Prace kontrolno pomiarowe w instalacjach elektrycznych o napięciu do 1kV.
Sprawdzanie skuteczności instalacji elektrycznej i wyposażenia za pomocą oględzin i prób ma na celu ustalenie
zgodności z odpowiednimi wymaganiami wszystkich części PN-HD 60364.
Instalacja elektryczna powinna byd sprawdzana w czasie montażu i po jego ukooczeniu, a przed przekazaniem do
eksploatacji. Instalacje po rozbudowie lub zmianie istniejącej instalacji podlegają sprawdzeniom w zakresie
zgodności z wymaganiami norm PN-HD 60364 i stanu bezpieczeostwa.
Norma PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Częśd 6: Sprawdzanie, zawiera:
a) wymagania dotyczące sprawdzania odbiorczego za pomocą oględzin i prób instalacji elektrycznej, w celu
stwierdzenia, czy wymagania PN-HD 60364 zostały spełnione;
b) wymagania dotyczące sprawdzania okresowego instalacji elektrycznej, by określid, czy instalacja i jej wyposażenie
znajdują się w stanie pozwalającym na ich dalszą bezpieczną i racjonalną eksploatację.
Norma PN-HD 60364-6:2008 ustala następujący zakres prób i pomiarów odbiorczych i okresowych instalacji
elektrycznych niskiego napięcia:
 każda instalacja powinna byd w miarę możliwości sprawdzana podczas montażu i po jej ukooczeniu, a przed
przekazaniem do eksploatacji;
 sprawdzenie odbiorcze powinno obejmowad porównanie wyników z odpowiednimi kryteriami w celu sprawdzenia,
że wymagania PN-HD 60364 zostały spełnione;
 w czasie wykonywania prób i pomiarów odbiorczych i okresowych, należy zastosowad niezbędne techniczne i
organizacyjne środki ostrożności tak, aby sprawdzenie nie spowodowało niebezpieczeostwa dla osób lub zwierząt, a
także uszkodzenia obiektu i wyposażenia nawet, gdy stwierdzono niezgodności.
Oględziny
Oględziny wykonuje się w zasadzie przed próbami; zwykle przed włączeniem zasilania instalacji, w celu
potwierdzenia, czy urządzenie elektryczne:
 spełnia wymagania bezpieczeostwa odpowiednich norm wyrobu;
 zostało dobrane prawidłowo zgodnie z wymaganiami norm, przepisów i instrukcji producenta;
 nie ma widocznych uszkodzeo wpływających na pogorszenie bezpieczeostwa.
Według PN-HD 69364-6:2008 oględziny zastosowanych w obiekcie instalacji i wyposażenia powinny obejmowad co
najmniej następujące sprawdzenia:
a) sposób ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym;
b) występowanie przegród ogniowych i innych środków zapobiegających rozprzestrzenianiu się ognia oraz ochrony
przed skutkami działania ciepła (określone w innych częściach PN-HD 60364);
c) dobór przewodów z uwagi na obciążalnośd prądową i spadek napięcia, uwzględniający przede wszystkim ich
materiał, sposób zainstalowania i przekrój;
d) dobór i nastawienie urządzeo zabezpieczających i sygnalizacyjnych;
e) występowanie i prawidłowe umieszczenie właściwych urządzeo do odłączania izolacyjnego i łączenia;
f) dobór urządzeo i środków ochrony, właściwych ze względu na wpływy zewnętrzne;
g) prawidłowe oznaczenie przewodów neutralnych i ochronnych;
h) przyłączenie łączników jednobiegunowych do przewodów fazowych;
i) występowanie schematów, napisów ostrzegawczych lub innych podobnych informacji (istnienie schematów jest
szczególnie niezbędne, gdy instalacja zawiera kilka rozdzielnic tablicowych);
j) oznaczenie obwodów, urządzeo zabezpieczających przed prądem przetężeniowym, łączników, zacisków itp.;
k) poprawnośd połączeo przewodów; należy sprawdzid, czy zaciski są odpowiednio dobrane do przewodów i czy
połączenie jest wykonane poprawnie. W razie wątpliwości zaleca się pomiar rezystancji połączeo. Rezystancja ta nie
powinna byd większa niż rezystancja przewodu o długości 1 m i o przekroju równym najmniejszemu przekrojowi
łączonych przewodów ;
l) występowanie i ciągłośd przewodów ochronnych, w tym przewodów ochronnych połączeo wyrównawczych
głównych i połączeo wyrównawczych dodatkowych;
m) dostępnośd urządzeo, umożliwiająca wygodną obsługę, identyfikację i konserwację. Sprawdzid należy czy
zastosowane urządzenia manewrowe są rozmieszczone w sposób umożliwiający ich łatwą obsługę i konserwację.
Oględziny instalacji i wyposażenia elektrycznego powinny uwzględniad także wszystkie wymagania szczególne,
dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji.
Sprawdzanie odbiorcze
W zależności od potrzeb należy przeprowadzid, następujące próby, w miarę możliwości w następującej kolejności:
a) ciągłośd przewodów ochronnych i przewodów połączeo wyrównawczych;
b) rezystancja izolacji instalacji elektrycznej;
c) ochrona za pomocą SELV, PELV i separacji elektrycznej;
d) rezystancja/impedancja podłóg i ścian;
e) samoczynne wyłączenie zasilania;
f) ochrona uzupełniająca;
g) sprawdzenie biegunowości;
h) sprawdzenie kolejności faz;
i) wytrzymałości elektrycznej,
j) próby funkcjonalne i operacyjne;
k) spadek napięcia.
W przypadku, gdy wynik dowolnej próby wskazuje na niespełnienie wymagao, próbę tę i próbę poprzedzającą, jeżeli
wykryte uszkodzenie może mied wpływ na ich wynik, należy powtórzyd po usunięciu przyczyny niezgodności. Opisane
w normie metody wykonywania prób są metodami odniesienia; a zatem nie wyklucza się stosowania innych metod,
gwarantujących równie miarodajne wyniki.
Sprawdzanie okresowe
Sprawdzanie okresowe, obejmujące szczegółowe badanie instalacji, polega na wykonaniu właściwych prób i
pomiarów potwierdzających spełnienie wymagao określonych w normach PN-HD 60364, w tym:
a) bezpieczeostwo osób i zwierząt domowych przed skutkami porażenia elektrycznego i oparzenia;
b) ochronę mienia przed uszkodzeniem spowodowanym pożarem lub ciepłem powstałym na skutek uszkodzenia
instalacji;
c) przekonanie, że instalacja nie jest uszkodzona lub obniżone jej właściwości nie pogorszą bezpieczeostwa;
d) identyfikację wad instalacji i odchyleo od wymagao PN-HD 60364-6:2008, które mogą spowodowad
niebezpieczeostwo.
Zakres sprawdzania okresowego powinien w szczególności obejmowad:
- sprawdzenie dokumentacji eksploatacyjnej obiektu (instrukcje eksploatacji, książki i raporty urządzeo, dokumenty z
oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw bieżących i remontów, protokóły z poprzednich i pomiarów okresowych),
- oględziny dotyczące ochrony przed dotykiem bezpośrednim,
- pomiar rezystancji izolacji,
- badanie ciągłości przewodów ochronnych,
- sprawdzenie ochrony przed dotykiem pośrednim,
- próby czasów wyłączania RCD.
Norma PN-IEC 60364-6-61 wymaga aby okresowe sprawdzania i próby instalacji elektrycznych były wykonywane w
ciągu najkrótszego okresu po sprawdzeniu odbiorczym, który wynika z charakteru instalacji, eksploatacji i warunków
środowiskowych w jakich eksploatowane są urządzenia. Najdłuższy okres między badaniami ustalony przez Ustawę
Prawo Budowlane wynosi 5 lat.
W zależności od warunków środowiskowych należy stosowad różne okresy. Częstośd badao należy ustalid w oparciu
o wymagania Ustawy Prawo Budowlane, Ustawy Prawo Energetyczne, wymagania przepisów o ochronie
przeciwporażeniowej i przeciwpożarowej oraz o zasady wiedzy technicznej.
Wszystkie urządzenia i instalacje elektryczne można podzielid na cztery grupy w zależności od warunków
środowiskowych w jakich są eksploatowane i wymaganej częstości badao.
- 1 grupa - urządzenia i instalacje badane w pełnym zakresie nie rzadziej niż co rok,
- 2 grupa - urządzenia i instalacje badane pod względem bezpieczeostwa przeciwporażeniowego nie rzadziej niż co
rok i pod względem bezpieczeostwa przeciwpożarowego, przez pomiar rezystancji izolacji nie rzadziej niż co 5 lat,
- 3 grupa - urządzenia i instalacje badane pod względem bezpieczeostwa przeciwporażeniowego nie rzadziej niż co 5
lat i pod względem bezpieczeostwa przeciwpożarowego, nie rzadziej niż co rok
- 4 grupa - urządzenia badane w pełnym zakresie, nie rzadziej niż co 5 lat.
Bezpieczeostwo przeciwpożarowe zależy od prawidłowego doboru przekroju przewodów i zabezpieczeo oraz od
warunków chłodzenia przewodów i aparatury. Bezpieczeostwo przeciwpożarowe sprawdzamy przez kontrolę stanu
izolacji przez jej oględziny, przez pomiar jej rezystancji, przez sprawdzenie czy zabezpieczenia są prawidłowo dobrane
do aktualnych warunków obciążeniowych i czy spełnione są warunki chłodzenia urządzeo nagrzewających się
podczas pracy - czy otwory i kanały wentylacyjne są drożne i nie uległy zatkaniu. Skutecznośd ochrony
przeciwporażeniowej polepsza skutecznośd ochrony przeciwpożarowej.
Tabela 1. Wymagane czasokresy pomiarów eksploatacyjnych urządzeo i instalacji elektrycznych
Okres pomiędzy kolejnymi sprawdzaniami
Rodzaj pomieszczenia
skuteczności ochrony rezystancji izolacji
przeciwporażeniowej instalacji
1. O wyziewach żrących nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 1 rok
2. Zagrożone wybuchem nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 1 rok
3. Otwarta przestrzeo nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 5 lat
4. Bardzo wilgotne o wilg. ok. 100% nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 5 lat
i wilgotne przejściowo 75 do 100%
5. Gorące o temperaturze powietrza nie rzadziej niż co 1 rok nie rzadziej niż co 5 lat
ponad 35 oC
6. Zagrożone pożarem nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 1 rok
7. Stwarzające zagrożenie dla ludzi nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 1 rok
(ZL I, ZL II, ZL III)
8. Zapylone nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 5 lat
9. Pozostałe nie wymienione nie rzadziej niż co 5 lat nie rzadziej niż co 5 lat
Zakresy, metody i terminy wykonywania badao
Budynki mieszkalne oraz użyteczności publicznej
Badania instalacji niskiego napięcia w budynkach mieszkalnych oraz w budynkach użyteczności publicznej
Kontrola okresowa instalacji i urządzeo elektrycznych - oględziny
Należy wykonad:
1) sprawdzenie prawidłowości zastosowanej ochrony przed: porażeniem prądem elektrycznym, przepięciami
łączeniowymi i pochodzącymi od wyładowao atmosferycznych,
2) ocenę stanu technicznego i stanu bezpieczeostwa oraz sprawdzenie wartości użytkowej poszczególnych
elementów instalacji, jak: przewody i kable oraz jakości ich połączeo,
3) sprawdzenie rozdzielnic i sterownic oraz aparatów rozdzielczych i sterowniczych, osprzętu elektroinstalacyjnego
oraz konstrukcji wsporczych i osłonowych,
4) sprawdzenie prawidłowości funkcjonowania odbiorników energii elektrycznej, przyłączonych na stałe do instalacji
oraz wykrycie wad powstałych w okresie użytkowania instalacji elektrycznych,
5) sprawdzenie umieszczenia, prawidłowości i czytelności napisów, tablic ostrzegawczych i informacyjnych,
umieszczenie schematów i tabliczek znamionowych oraz oznaczenia obwodów bezpieczników, łączników, zacisków
itp.
Termin wykonania: co 5 lat
Badanie instalacji i urządzeo elektrycznych
Należy wykonad następujące badania:
1) oględziny, które powinny obejmowad:
" przyłącza i złącza kablowe lub napowietrzne, układ zasilania rezerwowego, wyłącznik główny, główne tablice:
rozdzielczą i administracyjną, wewnętrzne linie zasilające, tablice piętrowe lub sekcyjne, rozdzielnice miejscowe
(zasilające odbiorniki siłowe), uziemienia i przewody ochronne, połączenia wyrównawcze główne i dodatkowe,
" instalacje w pomieszczeniach administracyjnych, technicznych i gospodarczych: gniazd wtyczkowych, odbiorni-
ków technologicznych, dz
wigów osobowych i towarowych oraz oświetlenia podstawowego, awaryjnego i
przeszkodowego,
" instalacje odbiorcze w mieszkaniach, salach lekcyjnych, zabaw, sprzedaży itp.,
" tablice zabezpieczające (wyłącznikowe i bezpiecznikowe) obwody oświetleniowe, obwody zasilające odbiorniki
zainstalowane na stałe, w tym obwód zasilający kuchnię elektryczną, elektryczny ogrzewacz wody itp.,
2) sprawdzenie ciągłości przewodów ochronnych,
3) pomiar rezystancji izolacji - wymagana wartośd rezystancji izolacji, w zależności od napięcia znamionowego
obwodu, wynosi:
" do 50 V: > 0,25 M ,
" powyżej 50 V do 500 V: > 0,5 M ,
" powyżej 500 V: > 1 M ,
4) pomiar impedancji pętli zwarciowej dla obwodów gniazd wtyczkowych, opraw oświetleniowych oraz odbiorników
w l klasie ochronności - wartości dopuszczalne impedancji pętli zwarcia należy przyjmowad w zależności od rodzaju
zainstalowanych urządzeo ochronnych i warunków środowiskowych,
5) sprawdzenie obwodów z wyłącznikami różnicowoprądowymi,
6) pomiary rezystancji izolacji podłóg i ścian (w przypadku stosowania ochrony przed dotykiem pośrednim przez
izolowanie stanowiska),
7) sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodów.
Termin wykonania: co 5 lat, sprawdzenie wyłączników różnicowoprądowych przyciskiem TEST - jeżeli producent
nie podaje inaczej - raz w miesiącu
Badanie instalacji piorunochronnej
Zakres badao obejmuje:
1) oględziny części naziemnej (zwody, przewody odprowadzające, złącza kontrolne),
2) sprawdzenie ciągłości przewodów odprowadzających,
3) pomiar rezystancji uziemieo.
Największe dopuszczalne wartości rezystancji uziemienia wynoszą:
a) dla uziomów poziomych, pionowych i mieszanych oraz stóp fundamentowych:
" grunt podmokły, bagienny, próchniczy, torfiasty, gliniasty:
10 ,
" wszystkie pośrednie rodzaje gruntu: 20 ,
" grunt kamienisty i skalisty: 40 ,
b) dla uziomów otokowych i ław fundamentowych:
" grunt podmokły, bagienny, próchniczy, torfiasty, gliniasty: 15 ,
" wszystkie pośrednie rodzaje gruntu: 30 ,
" grunt kamienisty i skalisty: 50 .
Wartośd wypadkowa wszystkich uziemieo obiektu nie może byd większa niż:
a) dla uziomów poziomych, pionowych i mieszanych oraz stóp fundamentowych:
" grunt kamienisty i skalisty: 10 ,
" pozostałe rodzaje gruntów: 7 ,
b) dla uziomów otokowych i ław fundamentowych:
" grunt kamienisty i skalisty: 15 ,
" pozostałe rodzaje gruntów: 10 .
Termin wykonania: co 5 lat
Organizacja prac kontrolno-pomiarowych.
Osoby wykonujące prace pomiarowe powinny mied odpowiednie wykształcenie techniczne, doświadczenie
eksploatacyjne oraz aktualne świadectwo kwalifikacyjne typu E z wpisanymi uprawnieniami na prace kontrolno-
pomiarowe, a osoby nadzorujące - typu D z wpisanymi uprawnieniami na nadzór nad pracami kontrolno-
pomiarowymi.
Prace pomiarowo-kontrolne w większości są wykonywane pod napięciem i stąd też są one szczególnie
niebezpieczne. Prace te powinny byd prowadzone na polecenie pisemne lub ustne, z wyjątkiem prac stale
wykonywanych przez wyznaczonych pracowników, w ustalonych miejscach pracy (laboratoria, stacje prób,
pogotowie energetyczne).
Określenia prac, w tym pomiarowo-kontrolnych, uznanych za szczególnie niebezpieczne każdorazowo
dokonują pracownicy posiadający aktualne świadectwa kwalifikacyjne ze spisem pracy kontrolno-pomiarowej i
znający rodzaje zastosowanych urządzeo, jak również warunki środowiskowe, w których te urządzenia pracują (np.
pomieszczenia zagrożone wybuchem lub pożarem).
Wydawanie poleceo na wykonywanie i dopuszczenie do pracy należy do obowiązków właściciela (zarządcy)
prowadzącego eksploatację urządzeo i instalacji elektrycznych w budynku, w którym ma byd ona prowadzona.
Polecenia na wykonanie prac mogą byd też wydane przez pracowników dozoru służb eksploatacyjnych, którzy
posiadają kwalifikacje potwierdzone świadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne i są upoważnieni w tym
zakresie przez właściciela lub zarządcę.
Miejsce prac kontrolno-pomiarowych powinno byd właściwie oświetlone, a same prace muszą byd starannie
przygotowane, wykonane i po zakooczeniu odebrane. Instalacje i urządzenia oświetlenia elektrycznego wyłączone
przez zadziałanie zabezpieczenia, można ponownie włączyd po wcześniejszym usunięciu przyczyn wyłączenia, a w
razie nie stwierdzenia tych przyczyn - po wykonaniu próbnego włączenia.
Wykonywanie prac pomiarowo-kontrolnych należy powierzad pracownikom o wymaganych kwalifikacjach do
ich wykonywania, przeszkolonych w zakresie bezpieczeostwa i higieny pracy oraz posiadających świadectwa
profilaktycznych badao lekarskich.
Pomiary proste wykonywane stale (np. pomiar napięcia w gniez
dzie wtyczkowym, na zaciskach urządzenia
specjalnie przygotowanego do pomiarów) może wykonywad jedna osoba.
Pomiary i badania jako prace szczególnie niebezpieczne powinny byd wykonywane przez co najmniej dwie
osoby. Osoby te muszą posiadad świadectwo kwalifikacyjne typ E z wpisanymi uprawnieniami do pomiarów.
Protokół z pomiarów mogą podpisad tylko osoby wykonujące te pomiary. Podpisanie protokołu przez osoby
nie mające uprawnieo do wykonywania pomiarów powoduje nieważnośd protokołu.
Prawidłowo zorganizowane prace pomiarowe mają istotny wpływ na bezpieczeostwo ich wykonywania.
Powinny one przebiegad kolejno w sposób następujący:
1) ustalenie zakresu pomiarów,
2) sporządzenie schematów układów pomiarowych,
3) przygotowanie protokołu (tablic) do notowania wyników pomiarów,
4) dobór sprzętu i przyrządów pomiarowych,
5) ustalenie warunków zapewniających bezpieczeostwo osobom wykonującym pomiary, a także znajdującym się w
ich otoczeniu,
6) wykonanie prac pomocniczych zapewniających bezpieczeostwo,
7) dostarczenie do miejsc wykonywania pomiarów przyrządów pomiarowych i sprzętu,
8) zmontowanie i sprawdzenie układu połączeo,
9) wykonanie pomiarów i zarejestrowanie wyników,
10) zdemontowanie układu pomiarowego,
11) uporządkowanie miejsca pracy,
12) wykonanie (w razie potrzeby) obliczeo koocowych.
W przypadku pomiarów przeprowadzanych w celu ustalenia stanu technicznego instalacji, urządzenia elektrycznego
lub stwierdzenia prawidłowego działania środków ochrony od porażeo, ochrony przed dotykiem bezpośrednim
(ochrona podstawowa) i przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa), ich rezultatem powinien byd protokół
zawierający:
Zleceniodawca (nazwa i adres), obiekt, data wykonania pomiaru, układ sieci: TN-C, TN-S, TN-C-S, TT, IT, rodzaj
zasilania, napięcie sieciowe, rodzaj ochrony przeciwporażeniowej: podstawowa, dodatkowa, rodzaj badao, mierniki i
wskaz
niki (nazwa, producent, typ, nr fabryczny), warunki atmosferyczne, zespół pomiarowy: nazwisko i imię, nr
świadectwa kwalifikacyjnego, oględziny, tabele wyników pomiarów, orzeczenie.
Protokół z pomiarów stanowi podstawę do oceny stanu sprawności technicznej instalacji elektrycznej i podjęcia
decyzji o jej ewentualnej naprawie lub wymianie.
WZORY PROTOKOA
ÓW
Załącznik nr 1
Protokół Nr
z pomiarów stanu izolacji
obwodów i urządzeń elektrycznych
(Nazwa Firmy wykonującej pomiary)
z dnia . . . . . . . . . . . . . . .
Zleceniodawca:
Obiekt:
Warunki pomiaru:
Data pomiaru :
Rodzaj pomiaru:
Przyrządy pomiarowe:
Pogoda w dniu pomiaru:
W dniach poprzednich:
Szkic rozmieszczenia badanych urządzeń i obwodów przedstawiono na rys:
lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacją identyfikujące obiekty jednoznacznie
TABELA WYNIKÓW
Rezystan-
Rezystancja w [M ]
cje wy
Sym- Nazwa urządzenia Ilość L1- L2- L3-
Lp.
L1-L2 L1-L3 L2-L3 PE/ PE/ PE/ N- magane
bol lub obwodu faz
PEN PEN PEN PE
[M ]
UWAGI:
ORZECZENIE: Izolacja badanych urządzeń i obwodów elektrycznych spełnia / nie spełnia / wymagania
przepisów.
Sprawdzenie przeprowadził: Protokół sprawdził: Protokół otrzymał:
(imię, nazwisko
i nr świadectwa kwalifikacyjnego)
 Załącznik nr 2
Protokół Nr /2003
Ze sprawdzenia skuteczności ochrony
przeciwporażeniowej instalacji
Nazwa firmy wykonującej pomiary
elektrycznej urządzeń
. . . . . . . . . . . . .
w dniu 2003 r.
Zleceniodawca:
Obiekt: Instalacja elektryczna . . . . . . . . . . . . . .
Układ sieciowy TN-S /TN-C UO 220 V . UL 50 V. t < 0,2, 0,4 lub 5s
Szkic rozmieszczenia badanych urządzeń i obwodów przedstawiono na rys:
lub zastosowano symbole zgodne z dokumentacją identyfikujące jednoznacznie obiekty
Nazwa Typ In Ia ZS pom ZS dop Ud Ocena
Lp Symbol badanego zabezpi skuteczności:
urządzenia eczeń [ A ] [ A ] [ V ] tak - nie
[ [
gdzie:
US - napięcie znamionowe sieci In - prąd znamionowy urządz. zabezpieczającego
Uo - napięcie fazowe sieci Ia - prąd zapewnjący samoczynne wyłączenie
UL - napięcie dopuszczalne długotrwale ZS pom - impedancja pętli zwarcia - pomierzona
Ud - obliczane napięcie dotykowe w przy- ZS dop - impedancja pętli zwarcia - dopuszczalna
padku gdy samoczynne wyłączenia zasilania
jest nieskuteczne
Przyrządy pomiarowe:
Lp. Nazwa przyrządu Producent Typ Nr. fabr.
1
2
3
4
Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pomiary przeprowadził: Protokół sprawdził: Protokół otrzymał:
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 3
Protokół nr. . . . . . . . . .
Nazwa Firmy
sprawdzenia skuteczności ochrony przeciwporażeniowej
wykonującej urządzeń i instalacji elektrycznych zabezpieczonych wyłącznikami
pomiary ochronnymi różnicowoprądowymi
z dnia . . . . . . . . . . . . . . . .
Zleceniodawca (nazwa i adres): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Obiekt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rodzaj zasilania: prąd przemienny
Układ sieci zasilającej: TN-C TN-S TN-C-S TT IT
Napięcie sieci zasil.: 380/220 V Napięcie pomierzone: Up = . . . . . . . . [V]
Dane techniczne i wyniki pomiarów rozdzielnicy budowlanej:
typ:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , nr fabr.:. . . . . . . . . ., producent:. . . . . . . . . . . . . . . .
rodzaj zabezp.: . . . . . . . . . . . . . . . , In:. . . . . . . . .[A], Ia: . . . . . . . [A],
Zs dop: . . . . . . . . . . [ ], Zs pom: . . . . . . . . . [ ], wynik badania:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dane techniczne i wyniki pomiarów wyłącznika ochronnego różnicowoprądowego:
typ: . . . . . . . . . , rodzaj: zwykły/selektywny, producent (kraj): . . . . . . .zasilane obwody . . . . . . .
In:. . . . . . . . . . [A], I : . . . . . . .[mA], wymagany czas wyłączenia . . . . . . . [ms], k: . . . . ,
n
II pom: . . . . . . . . [mA], czas pomierzony: . . . . . . . . [ms], sprawdzenie działania
n
przyciskiem  TEST wynik pozytywny/negatywny Ogólny wynik badania: pozytywny/negatywny
Wymagania dotyczące badanych urządzeń:
UB dop:. . . . . . . . . . . [V], RE dop: . . . . . . . . . [ ]
Tabela wyników badań urządzeń
Zapewnia
Napięcie
Rezystancja
Sym- skutecz
dotykowe
Lp. Nazwa badanego urządzenia uziemienia RE
bol ność
[ ]
UB [V]
tak/NIE
1
2
3
4
gdzie:
Up - napięcie sieci pomierzone In - prąd znamionowy urządz. zabezpieczającego
UB - napięcie dotyku pomierzone Ia - prąd zapewnjący samoczynne wyłączenie
UB dop - napięcie dotyku dopuszczalne I - znamionowy różnicowy prąd zadziałania
n
ZS pom - impedancja pętli zwar.- pomierzona I pom - pomierzony różnicowy prąd zadziałania
n
ZS dop - impedancja pętli zwar.  dopuszczalna k - krotność I zapewniająca samoczynne
n
RE - pomierzona rezystancja uziemienia wyłączenie w wymaganym czasie
RE dop - dopuszczalna rezystancja uziemienia
Przyrządy pomiarowe:
Lp. Nazwa przyrządu Producent Typ Nr. fabr.
1
2
3
4
Uwagi: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Orzeczenie: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pomiary przeprowadził: Protokół sprawdził: Protokół otrzymał:
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . .
Załącznik nr 4
Protokół Nr
z pomiarów rezystancji uziemienia
uziomów roboczych
z dnia . . . . . . . . . .
(Nazwa Firmy wykonującej pomiary)
Zleceniodawca:
Obiekt:
Warunki pomiaru:
Data pomiaru :
Metoda pomiaru:
Przyrządy pomiarowe:
Pogoda w dniu pomiaru:
W dniach poprzednich:
Uziemienie:
Rodzaj gruntu:
Stan wilgotności gruntu;
Rodzaj uziomów:
Szkic rozmieszczenia badanych uziomów przedstawia rys:
Wyniki pomiarów rezystancji uziemienia
Ciągłość połączeń
Rezystancja uziemienia w przewodów
Lp. Symbol uziomu
uziemiających
zmierzona dopuszczalna
1
2
3
4
Wyniki badania rezystancji uziomów: pozytywne / negatywne
Uwagi pokontrolne:
Wnioski: Badane uziomy spełniają / nie spełniają wymagań przepisów i nadają się / nie nadają się do
eksploatacji.
Sprawdzenie przeprowadził: Protokół sprawdził: Protokół otrzymał:
(imię, nazwisko
i nr świadectwa kwalifikacyjnego)
Załącznik nr 5
Protokół Nr
z badań niepełnych urządzeń
piorunochronnych
z dnia . . . . . . . . . .
(Nazwa Firmy wykonującej pomiary)
Zleceniodawca:
Obiekt:
Warunki pomiaru:
Data pomiaru :
Metoda pomiaru:
Przyrządy pomiarowe:
Pogoda w dniu pomiaru:
W dniach poprzednich:
Uziemienie:
Rodzaj gruntu:
Stan wilgotności gruntu;
Rodzaj uziomów:
Szkic rozmieszczenia badanych uziemień przedstawia rys:
Wyniki pomiarów rezystancji uziemienia
Rezystancja uziemienia w Ciągłość połączeń przewodów
Lp. Symbol uziomu
uziemiających
zmierzona dopuszczalna
1 ciągłość zachowana
2
3
4
Wyniki badania przewodów odprowadzających i uziemień: pozytywne / negatywne
Uwagi pokontrolne:
Wnioski: Instalacja piorunochronna nadaje się / nie nadaje się do eksploatacji.
Sprawdzenie przeprowadził: Protokół sprawdził: Protokół otrzymał:
(imię, nazwisko
i nr świadectwa kwalifikacyjnego)
 Z A A

C Z N I K 6
Załącznik składa się z:
- instrukcji przeprowadzania badań odbiorczych
- 3 stronicowego  Protokołu badań odbiorczych instalacji elektrycznej
INSTRUKCJA PRZEPROWADZANIA BADAC
ODBIORCZYCH
1. Komisja powinna być co najmniej 3 osobowa i składać się z fachowców dobrze znających wymagania
stawiane instalacjom elektrycznym przez Polskie Normy
2. W małych obiektach Komisja może być jednocześnie wykonawcą oględzin i badań, z tym że z pomiarów
muszą być wykonane oddzielne protokoły.
3. W dużych obiektach oględziny i badania mogą być wykonywane przez oddzielne zespoły
przeprowadzające próby i badania według zadań określonych w Tablicach 1 i 2, a Komisja stan
faktyczny ustala na podstawie dostarczonych protokołów badań czy prób.
4. W Tablicy 1 w pkt. 1.3., wymagania arkusza PN-IEC 60364-5-523.
5. W Tablicy 1 w pkt. 1.3., wymagania zeszytu 9 PBUE obowiązują tylko w zakresie dopuszczalnego
spadku napięcia.
6. W Tablicy 2 w pkt. 2.9., wymagania arkusza PN-IEC-), wyniki badań wpisuje się identycznie jak w Tabeli
1 pkt. 1.2.
P R O T O K Ó A

BADAC
ODBIORCZYCH INSTALACJI ELEKTRYCZNEJ
1. OBIEKT BADANY ( nazwa, adres) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Członkowie komisji ( imię nazwisko stanowisko)
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. BADANIA ODBIORCZE WYKONANO W OKRESIE OD . . . . . . DO . . . . . .
4. OCENA BADAC
ODBIORCZYCH:
4.1. Oględziny - wg. Tablicy 1 - ogólny wynik: DODATNI / UJEMNY.
4.2. Badania - wg. Tablicy 2 - ogólny wynik: DODATNI / UJEMNY.
4.3. Badania odbiorcze - ogólny wynik: DODATNI / UJEMNY.
5. DECYZJA : ponieważ ogólny wynik badań odbiorczych jest: DODATNI / UJEMNY
obiekt MOŻNA / NIE MOŻNA przekazać do eksploatacji.
6. UWAGI: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. PODPISY CZA
ONKÓW KOMISJI:
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Miejscowość: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T A B L I C A 1 - BADANIA ODBIORCZE. OGL
DZINY.
Obiekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Badania przeprowadzono w okresie od . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lp. Czynności Wymagania Ocena
Sprawdzenie prawidłowości ochrony przed PN-IEC 60364-4-41 DODATNIA
1.1
porażeniem prądem elektrycznym PN- IEC 60364-4-47 UJEMNA
Sprawdzenie prawidłowości ochrony przed PN- IEC 60364-4-42 DODATNIA
1.2
pożarem i przed skutkami cieplnymi. PN- IEC 60364-4-482 UJEMNA
PN- IEC 60364-5-523 DODATNIA
Sprawdzenie prawidłowości doboru przewodów PN- IEC 60364-4-43
1.3
do obciążalności prądowej o spadku napięcia PN- IEC 60364-4-473
UJEMNA
PN- IEC 60364-4-43 DODATNIA
Sprawdzenie prawidłowości doboru i PN- IEC 60364-4-473
1.4 nastawienia urządzeń zabezpieczających i PN- IEC 60364-5-51
sygnalizacyjnych. PN- IEC 60364-5-53 UJEMNA
PN- IEC 60364-5-537
Sprawdzenie prawidłowości umieszczenia PN- IEC 60364-4-46 DODATNIA
1.5
odpowiednich urządzeń odłączających. PN- IEC 60364-5-537 UJEMNA
Sprawdzenie prawidłowości doboru urządzeń i PN- IEC 60364-03 DODATNIA
1.6
środków ochrony od wpływów zewnętrznych. PN- IEC 60364-4-51 UJEMNA
Sprawdzenie prawidłowości oznaczenia PN- IEC 60364-5-54 DODATNIA
1.7
przewodów neutralnych i ochronnych. PN-90/E-05023 UJEMNA
PN- IEC 60364-5-51 DODATNIA
Sprawdzenie prawidłowego i wymaganego PN-89/E-05028
umieszczenia schematów, tablic PN-78/E-01245
1.8
ostrzegawczych lub innych podobnych PN-87/E-01200
informacji. PN-87/E-02001 UJEMNA
PN-90/E-05023
Sprawdzenie prawidłowego i kompletnego DODATNIA
1.9 oznaczenia obwodów bezpieczników, PN- IEC 60364-5-51
łączników, zacisków itp. UJEMNA
PN-86/E-06291 DODATNIA
Sprawdzenie poprawności połączeń
1.10 PN-75/E-06300
przewodów.
PN-82/E-06290 UJEMNA
Sprawdzenie dostępu do urządzeń DODATNIA
PN-93/E-05009/51
1.11 umożliwiającego ich wygodną obsługę i UJEMNA
PN-91/E-05009/03
konserwację.
Ogólny wynik oględzin: DODATNI / UJEMNY.
Podpisy członków Komisji:
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data . . . . . . . . . . . . . . . . 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
T A B L I C A 2 - BADANIA ODBIORCZE. POMIARY.
Obiekt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Badania przeprowadzono w okresie od . . . . . . . . . . . . . . do . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lp. Czynności Wymagania Ocena
Sprawdzenie ciągłości przewodów DODATNIA
2.1 ochronnych w tym głównych i dodatkowych PN- IEC 60364-6-61-612.2
połączeń wyrównawczych UJEMNA
DODATNIA
2.2 Pomiar rezystancji izolacji elektrycznej. PN- IEC 60364-6-61-612.3
UJEMNA
Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie od PN- IEC 60364-6-61-612.4 DODATNIA
2.3
siebie obwodów. PN- IEC 60364-6-61-612.5 UJEMNA
PN- IEC 60364-6-61-612.5 DODATNIA
2.4 Pomiar rezystancji ścian i podłóg.
UJEMNA
PN- IEC 60364-4-41- DODATNIA
Sprawdzenie samoczynnego wyłączenia 413.1.3
2.5
zasilania. -413.1.4 UJEMNA
-413.1.5
DODATNIA
2.6 Sprawdzenie biegunowości. PN- IEC 60364-6-61-612.7
UJEMNA
DODATNIA
2.7 Sprawdzenie wytrzymałości elektrycznej. PN-88/E-04300-2.12
UJEMNA
DODATNIA
2.8 Przeprowadzenie prób działania. PN- IEC 60364-6-61-612.9
UJEMNA
Próby zawieszone do wynik jak w
Sprawdzenie ochrony przed skutkami
2.9 czasu ukazania się zaleceń Tabl.1
cieplnymi.
IEC pkt.1.2.
Sprawdzenie ochrony przed spadkiem lub DODATNIA
2.10 PN- IEC 60364-4-45
zanikiem napięcia. UJEMNA
Ogólny wynik oględzin: DODATNI / UJEMNY.
Podpisy członków Komisji:
1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Data . . . . . . . . . . . . . . . .
Zasady wykonywania pomiarów i prób:
Ciągłośd przewodów ochronnych i połączeo wyrównawczych oraz pomiar rezystancji przewodów ochronnych.
a) Norma wymaga aby próbę ciągłości przewodów wykonywad przy użyciu z
ródła prądu stałego lub przemiennego o
niskim napięciu 4 do 24 V w stanie bezobciążeniowym (U1) i prądem co najmniej 0,2 A (U2). Prąd stosowany podczas
próby powinien byd tak mały, aby nie powodował niebezpieczeostwa powstania pożaru lub wybuchu. Do wykonania
tego sprawdzenia można użyd specjalnie przystosowanej latarki elektrycznej z baterią o napięciu 4,5 V i żarówką
3,7V/0,3A. Sprawdzenie może byd również wykonane przy użyciu mostka lub omomierza z wbudowanym z
ródłem
napięcia pomiarowego lub metodą techniczną.
b) Pomiar rezystancji przewodów ochronnych polega na przeprowadzeniu pomiaru rezystancji R między każdą
częścią przewodzącą dostępną a najbliższym punktem głównego przewodu wyrównawczego, który ma zachowaną
ciągłośd z uziomem.
Według PN-IEC 60364-6-61 pomierzona rezystancja R powinna spełniad następujący warunek:
R UC / Ia
gdzie: UC spodziewane napięcie dotykowe podane w tabeli 2, określone na podstawie IEC 479 -1, a
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s.
Warunek ten nie dotyczy połączeo wyrównawczych dodatkowych (miejscowych)
Dla połączeo wyrównawczych dodatkowych oraz we wszystkich przypadkach budzących wątpliwośd co do wartości
napięcia dopuszczalnego długotrwale, należy sprawdzad czy rezystancja połączeo wyrównawczych R między
częściami przewodzącymi jednocześnie dostępnymi, spełnia warunek
R UL/Ia
gdzie: UL - dopuszczalne długotrwale napięcie dotyku 50 V-warunki normalne, 25 V-plac budowy
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego w wymaganym czasie
Tabela 2. Spodziewane napięcie dotykowe
Czas wyłączenia Spodziewane napięcie dotykowe * V +
[ s ]
0,1 350
0,2 210
0,4 105
0,8 68
5 50
Normy DIN/VDE zalecają układ pomiarowy (rys.2) zasilany z obcego z
ródła o napięciu przemiennym do 24 V-metoda
techniczna. Rezystancje połączeo ochronnych obliczamy ze wzoru *4+. Pomiar rezystancji przewodów można również
wykonad przy użyciu mostka Wheatstone a lub mostka Thomsona albo z wykorzystaniem miernika do pomiaru
małych rezystancji.
U U2
1
R RL [5]
I
U1 - napięcie w stanie bezprądowym
U2 - napięcie pod obciążeniem
I - prąd obciążenia
RL - rezystancja przewodów pomiarowych
T - transformator zasilający 150 VA
P - potencjometr regulacyjny
SPW - szyna połączeo wyrównawczych
Rys. 2. Układ do pomiaru rezystancji przewodów ochronnych
Pomiar rezystancji izolacji
Stan izolacji ma decydujący wpływ na bezpieczeostwo obsługi i prawidłowe funkcjonowanie wszelkiego rodzaju
urządzeo elektrycznych. Dobry stan izolacji to obok innych środków ochrony, również gwarancja ochrony przed
dotykiem bezpośrednim czyli przed porażeniem prądem elektrycznym jakim grożą urządzenia elektryczne.
Mierząc rezystancję izolacji sprawdzamy stan ochrony przed dotykiem bezpośrednim.
Pomiary rezystancji powinny byd wykonane w instalacji odłączonej od zasilania. Rezystancję izolacji należy mierzyd
pomiędzy kolejnymi parami przewodów czynnych oraz pomiędzy każdym przewodem czynnym i ziemią. Przewody
ochronne PE i ochronno-neutralne PEN traktowad należy jako ziemię, a przewód neutralny N jako przewód
czynny.
Przy urządzeniach z układami elektronicznymi pomiar rezystancji izolacji należy wykonywad pomiędzy przewodami
czynnymi połączonymi razem a ziemią, celem uniknięcia uszkodzenia elementów elektroniki. Bloki zawierające
elementy elektroniczne, o ile to możliwe należy na czas pomiaru wyjąd z obudowy.
Wykonywanie pomiarów rezystancji izolacji
Rezystancja izolacji zależy od wielu czynników:
1 - wilgotności,
2 - temperatury - Przy pomiarze rezystancji izolacji w temperaturze innej niż 20 oC należy wyniki przeliczyd do
temperatury odniesienia 20 oC. Wartości współczynnika przeliczeniowego K20 podaje tabela 3.
Tabela 3 Wartości współczynnika przeliczeniowego K20
Temperatura oC 4 8 10 12 16 20 24 26 28
Współczynnik K20- 0,63 0,67 0,7 0,77 0,87 1,0 1,13 1,21 1,30
dla uzwojeo silnika
izolacja papierowa kabla 0,21 0,30 0,37 0,42 0,61 1,0 1,57 2,07 2,51,
izolacja gumowa kabla 0,47 0,57 0,62 0,68 0,83 1,0 1,18 1,26 1,38
izolacja polwinitowa kabla 0,11 0,19 0,25 0,33 0,625 1,0 1,85 2,38 3,125
Dla kabli z izolacją polietylenową z uwagi na wysoką wartośd rezystancji izolacji nie stosuje się współczynnika
przeliczeniowego K20 .
3 - napięcia przy jakim przeprowadzamy pomiar,
Prąd upływu przez izolację nie jest proporcjonalny do napięcia w całym zakresie. Ze wzrostem napięcia rezystancja
maleje początkowo szybciej, potem wolniej po czym ustala się. Po przekroczeniu pewnej granicy następuje przebicie
izolacji i rezystancja spada do małych wartości lub zera. Pomiar należy wykonywad napięciem wyższym od
nominalnego zgodnie z wymaganiami przepisów.
4 - czasu pomiaru.
Przy utrzymywaniu przez pewien czas napięcia podczas pomiaru rezystancji izolacji, jej wartośd nie jest stała, lecz
stopniowo wzrasta, co spowodowane jest zmianami fizycznymi lub chemicznymi zachodzącymi w materiale
izolacyjnym pod wpływem pola elektrycznego i przepływającego prądu. Izolowane części metalowe (kabel) stanowią
kondensator i początkowo płynie prąd pojemnościowy-(ładowanie kondensatora) większy od prądu upływowego.
5 - czystości powierzchni materiału izolacyjnego.
Rezystancja izolacji to połączona równolegle rezystancja skrośna-zależna od rodzaju materiału izolacyjnego i
powierzchniowa-zależna od czystości powierzchni.
Pomiar rezystancji izolacji powinien byd przeprowadzany w odpowiednich warunkach: temperatura 10 do 25oC,
wilgotnośd 40% do 70%, urządzenie badane powinno byd czyste i nie zawilgocone.
Dla urządzeo nagrzewających się podczas pracy wykonujemy pomiar rezystancji izolacji w stanie nagrzanym.
Rys. 3. Zależnośd rezystancji izolacji od temperatury, napięcia i czasu pomiaru
Pomiar wykonujemy prądem stałym aby wyeliminowad wpływ pojemności na wynik pomiaru. Odczyt wyniku
pomiaru następuje po ustaleniu się wskazania (po ok. 1 min). Odczytujemy wtedy natężenie prądu płynącego przez
izolację pod wpływem przyłożonego napięcia na skali przyrządu wycechowanej w M .
Wymagana dokładnośd pomiaru rezystancji 20%
Miernikami rezystancji izolacji są induktory o napięciu 250, 500,1000 i 2500 V
Sposób wykonywania pomiaru i wymagane wartości rezystancji izolacji dla instalacji elektrycznej podczas badao
odbiorczych i okresowych podaje norma PN-IEC 60364-6-61
Tabela 4. Minimalne wymagane wartości rezystancji izolacji
Napięcie znamionowe Napięcie probiercze prądu Minimalna wartośd
badanego obwodu stałego rezystancji izolacji
[V] [V]
[M ]
do 50 SELV i PELV 250
0,25
500
50 < U 500 0,5
> 500 1000
1,0
Rezystancja izolacji mierzona napięciem probierczym podanym w tabeli 4. jest zadowalająca, jeżeli jej wartośd nie
jest mniejsza od wartości minimalnych podanych w tabeli 4.
Jeżeli zmierzona rezystancja jest mniejsza od podanej w tabeli 4 to instalacja powinna byd podzielona na szereg grup
obwodów i rezystancja zmierzona dla każdej grupy.
Poprzednio wymagana wartośd rezystancji izolacji instalacji wynosiła 1 k na 1 V w całym zakresie napięcia
znamionowego.
Pomiar rezystancji izolacji uzwojeo transformatora:
Podczas pomiaru rezystancji uzwojeo transformatora odczytujemy wartośd rezystancji po 15 s.- R15 i po 60 s.- R60
następnie obliczamy współczynnik absorbcji K = R60/R15, określający stan oleju transformatorowego, którego wartośd
powinna byd nie mniejsza niż:
- 1,15 dla transformatorów III grupy, - o mocy 1,6 MVA i mniejszej
- 1,2 dla rezystancji uzwojeo do ziemi i 1,4 dla rezystancji między uzwojeniami dla trans-
formatorów II grupy, - o mocy większej od 1,6 MVA a nie należących do grupy I
- 1,3 dla rezystancji uzwojeo do ziemi i 2,0 dla rezystancji między uzwojeniami
dla transformatorów I grupy, - 220 kV i o mocy 100 MVA i większej.
Zgodnie z wymaganiem normy PN-E-04700: czerwiec 2000, pomiar rezystancji uzwojeo transformatora należy
wykonad miernikiem izolacji o napięciu co najmniej 2,5 kV, przy czystych i suchych izolatorach w temperaturze od 5
do 35 oC. Uzyskane wyniki należy przeliczyd do temperatury w jakiej wykonano pomiar u wytwórcy według zasady:
obniżenie temperatury o 15 oC powoduje dwukrotny wzrost rezystancji i przeciwnie podwyższenie temperatury o 15
o
C powoduje dwukrotne zmniejszenie rezystancji izolacji. Wymaganie dotyczące obliczania wskaz
nika zmiany
rezystancji tzw. współczynnika absorbcji K = R60/R15, zostało usunięte z normy w 2000 r.
Rezystancja izolacji uzwojeo transformatora olejowego nie powinna byd mniejsza niż 70% wartości zmierzonej w
wytwórni przy temperaturze oleju 20oC
Rezystancja izolacji uzwojeo transformatora suchego zmierzona w temperaturze 20oC po 60 s od chwili przyłożenia
napięcia, nie powinna byd mniejsza niż 25 M w przypadku napięd znamionowych powyżej 10 kV oraz 15 M w
przypadku napięd znamionowych 10 kV i niższych, przy wilgotności względnej do 65%.
Pomiar rezystancji izolacji kabla:
Pomiar rezystancji izolacji kabli sterowniczych o napięciu znamionowym izolacji 250 V wykonuje się induktorem o
napięciu 1000 V, a kabli energetycznych niezależnie od napięcia znamionowego badanego kabla, wykonuje się
induktorem o napięciu 2500 V. Pomiarowi podlega rezystancja izolacji każdej żyły kabla względem pozostałych żył
zwartych i uziemionych. Rezystancja izolacji kabla podawana jest w M /km w temperaturze 20oC. Rezystancja żył
roboczych i powrotnych powinna byd zgodna z danymi wytwórcy.
Zgodnie z PN-E-04700:2000r. powinna ona wynosid co najmniej:
- kable do 1 kV - 75 M /km - dla kabli z izolacją gumową,
- 20 M /km - dla kabli z izolacją papierową
- 20 M /km - dla kabli z izolacją polwinitową
- 100 M /km - dla kabli z izolacją polietylenową,
- kable powyżej1 kV - 50 M /km - dla kabli z izolacją papierową,
- 40 M /km - dla kabli z izolacją polwinitową
- 100 M /km - dla kabli z izolacją polietylenową (o napięciu do 30 kV)
- 1000 M /km - kable do zasilania elektrofiltrów, kable olejowe oraz
kable z izolacją polietylenową o napięciu powyżej 30 kV,
Tablica 5. Napięcie probiercze dla kabli o izolacji polwinitowej
Napięcie Napięcie probiercze przemienne *kV+ Napięcie probiercze
znamionowe wyprostowane [kV] Czas
kabla Kabel Linia Kabel Linia próby
U0/U [kV] nowy kablowa nowy kablowa
0,6/1 3,5 2,62 8,4 6,28 5 min.
3,6/6 11 8,25 26,4 19,8 dla kabli
6/10 15 11,25 36 27 nowych
8.7/15 22 16,5 52,8 39,6 10min.
12/20 30 22,5 72 54 dla linii
18/30 45 33,75 108 81 kablowych
eksploatowanych
Tablica 6. Napięcie probiercze dla kabli o izolacji papierowej i z powłoką metalową
Napięcie Napięcie probiercze przemienne *kV+ Napięcie probiercze wyprostowane
znamionowe [kV] Czas
kabla Kabel Linia Kabel Linia próby
U0/U [kV] nowy kablowa nowy kablowa
0,6/1 3,51) 2,621) 8,41) 6,281)
4,02) 3,02) 9,62) 7,22) 5 min.
3,6/6 111) 8,251) 26,41) 19,81) dla kabli
142) 10,52) 33,62) 25,22) nowych
6/10 151) 11,251) 361) 271)
202) 152) 482) 362) 10 min.
8.7/15 22 16,5 52,8 39,6 dla linii
12/20 30 22,5 72 54 kablowych
18/30 45 33,75 108 81 eksploatowa-
23/40 57 42,75 136,8 102,6 nych
Uwaga: 1) kable jednożyłowe 2) kable wielożyłowe
Obliczenie rezystancji kabla o długości 1 km w temperaturze 20oC: rezystancję zmierzoną Rzm mnożymy przez długośd
kabla w km, np. kabel o długości 270 mb ma rezystancję 1000 M , stąd 0,27.1000=270 M /km i przez współczynnik
K20 dla temperatury pomiaru z tablicy 3. czyli
R iz 20/km = Rzm . L . K20 gdzie L jest długością kabla, w km
Próbę napięciową izolacji kabla przeprowadzamy napięciem stałym o wartościach i w czasach podanych w tablicach
5 i 6. Próbę napięciową powłoki polwinitowej kabla wykonujemy napięciem stałym 5 kV przez 1 min.
Sprawdzenie ochrony przez oddzielenie obwodów części czynnych jednego obwodu od części czynnych innych
obwodów i od ziemi wykonujemy przez pomiar rezystancji izolacji oddzielającej. Wymagania dla tej izolacji są takie
same jak podano w tabeli 4.
Próba wytrzymałości elektrycznej.
Podczas badao odbiorczych dla izolacji wykonanych podczas montażu instalacji oraz na urządzeniach w miejscu ich
zainstalowania należy wykonad próbę wytrzymałości izolacji. Okresowe badania eksploatacyjne wymagają tylko
wykonania pomiaru rezystancji.
Rezystancja podłogi i ścian
W przypadku konieczności sprawdzenia rezystancji podłogi i ścian należy wykonad przynajmniej 3 pomiary w tym
samym pomieszczeniu - pierwszy w odległości ok. 1 m od dostępnych obcych części przewodzących, pozostałe dwa w
odległościach większych.
Pomiary rezystancji podłóg i ścian należy wykonywad prądem stałym. Jako z
ródło prądu stosowad omomierz
induktorowy lub próbnik izolacji z zasilaniem bateryjnym, wytwarzające w stanie bez obciążenia napięcie o wartości
około 500 V (lub 1000 V przy napięciu znamionowym instalacji przekraczającym 500 V).
Układ połączeo zalecany przez normę przedstawia rysunek nr 4
Rys. 4. Układ połączeo przy pomiarze rezystancji izolacji stanowiska prądem stałym
1- obciążenie 750 N dociskające elektrodę, 2- płytka izolacyjna dociskowa,
3- metalowa elektroda pomiarowa o wymiarach 250 x 250 mm (elektroda probiercza 1),
4- element ułatwiający połączenie.
W załączniku A do normy PN-IEC 60364-6-61 *15.2+ przedstawiono nową konstrukcję elektrody probierczej 3, o
kształcie trójkątnym jako drugi typ elektrody do pomiaru rezystancji podłóg i ścian. W przypadkach spornych
zalecana jest próba z użyciem elektrody probierczej 1.
Poprzednio w literaturze zalecano wykonywanie pomiaru rezystancji a właściwie impedancji stanowiska prądem
przemiennym przy użyciu: - woltomierza i wtedy rezystancję stanowiska obliczamy ze wzoru:
U
1
Rst = RV( - 1) [k ] lub
U
2
- miliamperomierza, gdy woltomierz zostaje zastąpiony miliamperomierzem a w przewodzie N włączony jest
rezystor RW. Rezystancję stanowiska obliczamy ze wzoru:
I1
Rst = . RW [k ]
I
2
Przy pomiarze rezystancji stanowiska prądem przemiennym uzyskujemy jako wynik nieco większą wartośd, gdyż
wynikiem jest wartośd impedancji mierzonego obwodu a interesuje nas wartośd rezystancji stanowiska.
Samoczynne wyłączenie zasilania w sieci TN
Sprawdzenie skuteczności ochrony przez samoczynne wyłączenie zasilania w układzie TN polega na sprawdzeniu czy
spełniony jest warunek:
ZS x Ia UO [8],
gdzie: ZS - impedancja pętli zwarcia w * ],
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego;
Uo - napięcie fazowe sieci w *V+
Przeprowadza się pomiar impedancji pętli zwarciowej ZS i określa prąd Ia na postawie charakterystyk czasowo-
prądowych urządzenia ochronnego lub znamionowego prądu różnicowego urządzeo ochronnych
różnicowoprądowych. Ia dobieramy z charakterystyki zastosowanego urządzenia zabezpieczającego tak aby
wyłączenie następowało w wymaganym czasie 0,2; 0,4 lub 5 s zgodnie z wymaganiami p. 413.1.3. normy PN-IEC
60364-4-41.
Impedancja pętli zwarcia wynika z sumy rezystancji przewodów doprowadzających, impedancji uzwojeo
transformatora, impedancji wszystkich urządzeo i przewodów znajdujących się w instalacji odbiorczej aż do punktu
pomiaru. Przy obliczaniu impedancji pętli zwarcia przez projektanta wynik należy powiększyd o 25 %.
Norma zaleca aby pomiar impedancji pętli zwarcia wykonywad przy częstotliwości znamionowej prądu obwodu.
Pomiar metoda techniczną
Pomiar ten wykonuje się przy użyciu woltomierza i amperomierza lecz obecnie praktycznie tej metody obecnie nie
stosuje się. Przy tej metodzie osobno mierzymy i obliczymy rezystancję Rx badanej pętli zwarcia następnie mierzymy
i obliczamy reaktancję Xx pętli zwarcia. Impedancja pętli zwarcia jest sumą geometryczną rezystancji i reaktancji i
2 2
wynosi: ZS = RX XX [ ]
Stosowanie tej metody grozi pojawieniem się niebezpiecznego napięcia dotykowego na chronionych odbiornikach,
które może wystąpid przy przerwie w przewodzie ochronnym. Dlatego przed właściwym pomiarem należy włączyd w
badaną pętlę rezystor kontrolny rzędu 6 k .
W załączniku D normy PN-IEC 60364-6-61 podane są 2 metody pomiaru impedancji pętli zwarcia dla układów
sieci TN
Pomiar impedancji pętli zwarciowej metodą spadku napięcia.
Impedancję pętli zwarcia sprawdzanego obwodu należy zmierzyd załączając na krótki okres obciążenie o
znanej impedancji - rys. 5.
Impedancja pętli zwarcia obliczana jest ze wzoru: ZS = (U1 - U2)/IR
gdzie: ZS - impedancja pętli zwarcia; U1 - napięcie pomierzone bez włączonej rezystancji obciążenia; U2 - napięcie
pomierzone z włączoną rezystancją obciążenia;
IR - prąd płynący przez rezystancję obciążenia. Różnica pomiędzy U1 i U2 powinna byd znacząco duża.
Na tej metodzie oparta jest zasada działania prawie wszystkich mierniki impedancji pętli zwarcia, takich jak: MOZ,
MR-2, MZC-2, MZC 300 i wiele innych.
Rys. 5. metoda pomiaru impedancji pętli zwarcia
 Pomiar impedancji pętli zwarcia przy zastosowaniu oddzielnego zasilania.
Metoda 2 - Pomiar jest wykonywany po wyłączeniu normalnego z
ródła zasilania i zwarciu uzwojenia
pierwotnego transformatora.
Rys. 6. metoda 2 pomiaru pętli zwarcia
Zasilanie napięciem przy tej metodzie odbywa się z oddzielnego z
ródła zasilania.
Impedancja pętli zwarcia obliczana jest ze wzoru: ZS = U/I
gdzie: Z - impedancja pętli zwarcia;
U - napięcie zmierzone podczas próby;
I - prąd zmierzony podczas próby.
Skutecznośd ochrony przeciwporażeniowej w układzie TT
Sprawdzenie skuteczności ochrony przeciwporażeniowej w układzie TT może polegad na sprawdzeniu czy spełniony
jest warunek samoczynnego wyłączenia zasilania:
ZS x Ia UO
lub zgodnie z normą sprawdza się czy spełniony jest warunek obniżenia napięcia dotykowego poniżej wartości
dopuszczalnej długotrwale:
RA x Ia UL
gdzie: RA - suma rezystancji uziomu i przewodu ochronnego łączącego części przewodzące dostępne;
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego;
UL - napięcie dotykowe dopuszczalne długotrwale 50 *V+-warunki środowiskowe
normalne oraz 25 i mniej [V] - warunki środowiskowe o zwiększonym niebezpieczeostwie porażenia.
Jeżeli urządzeniem ochronnym jest urządzenie różnicowoprądowe to znamionowy prąd wyzwalający I jest
n
prądem Ia
Przeprowadzamy pomiar rezystancji uziomu i przewodu ochronnego aby sprawdzid czy rezystancja zastosowanego
uziomu jest dostatecznie mała i czy spełniony jest warunek skuteczności ochrony przez obniżenie napięcia dotyku
poniżej wartości dopuszczalnej długotrwale UL.
Skutecznośd ochrony w układzie IT
W układzie IT sprawdzamy czy spełniony jest warunek :
RA x Id UL
gdzie Id - prąd pojemnościowy przy pojedynczym zwarciu z ziemią, pozostałe oznaczenia jak w układzie TT
Przy podwójnym zwarciu z ziemią w układzie IT muszą byd spełnione następujące
warunki:
3 UO
- jeżeli nie jest stosowany przewód neutralny ZS
2Ia
UO
- jeżeli jest stosowany przewód neutralny Z`
S
2Ia
gdzie:ZS - impedancja pętli zwarcia obejmująca przewód fazowy i przewód ochronny * ],
Z`S - impedancja pętli zwarcia obejmująca przewód neutralny i przewód ochronny w [ ],
Ia - prąd *A+ zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego w wymaganym czasie zależnym od
napięcia znamionowego instalacji i od rodzaju sieci].
Metoda pomiarów dla tych przypadków jak w układzie TN.
Błędy popełniane przy pomiarze impedancji pętli zwarcia
Mierząc impedancję pętli zwarcia można popełnid błędy, dające w wyniku zawsze niższą wartośd impedancji
mierzonej pętli niż jej rzeczywista wartośd. Gdy popełnione błędy sumarycznie będą większe niż 30% wartości
rzeczywistej, wyliczone wartości doprowadzą do wydania mylnego orzeczenia o skuteczności ochrony. W
przypadkach gdy błędy mogą przekroczyd dopuszczalne dla nich wartości, należy stosowad współczynnik korekcyjny
większy od jedności.
Błędy popełniane przy pomiarze impedancji pętli zwarcia mogą byd powodowane:
1) Niewłaściwym zakresem użytych przyrządów pomiarowych;
2) Zbyt małą wartością prądu IR płynącego przez impedancję Z (rys. 4). Aby spadek napięcia U1 - U2 był rzędu 5%
napięcia, prąd ten powinien byd zbliżony do obliczeniowego prądu roboczego mierzonej pętli.
3. Wahaniami napięcia. Błąd wynikający z wahao napięcia nie stanowi większego problemu gdy korzystamy z
miernika wykonującego pomiar w bardzo krótkim czasie 10 do 20 ms, gdyż wtedy wahania napięcia nie mają
większego wpływu na wynik pomiaru.
4. Charakterem pętli zwarciowej, zależnym od stosunku rezystancji RL do reaktancji XL pętli zwarciowej.
5. Wartością Cos (tg prądu obciążenia płynącego przed i w czasie pomiaru w mierzonej pętli zwarciowej.
6. Tłumiącym wpływem stalowych obudów.
Wpływ stosunku R do X na uchyby pomiarowe
Charakter impedancji zwarciowej, czyli stosunek rezystancji RL do reaktancji XL pętli zwarciowej ma decydujący
wpływ na mierzony spadek napięcia U1 - U2.
Na rysunku 7. przedstawiono zależnośd współczynnika korekcyjnego k, w zależności od stosunku RL do XL obwodu
pętli zwarciowej w przypadku pomiaru rezystancji pętli zwarcia.
Wykres został sporządzony przy założeniu, że:
- przy pomiarze napięcia U1 w pętli nie płyną żadne prądy obciążeniowe,
- prąd pomiarowy IR w pętli jest równy 10 A,
- impedancja pętli Z jest stała, a zmieniają się wartości RL i XL, tak aby zawsze Z =1,41 .
Rys. 7. Współczynnik korekcyjny k jako funkcja stosunku RL do XL w mierzonej pętli zwarcia.
Z przedstawionego wykresu wynika, że:
- przy stosunku RL do XL większym od 3 nie potrzeba używad współczynnika korekcyjnego, czyli w obwodach
odbiorczych o małych przekrojach, zlokalizowanych daleko od z
ródła zasilania i wtedy możemy stosowad mierniki
mierzące rezystancję pętli zwarcia.
- w zakresie RL do XL = 1 do 3 jeżeli korzystamy z miernika mierzącego rezystancję pętli zwarcia to należy używad
współczynnika korekcyjnego k który wynika z wykresu, lub korzystad z miernika, który mierzy impedancję pętli
zwarcia,
- w zakresie gdy stosunek RL do XL jest mniejszy niż 1 czyli w układach rozdzielczych, na podstacjach, w pobliżu
transformatora zasilającego dla poprawnego wykonania pomiaru musimy używad miernika, który mierzy impedancję
pętli zwarcia.
Wykonywanie pomiarów w instalacjach z wyłącznikami różnicowoprądowymi
Metody sprawdzania skuteczności ochrony przeciwporażeniowej w obwodach zabezpieczonych wyłącznikami
przeciwporażeniowymi różnicowoprądowymi
Załącznik B do nowej wersji normy zawiera 3 metody sprawdzania działania urządzeo ochronnych
różnicowoprądowych (u.o.r.).
Metoda 1 Zasada metody pokazana jest na rys. 8. - układ bez sondy.
Zmienna rezystancja jest włączona między przewodem fazowym, za urządzeniem ochronnym a częścią przewodzącą
dostępną. chronionego odbioru. Przez zmianę rezystancji RP regulowany jest prąd I przy którym zadziała urządzenie
ochronne różnicowoprądowe. Nie może on byd większy od I . W tej metodzie nie stosuje się sondy pomocniczej
n
umieszczonej w  strefie ziemi odniesienia .
Rys. 8. metoda 1, sprawdzania urządzeo różnicowoprądowych, układ do pomiaru prądu zadziałania i napięcia dotyku
bez użycia sondy pomiarowej
Metoda 2
Na rysunku 9. pokazana jest zasada metody, w której zmienny opór jest włączony między przewodem
fazowym od strony zasilania a innym przewodem czynnym po stronie odbioru-(zasada testera). Prąd zadziałania I
nie powinien byd większy od I . Obciążenie powinno byd odłączone podczas próby.
n
Rys. 9. metoda 2 układ do pomiaru prądu zadziałania
wyłącznka ochronnego różnicowoprądowego
Metoda 3
Na rysunku 10. pokazana jest zasada metody, w której stosowana jest elektroda pomocnicza (sonda)
umieszczona w ziemi odniesienia. Prąd jest zwiększany przez zmniejszanie wartości rezystancji RP. W tym czasie
mierzone jest napięcie U między dostępną częścią przewodzącą a niezależną elektrodą pomocniczą. Mierzony jest
również prąd I , przy którym urządzenie zadziała, który nie powinien byd większy niż I .
n
Powinien byd spełniony następujący warunek:
U UL x I /I
n
gdzie: UL jest napięciem dotykowym dopuszczalnym długotrwale w danych warunkach środowiskowych.
Rys. 10. metoda 3 sprawdzania urządzeo różnicowoprądowych, układ do pomiaru prądu zadziałania i napięcia dotyku
z wykorzystaniem sondy pomiarowej
Sprawdzenie wyłączników ochronnych różnicowoprądowych powinno obejmowad:
1. sprawdzenie działania wyłącznika przyciskiem  TEST ;
2. sprawdzenie prawidłowości połączeo przewodów L, N, PE;
3. sprawdzenie napięcia dotykowego dla wartości prądu wyzwalającego I nie jest
wymagane przez przepisy);
4. pomiar czasu wyłączania wyłącznika t (nie jest wymagany przez przepisy);
FI
5. pomiar prądu wyłączania I .
Pomiar rezystancji uziemienia uziomu
Pomiar rezystancji uziemienia uziomu powinien byd wykonany odpowiednią metodą techniczną lub kompensacyjną.
Rezystancję uziemieo mierzy się prądem przemiennym.
Nie można wykonywad pomiarów rezystancji uziemieo prądem stałym, gdyż siły elektromotoryczne powstające na
stykach metal-elektrolit powodują błędy pomiarów, oraz ze względu na elektrolityczny charakter przewodności
gruntu.
Najczęściej do pomiaru rezystancji uziemienia uziomu używany jest induktorowy miernik do pomiaru uziemieo IMU
oparty na metodzie kompensacyjnej.
Prąd dopływający do uziomu rozpływa się w gruncie promieniście na wszystkie strony. Gęstośd prądu jest największa
koło uziomu, powodująca powstanie lejowatej krzywej potencjału, której kształt jest zależny od rezystywności
gruntu.
W metodzie technicznej pomiaru rezystancji uziemienia uziomu:
Obwód prądowy układu pomiarowego tworzą: obwód wtórny transformatora, amperomierz, uziom badany X, ziemia
i uziom pomocniczy (prądowy) P.
Obwód napięciowy układu pomiarowego tworzą: woltomierz i sonda pomiarowa napięciowa S.
Do poprawnego wykonania pomiaru rezystancji uziemienia wymagane są: woltomierz o dużej rezystancji 1000 /V,
magnetoelektryczny lub lampowy wysokiej klasy dokładności do - 0,5, amperomierz o większym zakresie od
spodziewanego prądu i wysokiej klasy
dokładności. Rezystancja sondy nie powinna przekraczad 300
Odległości między uziomem X a sondą pomiarową S i uziomem pomocniczym P muszą byd takie by sonda była w
przestrzeni o potencjale zerowym (ziemia odniesienia).
Wartośd rezystancji uziomu oblicza się ze wzoru: Rx = Uv/IA [ ] [18]
Metoda techniczna pomiaru rezystancji uziemienia nadaje się do pomiaru małych rezystancji w granicach 0,01-1 [
Rys. 11. Układ do pomiaru rezystancji uziemieo metodą techniczną: X-badany uziom,
S- napięciowa sonda pomiarowa, P- uziom pomocniczy prądowy, Tr-transformator izolujący,
V-przebieg potencjału między uziomem badanym i uziomem pomocniczym prądowym.
Wadami metody technicznej są:
a) koniecznośd stosowania pomocniczych z
ródeł zasilania;
b) na wynik pomiaru mogą mied wpływ prądy błądzące;
c) niemożliwośd bezpośredniego odczytu mierzonej rezystancji.
Praktycznie do metody tej możemy wykorzystad miernik rezystancji pętli zwarcia, unikając wymienionych wad, przy
pomiarze w sieci TN lub TT.
Rys. 12. Schemat połączeo do pomiaru rezystancji uziemieo metodą kompensacyjną
Metoda kompensacyjna stosowana jest do pomiarów rezystancji uziemieo od kilku do kilkuset .
y
ródłem prądu przemiennego jest induktor korbkowy z napędem ręcznym. Częstotliwośd wytwarzanego napięcia
wynosi 65 Hz przy 160 obr/min korbki. Napięcie znamionowe wynosi kilkadziesiąt woltów i nie musi byd regulowane
Załącznik C do normy podaje opis sposobu sprawdzenia poprawności przeprowadzania pomiaru rezystancji uziomu
przy użyciu dwu dodatkowych położeo uziomów pomocniczych oraz warunki, które powinny byd spełnione. (Rys. 13.)
Prąd przemienny o stałej wartości przepływa między uziomem T i uziomem pomocniczym T1 umieszczonym w takiej
odległości (d) od T, że uziomy nie oddziaływują na siebie. Drugi uziom pomocniczy T2, którym może byd metalowy
pręt wbity w grunt, jest umieszczony w połowie odległości między T i T1 i umożliwia pomiar spadku napięcia między T
i T2.
Rezystancja uziomu to iloraz napięcia między T i T2 i prądu przepływającego między T i T1, pod warunkiem, że uziomy
nie oddziaływują na siebie. Dla sprawdzenia, że zmierzona rezystancja jest prawidłowa należy wykonad dwa dalsze
odczyty z przesuniętym uziomem pomocniczym T2, raz 6 m w kierunku od uziomu T, a drugi raz 6 m do uziomu T.
Jeżeli rezultaty tych trzech pomiarów są zgodne w granicach błędu pomiaru, to średnią z trzech odczytów przyjmuje
się jako rezystancję uziomu T. Jeżeli nie ma takiej zgodności, pomiary należy powtórzyd przy zwiększeniu odległości
między T i T1 lub zmianie kierunku rozstawienia elektrod. Przy pomiarze prądem o częstotliwości sieciowej,
rezystancja wewnętrzna zastosowanego woltomierza musi wynosid co najmniej 200 /V.
Rys. 13. Sposób sprawdzenia poprawności przeprowadzenia pomiaru rezystancji uziomu
y
ródło prądu używane do próby powinno byd izolowane od sieci energetycznej (np. przez transformator
dwuuzwojeniowy).
Ten sposób sprawdzenia poprawności przeprowadzenia pomiaru rezystancji uziomu można stosowad również przy
pomiarze metodą kompensacyjną.
Rezystancja uziomów pomocniczych
Dokładnośd pomiaru badanego uziemienia nie zależy praktycznie od rezystancji uziomów pomocniczych, wpływa ona
jedynie na czułośd układu pomiarowego; im większa rezystancja tym mniejsza czułośd układu pomiarowego.
Sprawdzenie przy pomiarze metodą kompensacyjną polega na zmianie ustawienia potencjometru o 10%, gdy
wskazówka wychyli się o 1,5 działki to czułośd jest wystarczająca. Gdy wskazówka wychyli się mniej należy zmniejszyd
rezystancję uziemienia przez wbicie kilku dodatkowych prętów uziemiających, lub zwilżenie gruntu.
Badany uziom powinien byd połączony z zaciskiem miernika możliwie krótkim przewodem pomiarowym, gdyż
miernik mierzy łączną rezystancję uziemienia i przewodu. W przypadku długiego przewodu pomiarowego, od wyniku
pomiaru należy odjąd rezystancję tego przewodu, którą należy zmierzyd oddzielnie. Okresowo należy sprawdzad stan
tego przewodu przez pomiar jego rezystancji, która nie powinna byd większa niż 1 .
Rezystywnośd gruntu ma decydujący wpływ na rezystancję uziomu. Rezystywnośd ta waha się od 2 m do 3000 m,
zależy od składu fizycznego gleby i jej wilgotności . Ze wzrostem wilgotności rezystancja maleje, do pewnej granicy.
Rezystywnośd gruntu kształtuje się następująco:
gleba bagnista 2 - 5 m
gliny i piasek gliniasty 4 - 150 m
kreda 0 - 400 m
torf powyżej 200 m
piasek, żwir 300 - 3000 m
grunt skalisty 2000 - 8000 m
Rezystancja uziomu zależy od: wielkości i kształtu uziomu, rezystywności właściwej gruntu, podlega zmianom
sezonowym w zależności od opadów atmosferycznych, zmiany te są tym mniejsze im uziom jest głębszy. Najlepszymi
uziomami są uziomy głębokie.
Czynnikiem utrudniającym pomiary są prądy błądzące zniekształcające wyniki pomiarów.
Rys. 14. Wykres zależności rezystywności gleby od wilgotności w %
Wyniki pomiaru należy pomnożyd przez podany w tabeli 7 współczynnik Kp = 1,1 do 3
uwzględniający aktualne nawilgocenie gruntu oraz sposób wykonania uziomu. Współczynniki podane w tablicy
umożliwiają eliminowanie sezonowych zmian rezystancji uziemieo.
Tabela 7. Wartości współczynnika korekcyjnego poprawkowego Kp
Współczynnik korekcyjny poprawkowy Kp w
Rodzaj uziomu zależności od nawilgocenia gruntu
suchy wilgotny b. wilgotny
Uziom głęboki pionowy pod powierzchnią ziemi 1,1 1,2 1,3
ponad 5 m
j.w. lecz pod powierzchnią ziemi 2,5 - 5 m 1,2 1,6 2,0
Uziom poziomy w ziemi na głębokości ok.1 m 1,4 2,2 3,0
Uziomy wykonywane są jako; pionowe - rurowe lub prętowe i poziome - otokowe lub promieniste.
Można przyjąd zasadę że:
- o ile nie wykonujemy pomiarów w okresie 2 do 3 dni po opadach,
- o ile wykonujemy pomiary od września do paz
dziernika (największe rezystancje uziomów w ciągu roku) to nie
musimy stosowad współczynników korekcyjnych.
Czynniki wpływające na jakośd uziomu
O jakości uziomu decydują:
- niska wartośd jego rezystancji,
- niezmiennośd rezystancji w czasie,
-odpornośd elementów uziomu na korozję.
Rezystancja uziemienia uziomu zależy od sposobu jego wykonania, głównie od głębokości pogrążenia. Przez
zwiększenie głębokości pogrążenia uziomu uzyskuje się zmniejszenie jego rezystancji. Głębokośd pogrążenia uziomu
wpływa również na niezmiennośd rezystancji w czasie. Rezystancja uziomu głębokiego jest stabilna, gdyż nie wpływa
na nią wysychanie ani zamarzanie gruntu.
Pojedynczy uziom pogrążony do 12 m ma rezystancję zbliżoną do rezystancji 15 uziomów pogrążonych do głębokości
3 m i połączonych równolegle bednarką.
Pomiar rezystywności gruntu
Pomiar rezystywności gruntu może byd wykonany induktorowym miernikiem typu IMU. Przy pomiarze rezystywności
gruntu zaciski miernika należy połączyd z sondami rozmieszczonymi w linii prostej z zachowaniem jednakowych
odstępów  a między sondami. Odstępy  a między sondami wynoszą zwykle kilka metrów. Zmierzona wartośd jest
wartością średnią rezystywności gruntu w obszarze półkuli o średnicy równej 3a.
Rys. 15. Układ połączeo miernika IMU do pomiaru rezystywności gruntu
Pomiary wykonujemy, jak przy pomiarze rezystancji uziemienia, a odczytaną wartośd Rx mnożymy przez 2 a. Szukana
rezystywnośd gruntu wynosi: = 2 a Rx [ m]
Pomiar prądów upływu
Pomiar prądu upływu powinien byd poprzedzony pomiarem rezystancji izolacji. Pomiar ten wykonujemy w
przypadku doboru wyłączników różnicowoprądowych lub dla wykrycia przyczyny ich nieuzasadnionego działania.
Aby zmierzyd prąd upływu w instalacji należy ją odpowiednio przygotowad. Należy wyłączyd instalację wykonując
przerwę w przewodach L i N, załączyd wszystkie odbiorniki i podad napięcie na przewód fazowy poprzez
wielozakresowy miliamperomierz od 1 do 20 mA.
Rys. 16. Układ do pomiaru prądów upływu