Ustrój órganów óchróny prawnej (egzamin 2012)
·ð USTRÓJ  ustawowa regulacja  wymagajÄ… jej wszystkie kwestie, które Å‚Ä…czÄ… siÄ™ z ustawÄ…
o zasady tworzenia organu
o reguły kreacji organu
o organy organu ochrony prawnej
o organizacja wewnętrzna
o sytuacja prawna osób wchodzących w skład organu
o zasady i kryteria doboru osób wchodzących w skład organu
o odpowiedzialność dyscyplinarna
o inne zagadnienia szczególne
·ð Ochrona prawna:
o pojęcie
żð jest to staÅ‚a i zorganizowana dziaÅ‚alność podejmowana głównie dla ochrony prawa
żð realizowana stale
żð odpowiednia organizacja
żð nie zawsze organ ochrony prawnej chroni tylko prawa może podejmować inne kwestie
o przedmiot
żð prawo w znaczeniu przedmiotowym => ochrona porzÄ…dku prawnego, inaczej: ochrona interesu
społecznego
żð prawo w znaczeniu podmiotowym => ochrona interesu indywidualnego jednostki
żð realizacja jednego przedmiotu najczęściej przynosi także efekt w postaci realizacji drugiego, czasem
jednak oba te interesy mogą pozostawać w sprzeczności
o cel
żð represja
·ð nie musi przybierać postaci reakcji karnej
·ð jest formÄ… reakcji na naruszenie prawa
·ð może przybrać postać reakcji karnej, ale także cywilnej, administracyjnej
żð prewencja  dziaÅ‚alność wyprzedzajÄ…ca naruszenie prawa, zabezpiecza przed naruszeniem prawa
·ð ogólna => oddziaÅ‚ywanie na nieokreÅ›lone podmioty, rodzi przeÅ›wiadczenie, że naruszenie
prawa przyniesie nieuchronnie określony skutek (żeby ludzie podporządkowali się prawu)
·ð szczególna => oddziaÅ‚ywanie na okreÅ›lone podmioty (najczęściej podmiot, który już naruszyÅ‚
prawo); ponowne naruszenie prawa przez ten sam podmiot przyniesie nieuchronnie określony
skutek (oddziaływanie wychowawcze)
o okoliczności stosowania
żð w sytuacji konfliktowej  gdy pomiÄ™dzy stronami stosunku prawnego dochodzi do konfliktu co do ich
wzajemnych praw i obowiązków
żð w sytuacji niekonfliktowej - na tyle niejasnej, że wymaga ona udziaÅ‚u organów ochrony prawnej
·ð ze wzglÄ™du na treść prawa
·ð ze wzglÄ™du na wagÄ™ sytuacji
·ð Rodzaje ochrony prawnej
o rozstrzyganie
żð podejmowanie wiążącej decyzji co do sposobu zaÅ‚atwienia sytuacji konfliktowej za pomocÄ… Å›rodków
określonych przez prawo
żð sposoby rozstrzygania:
·ð ze wzglÄ™du na podmiot
o przez jedną ze stron (stronniczość, patrzy na interes własny, własną korzyść)
o przez podmiot trzeci (bezstronne)
·ð ze wzglÄ™du na Å›rodki
1
o środki przymusu prawnego (państwowego)
o środki wychowawcze (tańsze i skuteczniejsze)
o działalność pojednawcza
żð ugodowe zaÅ‚atwienie konfliktu drogÄ… porozumienia siÄ™ samych stron, albo przy okazji dochodzenia do
stanowczego rozstrzygnięcia albo w toku takiego postępowania, pojawia się tam, gdzie nie ma
sposobu stosowania przymusu
żð rodzaje:
·ð poÅ›rednictwo - dziaÅ‚alność jakiegokolwiek podmiotu trzeciego, któremu strony
zaproponowały ugodowe załatwienie konfliktu
·ð rozjemstwo - dziaÅ‚alność specjalnie do tego celu powoÅ‚anego organu
żð ten rodzaj zaÅ‚atwiania sporów ma w zasadzie najszersze znaczenie w stosunkach miÄ™dzynarodowych
(brak możliwości zastosowania przymusu)
żð od pojednawstwa należy odróżnić polubowne zaÅ‚atwianie sprawy - dokonywane przez sÄ…d
polubowny, w sposób stanowczy i wiążący dla stron
·ð posiedzenie pojednawcze (KPK; obligatoryjne w postÄ™powaniu prywatnoskargowym)
·ð postÄ™powanie pojednawcze (KPC  gdy istnieje możliwość zawarcia ugody)
żð zbliżone do pojednawstwa na gruncie KPK sÄ…:
·ð istniejÄ…ca instytucja posiedzenia pojednawczego (przeprowadza je sÄ…d i jest obligatoryjnÄ… fazÄ…
postępowania prywatnoskargowego)
·ð instytucja mediacji (art.23 a KPK) - dopuszczalna w postÄ™powaniu karnym i cywilnym,
prowadzona przez mediatora ( nie może być nim sędzia). To sędziowie decydują o tym, czy
zostanie wszczęte postępowanie mediacyjne. Jeśli dojdzie do mediacji i strony porozumieją się
 postępowanie skraca się diametralnie.
o kontrola przestrzegania prawa
żð badanie zachowania siÄ™ okreÅ›lonych podmiotów pod kÄ…tem zgodnoÅ›ci tego zachowania z
obowiązującym prawem oraz na występowaniu z odpowiednimi wnioskami o zastosowanie
odpowiednich środków, przewidzianych na wypadek naruszenia lub zagrożenia naruszenia prawa
żð zakres:
·ð ograniczony  gdy dotyczy wybranych aspektów
·ð nieograniczony  gdy kontrola dotyczy wszystkich aspektów dziaÅ‚alnoÅ›ci kontrolowanego
podmiotu (zupełna)
żð rodzaje:
·ð kontrola sensu stricto  ogranicza siÄ™ do stwierdzenia faktu
·ð kontrola sensu largo  Å›rodki ujawnienia i Å›rodki reagowania
żð kontrola (=ujawnianie) a nadzór (=Å›rodki reagowania)
o pomoc prawna
żð szczególnego rodzaju usÅ‚ugi Å›wiadczone podmiotom stosunków prawnych w celu ochrony ich prawnie
chronionych interesów
żð funkcja: ochrona praw podmiotowych i prawnie chronionych interesów,
żð usÅ‚ugi w zakresie pomocy prawnej:
·ð poradnictwo prawne
·ð opracowywanie aktów prawnych o charakterze ogólnym bÄ…dz
indywidualnym
·ð zastÄ™pstwo  procesowe lub pozaprocesowe
·ð obrona w sprawach karnych
·ð dokonywanie innych czynnoÅ›ci
o ochrona praw człowieka
żð polega na ochronie praw ogółu obywateli, zagwarantowanych KonstytucjÄ… albo innymi aktami
prawnymi (w tym także prawa międzynarodowego) => w skali makro
żð ochronie praw okreÅ›lonej grupy podmiotów, wyróżnionej ze wzglÄ™du na jej cechy => w skali mikro
2
Organy ochrony prawnej
·ð SÄ… to organy specjalnie powoÅ‚ane do sprawowania ochrony prawnej i specjalnie dla realizacji tego celu zorganizowane
·ð PodziaÅ‚:
o rozstrzygajÄ…ce
o pojednawcze (mediacyjne, rozjemcze)
o kontroli legalności
o pomocy prawnej
o organy ochrony praw obywatelskich
Øð Organy rozstrzygajÄ…ce
o organy powołane specjalnie do rozstrzygnięcia konfliktów i specjalnie pod tym kątem zorganizowane
o rodzaje:
żð sÄ…dy
żð pozasÄ…dowe organy rozstrzygajÄ…ce
Jð S
DY:
żð w znaczeniu materialnym:
·ð organ specjalnie powoÅ‚any do sprawowania wymiaru sprawiedliwoÅ›ci
·ð uprawniony do rozstrzygania w imieniu paÅ„stwa
·ð wyposażony w peÅ‚ne, ustrojowe i procesowe gwarancje prawidÅ‚owego orzekania
(niezawisłość, jawność, procesowa forma postępowania)
żð w znaczeniu formalnym:
·ð każdy organ nazywany sÄ…dem przez obowiÄ…zujÄ…ce przepisy np. sÄ…d koleżeÅ„ski, sÄ…d honorowy
·ð sÄ…dy te nie sprawujÄ… wymiaru sprawiedliwoÅ›ci
·ð sÄ…dami wyÅ‚Ä…cznie w znaczeniu formalnym sÄ… sÄ…dy koleżeÅ„skie, honorowe, czy sÄ…dy
polubowne (sÄ…dy polubowne = np. w zwiÄ…zkach sportowych)
·ð  Za postÄ™powanie uchybiajÄ…ce godnoÅ›ci studenta oraz naruszanie przepisów obowiÄ…zujÄ…cych
w uczelni student ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną przed komisjami dyscyplinarnymi lub
sądem koleżeńskim samorządu  Art. 162 ust. 1  Ustawa z 12.09.1990 o szkolnictwie wyż.
·ð W myÅ›l artykuÅ‚u 38 ustawy z 18.01.1996 o kulturze fizycznej zwiÄ…zki sportowe mogÄ…
ustanawiać stałe sądy polubowne.
·ð W myÅ›l art. 27 ustawy z 19.04.1991 o samorzÄ…dzie pielÄ™gniarek - organem okrÄ™gowej izby
pielęgniarek i położnych jest m.in. okręgowy sąd sprawujący sądownictwo polubowne w
ramach samorządu pielęgniarek i położnych.
żð sÄ…dami w znaczeniu materialnym i formalnym sÄ…:
·ð SÄ…d Najwyższy
·ð sÄ…dy powszechne
·ð sÄ…dy administracyjne
·ð sÄ…dy wojskowe
o sÄ…downictwo administracyjne
żð przepis art. 176 konstytucji okreÅ›la zasadÄ™ dwuinstancyjnego orzekania
żð dwuinstancyjność orzekania w sprawach administracyjnych realizowana jest dopiero od 01.01.2004r.
Jð POZAS
DOWE ORGANY ORZEKAJ
CE:
żð np. Izba Morska  nie jest sÄ…dem, ale posiada prawo do rozstrzygania spraw, które zaszÅ‚y na morzu lub
Kolegia do spraw wykroczeń (kiedyś Kolegia Karno- Administracyjne).
żð organy powoÅ‚ane specjalnie do rozstrzygania (orzekania) i specjalnie pod tym kÄ…tem zorganizowane
oraz działające na zasadzie swych własnych wyłącznych kompetencji, nie spełniające jednak którejś z
cech sądów w znaczeniu materialnym
żð  Wymiar sprawiedliwoÅ›ci w Rzeczypospolitej Polskiej sprawujÄ…: SÄ…d Najwyższy, sÄ…dy powszechne i
sądy szczególne. (ust.1) W sprawach o wykroczenia orzekają kolegia ds. wykroczeń  Art. 56 Konst. z
1952
3
Øð Organy pojednawcze
Jð POWOA
YWANE AD HOC
żð np. komisje pojednawcze tworzone na podstawie art. 7 ustawy o spoÅ‚eczno zawodowych
organizacjach rolników (sześciu członków po trzech przez każdą ze stron sporu)
żð  Jeżeli postÄ™powanie nie doprowadzi do rozwiÄ…zania sporawy każda ze stron może żądać wszczÄ™cia
postępowania pojednawczego. Postępowanie to prowadzi powołana w tym celu komisja w składzie 6
członków wyznaczonych w równej liczbie przez każdą ze stron  Art. 7 ust.1 ustawy o społeczno-
zawodowych organizacjach rolników
Jð O CHARAKTERZE STAA
YM
żð np. komisje pojednawcze tworzone w trybie okreÅ›lonym przepisami Kodeksu Pracy (art. 244) wspólnie
przez pracodawcę i zakładową organizację związkową w celu polubownego załatwienia sporów o
roszczenia pracowników wynikające ze stosunku pracy
żð  ż1: W celu polubownego zaÅ‚atwiania sporów o roszczenia pracowników ze stosunku pracy mogÄ… być
powoływane komisje pojednawcze. ż3: Komisję pojednawczą powołują wspólnie pracodawca i
zakładowa organizacja związkowa, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja
związkowa  pracodawca po uzyskaniu pozytywnej opinii pracowników  Art. 244 KP
o ich działalność ogranicza się wyłącznie do prób ugodowego załatwienia sporu, z reguły postępowanie przed
tymi organami nie może zamykać drogi dla postępowania przed właściwymi organami rozstrzygającymi
o działalność pojednawcza  prowadzona w określonych warunkach w postępowaniu prywatnoskargowym przez
sąd lub w postępowaniu karnym  przez mediatora
Øð Organy kontroli legalnoÅ›ci
o sprawowanie kontroli może być funkcją uboczną danego organu, bądz
jednÄ… z wielu funkcji (np. NIK =>
kontroluje pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności)
o nie ma w Polsce organów, co do których zakresu działania należałaby wyłącznie kontrola legalności (takich
zadań nie pełni nawet Prokuratura)
o kontrolę legalności sprawuje także Naczelny Sąd Administracyjny
o taki zakres działania NSA wynika z przepisów Konstytucji RP oraz przepisów NSAU (art.184)
o  Najwyższa Izba Kontroli kontroluje m. in. działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku
Polskiego, państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości,
rzetelności  Art. 202 Konstytucji
o  Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw  Art. 2.
ProkU
o  Zadania m.in.:
żð wyÅ‚Ä…czania powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz skÅ‚adanie wniosków i udziaÅ‚ w
postępowaniu sądowym, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego,
własności lub praw obywateli
żð podejmowanie Å›rodków przewidzianych prawem zmierzajÄ…cych do prawidÅ‚owego i jednolitego
stosowania prawa w postępowaniu  Art. 3 ProkU
o  Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują w zakresie określonym w ustawie
kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami
uchwał organów samorządu terytorialnego I aktów normatywnych terenowych organów administracji
rzÄ…dowej.  Art. 184 Konst.
o  NSA sprawuje wymiar sprawiedliwości poprzez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej na
zasadach określonych w niniejszej Ustawie  Art. 1 NSAU
Øð Organy pomocy prawnej
o powołane do obsługi prawnej i specjalnie w tym celu zorganizowane
o podział:
żð adwokatura
żð radcostwo
żð notariat
o pomoc prawna jest świadczona w ramach tzw. zawodów zaufania publicznego
4
o cechy zawodu zaufania publicznego
żð może wiÄ…zać siÄ™ z dostÄ™pem do informacji dotyczÄ…cej życia prywatnego osoby fizycznej lub tajemnicy
przedsiębiorcy
żð wymaga okreÅ›lenia zasad etyki i może wymagać zÅ‚ożenia Å›lubowania
żð gwarantuje, że informacje uzyskane przez wykonujÄ…cego ten zawód sÄ… chronione tajemnicÄ…
zawodową, którą można złamać tylko wtedy, gdy przewidują to obowiązujące przepisy
żð wykonuje siÄ™ go na podstawie przepisów korporacyjnych, regulujÄ…cych zasady funkcjonowania
korporacji
Øð Organy ochrony praw czÅ‚owieka
o Rzecznik Praw Obywatelskich -  Stoi na straży wolności i praw człowieka i o obywatela określonych w
Konstytucji oraz innych aktach normatywnych.
o  Bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, zobowiązanych do
przestrzegania i realizacji tych praw i wolności& 
o Rzecznik Praw Dziecka -  Stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, Konwencji o prawach
dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców.
żð  W rozumieniu ustawy dzieckiem jest każda istota ludzka od poczÄ™cia do osiÄ…gniÄ™cia peÅ‚noletnioÅ›ci
o Nie pełni roli organu ochrony praw człowieka Rzecznik Praw Pacjenta  może zwrócić się do RPO lub RPD o
podjęcie działań z zakresu ich kompetencji (sam takich działań podjąć nie może) Także zadanie Rzecznika
Ubezpieczonych ograniczają się do współpracy z RPO.
Zasady ustrojowe
·ð Zasada  pojÄ™cie
o dyrektywa, postulat, wzorzec, ideał
o stanowi normÄ™ prawnÄ… wyraz
nie oznaczoną lub wyinterpretowaną z innych norm, stąd  podział zasad na:
żð skodyfikowane  inaczej: takie, którym zostaÅ‚a nadana postać normatywna (np. zasada ustnoÅ›ci,
jawności)
żð nieskodyfikowane  inaczej: taka, która zostaÅ‚a wyinterpretowana z okreÅ›lonej normy lub zespoÅ‚u
norm
·ð Wszystkie zasady ustrojowe sÄ… zasadami konstytucyjnymi = rodzaje
o sądowego wymiaru sprawiedliwości
o niezawisłości sędziowskiej
o niezależności sądów
o udziału czynnika społecznego
o instancyjności
o stabilności orzeczeń
Nð zasada sÄ…dowego wymiaru sprawiedliwoÅ›ci
o w Polsce wymiar sprawiedliwości sprawują sądy
o definicje wymiaru sprawiedliwości:
·ð przedmiotowa - Wymiarem sprawiedliwoÅ›ci sÄ… czynnoÅ›ci jakiegokolwiek organu, jeÅ›li
zmierzają do rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej. Są nim zatem także np. czynności sądów w
znaczeniu formalnym ( wezwanie stron na rozprawę, nadanie klauzuli wykonalności, wezwanie
świadka na przesłuchanie przez Policję  a więc czynności o charakterze technicznym nie
będące rozstrzyganiem).
·ð podmiotowa - wymiarem sprawiedliwoÅ›ci sÄ… czynnoÅ›ci dokonywane przez sÄ…d. SÄ… nim zatem
także, np. czynności organizacyjne związane z funkcjonowaniem sądów (np. zawiadamianie
świadków).
·ð przedmiotowo  podmiotowa - Wymiarem sprawiedliwoÅ›ci sÄ… wyÅ‚Ä…cznie takie czynnoÅ›ci sÄ…du,
które zmierzają do rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej. Zatem: nie każda czynność, tylko
5
dokonywana przez sąd; nie każda czynność sądu, tylko taka, która jest rozstrzyganiem sytuacji
konfliktowej;
o  Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują:
żð SÄ…d Najwyższy,
żð sÄ…dy powszechne
żð sÄ…dy administracyjne
żð sÄ…dy wojskowe  Art. 175 ust. 1 Konstytucji
o  Postępowanie karne w sprawach należących do właściwości sądów toczy się wg przepisów niniejszego
kodeksu  Art. 1 KPK
o  Do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do właściwości
sądów szczególnych oraz Sąd Najwyższy  Art. 2 ż 2 KPC
o  NSA sprawuje wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę wykonywania administracji publicznej  Art. 1
NSAU
Nð zasada niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej
o  Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom (Art. 178
ust. 1 Konstytucji)
o ujęcie
żð zewnÄ™trzne niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej = nikt nie może wpÅ‚ywać na decyzje sÄ™dziego
żð wewnÄ™trzne niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej = przeÅ›wiadczenie, że wydane orzeczenie nie spowoduje
negatywnych konsekwencji
o zakres:
żð podmiotowy zakres = osoby (podmioty) korzystajÄ…ce z niezawisÅ‚oÅ›ci w zwiÄ…zku z orzekaniem
·ð zapis dotyczy sÄ™dziów wszystkich sÄ…dów w Polsce i zamieszczony zostaÅ‚ wyÅ‚Ä…cznie w
Konstytucji
·ð  W zakresie orzekania asesorzy sÄ…dowi sÄ… niezawiÅ›li i podlegajÄ… tylko Konstytucji oraz
ustawom  Art.. 135 ż2 USP
·ð  W zakresie orzekania Å‚awnicy sÄ… niezawiÅ›li i podlegajÄ… tylko Konstytucji oraz ustawom  Art.
169 ż 1 USP
·ð
żð przedmiotowy zakres = czemu, mimo niezawisÅ‚oÅ›ci podlegÅ‚e sÄ… te podmioty
o gwarancje niezawisłości sędziowskiej
żð ustrojowe gwarancje niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej
·ð odpowiedni poziom etyczno-moralny
o  Na stanowisko sędziego może być powołany ten, kto jest nieskazitelnego charakteru
 Art. 61 ż 1 pkt 2 USP
·ð przygotowanie zawodowe (Art. 61 ż 1 Prawo o ustroju sÄ…dów powszechnych)
·ð staÅ‚ość zawodu
o  Sędziowie są nieusuwalni  Art. 180 ust. 1 Konst.
·ð incompatibilitas
·ð materialna niezależność
·ð immunitet sÄ™dziowski
żð przygotowanie zawodowe = Prawo o ustroju sÄ…dów powszechnych
·ð Na stanowisko sÄ™dziego może być powoÅ‚any ten, kto:
o Ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i UZYSKAA
( a nie zdobył!) tytuł magistra
lub zagraniczne uznane w Polsce,
o Odbył aplikację sądową lub prokuratorską,
o Złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,
o Pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej 3 lata lub
referendarza sÄ…dowego przez okres 5 lat,
6
·ð Dodatkowe wymogi:
o Na stanowisko SSO może być powołany SSR lub sędzia WSO, który posiada co najmniej
4 letni okres pracy na tym stanowisku lub stanowisku prokuratora;
o Na stanowisk SSA może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu wojskowego,
jeśli ma co najmniej 6 letni okres pracy na tym stanowisku.
·ð Do peÅ‚nienia urzÄ™du na stanowisku sÄ™dziego SÄ…du Najwyższego może być powoÅ‚any ten, kto:
o Ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne
uznane w Polsce
o Wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej
o Ma co najmniej 10 letni staż pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora albo
wykonywania w Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.
·ð Do peÅ‚nienia urzÄ™du na stanowisku sÄ™dziego wojewódzkiego sÄ…du administracyjnego może być
powołany ten, kto:
o Ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne
uznane w Polsce
o Wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz
prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów
administracji publicznej;
·ð Przygotowanie zawodowe  PrUSA:
o Pozostawał na stanowisku sędziego lub prokuratora co najmniej 8 lat, albo przez co
najmniej 8 lat wykonywał zawód adwokata&
·ð TrybunaÅ‚y:
o Sędzią Trybunału Konstytucyjnego może być osoba, która posiada kwalifikacje do
zajmowania stanowiska sędziego SN lub NSA.
o W skład Trybunału Stanu mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni
praw publicznych, niekarani sÄ…downie, niezatrudnieni w organach administracji
rzÄ…dowej.
o Przewodniczący, zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa sędziów TS
powinna posiadać kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.
·ð USWU:
o Na stanowisko sędziego może być powołany oficer pełniący zawodową służbę stałą,
który:
o Doświadczenie życiowe  wiek:
o USP, USWU  29 lat
·ð SN  osoby posiadajÄ…ce kwalifikacje na stanowisko sÄ™dziego i co najmniej 10 letni staż
·ð TKU  kwalifikacje na stanowisko SSN lub SNSA
·ð TSU  wymóg przygotowania zawodowego odnosi siÄ™ do przewodniczÄ…cego a także do z-cy
przewodniczącego oraz co najmniej połowy sędziów (kwalifikacje wymagane do zajmowania
stanowiska sędziego)
·ð SÄ™dzia wojewódzkiego sÄ…du administracyjnego:
o Ukończył 35 lat
o 8 lat na stanowisku sędziego lub prokuratora;
żð procesowe gwarancje niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej
·ð kolegialność orzekania
·ð tajność narady i gÅ‚osowania
·ð jawność rozprawy
·ð swobodna ocena dowodów
o immunitety  rodzaje
żð procesowe (sÄ™dziego) óð mieszane (adwokat)
żð trwaÅ‚e (poseÅ‚, senator) óð nietrwaÅ‚e (prokurator, sÄ™dzia)
żð bezwzglÄ™dne (dyplomatyczny, konsularny) óð wzglÄ™dne (parlament, prokurator, sÄ™dzia)
żð brak czysto materialnego
7
Nð zasada niezależnoÅ›ci sÄ™dziów
o  Sądy (SN, powszechne, administracyjne, wojskowe) i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych
władz art. 173 Konstytucji
o zasada ta ma stanowić gwarancję niezawisłości sędziowskiej, jej uzupełnienie
o z niezależności sądownictwa wynika:
żð zakaz przejmowania przez wÅ‚adzÄ™ ustawodawczÄ… i wykonawczÄ… kontroli nad orzecznictwem sÄ…dowym
żð zakaz zmiany lub uchylenia przez wÅ‚adzÄ™ ustawodawczÄ… orzeczenia sÄ…dowego (nie dotyczy to prawa
Å‚aski)
o więzi pomiędzy władzami jednak istnieją
żð sÄ™dziowie sÄ… powoÅ‚ywani przez Prezydenta RP
żð Minister SprawiedliwoÅ›ci sprawuje nadzór administracyjny nad sÄ…dami
o co przemawia za tą niezależnością?
żð sprawowanie wymiaru sprawiedliwoÅ›ci jest w rÄ™kach sÄ…downictwa, a nadto SN sprawuje nad tym
orzecznictwem nadzór
żð niezawisÅ‚ość sÄ™dziowska  sÄ™dzia stosuje prawo do ustalonego przez siebie stanu faktycznego i nie
podlega w tej kwestii żadnej władzy
żð gwarancja niezawisÅ‚oÅ›ci warunkujÄ…ce niezależność i samodzielność sÄ…dów w stosunku do innych wÅ‚adz
żð tryb wyznaczania kandydatów na sÄ™dziów
o co prawda wpływ władzy wykonawczej (Prezydenta i Ministra Sprawiedliwości) jest znaczny, jednak nie ma on
charakteru decydujÄ…cego
o mianuje Prezydent (m.in. po zasięgnięciu opinii MS), ale na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (bez wniosku
nie może mianować nikogo innego)
Nð zasada udziaÅ‚u czynnika spoÅ‚ecznego
o  Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa (art. 182 Konstytucji)
o jednak ten określony ustawą udział nie ogranicza się jedynie do udziału ławników w składzie orzekającym
o czynnik społeczny: (inaczej nie-urzędnik)
żð nie posiada specjalnych kwalifikacji zawodowych (przygotowania zawodowego do wykonywania
czynności sędziego)
żð wykonuje czynnoÅ›ci wymiaru sprawiedliwoÅ›ci obok swej normalnej pracy zawodowej  otrzymuje 3%
kwoty bazowej (SPRAWDZIC)
o przejawy
żð w skÅ‚adzie organu orzekajÄ…cego  Å‚awnicy
żð udziaÅ‚ podmiotów reprezentujÄ…cych interes spoÅ‚eczny (w procesie karnym  przedstawiciel spoÅ‚eczny)
żð dostÄ™p publicznoÅ›ci do rozpraw odbywanych publicznie, quasi udziaÅ‚ publicznoÅ›ci -> zastÄ™powanie
publiczności przez media, które przekazują daną informację publiczności
Nð zasada instancyjnoÅ›ci:
o  Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne (art. 176 ust 1 Konstytucji)
o dyrektywa, zgodnie z którą każda decyzja wydana w pierwszej instancji może być na skutek zaskarżenia
poddana kontroli przez organ wyższego rzędu (drugiej instancji) = tzw. instancja pionowa lub przez ten sam
organ w innym składzie (tzw. instancja pozioma)
o nie ma w polskim systemie prawnym decyzji organu I instancji, które z chwilą ich wydania stają się
prawomocne
o SÄ…downictwo powszechne:
II Inst. = SÄ…d Apelacyjny
II Inst. = Sąd Okręgowy I Inst. = Sąd Okręgowy
I Inst. = SÄ…d Rejonowy
8
o SÄ…downictwo administracyjne
II Inst. = Naczelny SÄ…d Administracyjny
I Inst. = Wojewódzki sąd administracyjny
o SÄ…downictwo wojskowe
II Inst. = Sąd Najwyższy
II Inst. = Wojskowy Sąd Okręgowy I Inst. = Wojskowy Sąd Okręgowy
I Inst. = Wojskowy SÄ…d Garnizonowy
·ð SÄ…d Najwyższy jest organem pozainstancyjnym oraz instancyjnie wyższym w przypadku orzeczeÅ„ wydawanych przez
Wojskowe Sądy Okręgowe w sąd. wojskowym
·ð w Polsce w tej chwili sÄ… 2 SÄ…dy Wojskowe OkrÄ™gowe i 5 Wojskowych SÄ…dów Garnizonowych
·ð Konstytucja nie wymaga, by okreÅ›lenie  kontrola instancyjna byÅ‚o tożsame z okreÅ›lenie  kontrola sprawowana przez
organ nadrzędny . W niektórych wypadkach wystarczy samo dokonanie kontroli. To ma miejsce w razie konieczności
podjęcia decyzji szybko i bez zahamowań zasadniczego toku procesu
·ð zasada stabilnoÅ›ci orzeczeÅ„
o dyrektywa, zgodnie z którą orzeczenie prawomocne nie może zostać zmienione inaczej, jak tylko w trybie
kontroli o charakterze nadzwyczajnym
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem lub kasacją
o pewność prawa
o brak obawy o ewentualne zmiany
o możliwość realizacji stanu faktycznego
o W jakim celu należy dążyć do ustaleń zgodnych z prawdą?
żð Jeżeli strona kwestionuje prawdziwość ustaleÅ„ to należy to zbadać(poddać kontroli), bo:
żð RozstrzygniÄ™cie zgodne z prawdÄ… oznacza praworzÄ…dność
żð RozstrzygniÄ™cie zgodne z prawdÄ… oznacza sprawiedliwość
żð A wiÄ™c: albo prawda albo instancyjność?
żð Nie  kontrola tak, ale stabilność wymaga ograniczenia liczby instancji kontrolnych.
o zasada stabilności orzeczeń, a zasada prawdy:
żð stabilność oznacza pewność prawa, dążenie do prawny oznacza praworzÄ…dność i sprawiedliwość
(sprzeczność!!  tonowana instancyjnością postępowania)
Obsadzanie stanowisk sędziowskich
·ð PierwszoplanowÄ… rolÄ™ w tym zakresie peÅ‚ni Krajowa Rada SÄ…downictwa
·ð ReguÅ‚y obsadzania stanowisk sÄ™dziowskich zostaÅ‚y okreÅ›lone we wszystkich aktach prawnych regulujÄ…cych ustrój
każdego z rodzajów sądów w Polsce
·ð Obsadzanie stanowisk sÄ™dziowskich:
o zgłoszenie do prezesa Sądu Okręgowego lub Sądu Apelacyjnego
o zawiadomienie Ministra Sprawiedliwości
o ocena kolegium sÄ…du
o ocena zgromadzenia ogólnego sędziów
o przedstawienie kandydatury Ministrowi Sprawiedliwości
o Krajowa Rada SÄ…downictwa
o opinia Ministra Sprawiedliwości
o zawiadomienie kandydata o treści informacji i opinii
o informacja właściwego organu policji =>> na końcu: Prezydent RP (mianowanie)
9
·ð Kryteria jakim powinien odpowiadać kandydat na sÄ™dziego
o wymóg dot. charakteru kandydata -> nieskazitelny, nieposzlakowanej opinii
o wymóg dot. wieku kandydata
o wymóg dot. zawodowego przygotowania kandydata
·ð Europejska Karta Statusu SÄ™dziego
o przyjęta w Strasburgu w lipcu 1993
o przygotowana przez DyrekcjÄ™ Spraw Prawnych Rady Europy
o ma formę rekomendacji  oznacza to, że należy ją traktować jako katalog optymalnych środków zapewnienia
optymalnego statusu sędziego
o wskazuje na konieczność określenia prawnych gwarancji
żð niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej
żð fachowoÅ›ci sÄ™dziowskiej
żð bezstronnoÅ›ci sÄ™dziego
żð rzetelnego i publicznego postÄ™powania przed sÄ…dem
o zasady karty
1. regulacja funkcjonowania zawodu sędziego normami możliwie najwyższego rzędu
2. odpowiedni status sędziego ma zapewnić fachowość, niezawisłość i bezstronność sędziego, skoro powierzona
mu zostaje ochrona praw innych osób
3. wpływ na selekcję, rekrutację, powołanie i przebieg kariery sędziowskiej powinien mieć
4. organ niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej
5. w skład którego przynajmniej w połowie powinni wchodzić sędziowie wybrani przez środowisko sędziowskie
6. każdy sędzia powinien mieć możliwość zwrócenia się do takiego organu, gdy uzna, że zagrożona lub
zlekceważona została niezawisłość lub niezależny charakter wymiaru sprawiedliwości
7. kryterium selekcji i rekrutacji powinna być zdolność do swobodnej i bezstronnej oceny przedstawionych
kwestii prawnych oraz stosowania prawa z poszanowaniem praw jednostki
8. decyzja o powołaniu kandydata powinna należeć do niezależnego organu
9. sędziego orzekającego w określonym sądzie nie można w zasadzie, bez jego wyraz
nej zgody powołać na inny
urząd sędziowski lub przenieść co do innego sądu (za wyj. przeniesienia dyscyplinarnego)
10. podstawą awansowania  wyłącznie kwalifikacje i osiągnięcia w wykonywaniu obowiązków, poddane
obiektywnej ocenie przez niezależny organ
11. sędziowie są uprawnieni do wynagrodzenia na poziomie chroniącym ich przed naciskami
12. wymierzanie kary może nastąpić po przeprowadzeniu stosownego postępowania, skala sankcji może być
określona wyłącznie w ustawie, a ich wymiar winien być proporcjonalny
13. postanowienia Karty stosuje się do wszystkich sędziów, a nie tylko do zawodowych, choć niektóre (np.
przebieg kariery zawodowej, zasady awansowania) tylko do zawodowych; mają one także zastosowanie do
wszystkich rodzajów jurysdykcji
14. sędziowie są zobowiązani wykazywać właściwą postawę wobec stron
15. starać się jak najlepiej przygotować do orzekania
16. majÄ… obowiÄ…zek utrzymywania w tajemnicy informacji powierzonych im w zwiÄ…zku z prowadzonÄ… sprawÄ…
·ð Odpowiedni poziom etyczno  moralny
o SP, SN, NSA, SW => na stanowisko sędziego może być powołany ten, kto jest nieskazitelnego charakteru
o TK => sędzią może być osoba, która może być sędzią lub NSA
o TS => co najmniej połowa składu winna posiadać kwalifikacje sędziowskie
·ð Zbiór zasad etyki zawodowej sÄ™dziów:
o z pełnieniem urzędu sędziego wiążą się szczególne obowiązki i ograniczenia osobiste
o postępowanie zgodne z zasadami uczciwości, godności, honoru, poczucia obowiązku, dobrymi obyczajami
o powinien dbać o autorytet swojego urzędu i o dobro sądu, w którym pracuje
o powinien unikać zachowań, które mogłyby przynieść ujmę godności sędziego lub osłabić zaufanie do jego
bezstronności; sędzia powinien wymagać od innych sędziów nienagannego zachowania i kierowania się
zasadami etyki, a na naganne zachowanie odpowiednio reagować
10
o sędzia nie może ulegać jakimkolwiek wpływom naruszającym jego niezawisłość, bez względu na ich z
ródło lub
przyczynÄ™
o powinien unikać zachować, które mogłyby podważyć zaufanie do jego niezawisłości i bezstronności
o nie powinien wyrażać publicznie opinii na temat toczącego się lub mającego się toczyć postępowania
o nie może swoim zachowaniem stwarzać pozorów nierespektowania porządku prawnego
o powinien unikać kontaktów osobistych i jakichkolwiek związków ekonomicznych z innymi podmiotami, jeśli
mogłyby one wzbudzić wątpliwości co do bezstronnego wykonywania obowiązków bądz
podważać prestiż i
zaufanie do urzędu sędziego
o nie wolno mu podejmować działań finansowych, które mogą być odebrane jako wykorzystanie własnej pozycji
sędziego
o nie wolno mu przyjmować jakichkolwiek korzyści mogących wywołać odczucie, że stanowią próbę wpływu na
jego osobÄ™
o nie może świadczyć usług prawniczych
o nie może należeć do jakiejkolwiek organizacji działającej poza porządkiem prawnym lub w jakiejkolwiek formie
ją wspierać
·ð PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE, DOÅšWIADCZENIE Å»YCIOWE
o SÄ…d Powszechny
żð 29 lat
żð ukoÅ„czyÅ‚ wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskaÅ‚ tytuÅ‚ magistra lub zagraniczne uznane w Polsce
żð odbyÅ‚ aplikacjÄ™ sÄ…dowÄ… lub prokuratorskÄ…
żð zÅ‚ożyÅ‚ egzamin sÄ™dziowski lub prokuratorski
żð pracowaÅ‚ w charakterze asesora sÄ…dowego lub prokuratorskiego co najmniej 3 lata lub referendarza
sÄ…dowego przez okres 5 lat
o SÄ…d Administracyjny
żð ukoÅ„czyÅ‚ wyższe studia prawnicze w Polsce i tytuÅ‚ magistra lub zagraniczne uznane w Polsce
żð wyróżnia siÄ™ wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa
administracyjnego
żð 8 lat na stanowisko sÄ™dziego/prokuratora/ 8 lat zawód adwokata, radcy prawnego, notariusza/ 10 lat
instytucje publicznej/ asesor sÄ…dowy w NSA  2 lata
żð NSA  35 lat
o Sąd Najwyższy
żð ukoÅ„czyÅ‚ wyższe studia prawnicze w Polce i uzyskaÅ‚ tytuÅ‚ magistra lub zagraniczne uznane w Polsce
żð wysoki poziom wiedzy prawniczej
żð co najmniej 10 letni staż na stanowisku sÄ™dziego/prokuratora / wykonywania w Polsce zawodu
adwokata, radcy prawnego, notariusza
o SÄ…d Wojskowy
żð ukoÅ„czyÅ‚ wyższe studia prawnicze w Polce i uzyskaÅ‚ tytuÅ‚ magistra lub zagraniczne uznane w Polsce
żð odbyÅ‚ aplikacjÄ™ sÄ…dowÄ…
żð zÅ‚ożyÅ‚ egzamin sÄ™dziowski
żð staż na stanowisku asesora w sÄ…dzie wojskowym
żð 29 lat
o Trybunał Konstytucyjny
żð posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska sÄ™dziego SN/NSA
o Trybunał Stanu
żð obywatele Polscy korzystajÄ…cy w peÅ‚ni z praw publicznych
żð niekaralni sÄ…downie
żð niezatrudnieni w organach administracji rzÄ…dowej
żð TSU nie okreÅ›la ich, czyni to Konstytucja (1/2 skÅ‚adu  kwalifikacje sÄ™dziowskie)
11
Trybunał konstytucyjny
·ð Do niedawna nie byÅ‚o go w Polsce, bada szeroko pojÄ™te akty prawne, organ dbajÄ…cy o stan prawa
·ð Zalety i wady:
o konieczność powołania organu mającego na celu zagwarantowanie przestrzegania Konstytucji (także  a może
zwłaszcza  w zakresie tworzenia prawa)
o stanowi istotnÄ… gwarancjÄ™ w systemie z
ródeł prawa
o sprzyja ochronie praw obywatelskich:
żð krytyka: uprawnienia TK stawiajÄ… go ponad parlamentem (organem uprawnionym do stanowienia
prawa) ograniczajÄ…c suwerennÄ… pozycjÄ™ organu przedstawicielskiego
·ð Kompetencje
o zgodnie z art.190 ust.1 Konstytucji orzeczenia TK majÄ… moc powszechnie obowiÄ…zujÄ…cÄ… i sÄ… ostateczne
o zgodnie z art. 188 Konstytucji TK orzeka w sprawach
żð zgodnoÅ›ci ustaw i umów miÄ™dzynarodowych z KonstytucjÄ…
żð zgodnoÅ›ci ustaw z ratyfikowanymi umowami miÄ™dzynarodowymi których ratyfikacja wymagaÅ‚a zgody
wyrażonej w ustawie
żð zgodnoÅ›ci przepisów prawa wydawanych przez centralne organy paÅ„stwowe, z KonstytucjÄ…,
ratyfikowanymi umowami i międzynarodowymi ustawami
żð zgodnoÅ›ci z KonstytucjÄ… celów lub dziaÅ‚ania partii politycznych
żð skargi konstytucyjnej
żð sporów kompetencyjnych pomiÄ™dzy centralnymi konstytucyjnymi organami paÅ„stwa
o udziela odpowiedzi na pytania prawne dotyczące zgodności (& ) jeżeli od odpowiedzi na to pytanie zależy
rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem => pytanie to może postawić każdy sąd
·ð Organizacja
o 15 sędziów
o wybierani indywidualnie na 9 lat przez Sejm spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą, jeśli posiadają
kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego SN lub NSA, ponowny wybór do składu Trybunału
jest niedopuszczalny
o Prezesa i Wiceprezesa powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych na to stanowisko przez
Zgromadzenie ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego
·ð postÄ™powanie
o w sprawach nieuregulowanych TKU stosuje przepisy KPC
o rozprawa jest jawna, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej (np. ze względu na ochronę tajemnicy
państwowej)
o sędziowie TK mają dostęp do wiadomości objętych tajemnicą państwową związanych z rozpoznawaną sprawą
·ð skÅ‚ady
o pełny  przy udziale co najmniej 9 sędziów np. w sprawie sporu kompetencyjnego pomiędzy centralnymi
konstytucyjnymi organami państwa z wniosku prezydenta RP o zgodności z Konstytucją celów działania partii
politycznych, w sprawie szczególnie zawiłej, przeszkody w sprawowaniu urzędu Prezydenta
o 5 sędziów  np. orzekanie o zgodności ustaw albo ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją,
o 3 sędziów  np. orzekanie o zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją
·ð skarga konstytucyjna
o może być wniesiona po wyczerpaniu toku instancji w ciągu 3 miesięcy od daty doręczenia prawomocnego
wyroku, ostatecznej decyzji lub innego rozstrzygnięcia
o przymus adwokacko-radcowski (chyba, że składający jest zawodowym prawnikiem)
o powinna określać akt prawny na podstawie którego rozstrzygnięto o prawach lub obowiązkach będący
zdaniem skarżącego niezgodny z Konstytucją
żð okolicznoÅ›ci + wskazanie, że konkretny przepis jest niezgodny z KonstytucjÄ… + wyjaÅ›nienie + podpis =
potwierdzenie oświadczenia woli
12
Trybunał Stanu
·ð Orzeka o odpowiedzialnoÅ›ci konstytucyjnej i/albo karnej okreÅ›lonych osób
·ð Czy jest zatem organem rozstrzygajÄ…cym?
o skoro orzeka o odpowiedzialności = TAK
o w jego skład jedynie w części wchodzą osoby spełniające jedną z gwarancji niezawisłości sędziowskiej 
przygotowanie zawodowe = NIE
·ð Gdyby orzekaÅ‚ o odpowiedzialnoÅ›ci konstytucyjnej  kwestia ta nie miaÅ‚aby znaczenia, ale orzeka także o
odpowiedzialności karnej
·ð To zatem decydować powinno o zaliczeniu TS o organów rozstrzygajÄ…cych
·ð Kwestia odpowiedzialnoÅ›ci konstytucyjnej to zasadniczy przedmiot postÄ™powania przed TK
·ð Kwestia odpowiedzialnoÅ›ci karnej ma charakter uboczny, subsydiarny; forma realizacji tej odpowiedzialnoÅ›ci jest różna
w zależności od podmiotu podlegającego odpowiedzialności
·ð Odpowiedzialność karna może być wyÅ‚Ä…czna albo może być zwiÄ…zana z odpowiedzialnoÅ›ciÄ… konstytucyjnÄ…
·ð Zakres przedmiotowy odpowiedzialnoÅ›ci
o orzekanie o odpowiedzialności konstytucyjnej za delikt konstytucyjny (za naruszenie Konstytucji) => podlegają
wszystkie osoby wskazane w ustawie TS
o orzekanie o odpowiedzialności karnej (za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego) => dotyczy
tylko Prezydenta
o orzekanie o odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej (za delikt konstytucyjny będący równocześnie
naruszeniem ustawy karnej)
o rodzaje odpowiedzialności Prezydenta RP
żð karna
żð konstytucyjna
żð konstytucyjno-karna
o pozostałe osoby ponoszą odpowiedzialność
żð konstytucyjnÄ…
żð konstytucyjno-karnÄ…:
·ð jeżeli popeÅ‚niÅ‚y przestÄ™pstwo lub przestÄ™pstwo skarbowe w zwiÄ…zku z zajmowanym
stanowiskiem
·ð w uchwale o pociÄ…gniÄ™ciu do odpowiedzialnoÅ›ci konstytucyjnej uznano za celowe Å‚Ä…czne
rozpoznanie czynów
·ð Zakres podmiotowy odpowiedzialnoÅ›ci:
o Prezydent RP
o Prezes Rady Ministrów oraz członkowie RM
o prezes NIK i prezes NBP
o członkowie KRRiT
o osoby, którym prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem
o Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych
o posłowie i senatorowie w zakresie określonym art.107 Konstytucji
·ð Tryb odpowiedzialnoÅ›ci
o Prezydenta RP może postawić w stan oskarżenia wyłącznie Zgromadzenie Narodowe, pozostałe osoby 
wyłącznie Sejm
o wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności Prezydenta RP może złożyć na ręce Marszałka Sejmu co
najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego
o wstępny wniosek o pociągniecie do odpowiedzialności innych osób podlegających odpowiedzialności przed TS
może złożyć na ręce Marszałka Sejmu: Prezydent RP, co najmniej 115 posłów
o w stosunku do pozostałych osób (z pominięciem osób wchodzących w skład Rady Ministrów) także komisja
śledcza Sejmu (111 art. Konstytucji)
o wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności posła może być złożony przez Marszałka Sejmu
13
o wniosek kieruje się do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej (KOK)
o KOK uchwala sprawozdanie o wystÄ…pieniu do Zgromadzenia Narodowego z wnioskiem o postawienie
Prezydenta w stan oskarżenia lub do sejmu z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej
określonej osoby
o wniosek zastępuje akt oskarżenia
o w postępowaniu stosuje się odpowiednio przepisy KPK o ile przepisy TSU nie stanowią inaczej
o TS orzeka na rozprawie:
żð w I instancji w skÅ‚adzie 1 przewodniczÄ…cy + 4 czÅ‚onków
żð w II instancji w skÅ‚adzie 1 przewodniczÄ…cy + 6 czÅ‚onków (z wyj. sÄ™dziów uczestniczÄ…cych w wydaniu
orzecznictwa w I instancji)
o dłuższe terminy do wniesienia środków odwoławczych
żð apelacja  30 dni
żð zażalenie 14 dni
o w postępowaniu przed TS udział obrońcy jest konieczny
o zakaz zarzucania oskarżonemu innego czynu niż wskazany w akcie oskarżenia
o wyłączenie jawności rozprawy wyłącznie z uwagi na bezpieczeństwo państwa lub tajemnicę państwową
o okres przedawnienia wynosi co najmniej 10 lat chyba, że przepisy karne przewidują okres dłuższy (regulacja
szczególna dot. Prezydenta)
o kary: m.in. utrata praw wyborczych , zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych, utrata orderów, odznaczeń,
tytułów honorowych, TS może poprzestać na stwierdzeniu winy oskarżonego
·ð skÅ‚ad
o przewodniczÄ…cy (jest nim I Prezes SN)
o dwóch zastępców
o 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów
o poza przewodniczącym i zastępcami jedynie połowa składu TS powinna mieć kwalifikacje wymagane do
zajmowania stanowiska sędziego
o tylko obywatele polscy, niekarani, korzystający z pełni praw publicznych, niezatrudnieni w organach
administracji sÄ…dowej
·ð sÄ™dziowie TS sÄ… niezawiÅ›li i podlegajÄ… tylko Konstytucji oraz ustawom
·ð sÄ… chronieni immunitetem sÄ™dziowskim (na pociÄ…gniÄ™cie do odpowiedzialnoÅ›ci karnej lub pozbawienia wolnoÅ›ci
konieczna jest zgoda TS, z wyłączenie osoby, której wniosek dotyczy)
Krajowa Rada SÄ…downictwa
·ð Zadania:
o Zasadnicze zasadnie:
żð strzeżenie niezawisÅ‚oÅ›ci sÄ™dziowskiej
żð strzeżenie niezależnoÅ›ci sÄ™dziów
o Głównym zadanie  kreacja składów sędziów
o Poza tym zadania szczegółowe określa KRSU
o Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów.
o Krajowa Rada Sądownictwa może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z
Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości
sędziów. Art. 186. Konstytucji
14
·ð SkÅ‚ad:
o I Prezes SN, Prezes NSA, Minister Sprawiedliwości oraz osoba powołana przez Prezydenta Rzeczypospolitej
o osoba powołana przez Prezydenta RP => bez oznaczenia okresu kadencji może być w każdym czasie odwołana:
jej mandat wygasa najpóz
niej w 3 miesiące po zakończeniu kadencji Prezydenta
o 2 sędziów SN
o 2 sędziów sądów administracyjnych
o 2 sędziów będących przedstawicielami zgromadzeń ogólnych sędziów apelacji
o 8 sędziów będących przedstawicielami zgromadzeń ogólnych sędziów okręgów => wybierani na okres trwania
kadencji Sejmu i Senatu
o 1 sędzia będący przedstawicielem Zgromadzenia Sędziów Sądów Wojskowych
o 4 posłów i 2 senatorów => na czas trwania kadencji Sejmu i Senatu
o KRS wybiera przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących
·ð Kadencja
o I Prezes SN, Prezes NSA, MS  na czas pełnienia funkcji
o os. powołana przez Prezydenta RP - bez oznaczenia czasu kadencji, może być w każdym czasie odwołana, jej
mandat wygasa najpóz
niej w 3 miesiące po zakończeniu kadencji Prezydenta
o posłowie i senatorowie  na czas trwania kadencji Sejmu i Senatu
o przedstawiciele zgromadzeń ogólnych  na okres 4 lat
·ð WygaÅ›niÄ™cie mandatu
o śmierć
o zrzeczenie siÄ™ mandatu
o odwołanie przez organ, który dokonał wyboru
o wygaśnięcie mandatu posła lub senatora
o powołanie sędziego na inne stanowisko
o wygaśnięcie albo rozwiązanie stosunku służbowego sędziego
o przejście lub przeniesienie sędziego w stan spoczynku
·ð W zakresie organizacji sÄ…downictwa i sÄ…dów:
o Podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do TK o zbadanie zgodności z Konstytucją RP aktów
normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów,
o Opiniuje projekty aktów normatywnych dotyczących sądownictwa i sądów
o Opiniuje projekty aktów prawnych w sprawach wynagrodzeń sędziowskich oraz przedstawia wnioski
·ð W zakresie obsadzania stanowisk sÄ™dziowskich:
o Rozpatruje i ocenia kandydatury
o Przedstawia wnioski o powołanie Prezydentowi RP  bez nich Prezydent nie może mianować na stanowisko
sędziego określonej osoby
o Ustala kryteria oceny kandydatów na sędziów
o Opiniuje programy szkolenia aplikantów sądowych
·ð W zakresie stanu kadry sÄ™dziowskiej:
o Wypowiada siÄ™ o stanie kadry
o Opiniowała zasady oceny pracy asesorów sądowych
o Rozpatruje wnioski o przeniesienie w stan spoczynku i o powrót na stanowisko sędziowskie
15
Sąd Najwyższy  organ naczelny
·ð O modelu usytuowania SN jako naczelnego organu sÄ…dowego decydujÄ…:
o usytuowanie SN w systemie naczelnych organów władzy państwowej (niezależność
o powiÄ…zania strukturalne i funkcjonalne z innymi sÄ…dami organami (poza sÄ…dami wojskowymi nie ma takich
powiązań)
o wzajemne relacje pomiędzy obszarami prawnymi objętymi jurysdykcją zarówno sądów powszechnych,
wojskowych, administracyjnych i samego SN (jak wcześniej  dotyczy to tylko sądów wojskowych)
o funkcje SN związane z orzekaniem i wyjaśnianiem treści przepisów prawnych (jedynym sposobem zapewnienia
jednolitości orzeczniczej sądów, nad którymi SN sprawuje nadzór jest wykładnia prawa)
o wewnętrzna struktura organizacyjna (ma zapewnić sprawne i funkcjonalne działanie tego organu)
o dobór sędziów, ich status prawny (dobór wg wysokich wymagań merytorycznych, wyższych niż wymagane od
kandydatów do innych sądów  nie ma kadencyjności)
·ð sprawowany przez SN nadzór dotyczy wyÅ‚Ä…cznie orzekania
·ð cele
o ma zapewnić merytoryczną słuszność, zgodność z prawem i jednolitość orzecznictwa sądów i innych organów
poddanych kontroli SN
o ma sprzyjać jednolitości stosowania prawa drogą jednolitej wykładni prawa dokonywanej przez wszystkie sądy
w Polsce
·ð jednolitoÅ›ci stosowania prawa sprzyja też instytucja wytyku:
o SN wytyka uchybienie odpowiedniemu organowi lub sądowi, może jednak zażądać uprzednich wyjaśnień
o takim uprawnieniem dysponuje także rozpoznający środek odwoławczy  sąd powszechny
o Art.65 1 SNU   Sąd Najwyższy w razie stwierdzenia przy rozpoznawaniu sprawy oczywistej obrazy przepisów 
niezależnie od innych uprawnień  wytyka uchybienie właściwemu sądowi lub innemu organowi. Sąd
Najwyższy przed wytknięciem uchybienia może żądać stosownych wyjaśnień. Stwierdzenie wytknięcie
uchybienia nie ma wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.
o Art. 40 1 USP  Sąd apelacyjny lub sąd okręgowy jako sąd odwoławczy  to samo.
·ð kompetencje:
o zakres kompetencji określa Konstytucja oraz ustawa o Sądzie Najwyższym
o inne czynności przewidziane w ustawie to np. stwierdzenie ważności wyborów do sejmu i Senatu, wyborów
prezydenta
o II inst. dla sądów wojskowych i pozainstancyjna dla sądów powszechnych
o Art.183 Konstytucji;art.1 SNU   1. Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i
wojskowych w zakresie orzekania. Nie ma nadzoru nad sądami administracyjnymi, który sprawuje NSA.; 2. SN
wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.
·ð Å›rodki nadzoru  SÄ…d Najwyższy realizuje swoje zadania poprzez tzw. Å›rodki nadzoru:
o instancyjne, pozainstancyjne
o korygujÄ…ce, profilaktyczne
o konkretne, ogólne (dot. konkretnych praw albo odp. na pytania prawne)
o środki nadzoru instancyjnego
żð rozpoznawanie Å›rodków odwoÅ‚awczych od nieprawomocnych orzeczeÅ„
o środki nadzoru pozainstancyjnego
żð rozpoznawanie nadzwyczajnych Å›rodków odwoÅ‚awczych (kasacja, nadzwyczajne wznowienie
postępowania)
żð wyjaÅ›nianie kwestii prawnych nie zwiÄ…zanych z konkretnÄ… sprawÄ…
·ð art. 60 1 SNU   Jeżeli w orzecznictwie sÄ…dów powszechnych, wojskowych lub N ujawniÄ… siÄ™
rozbieżności w wykładni prawa, Pierwszy Prezes SN może przedstawić wniosek o ich
rozstrzygnięcie SN w składzie 7 sędziów lub innym określonym składzie
żð wyjaÅ›nianie kwestii prawnych zwiÄ…zanych z konkretnÄ… sprawÄ…
16
o środki nadzoru korygujące
żð realizowane w ramach roku instancji, dokonanie korekty orzeczenia, dotyczÄ… przeszÅ‚oÅ›ci
o środki nadzoru profilaktyczne
żð nie ma bezpoÅ›redniego wpÅ‚ywu na orzeczenie, poÅ›redni wpÅ‚yw dot. orzeczeÅ„, które majÄ… być w
przyszłości prawidłowo wydane przez sądy
o środki nadzoru konkretne
żð instancyjny, korygujÄ…cy, Å›ciÅ›le okreÅ›lona sprawa
o środki nadzoru ogólne
żð profilaktyczne, pozainstancyjne, oderwane od konkretnej sprawy
·ð realizacja tych Å›rodków nastÄ™puje w drodze uchwaÅ‚y SN podejmowanej przez:
a. skład 7 sędziów
b. IzbÄ™ SN
c. połączone Izby
d. pełny skład Sądu Najwyższego
o powiÄ™kszone skÅ‚ady: a·ð uchwaÅ‚y SÄ…du Najwyższego mogÄ… posiadać moc zasady prawnej
·ð moc zasady prawnej  uchwaÅ‚a taka jest wiążąca dla wszystkich skÅ‚adów SN (nie ma mocy wiążącej dla skÅ‚adów sÄ…dów
wojskowych i administracyjnych)
·ð uchwaÅ‚a Izby, poÅ‚Ä…czonych Izb oraz peÅ‚nego skÅ‚adu SN uzyskuje moc zasady prawnej z chwilÄ… podjÄ™cia
·ð uchwaÅ‚a skÅ‚adu 7 sÄ™dziów  dla uzyskania przez niÄ… mocy prawnej konieczne jest podjÄ™cie dodatkowej uchwaÅ‚y o
nadaniu tej mocy
·ð o odstÄ…pieniu od uchwaÅ‚y posiadajÄ…cej moc zasady prawnej zdecydować może skÅ‚ad bezpoÅ›rednio wyższy od tego,
który ją uchwalił
o 7. sędziów => cała Izba
o cała Izba => połączone Izby, pełny skład SN, odpowiednio  właściwa Izba
o gdy jedna Izba zamierza odstąpić od uchwały innej => obie połączone Izby lub pełny skład SN
·ð Organizacja
o I Prezes SN kieruje pracami i reprezentuje Sąd Najwyższy
o Prezes SN jest zastępcą I Prezesa i kieruje pracą izby
o I Prezesa powołuje Prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów SN
na 6 letnią kadencję (art. 10 SNU). Prezesa SN powołuje i odwołuje na wniosek I Prezesa SN Prezydent spośród
sędziów SN w stanie czynnym
o Izby
żð Cywilna
żð Karna
żð Pracy, UbezpieczeÅ„ SpoÅ‚ecznych i Spraw publicznych
żð Wojskowa
o szczegółowy podział spraw między izby określa regulamin SN uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów
SN
o Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego
żð wykonujÄ… w szczególnoÅ›ci zadania zwiÄ…zane z piczÄ… nad zgodnoÅ›ciÄ… z prawem i jednolitoÅ›ciÄ…
orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych oraz oceną spójności i jednolitości prawa
stosowanego przez sÄ…dy
o Kancelaria I Prezesa SN
żð wykonuje zadania zwiÄ…zane z peÅ‚nieniem przez I Prezesa SN czynnoÅ›ci, w szczególnoÅ›ci w zakresie
spraw finansowych, kadrowych i administracyjno  gospodarczych
żð do wydawania zbioru orzeczeÅ„ I Prezes SN może utworzyć gospodarstwo pomocnicze
17
·ð organy:
o Organy kolegialne
żð Zgromadzenie Ogólne SÄ™dziów SÄ…du Najwyższego
żð Zgromadzenie sÄ™dziów izby SÄ…du Najwyższego
żð Kolegium SÄ…du Najwyższego (I Prezes, prezesi, sÄ™dziowie SN wybrani przez zgromadzenie izb na okres
3 lat)
o Organy jednoosobowe
żð I Prezes
żð Prezesi Izb
·ð samorzÄ…d:
o samorząd SN tworzą wszyscy sędziowie SN w stanie czynnym
o organy samorzÄ…du:
żð Zgromadzenie Ogólne SÄ™dziów SN:
·ð rozpatruje i przyjmuje projekt informacji I Prezesa o dziaÅ‚alnoÅ›ci SÄ…du Najwyższego oraz o
istotnych problemach wynikających z bieżącego orzecznictwa
·ð dokonuje wyboru kandydatów na stanowisko sÄ™dziów SN
·ð dokonywanie wyboru dwóch czÅ‚onków Krajowej Rady SÄ…downictwa
żð Zgromadzenie sÄ™dziów izby SN
·ð wysÅ‚uchuje informacji prezesa izby o dziaÅ‚alnoÅ›ci izby
żð Kolegium SN
·ð ustala podziaÅ‚ czynnoÅ›ci, opiniuje kandydatów na sÄ™dziów SN i na stanowiska kierownicze w
jednostkach administracyjnych SN oraz kandydatów na Prezesów SN
·ð podejmuje decyzje dotyczÄ…ce wewnÄ™trznej struktury organizacyjnej SÄ…du Najwyższego
·ð wygaÅ›niÄ™cie stosunku sÅ‚użbowego sÄ™dziego SN
o śmierć
o zrzeczenie się urzędu lub statusu sędziego w stanie spoczynku
o prawomocnego orzeczenia przez sąd środka karnego w postaci pozbawienia praw publicznych lub zakazu
zajmowania stanowiska
o prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego o złożeniu sędziego z urzędu
o w razie utraty obywatelstwa polskiego
System sądów w Polsce
·ð System tworzÄ…:
o Sąd Najwyższy
o sÄ…dy powszechne:
żð rejonowe
żð okrÄ™gowe
żð apelacyjne
o sÄ…dy administracyjne: (od 01.01.2004)
żð Naczelny SÄ…d Administracyjny
żð wojewódzkie sÄ…dy administracyjne
o sÄ…dy wojskowe
żð wojskowe sÄ…dy garnizonowe
żð wojskowe sÄ…dy okrÄ™gowe
o Konstytucja przewiduje też tworzenie na czas wojny sądu wyjątkowego
18
SÄ…downictwo powszechne
·ð Tworzenie
o sądy tworzy i znosi ustalając ich siedziby i obszary właściwości Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii
KRS
o sądy rejonowe  tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin
o sądy okręgowe  tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych ( okręg sądowy )
o sądy apelacyjne  tworzy się dla obszarów właściwości co najmniej dwóch sądów okręgowych ( obszar
apelacji)
·ð Organizacja sÄ…dów powszechnych
o sądy podzielone są na wydziały
o część z nich działa obligatoryjnie na podstawie przepisów USP
o obok tych wydziałów w sądach mogą być także tworzone inne wydziały, z uwzględnieniem rodzaju i liczby
o poza siedzibą sądu mogą być także tworzone wydziały zamiejscowe
o inne niż te istniejące na podstawie ustawy wydziały tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem
o sądy rejonowe dzielą się na wydziały
żð cywilny
żð karny
żð rodzinny i nieletnich
żð pracy (sÄ…d pracy)
żð ksiÄ…g wieczystych
żð sÄ… to wydziaÅ‚y istniejÄ…ce na podstawie przepisów ustawy o ustroju sÄ…dów powszechnych
o *w sądach rejonowych mogą być ponadto odpowiednio utworzone:
żð *wydziaÅ‚ pracy i ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych
żð *wydziaÅ‚ gospodarczy (sÄ…d gospodarczy)
o sąd okręgowy dzieli się na wydziały
żð cywilny
żð karny
żð penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeÅ„ karnych
żð pracy (sÄ…d pracy) albo sÄ…d pracy i ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych
żð gospodarczy (sÄ…d gospodarczy)
o Wydziałem kieruje przewodniczący, którym jest prezes, wiceprezes lub inny sędzia. Wydziały:
żð Obligatoryjne  muszÄ… być utworzone
żð Fakultatywne- mogÄ… ale nie muszÄ… być utworzone
żð Z uwzglÄ™dnieniem rodzaju i liczby spraw wpÅ‚ywajÄ…cych do sÄ…du
o Poza siedzibą sądów mogą być tworzone wydziały zamiejscowe ( nie muszą odpowiadać strukturą sądowi).
Inne niż te istniejące na podstawie ustawy wydział tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem.
o w Sądzie Okręgowym w Warszawie ponadto jest utworzona:
żð odrÄ™bna organizacyjna jednostka do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki,
telekomunikacji i transportu kolejowego (sÄ…d antymonopolowy)
żð odrÄ™bna jednostka organizacyjna do spraw rejestrowych
o Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały
żð cywilny
żð karny
żð pracy i ubezpieczeÅ„ spoÅ‚ecznych
żð *w SÄ…dzie Apelacyjnym w Warszawie dziaÅ‚a ponadto SÄ…d Lustracyjny/SÄ…dy Lustracyjne mogÄ… być
utworzone w miejscowościach, gdzie działa IPN-owska Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu
19
·ð Orzekanie poza siedzibÄ…
o sąd może pełnić czynności poza swoją siedzibą, a w razie konieczności i poza obszarem swojej właściwości,
jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości lub jeżeli przez to nastąpi znaczne zmniejszenie kosztów
(art. 43 ż 1 USP) => jest to wyjątek od reguły (zakres wyjątków może określić tylko ustawa)
o stałą formą orzekania poza siedzibą sądu są:
żð wydziaÅ‚y zamiejscowe sÄ…dów rejonowych
żð oÅ›rodki zamiejscowe lub wydziaÅ‚y zamiejscowe sÄ…dów okrÄ™gowych
·ð Nadzór
o nadzór nad działalnością sądów w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy, w trybie określonym ustawami
o zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście oraz
przez właściwą służbę nadzoru
o czynności z zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów nie mogą wkraczać w dziedzinę , w
której sędziowie są niezawiśli
·ð Organy sÄ…du
o jednoosobowe = prezes sÄ…du
żð Prezesa sÄ…du apelacyjnego powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje Minister SprawiedliwoÅ›ci spoÅ›ród sÄ™dziów sÄ…du
apelacyjnego bÄ…dz
SN, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów apelacji
żð Prezesa sÄ…du okrÄ™gowego powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje Minister SprawiedliwoÅ›ci spoÅ›ród sÄ™dziów sÄ…du
okręgowego albo apelacyjnego, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu i opinii
prezesa przełożonego sądu apelacyjnego. (ograniczenie dopuszczalności powoływania)
żð Prezesa sÄ…du rejonowego powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje Minister SprawiedliwoÅ›ci spoÅ›ród sÄ™dziów sÄ…du
rejonowego lub sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego sądu okręgowego i
prezesa przełożonego sądu okręgowego.
żð Kandydata na prezesa sÄ…du przedstawia Minister SprawiedliwoÅ›ci odpowiedniemu zgromadzeniu
sędziów w celu wydania opinii.
żð Minister może powoÅ‚ać prezesa mimo negatywnej opinii zgromadzenia i w razie niezÅ‚ożenia opinii w
okresie dwóch miesięcy.
żð W razie opinii negatywnej, minister może go powoÅ‚ać, jeżeli opinia KRS jest pozytywna; powoÅ‚aniu stoi
na przeszkodzie negatywna opinia KRS ( niewielki element zabezpieczający coraz większe uprawnienia
Ministra Sprawiedliwości).
żð Prezes i wiceprezes sÄ…du apelacyjnego i sÄ…du okrÄ™gowego powoÅ‚ywani sÄ… na okres 6 lat ( nie jest
dopuszczalna druga następująca bezpośrednio po pierwszej kadencja.)
żð Prezes i wiceprezes sÄ…du rejonowego powoÅ‚ywani sÄ… na okres czterech lat ( ustawa nie ogranicza
dopuszczalności ponownego powołania).
żð Uprawnienia i obowiÄ…zki Prezesa sÄ…du:
·ð Kieruje sÄ…dem i reprezentuje go na zewnÄ…trz
·ð PeÅ‚ni czynnoÅ›ci z zakresu administracji sÄ…dowej
·ð Inne czynnoÅ›ci przewidziane w ustawie lub przepisach odrÄ™bnych
·ð Jest zwierzchnikiem sÅ‚użbowym sÄ™dziów
·ð Powierza sÄ™dziom peÅ‚nienie funkcji i zwalnia z ich peÅ‚nienia
o kolegialne
żð kolegium sÄ…du okrÄ™gowego
·ð skÅ‚ada siÄ™ z 4 do 8 czÅ‚onków
żð kolegium sÄ…du apelacyjnego (w sÄ…dzie rejonowym organów kolegialnych brak)
·ð skÅ‚ada siÄ™ z 3 do 5 czÅ‚onków
żð wybierani przez odpowiednie zgromadzenie ogólne sÄ™dziów oraz prezesa i wiceprezesów
żð przewodniczÄ…cym kolegium jest prezes sÄ…du
żð liczbÄ™ czÅ‚onków ustala odpowiednie zgromadzenie sÄ™dziów
żð kadencja  2 lata
żð zadania:
·ð ustalajÄ… podziaÅ‚ czynnoÅ›ci
20
·ð przedstawiajÄ… opiniÄ™ o kandydatach na sÄ™dziów
·ð wyrażajÄ… opinie o kandydatach do peÅ‚nienia funkcji
·ð SamorzÄ…d sÄ™dziowski
o organy samorządu sędziowskiego
żð zgromadzenie ogólne sÄ™dziów apelacji
·ð przewodniczÄ…cy = prezes sÄ…du apelacyjnego
·ð skÅ‚ada siÄ™ z sÄ™dziów sÄ…du apelacyjnego
·ð zadania:
1. przedstawianie KRS kandydatów na stanowiska sędziów sądu apelacyjnego
2. wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego
3. wybiera członków kolegium sądu apelacyjnego
4. wysłuchuje informacji prezesa sądu o działalności sądu apelacyjnego
5. wysłuchuje informacji prezesa sądu o działalności sądu apelacyjnego oraz wyraża opinię w
tym zakresie
żð zgromadzenie ogólne sÄ™dziów okrÄ™gu
·ð przewodniczÄ…cy = prezes sÄ…du okrÄ™gowego
·ð skÅ‚ada siÄ™ z sÄ™dziów sÄ…du okrÄ™gowego oraz delegatów sÄ™dziów sÄ…dów rejonowych dziaÅ‚ajÄ…cych
na obszarze właściwości sądu okręgowego w liczbie 2/3 sędziów sądu okręgowego
·ð zadania:
1. przedstawia KRS kandydatów na stanowisko sędziów
2. wyraża opinię o kandydatach na prezesa sądu okręgowego
3. ustala liczbę i wybiera członków kolegium sądu okręgowego
4. wysłuchuje informacji prezesa sądu o działalności sądu okręgowego oraz wyraża opinię w
tym zakresie
·ð A
awnicy
o około 90% spraw wpływających do sądu jest rozpatrywanych przez składy jednoosobowe = zawodowe (bez
czynnika społecznego)
o ogólna reguła i wyjątek
żð rozpoznawanie spraw przed sÄ…dami odbywa siÄ™ z udziaÅ‚em czynnika spoÅ‚ecznego
żð wyjÄ…tki od tej reguÅ‚y okreÅ›la ustawa -> bez udziaÅ‚u czynnika spoÅ‚ecznego orzeka (np.) sÄ…d II instancji,
odbywają się posiedzenia sądu w niektórych sprawach także sąd I instancji
żð zawsze czynnik spoÅ‚eczny przeważa nad czynnikiem zawodowym
o szczególna wiedza
żð w sÄ…dach pracy i ubezpieczeÅ„ wyznacza siÄ™ Å‚awników szczególnie obeznanych z problematykÄ… spraw
pracowniczych celami ubezpieczenia i potrzebami osób ubezpieczonych (por. również art. 158 ż 2 USP)
o ławnikiem może być ten, kto:
1. posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich
2. jest nieskazitelnego charakteru
3. ukończył 30 lat, lecz nie przekroczył 70
4. jest zatrudniony lub zamieszkuje w miejscu kandydowania co najmniej od roku
5. jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków ławnika
6. posiada co najmniej wykształcenie średnie
7. zakaz: funkcjonariusze policji, adwokaci, duchowni, żołnierze w czynnej służbie wojskowej
o ławnicy sądów powszechnych
·ð Å‚awników wybierajÄ… rady gminy do wszystkich sÄ…dów dziaÅ‚ajÄ…cych na obszarze wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci sÄ…du
okręgowego
·ð kandydatów zgÅ‚aszajÄ… prezesi sÄ…dów, stowarzyszenia, organizacje i zwiÄ…zki zawodowe oraz co najmniej
25 obywateli mających czynne prawo wyborcze zamieszkujących na stałe na danym terenie
·ð rady gmin zasiÄ™gajÄ… wiadomoÅ›ci o kandydatach z Krajowego Rejestru Karnego oraz od wÅ‚aÅ›ciwych
organów Policji
o kadencja = 4 lata kalendarzowe następujące po roku, w którym dokonano wyboru
21
·ð po upÅ‚ywie kadencji = Å‚awnik może brać udziaÅ‚ w rozpoznawaniu sprawy rozpoczÄ™tej z jego udziaÅ‚em
do czasu jej zakończenia
·ð różnica: Å‚awnik nigdy nie przewodniczy skÅ‚adowi
o mandat  wygasa w razie orzeczenia prawomocnym wyrokiem pozbawienia praw publicznych (wygaśnięcie
stwierdza rada, która wybrała ławnika)
·ð może być odwoÅ‚any przez radÄ™ gminy, która go wybraÅ‚a  przyczyny:
żð skazanie prawomocnym wyrokiem
żð niewykonanie obowiÄ…zków Å‚awnika
żð zachowanie godzÄ…ce w powagÄ™ sÄ…du
żð niezdolność do wykonywania obowiÄ…zków Å‚awnika
o w zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko ustawom
o ławnicy przy rozstrzyganiu spraw mają równe prawa z sędziami ALE:
·ð nie mogÄ… przewodniczyć na rozprawie i naradzie ani też wykonywać czynnoÅ›ci sÄ™dziego poza rozprawÄ…
·ð jeżeli istnieje prawdopodobieÅ„stwo, że rozprawa bÄ™dzie trwaÅ‚a przez czas dÅ‚uższy prezes sÄ…du może
wyznaczyć ławnika dodatkowego (w razie potrzeby  dwóch) -> osoba ta wchodzi w skład, jeżeli ten
 właściwy ławnik nie może pełnić funkcji
SÄ…dy administracyjne**
żð SÄ…dy administracyjne
o sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie
żð Wojewódzkie SÄ…dy Administracyjne
o są tworzone dla jednego województwa lub dla większej liczby województw
o tworzy je i znosi Prezydent RP w drodze rozporzÄ…dzenia
o dzieli się na wydziały tworzone/znoszone przez prezesa NSA
żð organy WSA to:
o prezes sÄ…du
o zgromadzenie ogólne sędziów WSA
o kolegium WSA
żð Naczelny SÄ…d Administracyjny
o  Naczelny Sąd Administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie określonym w ustawie,
kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie organów samorządu
terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej (Art. 184 Konstytucji)
o kompetencje:
żð NSA orzeka w sprawach okreÅ›lonych w art.16 ust. 1 NSAU
żð ponadto orzeka także w sprawach w których przepisy ustaw szczególnych przewidujÄ… sÄ…dowÄ… kontrolÄ™
i stosuje środki określone w tych przepisach
żð NSA rozpoznaje skargi na bezczynność organów w okreÅ›lonych sprawach
żð rozstrzyga spory kompetencyjne pomiÄ™dzy
·ð organami jednostek samorzÄ…du terytorialnego
·ð miÄ™dzy organami tych jednostek a organami administracji rzÄ…dowej
·ð samorzÄ…dowymi kolegiami odwoÅ‚awczymi
żð udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawiane przez samorzÄ…dowe kolegia odwoÅ‚awcze
o organizacja
żð dziaÅ‚a w Warszawie
żð dzieli siÄ™ na izby
żð SÄ…d w Warszawie dzieli siÄ™ na wydziaÅ‚y  dziaÅ‚a tu również Biuro Prezydialne i Biuro Orzecznictwa
żð IzbÄ… kieruje jej prezes  prezesem izby może być jeden z wiceprezesów SÄ…du lub inny sÄ™dzia
żð pracami oÅ›rodków zamiejscowych kierujÄ… ich prezesi
·ð biur  dyrektorzy
·ð wydziałów  ich przewodniczÄ…cy
·ð wydziałów biur  naczelnicy
22
o skład
żð prezes
żð wiceprezesi
o organy
żð jednoosobowe - prezes
żð kolegialne
·ð zgromadzenie ogólne sÄ™dziów NSA
o rozpatruje i opiniuje sprawy przedłożone przez Prezesa
o przedstawia KRS opinie o kandydatach na sędziów
o ustala skład liczbowy kolegium
o rozpatruje informacje prezesa o działalności sądu
·ð kolegium NSA
o jest organem opiniodawczym i doradczym prezesa
o jeżeli prawa tak stanowią  organem współdecydującym
o rozpatruje sprawy przedstawiane Zgromadzeniu Ogólnemu
o rozpatruje sprawy przedstawione mu przez Prezesa oraz przedstawia sprawy
Prezesowi z własnej inicjatywy(nie było tego na wykładzie)
·ð Prezes
o kieruje pracami sÄ…du
o reprezentuje sÄ…d na zewnÄ…trz
o pełni czynności przewidziane w przepisach NSAU
o pełni czynności administracji sądowej w stosunku do NSA (nie było)
·ð Prezesa i wiceprezesów NSA powoÅ‚uje i odwoÅ‚uje Prezydent RP spoÅ›ród sÄ™dziów tego SÄ…du, za
zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu, prezes jest powoływany na sześcioletnią
kadencjÄ™ (art. 185 Konstytucji)
SÄ…dy wojskowe
o Rodzaje
o wojskowe sÄ…dy garnizonowe (I inst.)
o wojskowe sądy okręgowe (I i II instancja)
o organem rozpoznającym środki odwoławcze od orzeczeń wydanych przez wojskowe sądy okręgowe jest Izba
Wojskowa Sądu Najwyższego (nie jest ona jednym z rodzajów sądów wojskowych)
o Tworzenie:
o sÄ…dy wojskowe tworzy i znosi w drodze rozporzÄ…dzenia Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z
Ministrem Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii KRS określając ich siedziby i obszary właściwości
o Minister ON w porozumieniu z Ministrem Spr. może tworzyć i znosić, w drodze rozporządzenia, wydziały
zamiejscowe poza siedzibami wojskowych sądów garnizonowych
o w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny może tworzyć w drodze rozporządzenia inne sądy wojskowe
o Nadzór:
o w zakresie orzekania  Sąd Najwyższy
o zwierzchni w zakresie organizacji i działalności administracyjnej  MS
o w zakresie czynnej służby wojskowej żołnierzy pełniących służbę w sądach wojskowych  MON
o Miejsce orzekania:
o rozpoznają sprawy w swojej siedzibie, chyba że:
żð jeżeli wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwoÅ›ci  poza swojÄ… siedzibÄ…, a w razie koniecznoÅ›ci i
poza obszarem swej właściwości, a także  jeśli umowa międzynarodowa tak stanowi  poza granicami
RP
23
żð jednak rozpoznawanie spraw karnych na terytorium RP zawsze w siedzibie sÄ…du wojskowego lub sÄ…du
powszechnego
o Samorząd sędziowski:
o Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych tworzą sędziowie sądów wojskowych
o przewodniczą  na zmianę  prezesi sądów wojskowych (kadencja 2 lata)
o zadania:
żð przedstawianie KRS kandydatów na stanowisko sÄ™dziów sÄ…dów wojskowych
żð wybór czÅ‚onków kolegiów sÄ…dów wojskowych
żð wysÅ‚uchiwanie informacji dyrektora departamentu sprawujÄ…cego zwierzchni nadzór w zakresie
organizacji i działalności administracyjnej sądów wojskowych oraz wyrażanie opinii w tym zakresie
żð wybór czÅ‚onka KRS
żð wybór rzecznika dyscyp.
o Organy:
o w wojskowych sądach okręgowych
żð prezes sÄ…du
żð kolegium wojskowego sÄ…du okrÄ™gowego
o w wojskowych sÄ…dach garnizonowych
żð prezes sÄ…du
żð (nie ma kolegium)
o Skład:
o Wojskowy sąd garnizonowy składa się z sędziów i asesorów tego sądu
o Wojskowy sąd okręgowy składa się z sędziów tego sądu
o Sędzią może być (poza cechami typowymi)  oficer pełniący zawodową służbę stałą
o A
awnicy:
o może nim być tylko żołnierz w czynnej służbie wojskowej, a w wypadkach przewidzianych w ustawie  ławnik
sądu powszechnego jeżeli:
żð ukoÅ„czyÅ‚ 18 lat i korzysta z praw cywilnych i obywatelskich
żð jest nieskazitelnego charakteru oraz wyróżnia siÄ™ w wykonywaniu zadaÅ„ sÅ‚użbowych i przestrzeganiu
dyscypliny wojskowej
o ławników wybierają zebrania żołnierzy jednostek wojskowych
o kadencja  3 lata -> ławników będących żołnierzami pełniących zasadniczą służbę wojskową wybiera się na
okres odbywania tej służby
o przyczyny wygaśnięcia mandatu oraz odwołania ławnika określa ustawa o ustroju sądów wojskowych
Rzecznik praw obywatelskich**
o Pozycja ustrojowa
o ma znacznie silniejszą pozycję w systemie prawnym niż w innych państwach Unii Europejskiej
o jest upoważniony do kontroli całej działalności władzy publicznej
o rzecznik podejmuje czynności na wniosek obywateli, organów samorządów i z własnej inicjatywy
o może działać na płaszczyz
nie:
żð ustawodawczej  poprzez zwracanie siÄ™ do TrybunaÅ‚y Konstytucyjnego o zbadanie zgodnoÅ›ci z prawem
uchwalanych aktów prawnych
żð wykonawczej  może kontrolować przestrzeganie praw obywatelskich poprzez wÅ‚adzÄ™ wykonawczÄ…
zwracając się o wyjaśnienia, czy też podejmując interwencje w konkretnych przypadkach
żð sÄ…downiczej  może wystÄ™pować z pozwami, przyÅ‚Ä…czać siÄ™ do postÄ™powania, wnosić Å›rodki
zaskarżenia (włącznie z kasacją)
o uprawnienia
o  Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży praw i wolności obywateli, określonych w Konstytucji
Rzeczypospolitej i innych przepisach prawa (Art.208 Konstytucji)
o RPO może po zapoznaniu się z wnioskiem
24
żð podjąć sprawÄ™ (nie postÄ™powanie sÄ…dowe!)
żð poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysÅ‚ugujÄ…cych mu Å›rodków dziaÅ‚ania
żð przekazać sprawÄ™ wg wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci
żð nie podjąć sprawy
o kto może zostać Rzecznikiem?
o obywatel polski
o wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczenie zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe
walory moralne i wrażliwość społeczną
o Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu
o kadencja = 5 lat, nie można pełnić funkcji dłużej niż 2 kadencje
o Rzecznik jest w swej działalności niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed
Sejmem na zasadach określonych w ustawie
o Rzecznik nie może należeć do partii politycznej, związków zawodowych, prowadzić działalności publicznej nie dającej
się pogodzić z godnością urzędu
o Rzecznik nie może zajmować innego stanowiska za wyjątkiem profesora szkoły wyższej
o Rzecznik nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody Sejmu
o Rzecznik wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich
o  W sprawach o ochronę praw i wolności obywateli Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów,
organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych praw i wolności, nie nastąpiło naruszenie
prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej  Art. 1 ust.3 RPOU
o Rzecznik Praw Dziecka
o  Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, konwencji o prawach dziecka
i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców  Art. 1 ust. 1
RPDU
o  W rozumieniu ustawy dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletniości  Art. 2
ust. 1
Prokuratura
o ProkuraturÄ™ stanowiÄ…
o Prokurator Generalny (naczelny organ) = nie jest nim już Minister Sprawiedliwości + oraz podlegli mu
o prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury
o prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej  Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
o Prokuratorzy
o prokuratorami powszechnych jednostek organizacji prokuratury sÄ…:
żð prokuratorzy Prokuratury Generalnej
żð prokuratur apelacyjnych
żð prokuratur okrÄ™gowych
żð prokuratur rejonowych
o prokuratorami wojskowych jednostek organizacyjnych sÄ… prokuratorzy:
żð Naczelnej Prokuratury Wojskowej  organ jednoosobowy
żð wojskowych prokuratur okrÄ™gowych i wojskowych prokuratur garnizonowych
o prokuratorami IPN  Komisji
żð prokuratorzy Głównej Komisji Åšcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
żð prokuratorzy oddziaÅ‚owych komisji
żð prokuratorzy Biura Lustracyjnego
żð prokuratorzy oddziaÅ‚owych biur lustracyjnych
25
o Organizacja
o na czele prokuratury stoi Prokurator Generalny, który kieruje jej działalnością oraz może przedsiębrać wszelkie
czynności należące do zakresu działania prokuratury oraz może zlecić wykonanie tych czynności innym
prokuratorom, chyba, że ustawa zastrzega daną czynność do jego właściwości
o Zastępcy Prokuratora Generalnego
o Naczelny Prokurator Wojskowy, który kieruje działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury
(powołuje go prezydent na wniosek Prokuratora Generalnego w porozumieniu z MON)
o Dyrektor Komisji Åšcigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
o zastępcy powołani na wniosek PG
o Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury sÄ…:
o prokuratury apelacyjne (kieruje prokurator apelacyjny)
o prokuratury okręgowe (prokurator okręgowy)
o prokuratury rejonowe (prokurator rejonowy)
o na czele  jednoosobowe kierownictwo  nie ma kolegialności kierownictwa
o W prokuraturze apelacyjnej działa zgromadzenie prokuratorów, które między innymi wysłuchuje informacji
prokuratora apelacyjnego o działalności prokuratur, wyraża opinię o kandydatach na prokuratorów (org.samorządu)
o W prokuraturach apelacyjnych i okręgowych działają kolegia, które m.in.:
o wyrażają opinię o kandydatach na prokuratora
o rozpatrujÄ… wnioski z wizytacji i lustracji prokuratur
o wyrażają opinię w innych sprawach przedstawionych przez kierującego odpowiednią prokuraturą prokuratora
o Krajowa Rada Prokuratury
o skład jest budowany podobnie do składu KRS, niektóre osoby wchodzą z urzędu, inne są wybierane  PG, MS,
posłowie, przedstawiciele NPW, przedstawiciele IPN, prokuratury
o rada wyraża opinię w sprawach podejmowanych z własnej inicjatywy lub przedstawionych przez PG m.in.
dotyczących stanu kadry prokuratorskiej i oceny realizacji zadań
o Zadania:
o prowadzenie lub nadzorowanie postępowania przygotowawczego
o wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych
o podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania
prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych
postępowaniach
o Powołanie => prokuratorem (powszechnej jednostki org. prokuratury) może być powołany ten, kto:
żð posiada obywatelstwo polskie i korzysta w peÅ‚ni z praw cywilnych i obywatelskich
żð jest nieskazitelnego charakteru
żð ukoÅ„czyÅ‚ wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskaÅ‚ tytuÅ‚ magistra lub zagraniczne uznane w Polsce
żð jest zdolny, ze wzglÄ™du na stan zdrowia do peÅ‚nienia funkcji prokuratora
żð ukoÅ„czyÅ‚ 26 lat
żð zÅ‚ożyÅ‚ egzamin prokuratorski lub sÄ™dziowski
żð pracowaÅ‚ w char. asesora prokuratorskiego lub sÄ…dowego co najmniej rok (albo odbyÅ‚ w wojskowych
jednostkach org. prokuratury okres służby przepisany w przepisach o służbie wojskowej żołnierzy
zawodowych)
o Odwołanie
o prokuratora może odwołać Prokurator Generalny w wypadkach wskazanych w ustawie
o przeniesienie prokuratora na inne miejsce służbowe może mieć miejsce tylko i wyłącznie za jego zgodą
o prokurator może być delegowany do innej jednostki org. => jeśli okres delegacji przekracza 6 miesięcy  tylko
za jego zgodÄ…
o Zasady organizacyjne:
1. zasada jednolitości  wszystkie jednostki prokuratury stanowią jednolitą całość
2. zasada centralizmu  wszystkie jednostki organizacyjne podlegajÄ… jednemu naczelnemu organowi
3. zasada hierarchicznego podporządkowania  oznacza podległość PG nie wprost, lecz za pośrednictwem
jednostek odpowiednio wyższego szczebla
26
4. zasada jednoosobowego kierownictwa  całością prokuratury jak i jej poszczególnych jednostek kieruje zawsze
1 osoba
5. zasada niezależności od innych organów administracji państwowej i samorządowej  nie wyłącza konieczności
zarządzeń, poleceń i wytycznych prokuratora przełożonego jednak nie mogę dot. czynności procesowej;
zarządzenia, polecenia i wytyczne odnoszą się do konkretnej sprawy, włączane są do akt postępowania; nie
wyłącza także dopuszczalności uczynienia przez prokuratora przełożonego wytyku (instytucja uregulowana
identycznie ak w przypadku wytyku w sÄ…downictwie)
żð gwarancja niezależnoÅ›ci:
·ð nienaruszalność ze stanowiska poza przypadkami okreÅ›lonymi w ustawie
·ð immunitet prokuratorski (formalny)  ochronÄ… w tym zakresie objÄ™ci sÄ… prokuratorzy
wszystkich jednostek organizacyjnych
·ð nie może zostać bez uprzedniej zgody pociÄ…gniÄ™ty do odpowiedzialnoÅ›ci karnej
·ð za wykroczenie prokurator odpowiada tylko dyscyplinarnie
o Zasady działania:
1. zasada legalizmu  obowiązek ścigania przestępstwa, przez prokuratora jeśli popełniono przestępstwo
(ściganie z urzędu)
2. zasada bezstronności  konieczność zbierania korzystnych i niekorzystnych dla strony okoliczności
3. zasada działania z urzędu
4. zasada współpracy z innymi organami państwowymi, organ społeczny
5. zasada substytucji  prokurator przełożony może zlecać podległym prokuratorom wykonanie czynności
należących do jego zakresu działania chyba, że ustawa zastrzega daną czynność do zakresu uprawnień
określonego prokuratora
6. zasada dewolucji  każdy prokurator nadrzędny może przejąć do osobistego wykonania czynność należącą do
prokuratora niższego rzędu
7. zasada indyferencji  dla skuteczności czynności procesowej nie ma znaczenia, który z prokuratorów ją
podejmuje
BY ZIELUT&KRYÅšKA
27