Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 PRZYKłADOWE ZADANIA Z BIOLOGII PRZYGOTOWUJąCE DO NOWEGO EGZAMINU MATURALNEGO NA POZIOMIE ROZSZERZONYM WYPEANIA UCZEC Kod ucznia SPRAWDZIAN Z BIOLOGII NA ZAKOńCZENIE NAUKI W DRUGIEJ KLASIE SZKOłY PONADGIMNAZJALNEJ. POZIOM ROZSZERZONY INFORMACJE DLA UCZNIA 1. Sprawdz, czy sprawdzian ma 10 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi. 2. Na tej stronie i na karcie odpowiedzi wpisz swój kod. 3. Rozwiązania zadań zapisz długopisem lub piórem. Nie używaj korektora. 4. W zadaniach, w których są podane cztery odpowiedzi: A, B, C, D, wybierz tylko jedną i zamaluj na karcie odpowiedzi kratkę z odpowiadającą jej literą, np. gdy wybierzesz odpowiedz A : A B C D 5. Staraj się nie popełnić błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeśli się pomylisz, A B C D błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zamaluj inną odpowiedz, np.: A B C D A B C D 6. Odpowiedzi do zadań z kodowanym wynikiem zakoduj na karcie odpowiedzi. 7. Rozwiązania zadań, w których należy samodzielnie sformułować odpowiedz, zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreśl. 8. Za rozwiązanie wszystkich zadań można uzyskać 30 punktów. 9. Na rozwiązanie wszystkich zadań masz 45 minut. POWODZENIA! wsip.pl/nowa-matura 1 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 1. (0 3) Enzym RubiSCO w fazie ciemnej fotosyntezy katalizuje reakcję włączania CO2 do związków organicznych, natomiast w czasie fotooddychania enzym RubiSCO, reagując z tlenem, doprowadza do rozpadu RudP. 1.1. Uzasadnij jednym argumentem, że fotooddychanie zmniejsza wydajność fotosyntezy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.2. Podaj, w jaki sposób w warunkach szklarniowych ogrodnicy mogą zwiększać intensywność fotosyntezy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.3. Podaj przykład rodziny lub rodzaju rośliny, która posiada mechanizm chroniący przed fotooddy- chaniem (C4, CaM). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZADANIE 2. (0 3) Fotosynteza jest formą samożywnego odżywiania się roślin, sinic oraz niektórych bakterii (zielone i purpurowe). Uzupełnij tabelę dotyczącą porównania dwóch faz procesu fotosyntezy u roślin. Wpisz w każdą komórkę tabeli odpowiednią informację. Informacja o procesie Faza fotosyntezy fotosyntezy świetlna ciemna I Lokalizacja w chloroplaście yródło energii niezbędnej II do inicjacji III Produkt końcowy wsip.pl/nowa-matura 2 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 3. (0 1) Enzymy to wewnątrzustrojowe katalizatory wpływające na przebieg reakcji biochemicznych. Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe. Enzymy obniżają energię aktywacji reakcji, ale nie wpływają na wielkość zmiany energii I P / F swobodnej. II Enzymy wpływają na punkt równowagi reakcji, obniżając go. P / F III W obecności enzymów punkt równowagi reakcji osiągany jest szybciej. P / F IV Aktywność enzymów zależy od różnych czynników, m.in. od temperatury, stężenia soli, pH. P / F ZADANIE 4. (0 2) Podstawowym procesem wykorzystywanym w biotechnologii tradycyjnej jest fermentacja. Dobierz nazwy rodzajów fermentacji do ich opisów. Zaznacz obok każdego opisu literę przyporządkowaną odpowiedniej informacji. 4.1. Jest przeprowadzana między innymi przez bakterie z rodzaju Lactococcus i Lactobacillus. Powstający w wyniku działalności tych bakterii związek chemiczny hamuje rozwój bakterii gnilnych, konserwując tym samym żywność. Stosowana powszechnie w produkcji przetworów mlecznych, np. śmietany i jogurtu, ki- szonej kapusty i ogórków. A / B / C / D 4.2. Jest przeprowadzana przez niektóre gatunki rodzaju Saccharomyces i wykorzystywana przy produk- cji napojów alkoholowych, chleba i ciasta. yródłami energii dla organizmów przeprowadzających ten proces są węglowodany, obecne między innymi w zbożach i owocach. A / B / C / D A. etanolowa B. octowa C. masłowa D. mlekowa wsip.pl/nowa-matura 3 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 5. (0 1) Na rysunkach przedstawiono niektóre gatunki zwierząt chronione na terenie Polski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dobierz opisy zwierząt do rysunków. Wpisz w lukę pod każdym rysunkiem literę przyporządkowaną odpowiedniemu opisowi. A. Przedstawiciele tego gatunku zamieszkują stare lasy dębowe, dlatego poważnym zagrożeniem jest dla nich intensywna gospodarka leśna. Jego wyginięciu można zapobiec, chroniąc dąbrowy i pozostawiając w nich martwe fragmenty drzew i krzewów. B. Zagrożeniami dla tego gatunku są między innymi zanieczyszczenia zbiorników wodnych oraz budowa dróg. Ochrona czynna polega na rozstawianiu, szczególnie w okresie natężenia migracji zwierząt w okresie godowym, przenośnych barier ochronnych, zabezpieczających przed wkraczaniem tych zwierząt na jezdnie. C. Fragmentacje siedlisk, wahania liczebności organizmów stanowiących pokarm oraz ruch samochodowy to niektóre z czynników wpływających na żywotność populacji tego zwierzęcia. Ochrona polega między innymi na budowaniu korytarzy ekologicznych i przejść nad drogami szybkiego ruchu. ZADANIE 6. (0 2) Antkowi, który regularnie poddawał się dializie, lekarz zaproponował przeszczep nerki. Warunkiem przyjęcia się przeszczepu są jak najmniejsze różnice antygenów zgodności tkankowej między dawcą i biorcą. Jeśli antygeny dawcy i biorcy nie będą w pełni zgodne, układ odpornościowy biorcy rozpozna przeszczep jako tkankę obcą i stopniowo będzie go niszczył. 6.1. Kto byłby lepszym dawcą nerki dla Antka: jego biologiczna matka czy jego brat blizniak jednojajowy? Zapisz poprawną odpowiedz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2. Jak i dlaczego zareagowałby organizm Antka, gdyby dawcą nerki był jego brat blizniak jednojajowy? Zapisz poprawną odpowiedz i uzasadnij ją jednym argumentem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wsip.pl/nowa-matura 4 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 7. (0 2) 1 2 7.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Cykl miesiączkowy kobiety, w którym doszło do zapłodnienia i implantacji zarodka jest przedstawiony na schemacie A. 1 B. 2 7.2. Podaj jeden argument uzasadniający swój wybór. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . wsip.pl/nowa-matura 5 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 8. (0 2) W rdzeniu kręgowym znajdują się ośrodki ruchowe skupiska ciał neuronów, tworzące istotę szarą rdzenia oraz włókna mielinowe, stanowiące istotę białą. od strony grzbietowej do rdzenia wnikają neurony I-rzędowe, środkowy obszar zajmują interneurony, w brzusznej części znajdują się motoneurony. Uproszczony schemat przekroju rdzenia kręgowego człowieka 8.1. Uszkodzenie których części rdzenia kręgowego człowieka będzie przyczyną poniższych schorzeń? Wpisz obok każdej nazwy schorzenia literę przyporządkowaną odpowiedniej części rdzenia. I. brak czucia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. paraliż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.2. Podaj nazwę substancji, która wypełnia kanał środkowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZADANIE 9. (0 1) Główne grupy krwi u człowieka są determinowane jednogenowo przez allele wielokrotne. W populacji ludzi występują trzy różne allele warunkujące antygeny na powierzchni erytrocytów. Grupa krwi zależy od kombinacji pary alleli występujących u danej osoby. Znajomość grup krwi znalazła zastosowanie między innymi w sądownictwie do wykluczenia ojcostwa. wsip.pl/nowa-matura 6 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Ojcem dziecka o grupie krwi 0, którego matka ma grupę krwi B, nie może być mężczyzna o genotypie A. i0i0 B. IBi0 C. IAIB D. IAi0 ZADANIE 10. (0 1) Narządami wymiany gazowej u człowieka są pęcherzykowate płuca. Ich wentylacja oparta jest na mechanizmie wdechu i wydechu. Uzupełnij zdania, tak aby były prawdziwe. Podkreśl w każdej parze jedną z wyróżnionych informacji. Podczas wdechu następuje skurcz / rozkurcz mięśni międzyżebrowych oraz przepony. Żebra i mostek unoszą się / opadają, a objętość klatki piersiowej rośnie / maleje. ZADANIE 11. (0 1) Zaznacz poprawne dokończenie zdania. Biologiczna ocena doznań zmysłowych dokonuje się w układzie limbicznym, który obejmuje m.in. A. przegrodę, hipokamp, ciała migdałowate. B. ciała migdałowate, przegrodę, grasicę. C. ciała migdałowate, hipokamp, grasicę. D. przegrodę, hipokamp, grasicę. ZADANIE 12. (0 1) Prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego polega na zwalczaniu obcych i tolerowaniu własnych antygenów. Zaburzenie tych relacji jest przyczyną chorób autoimmunizacyjnych. Zaznacz wszystkie poprawne dokończenia zdania. Chorobą autoimmunizacyjną jest A. łuszczyca. B. cukrzyca typu II. C. cukrzyca typu I. D. stwardnienie rozsiane. E. toczeń rumieniowaty układowy. F. reumatoidalne zapalenie stawów. wsip.pl/nowa-matura 7 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 13. (0 4) Nastie to ruchy organów roślinnych niezależne od kierunku działania bodzca. Przyporządkuj bodzcom odpowiednie nastie. Zaznacz obok każdego bodzca literę przyporządkowaną odpowiedniej nazwie. 13.1. dotyk A / B / C / D 13.2. światło A / B / C / D 13.3. rytm dobowy A / B / C / D 13.4. temperatura A / B / C / D A. fotonastia B. nyktinastia C. sejsmonastia D. termonastia ZADANIE 14. (0 1) Jedną z chorób wywołanych mutacją jest anemia sierpowata, przejawiająca się zmianą kształtu erytrocytów, co w konsekwencji znacznie ogranicza zdolność tych krwinek do przenoszenia tlenu. Schemat przedstawia fragmenty dwóch łańcuchów hemoglobiny. Zaznacz wszystkie poprawne dokończenia zdania. Przyczyną anemii sierpowatej jest mutacja A. genowa. B. punktowa. C. nonsensowna. D. zmiany sensu. E. chromosomowa. F. zmiany ramki odczytu. wsip.pl/nowa-matura 8 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 ZADANIE 15. (0 3) DDT był powszechnie stosowanym środkiem owadobójczym. Dzięki niemu w krajach rozwiniętych zlikwidowano problem wszy i pcheł, a co za tym idzie chorób przez nie roznoszonych. Zastosowanie DDT przeciwko komarom roznoszącym malarię uratowało życie wielu milionom ludzi. Wzrost plonów roślin opylanych DDT odsunął widmo głodu od ludności wielu krajów świata. DDT kumuluje się w łańcuchach pokarmowych (poprzez odkładanie się w tkance tłuszczowej), powodując poważne zaburzenia w funkcjonowaniu biocenoz. Na przykład w jeziorze Clear w Kalifornii padły żerujące tam perkozy po tym, jak zastosowano DDT do walki z komarami. W wodzie jego stężenie było śladowe, w planktonie 250 razy wyższe, w odżywiających się nim rybach już 12 500 razy wyższe, a u perkozów aż 80 000 razy wyższe, co okazało się dla nich zabójcze. DDT był także przyczyną ginięcia ptaków drapieżnych. Jego kumulacja w ciałach samic powodowała, że składały one jaja o zbyt kruchych skorupkach, które pękały podczas wysiadywania. W Europie zagrożony był wyginięciem na przykład sokół wędrowny. Na podstawie przeczytanych informacji wykonaj polecenia. Zapisz swoje wypowiedzi. 15.1. Podaj jeden pozytywny i jeden negatywny skutek stosowania DDT przez człowieka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2. Wyjaśnij, na czym polega kumulacja DDT w łańcuchach troficznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ZADANIE 16. (0 2) Żywe organizmy wykorzystywane podczas procesów technologicznych decydują o rodzaju i jakości wytworzonych produktów. Połącz organizmy wykorzystywane w produkcji z nazwami otrzymywanych produktów. Zaznacz obok każdej nazwy organizmu litery przyporządkowane odpowiednim informacjom. 16.1 rzepak A / B / C / D / E / F / G / H 16.2 pędzlaki A / B / C / D / E / F / G / H A. glicerol D. twaróg B. penicylina E. ser camembert C. piwo F. biodiesel wsip.pl/nowa-matura 9 Biologia | Poziom rozszerzony MATURA 2015 KARTA ODPOWIEDZI WYPEANIA UCZEC WYPEANIA NAUCZYCIEL Liczba punktów Kod ucznia Numer zadania Numer Odpowiedzi 0 1 2 3 4 5 zadania 1 A B C D 4.1 2 4.2 A B C D 3 7.1 A B C D 5 9 A B C D 6 11 A B C D 7.2 12 A B C D 8 13.1 A B C D 10 13.2 A B C D 15 13.3 A B C D 13.4 A B C D SUMA PUNKTÓW: 14 A B C D E F 16.1 A B C D E F 16.2 A B C D E F wsip.pl/nowa-matura 10