filtrujące B i C, eliminujące te po-
zostałoS
ci zakłóceń, które przeniknęły przez
~ 220 V
poprzednie moduły.
Zastosowano również wieloczłonowe zabez-
Zasilane
pieczenia przepięciowe oraz eliminator udarów Rys. 4. Przebiegi napięć w układzie asymetrycz-
urządzenie
nym (a) oraz symetrycznym (b)
aby najsilniejsze przepięcia i wyładowania nie
przeniknęły do następnych stopni. Dodatkową
w wysokiej klasy zestawach hi-fi stosuje się
innowacją jest zastosowanie wyłączników
Rys. 2. Typowy układ zasiIacza w sprzęcie
połączenia symetryczne. Połączenia takie
umożliwiających przerwanie pętli masy (uzie-
eIektronicznym (a) i droga przenikania zakłóceń
wykazują znacznie większą odpornoS
ć na
z obwodu pierwotnego (b) mienia).
zakłócenia zewnętrzne. Dotyczy to także prze-
syłania energii zasilającej, dlatego coraz czę-
dwóch przypadków widoczny jest zupełny
Zalety przesyłania
S
ciej w studiach nagraniowych i laboratoriach
brak tłumienia między poszczególnymi urzą-
symetrycznego
cały obwód sieciowy ma postać zrównoważo-
dzeniami z uwagi na równoległe połączenie
ną. System symetryczny ma ponadto tę zale-
gniazdek sieciowych. Zakłócenia generowane Zalety symetrycznej transmisji sygnałów są
tę, że przy stosowaniu urządzeń o drugiej
przez jedne urządzenia przenikają bez prze- znane od dawna, jednak wysokie koszty tego
klasie ochronnoS
ci (brak przewodu uziemia-
szkód do innych. typu rozwiązań ograniczały zakres zastoso-
jącego) napięcie występujące na ich obudo-
Najbardziej rozbudowanymi urządzeniami są wań. Mimo tego obecnie praktycznie wszyst-
wach względem ziemi jest niższe niż w kon-
kondycjonery. Wszystkie gniazdka są w nim kie urządzenia studyjne i wiele pomiarowych
wencjonalnym układzie. Wpływa to na zmniej-
odseparowane od siebie, co minimalizuje wza- mają symetryczne tory sygnałowe. Także
szenie poziomu przydx
więku oraz skutecz-
niejsze działanie ekranującej obudowy. Prze-
biegi napięć w obu systemach przedstawiono
a)
na rys. 4.
FILTR
Optymalnym rozwiązaniem jest wykonywanie
urządzeń w pierwszej klasie ochronnoS
ci, co
oznacza, że wszystkie dostępne z zewnątrz
metalowe elementy są podłączone do przewo-
du E w kablu sieciowym. Oprócz skutecznej
ochrony przeciwporażeniowej, uziemiona me-
b)
talowa obudowa ekranuje przed zakłóceniami
Ograni-
z zewnątrz. WiększoS
ć urządzeń powszechne-
Separat
FILTR
cznik
or go użytku (segmenty audio), jest jednak wyko-
napiia
nywana w drugiej klasie ochronnoS
ci.
Wskutek istnienia pojemnoS
ci między obu-
dową a przewodami sieciowymi wytwarza się
różnica potencjałów między  wiszącą w powie-
trzu masą urządzenia a uziemieniem. Jeże-
c)
li te pojemnoS
ci nie są jednakowe, co właS
ci-
wie zawsze ma miejsce, to napięcie na obu-
dowie będzie zależeć od położenia wtyczki
Z b i
FILTR
Elimina- FILTR
w gniazdku sieciowym. W tym przypadku zba-
ni
WIELOSTOP-
tor
B
n n -
wienny okazuje się symetryczny system trans-
NIOWY
udarów
GL BREAK
i i
misji prądu. Napięcie na obudowie jest kilka-
Separa-
krotnie niższe niż przy zasilaniu niesyme-
FILTR
FILTR
tor/
trycznym.
WIELOSTOP-
symetry- C
NIOWY
GL BREAK Wadą systemu symetrycznego jest koniecz-
zator
noS
ć zastosowania ciężkiego transformatora
Separa-
symetryzującego.
FILTR FILTR
tor/
WIELOSTOP-
symetry- C
NIOWY
GL BREAK
Instalacje sieciowe w praktyce
zator
a)
Separa-
b)
FILTR
FILTR
tor/
WIELOSTOP-
symetry- C
NIOWY
GL BREAK
zator
Separa-
FILTR
FILTR
tor/
WIELOSTOP-
symetry- C
NIOWY
zator GL BREAK
Rys. 3. Schematy bIokowe typowych urządzeń poprawiających parametry sieci zasiIającej
Rys. 5. Sposób dołączenia przewodów w gniazdku
a _ prosty filtr sieciowy stosowany w  listwie komputerowej , b _ rozbudowany filtr sieciowy, c _ kondycjoner sieciowym S
ciennym (a) i typu  komputerowego (b)
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
35
Sprawy związane z instalacjami elektryczny-
Wytwórcy sprzętu praktycznie nie korzystają
mi w budynkach mieszkalnych wciąż czekają
z takiej możliwoS
ci. Natomiast niektóre typy
Urządzenie A
na jednolity, powszechnie obowiązujący stan-
Gniazdko kondycjonerów są wyposażone w przełączni-
dard. Istnieją co prawda normy, przyjęte
ki umożliwiające odłączenie w wybranym gnia-
w większoS
ci krajów europejskich, jednak
zdku sieciowym przewodu E. Ochrona antypo-
w wielu punktach są rozbieżnoS
ci. Dotyczy to
rażeniowa w tym przypadku będzie się odby-
Pętla
np. takich spraw jak oznaczenia alfanume-
wać jednak wyłącznie przez ekrany przewo-
masy
Urządzenie B
ryczne i barwne przewodów, rodzaje gniazd
Gniazdko dów sygnałowych.
i wtyczek sieciowych, a nawet wartoS
ci na-
Na rysunku 8 i 9 przedstawiono wykresy tłu-
pięcia zmiennego w sieci. Zalecany przez Mię-
mienia zakłóceń przez kondycjoner Helion FS
1700 w funkcji częstotliwoS
ci dla zakłóceń
Stacja
asymetrycznych oraz dla zakłóceń symetrycz-
transformatorowa
Rys. 7. PętIa masy powstająca przez obwody
a)
nych.
Przewód  gorący zasiIania dwóch urządzeń
Przewód uziemiający Przebiegi uzyskano metodą symulacji kompu-
Z elektrowni
Przewód neutralny
terowej z uwagi na bardzo dużą dynamikę
(zimny)
(_200 dB). Pomiar o tak dużej dynamice nie
pięcioprzewodowy). Przewodem E prąd nie
Gniazdko S
cienne jest w praktyce możliwy ze względu na szumy
płynie, ma on potencjał ziemi, przyjęty za elek-
i zakłócenia. Symulacja daje więc możliwoS
ć
tryczne zero i służy ochronie przeciwporaże-
Uziemienie
obserwacji charakterystyk również w niemie-
niowej. Zasadę realizacji systemu trójprzewo-
rzalnym zakresie.
b) dowego przedstawiono na rys. 6a.
Badania za pomocą symulacji komputerowych
Niestety, w Polsce przez wiele lat obowiązywa-
nie uwzględniają oczywiS
cie wszystkich czyn-
Stacja
ły przepisy dopuszczające układ, w którym
transformatorowa
ników wpływających na tłumienie zakłóceń.
przewód N pełnił jednoczeS
nie funkcję przewo-
W praktyce można oczekiwać charakterystyk
du E.
Z elektrowni
bardzo zbliżonych do przedstawionych w zakre-
Dzisiaj w wielu mieszkaniach kołek uziemiają-
sie częstotliwoS
ci do kilkudziesięciu MHz.
cy jest połączony w gniazdku z przewodem
Gniazdko S
cienne
N (rys. 6b) lub nie jest dołączony (rys. 6c).
Przy nie przyłączonym kołku brak stabilnego
c)
Uziemienie
punktu odniesienia ogranicza skutecznoS
ć
działania każdego filtru. Możliwa jest oczywi-
S
cie przeróbka instalacji, ale ze względów
Stacja
bezpieczeństwa dokonać może tego jedynie
transformatorowa
osoba posiadająca odpowiednie uprawnienia.
Z elektrowni
Szkodliwe pętle masy
Obwody zasilania współpracujących ze sobą
Gniazdko S
cienne
urządzeń mogą powodować powstanie szko-
Uziemienie
dliwych pętli masy, a w konsekwencji prze-
pływ prądów zasilania przez masy odniesienia
Rys. 6. Spotykane w praktyce sposoby połączenia
czułych obwodów wejS
ciowych. Zasilanie kil-
gniazdka sieciowego z instaIacją
ku współpracujących ze sobą urządzeń z koł-
a _ układ trójprzewodowy, b _ układ, w którym bolec
uziemiający połączony jest z przewodem zerowym, kiem uziemiającym może wytworzyć taką pę-
c _ układ dwuprzewodowy bez uziemienia
tlę masy, jak przedstawiono na rys. 7. Pętla ma-
sy jest szkodliwym obwodem, mogącym powo-
dzynarodową Komisję Elektrotechniczną (IEC) HELiON FS 1700
dować powstanie zakłóceń słyszalnych głoS
ni-
sposób dołączania przewodów w gniazdku
kach w postaci przydx
więku, budzenia itp.
jest przedstawiony na rys. 5.
a w aparaturze pomiarowej błędne wskazania.
Polskie normy, dotyczące instalacji elektrycz-
r n n d r f r H n.
Najprostszym rozwiązaniem jest odłączenie
nych w mieszkaniach, przewidują trójprzewo-
przewodu E od obudowy w jednym z urządzeń. Maciej Feszczuk
dowy system odbiorczy (dla sieci trójfazowej _
[dB] [dB]
Rys. 8. Przebieg tłumienia w funkcji częstotIiwoS
ci zakłóceń
Rys. 9. Przebieg tłumienia w funkcji częstotIiwoS
ci zakłóceń
asymetrycznych dIa kondycjonera HeIion FS 1700
symetrycznych dIa kondycjonera HeIion FS 1700
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
PERLA
Perla to uc cio ele ancki e ta hi fi okiej kla , erii St le firm arant . Sk a a
i amplitunera SR er. 42 , . mm, . mm i o t ar ac a D ma neto
fonem D er. 42 , . mm, . 9 mm . Tr j akre o tuner RDS em U , D ,
r pami ci tacji umo li ia bieranie tacji e u ich na ora t p pro ram ia
omo ci, ucho i ka, mu ka itp. . a netofon autore er em ma uk a re ukcji um
Dolb B, , HX Pro i filtr PX. o li e je t bkie uki anie o 5 ut or ora automa
t c ne na r anie pr er 4 . Po iom na r ania je t u talan r c nie. Na r anie nchro
nic ne p t D o b a i normaln lub i k on pr ko ci . o li e je t monitoro a
nie na rania. O t ar ac D pr et ornikiem bito m DA ma pami ut or , kt re
mo b o t ar ane por ku lo o m lub apro ramo an m. Timer umo li ia c enie
i c enie e ta u o okre lon ch porach. W macniac o moc 5 W DIN ma pa mo 2 H
� 5 kH . W tkie element re ulac jne cho ane a ele anck metalo o on , tak e
MINIWIEŻA SC-DV150
obu o a pilota alne o tero ania je t metalo a. ena e ta u 5999 . .J.
TECHNICSA
Z ODTWARZACZEM DVD
Cora popularniej e e ta mini ie ,
kt r ch o t ar ac D je t a t po an o
t ar ac em D D. W okiej kla mini ie
Technic a kor tuj c 5 p to mie
niac mo na je noc e nie o t ar a p t
D i D D. Wbu o anie o t ar ac a D D
umo li i o kor tanie e ta u au io o ki
na omo e o. a on a eko er Dolb Di
ital i Pro o ic o ro ko o ania cie ek
i ko ch temie i ku ielokana
o e o. unkcja S n umo li ia u
kanie jak najlep e o efektu rr nd a
n m miej cu o uchu. D i k otac aj c
mo na tak e t or a pomoc ch
o nik kor tuj c tem r n n-
d S rr nd. a pomoc menu ietlane
CZTERY W JEDNYM
o na ekranie tele i ora, ob u a funkcji kina
omo e o je t bar o pro ta. olumn o ni
FR 4 5 firm Onk o to ur enie a ieraj ce a c ter mo u o t ar ac i rekor er D,
ko e le e o i pra e o kana u maj kon truk
o t ar ac D, tuner i macniac . W tkie te element mie c i obu o ie S -
cj tr j ro n cm o nikiem ni kotono
n nie i k ej ni obu o a t po e o o t ar ac a D. Tuner RDS pami ciami ma
m, 2 cm o nikiem re niotono m i cm
mo li o na a ania na tacjom ra io m. e t po a on e ar, kt re o ok a no je t
o nikiem okotono m. oc j cio a
kontrolo ana na em ra io m. U aj c iniDi c mo na na r a tunera i p t D i na a
2 2 W tr b Pro o ic
a na p tom i po c e ln m ut orom. Pro ramuje i o t ar anie ut or p t D
tarc a o na o nienia u ch pomie c eń.
i D. W ekcji a ilac a pracuj a a ilac e o ob o analo o ch i c fro ch, ekrano
W macniac moc e topniem końco m
ane blach mie ian . oc j cio a 2 4 W. S ej cia c fro e opt c ne i p o io e
kla ie H ape nia ok jako i ku
ora j cie o c enia akt ne o ub oofera. ena ok. . .J.
pr o t ar aniu kr tkotr a ch impul
na o u ej arto ci c to ej, a tak e
pr u ch po iomach na u. Po o ta e
po a enie mini ie to ma netofon uka
eto uk a em re ukcji um Dolb B,
tuner ra io funkcj RDS pami ci 9 ta
cji, korektor pa mo pi cioma pami
ciami u tko nika. ini ie a nie je t tania, u
ero ana pr e pro ucenta cena 5499 .
.J.
KAMERA WIDEO VP-A30
FIRMY SAMSUNG
To najtań a kamera 8 mm Sam un a cena 49 . e t po a ona pr e
t ornik D 2 pik eli, kt re o na i jn pr et ar a i c fro o.
Obiekt ma krotn oom opt c n i 2 krotn c fro , mi a k / /
, ja no obiekt u ,4, o ni ko a ,9� 2,4. O tro je t u ta iana r c nie i au
tomat c nie. inimalne ma ane o ietlenie , l . ilmo anie u at ia pro ra
m r r , S r , S b r , n , n i . Sie em efekt
c fro ch umo li ia pro a enie cieka ch efekt pecjaln ch, np. o bicie lu
tr ane, ne at . Wbu o ano enerator napi . S bki mechani m uruchamia a
pi ci u ,2 . Pob r moc 4 W. .J.
AKTUALNOR
CI
AKTUALNOR
CI
AKTUALNOR
CI
38
PRZEGLĄD
TELEWIZORÓW
21� 35-CALOWYCH
i k o ci
55 55 29 /8 IDT 2 99 . Sto o a
W numerze
tele i or
ne a ro i ania, oba pole aj ce na
pax
dziernikowym z ub. r.
2 calo ch
po ojeniu c totli o ci p obra o
H , co aje obra tabilniej i mniej
nie to uje opisaliS
my telewizory
m c c rok pr u m o l aniu.
i rafino
najnowszej generacji
W er ji po ta o ej, ale no ci o
a n c h
z płaskimi ekranami.
pro ucenta, tem no na H
uk a po
, H S n Philip , In -
Jednak większoS
ć
9pra jako
n M r n Thom on, H Son .
ci obra u lub i ku, lec pro a a
telewizorów, choć ma
Bar iej a an o ane tem ape nia
i cora lep e po a enie a t am
j naturaln ruch cenach namic
tradycyjne kineskopy,
cen . Pr k a em mo b no e mo ele
n ch i maj na H S r
jest nadal
tele i or Philip a. Tele i or 2 PT 5
S n Pana onic, M n Philip ,
modernizowana. Oto
o ta a t pion mo elem 2 P 54 cena
M n M r n Thom on, H N -
999 . a on o atko e funkcje. Opr c r S n Sam un , H
przegląd telewizorów
Son .
topnio anej re ulacji o tro ci mo na re u
firm wnoszących
lo a o cień obra u i obiera na ta
Układy poprawy jakoS
ci
najwięcej nowych
ale no ci o o l ane o pro ramu
obrazu
S r r . Do boru je t obra bo rozwiązań
Uk a popra jako ci obra u pole aj
acon , tono an , naturaln i a ne na
konstrukcyjnych.
na o atko ej obr bce ca ko ite o na
ta . Tak e charakter t k i ku mo
u i jne o. W tkie te abie i maj na
na u tali ale no ci o o l ane o pro
celu u kanie jak najlep e o obra u. No
ramu S r S nd film  K n , koncert
r nico anie cen tele i or o i k ej
one r ne na , lec pe niaj po ob
 M , talk ho  M , lub a na
pr ek tnej ekranu je t ale ne o ro i ań
ne a ania. W i k o ci ro i ania kon
charakter t ka. Uk a Delta olume umo
kon trukc jn ch i po a enia. ieka e
trukc jne po obne, a ich nik mo em
li ia r nanie po iomu i ku na ka
ro i ania uk a o e i funkcje to o a
oceni o l aj c obra te o ame o pro ra
m kanale tak, ab pr ich pr e c aniu
ne ro ch mo elach tele i or . Do
mu tele i jne o na kilku o biornikach.
po iom o no ci b je nako . i k
t c to pr e e tkim tele i or
Najc ciej to o ane uk a popra ja
ono lic b pami ci pro ram o 8
H i formatu ekranu 9.
ko ci obra u to
i lic b ej . pr o u o ano ej cie A Technik H to uje run i ju te
le i orach o pr ek tnej ekranu 2 cali uk a re ukcji um DNR,
i nia o ucha ek.
Telewizor 29 cali w obudowie Match line Philipsa Telewizor panoramiczny AV-32WP2 firmy JVC
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
39
NA RYNKU AV
Tablica . Tele i or H i formatu ekranu 9
pomoc ch kana , r em je t
filtr r ebienio ro ielaj c ca ko i namic ne o ni ko anie popra iaj ce
ako o an i k ielokana o ma
t na i jn na na luminanacji o tro ro ach ekranu,
neto i u lub o t ar ac a D D. Najbar
i chrominancji c e obra u takie, jak mo ulo anie pr ko ci trumienia i
iej popularn je t tem r b
kratki, pa ki na tkaninach, lepiej i oc ki elektron celu mian ja kra o ci i lu
Thom on , n , rr nd
ne i maj c te bar , minofor bran ch fra mentach obra
Philip , r S rr nd Son .
i k anie r nic kontra tu mi u, co i k a ra i to obra u.
W naj ej kla ie tele i or bu o
c erni i biel Popularne taj i tem automat c ne
ane eko er i ku ielokana o
ro er anie akre u kontra tu la okre o oboru parametru obra u ale no ci o
e o b r L , a o tatnio b -
lon ch fra ment obra u o ietlenia e n tr ne o d n ,
. Wte o niki kana centralne o,
A n r Philip , A S Pana onic.
le e o i pra e o bu o ane tele i
Dx
więk w telewizorach
or, a kolumn kana u rr nd e n
tr ne. S na o nich mo e b opro a
W tele i orach ju o mo eli 4 calo ch
an pr e o o o lub be pr e o o o
je t monto an c fro eko er i ku
fale ra io e .
Nicam i tem analo o , umo li iaj c
Pr i ku o t ar an m tereofonic
o bi r pro ram tereofonic n ch ate
nie to o ane uk a po er enia ba
litarn ch pro ram analo o ch. W tele
i t or enia i ku otac aj ce o jak In-
i orach monofonic n ch najc ciej to o
r d b S rr nd Philip a, S S .
an je t je en o nik, ale i kon trukcje
Do popra jako ci i ku to o ane
oma o nikami. W ro ch tele i o
charakter t ki fabr c ne o okre lon ch ro
rach monto an ch je t kilka o nik .
aj pro ram , jak film , koncert ,
W tele i orach tereofonic n ch to o a
i o i k porto ch, pro ram public
ne r ne tem i ku otac aj ce o.
t c n ch. Wbu o an korektor rafic n
Popularne ta i tem t ar aj ce
Davio 55M 55-290/8 IDTV 21-calowy
umo li ia pro a enie a n ch na ta
i k otac aj c efektami pecjaln mi a
telewizor 100 Hz firmy Grundig
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
40
Tablica 2. Tele i or po ta o m po a eniem
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
41
NA RYNKU AV
na ra tele i jna ob u i ana pilotem. Nie
najc ciej la pi ciu c totli o ci. cja M nali uje ro poc cie pro ra
kt re mo ele tele i or maj obroto
Sto o ane te uk a o ranic aj ce po mu na inn m kanale. o na tak e apro ra
po ta , kt rej po o enie mieniane je t
iom na u fonii la ane o kana u tele mo a automat c ne c anie i c a
na em pilota lub r c nie, co je t o ne,
i jne o. liminuje i na e mian o nie la ane o kana u.
nie mo na ie ie na pro t ekranu.
no ci c a ie na a ania reklam pr N to elektronic n pr e o nik tele
W mo elach 2 � 28 calio ch c to je t
mianie kana u, np. S nd n r Thom i a je t na a an pr e tacje atelitar
to o ana funkcja r o apro ramo a
on, A L Philip . ne. Deko er o je o o bioru je t monto
nia o in c enia i c enia o bior
an , np. tele i orach Philip a i Thom o
Ułatwienia w obsłudze
nika lub S r c a em pro ramo a
na. Umo li ia ietlenie pro ramu na
nia c enia o 8 min.
ora bar iej popularna taje i ma i ie em ni napr . o na biera pro
W tele i orach c fro ch je t mo li o
trala an ch, umo li iaj ca je noc e ne ram porto e, ro r ko e, mu c ne, fil
atr mania obra u celu np. api ania
tero anie funkcjami ma neto i u i tele i m . W bran pro ram mo na a nac
pr epi u kuchar kie o lub numeru telefonu,
ora. W ale no ci o pro ucenta no i ona o p niej e o na rania na ma neto i .
ora ielu okienek o po l u r n ch
na S r n Son , n Philp d to in trukcja ob u i bu o
kana tele i jn ch i brania pro ramu.
- n , M run i , n ana tele i or run i a. Do c enie
unkcja po i k a bran fra
Pana onic N n Thom on. alet np. ma neto i u nie pra i problemu. W
mentu obra u mak malnie krotnie.
te o temu je t mo li o p prac tarc po a , jakie ur enie chcem
W tele i orach panoramic n ch ekran mo
ur eń r n ch firm e ob . Automa o c , a na ekranie ietli i chemat
na ieli na po o i o l a je noc e nie
t c nie pi ane tacje tele i jne o opt malne o po c enia.
tele a et i pro ram tele i jn .
ma neto i u t m am m por ku, co Tele a eta mo e mie pami o 2 tro
nia o A umo li ia o c enie o ur
tele i or e, a o na rania o l ane o nic , co umo li ia bki o t p o bra
enia kart rafic n A komputera
pro ramu tarc ci n pr ci k ma nej tron . o na t or tak e a n
P lub laptopa. Wte o biornik tele i jn
neto i ie. W c enie lub c enie je bank tron bkim o t pem.
taje i ielkoekrano m monitorem.
ne o ur eń po o uje automat c nie W r funkcji u at iaj c ch ob u tele
a o ro po echniona je t mo li o
c enie lub c enie ru ie o. i orach Son je t pr ci k r . Wte te
bu o ania tunera atelitarne o tele i
unkcja r r Inf o ieln pr ci k le i or pr e c i na o bi r na u
or. Opcjonalnie takie mo u montuje firma
pilotach Thom ona umo li ia ie nia a A pr o u i o to uje parame
run i .
tlanie informacji o o l an m pro ramie t tr obra u tak, ab ape ni najlep ja
tu / o ina ro poc cia i akońc enia emi ko obra u i i ku.
Jerzy Justat
ji, ora t tu na t pne o pro ramu . unk W tele i orach 2 calo ch je t monto a
42
MULTIMEDIALNY R
WIAT
SAMSUNGA
i odtwarzacz CD i umożliwia bezpoS
rednie
amsung, którego nazwa
W okazji 30-lecia
kopiowanie płyt CD do odtwarzacza MP 3,
oznacza trzy gwiazdy,
powstania firmy
bez dołączania do komputera. Moc wyj-
jest koncernem S
wiato-
Samsung,
S
ciowa 5 W (RMS) na kanał.
wym. U nas najbardziej
Do odtwarzania zdjęć i krótkich filmów (do
jest znany ze sprzedaży w listopadzie br.
32 MB) w większym formacie opracowano
sprzętu audiowideo i mo-
odbyła się konferencja
specjalny elektroniczny album Digital Al-
nitorów komputerowych.
w głównej
bum Sync Master800@S o przekątnej ekra-
5Strategia rozwoju firmy
europejskiej siedzibie nu LCD 8,4 cala (213 mm). Wymiary albu-
koncentruje się na urządzeniach multime-
mu: szer. 226, gł. 182, wys. 28 mm, masa
dialnych: osobistych ( r n ), przeno-
firmy w Londynie.
0,8 kg, rozdzielczoS
ć 600x800 punktów.
S
nych ( b ) i domowych ( ). Sam-
Zaprezentowano na
Zmagazynowane zdjęcia z karty S r M -
sung przywiązuje dużą wagę do podzespo-
niej urządzenia nowej
d można odtwarzać jako slajdy. Wbudowa-
łów, które decydują o możliwoS
ciach rozwo-
ny mikser umożliwia przesuwanie zdjęć
generacji, które będą
ju sprzętu elektronicznego. Dlatego rozwija
w pionie lub poziomie oraz wprowadzenie
ich produkcję i w 21. wiek wkracza z rodzi-
nam pomagały
kurtyny poprzedzającej lub kończącej pre-
ną nowych podzespołów, głównie cyfro-
w pracy i zapewniały
zentację. Do obróbki zdjęć można posłużyć
wych, umożliwiających miniaturyzację i two-
rozrywkę już od
się następującymi efektami: mozaiką, efek-
rzenie urządzeń nowej generacji.
tem ziarnistoS
ci, rozszerzeniem obrazu
Samsung jest czołowym producentem pa- początku 2000 roku.
w pionie lub poziomie, efektem neonu. Oglą-
mięci elektronicznych (ok. 20% rynku S
wia-
daniu jednego lub kilku zdjęć jednoczeS
nie
towego). Są to pamięci SDRAM (standard
może towarzyszyć komentarz lub muzyka
PC-133) 128 i 256 Mbit produkowane tech- Konkurencyjną dla niej jest pamięć firmy
odtwarzana z pamięci albumu. Album moż-
nologią 0,18 � m, a w przyszłoS
ci ma być Sony M r S , o innym kształcie, co
4 Gbit produkowane technologią 0,13 � m. uniemożliwi wymienne stosowanie obu pa- na powiesić na S
cianie jak obraz, a jego
treS
ć zmieniać w zależnoS
ci od potrzeb.
Jako pierwsi opracowali pamięć SDRAM mięci. Można ją przechowywać w portfelu
Ma on wbudowany zegar z alarmem.
1 Gbit i moduły 2 Gbit. NowoS
cią jest też jak karty kredytowe.
Zdjęcia można oczywiS
cie wykonać cyfrowym
Rambus DRAM _ moduł szybkiej pamięci
Urządzenia osobiste
aparatem fotograficznym. Samsung proponu-
144 MB do komputerów.
je dwa modele: SDC-80 N.E.X.C.A i SDC-007
Najistotniejszym produkowanym obecnie Rozwijana jest rodzina odtwarzaczy YEPP.
z ekranami LCD 1,8 cala. W wymienionym
podzespołem jest karta przenoS
nej pamię- Oprócz nowych serii tylko do odtwarzania
jako drugi aparacie jest możliwoS
ć obracania
ci S r M d , która umożliwia przechowy- plików MP3 z możliwoS
cią nagrywania gło-
ekranu, pełni on wtedy funkcję wizjera. W pa-
wanie plików audio, wideo, danych kompu- su (funkcja dyktafonu), w nowych obudo-
mięci 4 MB mieS
ci się 10 zdjęć podstawowej
terowych. Przewiduje się, że zastąpi ona wach D 40, New-D Jazz i N-E Hip Hop, po-
i 20 wyższej jakoS
ci. RozdzielczoS
ć zdjęć XGA.
w przyszłoS
ci takie noS
niki, jak: kasetę ma- jawią się odtwarzacze Photo Yepp i Motion
gnetofonową, wideo, kliszę fotograficzną. Yepp. Mają one dwucalowy ekran LCD do
Urządzenia do Internetu
S r M d jest pamięcią błyskową (f ) oglądania zdjęć w formacie JPEG, skopio-
Zdaniem konstruktorów Samsunga możliwo-
o wymiarach 45,0x37,0x0,76 mm i masie wanych z Internetu, otrzymanych pocztą
2 g (jedna trzecia dyskietki komputerowej elektroniczną lub z cyfrowego aparatu foto- S
ci i koszt komputera są za duże do potrzeb
wielu jego użytkowników. Przyszłe lata to
3,5 ). Ma ona prostą budowę (NAND- graficznego. W 32 MB pamięci mieS
ci się
szybki rozwój Internetu, do którego powinien
f r ), dlatego nie powinna być dro- 7� 8 plików muzycznych MP3 (zależy od
ga. Obecnie jej pojemnoS
ć wynosi od 2 do pojemnoS
ci pliku). Można także przechowy- być szybki i łatwy dostęp, za pomocą tanich
urządzeń. Takim jest Web Pad, urządze-
32 MB, prowadzone są jednak prace nad pa- wać jednoczeS
nie kilka plików ze zdjęciami,
mięciami o pojemnoS
ci 64 i 128 MB. Pa- tekstowych i muzycznych. W czasie odtwa- nie które składa się z 10-calowego ekranu
LCD, wokół którego rozmieszczono dwa
mięć ta przy użyciu adaptera (standard PCM- rzania muzyki na ekranie będzie się pojawiał
głoS
niki, mikrofon i modem. Specjalnym pi-
CIA/JEIDA) może być stosowana w kompu- tekst piosenki. Funkcja dyktafonu umożliwia
sakiem, dotykając ikony na ekranie, uru-
terze PC. Umożliwia szybki zapis danych, nagranie dwugodzinnej rozmowy. Motion
chamia się funkcje. System operacyjny Win-
a także kasowanie. Jest stosowana w odtwa- Yepp dodatkowo odtwarza krótkie filmy, np.
dows CE umożliwia szybki i prosty dostęp
rzaczach MP3, cyfrowych aparatach fotogra- teledyski zapisane w formacie MPEG 4.
ficznych, elektronicznych instrumentach mu- Jest także drugi model stacji bazowej do od- do Internetu, wysyłanie i otrzymywanie po-
czty elektronicznej, prowadzenie rozmów
zycznych, faksach, drukarkach, skanerach, twarzacza MP3 Yepp Smart audio Wingo 2.
łączami internetowymi zastępującymi tele-
notesach elektronicznych itp. Zawiera ona tuner radiowy, magnetofon
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
43
POZNAJEMY SPRZĘT
Telewizor
projekcyjny
z panelem fLCD
Telefon komórkowy
na rękę Watch phone
DVD rekorder
fon. Jest też szczelina na kartę S r M d
do przechowywania lub pobierania plików.
miarach, ma wbudowany odtwarzacz MP3. łączem optoelektronicznym. Wbudowany
Odmianą tego urządzenia jest wideotele- Do obsługi odtwarzacza MP3 przewidzia- modem umożliwia połączenie z Internetem.
fon Web Video Phone z ekranem LCD, kla- no specjalny sterownik. Funkcja dyktafonu Drugi z komputerów przenoS
nych IzziPro
wiaturą i szczeliną na kartę S r M d .
umożliwia zapis 120 min rozmowy. Po za- ma wbudowaną pamięć, mikrofon i głoS
nik
Wbudowana kamera CCD umożliwia prze- programowaniu numerów telefonicznych do nagrywania ważnych informacji. Po do-
prowadzanie telekonferencji w czasie rze- można wybierać je głosem. lączeniu telefonu komórkowego lub linii
czywistym. Można także otrzymywać tą
telefonicznej jest możliwy dostęp do Inter-
PrzenoS
ne urządzenia
drogą zdjęcia. Przewidywana szybkoS
ć
netu. Aby szybciej wybrać potrzebny pro-
biurowe
transmisji danych 10 Mbit/s, przesyłanie
gram przewidziano 8 przycisków. Jest bar-
obrazów 15 ramek/s.
Elektroniczny notatnik E-diary wygląda dzo poręczny _ mały i lekki (masa 1 kg, wy-
Także dla telefonu komórkowego przewi-
podobnie jak cyfrowy album. Jego funkcje miary szer. 227, gł. 197, wys. 28 mm). Aku-
dziano nową formę. W postaci miniaturowej
można uruchamiać elektronicznym pisa- mulatory jonowo-litowe starczają na 8 go-
(wymiary 67x58,5x20,5 mm) został połą-
kiem dotykając ekran. Zawiera rozkład dzin pracy.
czony z ręcznym zegarkiem. Jest sterowa-
dzienny, pager, odtwarzacz MP3, ma szcze- Dane z komputera przy użyciu karty S rM -
ny głosem, ma kalendarz, książkę telefonicz-
linę na kartę pamięci S r M d . d można przenieS
ć do Color Station _ dru-
ną na 250 numerów, możliwoS
ć dołączenia
Także notebooki poddano modernizacji. Dla karki, kopiarki, skanera w jednym urządzeniu.
do komputera PC, licznik do zliczania w dół.
wygody obsługi Optiface notebooka, ekran do Także skanowane fotografie mogą być prze-
Inny telefon komórkowy, już o zwykłych wy-
komputera jest dołączany bezprzewodowo, chowywane na karcie S r M d .
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
44
Urządzenia domowe
li. Obrazy podstawowych barw RGB są rzu-
zentacji na konferencjach i wystawach.
towane przez system luster tak, że tworzą
Telewizor to jedno z najważniejszych urzą- Telewizor WS-32W6DT z tradycyjnym
dzeń zapewniających rozrywkę w naszych kineskopem ma wbudowany dekoder DVB- na ekranie jeden kolorowy obraz.
Wszystkie opisywane telewizory są wyposa-
domach. Ostatnio dynamicznie rozwijają T do odbioru telewizji cyfrowej z nadajników
żone w dekodery dx
więku b r L
się odbiorniki telewizyjne z płaskimi ekrana- naziemnych. Programy w tym systemie są
lub b . Brak jest w ofercie Sam-
mi. Technologia TFT LCD zapewnia bar- już nadawane w Anglii. Jest telewizorem
sunga telewizora plazmowego, którego tech-
dzo dobry obraz, ale trudnoS
ci technolo- 100-hercowym, eliminującym migotanie
nologię rozwijają inne firmy. Natomiast od
giczne uniemożliwiają wykonanie ekranu obrazu. Dekoder PIP z dwoma tunerami
większego niż 21 cali. Dlatego znalazły one umożliwia podgląd dwóch programów jed- 1990 r. jest rozwijana technologia FLCD
zastosowanie głównie jako monitory kompu- noczeS
nie. Telewizor ten może być monito- ( rr L q d r ). Przedstawio-
no taki telewizor o przekątnej ekranu 43
terowe, zdrowsze dla naszych oczu (brak rem komputera. Wybór programów ułatwia
cale, którego parametry są lepsze niż tele-
promieniowania rtg i migotania obrazu). Fir- EPG elektroniczny przewodnik telewizora
wizora projekcyjnego ze zwykłym panelem
ma Samsung wbudowała w monitory 15- i telegazeta X.
i 17-calowe tunery telewizyjne. Taki telewi- Większą przekątną ekranu, 40 cali, ma te- LCD.
Na koniec o pierwszym rekorderze DVD _
zor zajmuje mniej miejsca, można powiesić lewizor projekcyjny LCD TVSP-40J3HA.
go na S
cianie jak obraz. Punkt obrazowy ma ródłem obrazu jest mały panel LCD 1,4-ca- model DVR 2000. Obraz i dx
więk są nagry-
wane na dyskach DVD-RAM w formacie
wymiary 0,297x0,297 mm, kąt oglądania lowy sterowany sygnałem wizyjnym. Jego
60� 90o, rozdzielczoS
ć 1280x1024 punk- obraz jest powiększany przez układ optycz- RTRW ( - r b ) ver.09.
tów. Funkcja powiększa 64 razy do- ny i rzutowany na ekran. GłębokoS
ć odbior- Dysk DVD-RAM znajduje się w specjalnej
kasecie, wkładanej do napędu rekordera.
wolny fragment obrazu. JakoS
ć obrazu moż- nika, mniejsza niż telewizora 14-calowego,
na regulować zmieniając jego ostroS
ć. Do oraz masa 27 kg ułatwiają ustawienie w po- Można zapisać dwugodzinny film. Oczywi-
S
cie jest możliwoS
ć odtwarzania tradycyj-
wyboru są dwie regulacje ostroS
ci obrazu: koju. Dla krajów, w których jest telewizja
jedna S
rednia i dwie stonowane. wysokiej rozdzielczoS
ci HDTV są przezna- nych płyt DVD z kodowanym dx
więkiem
w standardzie MPEG2 i Dolby Digital.
W swojej nowej ofercie firma Samsung ma czone telewizory projekcyjne o przekątnej
kilka modeli telewizorów o przekątnej ekra- ekranu 55 i 65 cali z trzema miniaturowymi
nu powyżej 30 cali do kina domowego, pre- lampami kineskopowymi o przekątnej 9 ca- Jerzy Justat
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
46
TRANSMITER
BEZPRZEWODOWY
COMSAT
Nadajnik
Transmiter umożliwia
Wrażenia użytkownika
k a e ta u
bezprzewodowe
cho na aj
Spra ono kilka konfi uracji pr tu.
przekazywanie
nik i o biornik,
r em na u b ma neto i i tuner
sygnałów fonicznych,
po a one
atelitarn , kt re o obra i i k o bie
ie anten
wizyjnych i zdalnego rano na tele i or e ru im pokoju. Do
na ra io
c ono tak e o biornik tran mitera o ej cia
sterowania między
ch. a a a
macniac a, a r em na u fonii b tu
dowolnymi
9 ia ania ur
ner atelitarn i tele i or.
urządzeniami RTV.
enia je t na t puj ca. S na i jne
onta ur enia je t pro t i ki c tel
i fonic ne opro a one ur enia RT
nemu opi o i nia . e l u na to, e
a ilac a. e no nia o r mo e b
o na ajnika tran mitera mo uluj fal ra
na ajniku nia a r naj at iej je t
kor tane o o c enia tele i ora,
io o c totli o ci 2,4 H . W o bior
o c ur enia po a one takie a
a ru ie o o c enia ma neto i u. W ten
niku tran mitera na t puje emo ulacja.
me c e. Najc ciej maj je ma neto i
po b mo na mie obra ma neto i u
Po obnie je t na em alne o tero
, tuner atelitarne, tele i or . Pr e o
je noc e nie na ch tele i orach lub
ania. Dio a na ajniku tran mitera o bie
c enio r po inien mie pro t t k,
obra anten tele i jnej na je n m tele
ra na pilota alne o tero ania.
ponie a t k k to nie pa uje.
i or e, a na ru im ma neto i u. Do
W na ajniku tran mitera na teruj c
W pr pa ku ur eń au io i eo po a
mocnienia na u pr takim po c eniu
mo uluje fal ra io o c totli o ci 4 ,9
on ch nia a t pu n , np. kamer i
ur eń u pr e c nik H na
H . W o biorniku tran mitera emo ulo
eo lub o t ar ac a D , c ma neto i u
mocnion i be mocnienia .
an na je t opro a an o na aj
je t koniec n pecjaln pr e n - r .
O biornik tran mitera ma je no nia o
nika promienio ania po c er one o.
Pr pr e aniu na ma neto i
r o o c enia tele i ora, nia a
P a kie anten na aj i o bieraj na
u i tunera atelitarne o na o le o ok.
n la kana le e o i pra e o fonii,
i jn i fonic n , a kr tkie anten pr to e
m pr enikanie na u t lko pr e je
nia o anteno e mo ulator kana u .
na alne o tero ania.
n cian p a ka antena ra io a mo a
Na ajnik i o biornik maj takie ame obu
Do na ajnika tran mitera o c a i na aj
b o ona. Obra i i k b takiej a
o . pr o u je t pr e c nik kana
nik IR fal po c er ieni na u alne o
mej jako ci jak e r a. Tak e be nie
i c ter c er one D nali uj ce
tero ania. Dio a emituj ca promienio a
k ta ceń b o bieran i k tacji ra
branie kana u tran mi ji ra io ej. W o bior
nie po c er one je t umie c ona na
io ch tunera atelitarne o p pracu
niku tran mitera umie c ono element ia
porniku, kt r je t moco an o po o
j ce o e macniac em.
t oc u o o bioru na u pilota tero a
a a pomoc pr a ki. W o ne umie
W konano te t pr e ania na i ji
ne o ur enia.
c enie na ajnika IR l em o biorni
i fonii ma neto i u o tele i ora ru im
Parametry transmitera
ka po c er ieni ur enia, kt re o funk
mie kaniu, a pi tra ni ej o le o mi
c totli o fal ra io ch 2,4� 2,48 H 4 kana
cjami ma tero a , umo li ia pona metro
ur eniami ok. m . S na mu ia
a ilac o c an o o biornika i na ajnika
pr e o c enio .
moc na ajnika mW pr enikn pr e a trop . Obra b
c totli o na u alne o tero ania 4 H
Na ajnik tran mitera t u obu o ma
nie nac nie a umion , a i k b obrej
miar 2 4 5 mm
a j cia o o c enia io emituj
jako ci. Be problemu tero ano funkcjami
a i ok. m ale n o kon trukcji bu nku .
c ch promienio anie po c er one o te
ma neto i u ru ie o mie kania. W t m
ro ania oma ur eniami , a nia a o li e r ne konfi uracje pr tu au
pr pa ku na jako obra u i totn p
r , pr e c nik H ora , nia o io i eo. D i ki c terem kana om tran mi
mia o ajemne po o enie anten.
ji je en o biornik mo e praco a c tere
Du alet tran mitera je t mo li o al
ma na ajnikami, po c on mi ma neto i
ne o tero ania ur eniem i eo, naj
em, tunerem atelitarn m, o t ar ac em
uj c m i ru im pokoju a tak e, e
D D, kamer i eo. Tak e a na ajniki fal
i k je t pr e an tereofonic nie.
po c er ieni umo li iaj tero anie o
e n m ujemn m ja i kiem jakie aob er
ma ur eniami.
o ano b o ch ilo e ak cenie obra u
Tran miter mo na kor ta tak e o
momencie c enia ietl ek ener o
na oru mie kania. kamer i eo, umie
o c n ch elektronic n m tarterem.
c onej na e n tr omu lub pokoju
e ta k a aj c i je ne o na ajnika,
iecinn m, mo na ob er o a na ekranie
o biornika i io na ajnika IR ora ch
tele i ora, co i ieje na oro an ch
a ilac ko tuje ok. 5 .
pomie c eniach.
Jerzy Justat
Odbiornik
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
48
nia o nik nie a i pe ni . W takich
pr pa kach pr cho i pomoc re ula
AMPLITUNERY SONY
cja mocnienia torach po c e ln ch
o nik .
o li o ci re ulacji bar o u e. T lne
o niki mo b umie c one trefie A,
Z Dy
WIĘKIEM
B lub r . 2 , a np. pr e nie o niki mo
i naj o a o le o ci o o 2
metr o uchaj ce o. Pona to, i ki
PRZESTRZENNYM
o po ie nim korekcjom, mo na u ki a
popra ne efekt i ku pr e tr enne o
Do amplituner mo na o c a analo o
na et te , t lne o niki umie
PrzyzwyczailiS
my się,
e i c fro e r a i ku a pomoc
c one r e a uchaj c m.
że do systemu
pr e o k ch i koncentr c n ch
Nie ale nie o p l i ko ch to ar
ora opt c n ch.
przestrzennego
c ch o t ar aniu na rań okonan ch,
np. temach Dolb Pro o ic, Dolb Di
dx
więku jest potrzebny,
Słuchanie dx
więku
ital, c DTS, po o taje je c e o po
oprócz kompletu
przestrzennego
cji kilkana cie ro aj p l i ko ch
głoS
ników, specjalny Amplituner , naturalnie, o t ar aj tra c j
k ta to an ch u ia em irtualn ch po
ne analo o e na rania tereofonic ne, ale
orn ch o nik . Na pr k a pole i
wielokanałowy
pe ni ra eń o tarc a opiero i k pr e
ko e inema Stu io . o po ia a
wzmacniacz
tr enn . Do je o o t ar ania u 5 o
charakter t ce br mienia tu ia mu c ne
z dekoderami. nik lub e ta o niko ch r .
o Son Picture ntertainment. par t l
. Pr e uchac em naj uj i o niki
n ch o nik , i ki elektronic nemu
Są jednak prostsze
le , pra i centraln . t u lokali o
pr et ar aniu i k , po taje 5 e ta
rozwiązania.
ane o niki le i pra . e ta mo e
irtualn ch o nik otac aj c ch
b u upe nion akt n m o nikiem ba
uchac a. Pole i ko e . -
ompletn omo o m. Najlep efekt i ku pr e tr en
n n irtualne ielo miaro e r .
e ta au io o ne o u kuje i te , tkie
umo li ia t or enie par t ln ch o ni
kiej kla nie mo e o niki naj uj i je nako ej o le o
k 5 e ta irtualn ch o nik ota
i ob be tunera. ci o uchac a. W prakt ce, umeblo a
c aj c ch uchac a po k tem ok.
o
a tunerem pr ema n m pokoju, najc ciej o nie b t u ej po
r .
ia mi inn mi ier chni, arunku i ealne o ro mie c e
U tko nik mo e e a n m akre ie o
fakt, e abonenci te
le i ji kablo ej
a
otr muj r nie kilka ie i t pro ram ra
io ch e tacji na iemn ch i atelitarn ch.
Ro n m ro i aniem, o c aj
c m nieco miej ca mie kaniu, a je no
c e nie nieco tań m, je t amplituner.
O t m, e amplituner mo b pe no ar
to cio mi k a nikami kina omo e o,
mo na i b o pr ekona , oceniaj c a
mo ele firm Son , STR DB8 ora STR
D 5, u o t pnione na ej re akcji.
Ogólny opis urządzeń
Ob a amplituner nie nac nie r ni i
mi ob . o el D 5 ma nieco mniej
Rys. 2. Miejsca ustawienia tylnych głoS
ników
moc i nie a iera eko era i ku b _ strefy A, B i C
pr e tr enne o temu DTS -
r S . Dro mo el DB8 ma
nieco i cej nia pr c enio ch na t l
nej ciance, a c element na ciance
pr e niej, t ch r a iej u an ch, je t
o oni t ch o ch lan pokr .
W al ej c ci opi u i ocen b ie mo
a o t ch funkcjach i parametrach, kt re
je nako e ob u mo elach.
fekt rr nd i ku pr e tr enne o
mo b o t ar ane a po re nict em
najbar iej ro po echnion ch tem ,
Dolb Pro o ic, Dolb Di ital A , DTS
Rys. 1. Rozmieszczenie głoS
ników w systemie
dx
więku przestrzennego
ora opraco ane o pr e Son temu
a t lne o niki ro ta ione po bokach
Rys. 3. GłoS
niki rzeczywiste i wirtualne w polu
D S n S nd c fro
b t lne o niki ro ta ione t u
dx
więkowym  V Multi Dimension
i k kino .
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
49
OCENY UŻYTKOWNIKÓW
Amplitunery Sony: STR DE 635 -  od frontu i STR DB 830 - tylna S
ciana z dużą liczbą gniazd przyłączeniowych
to o a pole i ko e o arunk
pokojne, ele anckie ornict o, be ja
WYBRANE DANE TECHNICZNE
W
Y
B
R
A
N
E
D
A
N
E
T
E
C
H
N
I
C
Z
N
E
WYBRANE DANE TECHNICZNE
W
Y
B
R
A
N
E
D
A
N
E
T
E
C
H
N
I
C
Z
N
E
aku t c n ch oje o mie kania.
kra ch r nokoloro ch i mi aj c ch i
W na ia ach po ano ane ot c ce mo elu D 5.
Nie ale nie o p l i ko ch je t je
plej . Na c arn ch p tach c o o ch je t
Wzmacniacz
c e oko o charakter t k br mienia oc j cio a
je nak u o pr ci k , pokr te i iate ek
tr b rr nd, 4 &! , kH , DIN
i ku. o to b m.in. ra enia aku
nali ac jn ch. Po t m l em lep e
Pr W W W W
t c ne o po ia aj ce ali opero ej,
ra enie pra ia mo el DB8 , kt r m
T W W W W
klubo i i co albo ta iono i. Pa mo pr eno enia
r a iej u ane element re ulac jne
,5 B/ 2 B H � 5 kH
To je c e nie tkie mo li o ci o
cho ane po o ch lan pokr .
Tuner UKF Fale S
rednie
ia ania na br mienie i ku. o
W t m miej cu arto r ci u a na je
akre c totli o ci 8 ,5� 8 H 5 � 2 kH
rektor rafic n t umi albo u pukla
u o Stereo 22,5 � / 5 &! 5 B/m pr H c e je n alet mo elu DB8 . Ot
niek ta cenia
i k kilkuna tu punktach ka e o
pr e o o niko e aci kane na
harmonic ne kH ,5 5 m /m ,5
pr e ia u c totli o ci i k , re
n ch a n ch c a nia ach labora
Selekt no pr 4 kH B pr 9 kH 5 B
nich, ma ch i ielkich.
Pa mo pr eno enia tor jn ch , kt re aniem oceniaj ce o a
,5 B/ 2 B H � 5 kH
Do o atko e o macniania najni
pe niaj lep t k ni aci ki i nio
W miar mm 4 4 5 4 4 5 ,5
ch i k u Ba Boo t , c
e a to o ane mo elu D 5.
a a ok. ,2 k ok. , k
to pot kan r nie inn ch mac
Ob erne, obr e ilu tro ane i na o po
niac ach.
pra nie pr et umac one in trukcje ob u i,
tacjom ra io ch ora ur eniom o
poc tko o o tra aj oj u oboj t
Odbiornik radiowy _ tuner
c an m e n tr , takim jak o t ar ac
no ci pr ekrac aj c 5 tron. S je nak
p t kompakto ch c ma neto i .
D u akre o fale ultrakr tkie i re nie re a o ane taki po b, e mo na naj
o biornik pracuje uk a ie nte c pier apo na i po ta o mi funkcja
Pilot zdalnego sterowania
totli o ci i umo li ia kor tanie temu mi amplituner , a opiero potem tu io a
Amplituner funkcjami ielokana o e o
RDS. Strojenie mo e i o b a r c nie nac nie bar iej kompliko ane a a nie
i ku pr e tr enne o nie t lko am je t
lub automat c nie. Pr trojeniu r c n m nia p l i ko ch i br mienia au cji.
kompliko an m ur eniem u a i na
pro a a i c totli o ci tacji. Po ob In talo anie ca e o temu nie je t tru
ro lic ne na ta i re ulacje pola i ko
nie jak o biornikach tele i jn ch, ta ne, ale e l u na lic b pr e o o
e o ora br mienia au cji, ale a c aj
cje mo b automat c nie uki ane pracoch onne.
p pracuje kilkoma ur eniami e
i apami t ane. Do po cji tr pa Po c a ro mie c ania ur eń at iej
n tr n mi. Po a t m iele re ulacji, nie t l
mi ci A, B i po pro ram ka a. b o nale miej ce na je en amplituner
ko amplitunera, ale i ur eń p pra
unkcje RDS to mi inn mi ietlanie ni macniac i tuner o ieln ch obu o
cuj c ch, mu i i o b a miej ca o u
na tacji, ro aju na a an ch pro ra ach. Po c a okon ania po ta o ch
chu. Tru no obie obra i , ab o ob u
m i kr tkich tek t pr eka an ch re ulacji po iom i ku i k ta to ania
i e ta u ur eń u tko nik mu ia
pr e ro o ni . p l i ko ch, bar o pomocne b
u a kilku pilot , late o te ob a
na te to e, enero ane pr e amplituner.
Współpraca z zewnętrznymi
mo ele amplituner po a one bar
W pe ni pra i i amplituner e, o
urządzeniami
o ro bu o ane, uni er alne pilot te o
c on m o in talacji tele i ji kablo ej,
ame o t pu ob u mo elach ob u u
tem amoc nne o uki ania i po
Ob a amplituner bar o obr e pr
j ce ca tem au io.
r ko ania tacji ra io ch Autobetical .
to o ane o p prac e n tr n mi
e l u na bar o u lic b funkcji,
Do bko o nala i apami ta pona
r ami i ku ora ur eniami o ich
kt re pilot pe nia, je o c ma a po
2 tacji ra io ch.
api u. W po a ono je bo iem ca
iom , pr c m p tka pr ci kami
Po u i anie i kompliko an m ielo
tem nia k ch analo o ch, c fro
pier e o pi tra je t ejmo ana, i
funkc jn m pilotem tak e nie pra ia o tru
ch koncentr c n ch p o io ch
ki c emu u kuje i at o t p o pr
no ci mimo bar o u ej lic b pr ci k
i opt c n ch. Wej cia analo o e nia
ci k partero ch .
pona . Pilota, co te je t je o alet ,
ami n umo li iaj pr c enie ma
Prakt c nie r ec bior c, tkie funkcje
po a ono at o o t pne baterie R .
netofonu k e o ora DAT, o t ar ac
amplitunera mo na ob u i a pilotem. Tak
epiej je nak u a o nie o baterii alka
D, D, D D, D, ch ma neto i ,
e i k o funkcji o c an ch ur eń
lic n ch, e l u na i k pojem
o biornika tele i jne o. Wej cia c fro e
e n tr n ch, takich jak ma neto i , o bior
no , a nie k ch c nko o lo ch.
koncentr c ne ora opt c ne pr e na
nik T , o t ar ac e D D, D, D, D, ma
Do te t kor t ano film e cie
c one la D D po o ta e nia a opt c
netofon k e i DAT ob u uje i pilotem
k i ko na ran temie Dolb
ne u o pr c ania o t ar ac D,
amplitunera. Po pro a eniu lic b ko o
Surroun Stereo.
D i ma netofon DAT. nia a j cio e
ej pilot o to o uje i o ob u i ur eń
imo, e ca e ta naj o a i nie
analo o e pr e nac one o ma netofo
e n tr n ch inn ch pro ucent .
ielkim pokoju o po ier chni ok. 2 m2,
n k ch i DAT, rekor er D, ch
efekt aku t c ne b upe nie ra ne.
ma neto i .
Wrażenia użytkownika
W pa ierniku amplituner DB8 ko to
Na o kor tania amplituner
ac nijm o l u e n tr ne o ur a ok. 25 , a D 5 ok. 2 .
p a je c e t . r, a tak e
eń. Ob a amplituner maj bar o SJ.
mo li o na a ania na o bieran m
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
50
r ac a na ma netofon A.S. .S. a te c
fro e j cie opt c ne o pr e r ania
na rekor er mini k .
MINIWIEŻA
e nokie enio ma netofon ka eto
po iom m u o eniem ka et , autore
er em po a ono tem re ukcji
um Dolb B, automat c n pr e c nik
PIONEER IS-21T
ro aju ta m brak mo li o ci o t ar ania
i api u ta m metalo ch , lic nik ta m
ora automat k po iomu na u pr na
r aniu. Reali uje on funkcj uki a
nia na rane o o cinka ta m .
i ki upr ejmo
Ta  wystrzałowa
ini ie po a ono te e ar i timer
ci firm DS ,
miniwieża o mocy
funkcjami r emki, bu ika i pro ramo a
na a Re akcja
2 x 100 W
nia c a u na r ania.
apo na a i
no mini ie i niesamowitym
IS 2 T firm
futurystycznym
Pioneer. apro
wyglądzie na pewno
,jekto ano j
przyda się doskonale
m l o m o ch u tko nikach potr ebu
j c ch c e lnie iln ch o nań mu c
na prywatce.
n ch. Nie k , bie aj c XXI iek
Zaimponujemy
ko mic n l mini ie u kano
znajomym, lecz czy
pr e rafino ane ornict o, rebrn
zniosą ją nasi rodzice
tr j i po ietlane na niebie ko ka ni
ki. Niebie kie te pokr ki kopu ek o
i sąsiedzi?
nik ora obu o a pr ci ku ot ko e
o atko e o ma netofonu ora opt c ne
o o ot ierania pokr o t ar ac a p t
j cie c fro e o o c enia rekor era
kompakto ch.
mini k . W j cia linio e uloko ano
e l u na bar o u , jak na mini ie
r nie t u panelu ne o.
, moc j cio topnia końco e o mo
Do ob u i mini ie u te pilot 5
c W na kana , na ane o aponii
pr ci kami. Tuner mini ie , umo li ia
d , umie c ono o o ielnej
j c o bi r na falach ultrakr tkich i re
obu o ie. W o ieln ch obu o ach umie
nich, ma tem RDS funkcjami ,
c ono te panel n , o atko ma
S, S r , automat c ne tro
netofon ora pojemnik na p t kompakto
jenie mo li o ci apro ramo ania 24
e, ka et ora pilota. W oko kolumn
tacji ra io ch ora borem koku tro
opa o ano tak, ab e ta tano i ca
jenia 9 lub kH pr pa ku fal re
o po umie c eniu ma netofonu o at
nich i 5 lub kH pr pa ku fal
ko e o po panelem n m, a pojemni
ultrakr tkich.
ka akce oriami po macniac em. ini
O t ar ac p t kompakto ch be mie
ie a je t ofero ana ch er jach
niac a reali uje po ta o e funkcje po
IS 2 T ma netofonem lub IS 2 D
tar anie, o t ar anie kolejno ci lo o ej,
rekor erem mini k .
pro ramo anie kolejno ci o t ar ania 24
ut or , nchroni acj api u o t a
Panel główny
Panel n a iera ma netofon, tuner
ora , pracuj c po cji piono ej, o t a
r ac p t kompakto ch. Pokr a p t
je t pr e u ana a pomoc ilnika. Na p
cie c o o ej panelu ne o, po po
ietlan m na niebie ko ietlac em
umie c ono e p manipulator , na ro
ku a u e ielofunkc jne pokr t o J
d o re ulacji o no ci, r no a enia
i ku kana ach ora ni kich i o
kich ton . Wra e mian po o enia pokr
t a na t puje miana ka ania ietla
c a. Po pokr t em lokali o ano kie eń
ma netofonu, po bokach a pr ci ki te
ro ania ma netofonem ora u ta iania tu
nera. Po ma netofonem umie c ono nia
a ej cie i j cie linio e o o c enia
Ra ioelektronik Au io Hi i i eo /2
51
OCENY UŻYTKOWNIKÓW
Wrażenia użytkownika
c ch o one po
Dane techniczne
ietr em pr ep aj
Sekcja wzmacniacza
ini ie a l a imponuj co i at o i j
oc j cio a na kana R S kH , , &! W
c m kanale, kt re o
ob u uje. e l u na pr e u anie i
DIN kH , , &! 5 W
poc tek naj uje i
pokr p t o o u, nie potr eba o at
Pob r moc tanie prac / tanie c u ania 2 / W
W miar eroko u o boko 5 2 mm t u rnej c ci
ko e o miej ca pr u ta ianiu panelu
a a 4 k
obu o , koniec a
ne o. Niebie kie po ietlenie
Sekcja tunera
pr o u c ci ol
u o u tko a pa mie U IH , mono, 5 &! 4, Bf ,4 � ietlac a panelu ne o ora ka ni
Sto unek na / um DIN, mono B
nej. Ten tem ch o
ka moc j cio ej o konale p ra
Sekcja odtwarzacza płyt kompaktowych
enia na ano A r
e rebrn m trojem mini ie , je
Pa mo pr eno enia 2 H � 2 kH
d d r b n.
Sto unek na / um IA 9 B
n m ak a tr e eniem kala i c er o
Sekcja magnetofonu
W macniac moc
na ka ka miernika moc ora e
Nier nomierno pr e u u ta m ,
je t po c on pa
ment ietlac a b t ma o i oc ne.
Pa mo pr eno enia 2 B
ta ma ela o a ą B 5 H � 4 kH nelem n m pr e
D i k mini ie je t r ec i cie pora
ta ma chromo a ą B 5 H � 5 kH
o ami akońc on
aj c , a bar o mocne ba t ar aj
Sto unek na / um
mi n , a ko
tem Dolb c on 5 B nie kle ilne ra enie, c e lnie pr
tem Dolb c on B
lumnami o niko
uchaniu mu ki koteko ej. Nieco o
Zestawy głoS
nikowe
mi pr e o em o a
r ej je t je nak pr uchaniu bar iej
re nica o nika ni ko / re nio / okotono e o / , /2 cm
i iaj co ma m
Pa mo pr eno enia 8 H � 2 kH
rafino an ch atunk mu c n ch. Wte
u o 85 B/W/m
pr ekroju. Na ole p
i k ie , nieco t p , pra ia ra
oc mu c na W
t c o o ej macnia
enie ba a anu. ini ie a IS 2 T, cho na
W miar eroko u o boko 2 ,5 2 5 mm
a a 4, k c a umie c ono
pe no nie a o oli bar iej ma aj ce
nia o ucha ko e.
o u tko nika, je t o kona propo
cj la m o ie po ukuj cej iln ch ra
Wzmacniacz mocy Zestawy głoS
nikowe
eń oc i cie mu c n ch i to mimo to
W macniac moc umie c ono piono e macniac em p pracuj ie tr j
unko o okiej cen ok. 2 .
ej, kiej obu o ie. U r lokali o a ro ne kolumn o niko e t pu ba re
no okr , po ietlan na niebie ko ana flek . a to o ano nich po tr o niki
lo o miernik moc j cio ej, p ln kopu ko e. o nik ni kotono ma re ni
Leszek Halicki
la obu kana . Tran tor topnia mo c cm.
52
ZESTAW
DO MONTAŻU
CYKLOP CENTER
zyskanie popraw-
GłoS
nik centralny
nej reprodukcji sy-
to istotny element
gnałów kanału
zestawu głoS
nikowego
centralnego w sy-
stemach kina do-
kina domowego.
mowego jest moż-
Oto opis zestawu
liwe tylko wów-
do samodzielnego
7czas, gdy głoS
nik
Rys. 2. GłoS
nik W 100KX/4 firmy I.T.
centralny ma równomierną charakterystykę montażu Cyklop
promieniowania w osi poziomej. Decyduje
Center.
ona bowiem o efektach przestrzennych
i przejrzystoS
ci obrazu dx
więkowego. Fale
Początkowo głoS
niki współosiowe miały od- tru górnoprzepustowego 6 dB/okt. Na szczę-
dzielny głoS
nik wysokotonowy, przymocowa- S
cie można dołączyć zewnętrzną zwrotnicę.
a)
ny przed głoS
nikiem niskotonowym. Kon- Ze względu na różne warunki pracy i pro-
strukcja tego typu jest popularna w głoS
ni- mieniowania opracowano trzy zwrotnice:
kach samochodowych. Nowe materiały ma- samochodową, do głoS
nika centralnego
gnetyczne, jak neodym, umożliwiły zmniej- oraz samodzielnej kolumny dwudrożnej,
szenie wymiarów głoS
nika wysokotonowe- która wsparta aktywnym subwooferem
(przedstawianym w Re nr 11/99) tworzy wy-
go i wmontowanie w układ magnetyczny
głoS
nika niskotonowego. Takie rozwiąza- sokiej jakoS
ci system hi-fi. Ten zespół gło-
nie stosuje np. Thiel i KEF oraz SEAS w gło- S
nikowy dostępny jako zestaw do samo-
dzielnego montażu (tzw. kit) jest częS
cią
S
nikach dla hobbystów.
Nie poleca się stosowania głoS
ników sa- rodziny Cyklop. W jej skład, oprócz wspo-
b)
mnianego systemu Cyklop Center oraz Cy-
mochodowych poza ich przeznaczeniem, ze
klop 100, wchodzą ponadto Cyklop 130
względu na ich mierną jakoS
ć, zwłaszcza
głoS
nika wysokotonowego, oraz brak moż- i Cyklop 160 z podobnymi głoS
nikami S
redni-
cy 130 i 160 mm.
liwoS
ci dołączenia zewnętrznej zwrotnicy.
Jednym z niewielu dobrych i tanich głoS
ni-
Ekranowanie magnetyczne
ków współosiowych samochodowych jest
głoS
nika
W 100 KX/4 firmy I.T. Elektronic. Jest on pre-
Rys. 1. Rozmieszczenie głoS
ników w układzie
cyzyjnie wykonany i ma duży (82 mm) ma- W celu zabezpieczenia kineskopu telewizo-
a _ niesymetrycznym, b _ współosiowym
ra przed negatywnym wpływem pola ma-
gnes. GłoS
nik niskoS
redniotonowy (10 cm)
ma papierową membranę powlekaną prepa- gnetycznego, powodującym trwałe prze-
barwienia i zniekształcenia obrazu, koniecz-
dx
więkowe z typowych zespołów głoS
niko- ratem tłumiącym drgania własne, gumowe
ne jest ekranowanie magnesu. Polega ono
wych z niesymetrycznym układem głoS
ni- i trwałe zawieszenie, wysoko obciążalną
ków docierają do słuchacza nie jednocze- cewkę (Pznam/Pmax = 70/90 W!) oraz bla- na dołączeniu magnesu kompensacyjne-
go przez doklejenie do tylnej strony układu
S
nie, co powoduje, że dx
więki odbierane szany kosz (rys. 2). Jednak najistotniejszą
przez słuchaczy w różnych miejscach ma- jego częS
cią jest wysokiej jakoS
ci głoS
nik wy- magnetycznego głoS
nika magnesu, oczywi-
ją różne charakterystyki. Jednym z rozwią- sokotonowy. Jego tekstylna 19 mm mem- S
cie tak, aby magnesy się odpychały. Ma-
zań jest układ współosiowy (rys. 1) i bardziej brana, napędzana neodymowym magne- gnes taki dołączono do zestawu. Dodatko-
popularny układ symetryczny poziomy sem, gwarantuje detaliczną i neutralną bar- we ekranowanie może stanowić blaszany
cylinder z miękkiej stali. Ekranowanie głoS
ni-
dwóch głoS
ników wokół głoS
nika wysokoto- wę wysokich tonów i jest rzadko spotykana
,
ka wysokotonowego dzięki użyciu magne-
nowego (d Appolito). w tej klasie głoS
ników. W celu lepszego
su neodymowego nie jest konieczne.
W układzie współosiowym stosuje się nie chłodzenia i tłumienia rezonansu cewka
dwa, a jeden głoS
nik niskoS
redniotonowy, co porusza się w płynie o okreS
lonej gęstoS
ci
Zwrotnica głoS
nikowa
przy koniecznoS
ci jego ekranowania, (ferrofluid). Dlatego dziwi dołączenie zwykłe-
znacznie obniża koszt urządzenia. go elektrolitycznego kondensatora jako fil- W zwrotnicy (rys. 3) wykorzystano filtry
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000
53
PORADY
drugiego rzędu o nachyleniu zbocza 12 a)
dB
dB/okt. Ze względu na impedancję głoS
ni-
spl
ka niskotonowego (4 &! ) indukcyjnoS
ć cew-
ki L1 jest mała i można zastosować cew-
kę powietrzną LU 44/30 z drutu 1 mm. Ma
ona mniejszą zawartoS
ć zniekształceń
nieliniowych. Przy większej indukcyjnoS
ci
cewka tego typu miałaby zbyt dużą rezy-
stancję, co zwiększyłoby za bardzo do-
broć całkowitą głoS
nika Qts. W torze wyso-
kotonowym pracuje filtr pierwszego rzędu
b)
&!
o nachyleniu 6 dB/okt. z dzielnikiem napię-
cia dopasowującym poziomy głoS
ników.
Kondensator C3 włączony równolegle do
rezystora R1 zmniejsza jego wpływ tłu-
miący w pasmie superwysokotonowym
(>12 kHz). Efektem jest lepsze wyrówna-
nie charakterystyki głoS
nika.
L1
a)
+
+
C1
Rys. 4. Charakterystyki a _ amplitudowa, b _ impedancji
_
go. Może nawet być alternatywą miernej
Podsumowanie
_ jakoS
ci konfekcjonowanych głoS
ników cen-
Kolumna charakteryzuje się dx
więkiem bez tralnych.
b)
zbytnich podbarwień, oraz dobrej jakoS
ci
Cena kitu bez obudowy  255 zł.
C2
R1
neutralnymi wysokimi tonami. Może stano- Projekt i dystrybucja  QBA.
+
wić dobry, a niedrogi element kina domowe- J.N.
+
C3 R2 _
_
Rys. 3. Zwrotnica, tor
a _ niskotonowy, b _ wysokotonowy
Obudowa
Zmodyfikowany głoS
nik W 100KX/4 ma na-
stępujące parametry Thiele-Smalla:
Re = 3,3 &! , fs = 66 Hz, Qms = 1,91,
Qes = 0,47, Qts = 0,42, Vas = 4,61.
Uwzględniają one rezystancję cewki i dopro-
wadzeń, przyjętą jako Rg = 0,5 &! .
Przy użyciu programu BOXCALC wyzna-
czono obudowę bas refleks o wyrównaniu ty-
pu Hoges. Ma ona następujące parametry:
Vb = 5,51, fb = 65 Hz, f-3 dB = 61 Hz.
Rurę bas refleks HP30 należy skrócić do
6 cm. Obudowę można wytłumić watą So-
nofil, umieszczając ją lux
no przy tylnej S
cian-
ce za głoS
nikiem. Wymiary zewnętrzne przy
użyciu płyty MDF lub wiórowej gruboS
ci
16 mm wynoszą: (szer. x wys. x gł.) 50,14
i 15 cm. Charakterystyki amplitudy ciS
nienia
(spl) i impedancji (Z) w funkcji częstotliwo-
S
ci przedstawiono na rys. 4. Zestaw głoS
nikowy po zmontowaniu oraz elementy zwrotnicy
Radioelektronik Audio-HiFi-Video 1/2000