Zabawa w terapii pedagogicznej dziecka przedszkolnego
Opieka i wychowanie Program autorski Zabawa w terapii pedagogicznej dziecka przedszkolnego mgr Bożena Litwin nauczyciel Publicznego Przedszkola nr 23 w Rzeszowie I. WPROWADZENIE Pojęcie terapii początkowo związane z medycyną, dziś weszło na stałe do ter- minologii pedagogiki i oznacza różnego rodzaju oddziaływania np.: stymulacja rozwoju dziecka, nadawanie mu społecznie pożądanego kierunku, ożywienie potencjalnych możliwości dziecka w celu wyrównania występujących braków, korygowaniu zaburzeń. W oddziaływaniu terapeutycznym pedagoga korygowanie zaburzeń odbywa się głównie za pomocą środków pedagogicznych, a więc odpowiednio dobranych sytuacji wychowawczych, w których przez gry, zabawy, inscenizacje, improwizacje, przydział funkcji mogących pełnić terapeutyczną rolę, stwarza się dziecku korzystne warunki rozwoju. Oddziaływanie to określamy terminem terapia pedagogiczna oddziaływanie terapeutyczno-wychowawcze. Zabawa jest naturalną formą aktywności dziecka charakterystyczną dla wieku przedszkolnego. To jedna z najważniejszych sił napędowych rozwoju dziecka, odpowiadająca jego potrzebom. Zabawa to działalność wykonywana dla przyjemności, to przyjemne spędzenie czasu. Zabawa dostarcza dziecku zadowolenia, wielu przeżyć, emocji i doświadczeń. We współczesnej pedagogice, coraz więcej mówi się o roli zabawy w rozwoju dziecka, jako podstawowej formie jego aktywności. Zabawa jest jedną z metod wychowawczych dziecka, która: - jest czynnością wykonywaną dla przyjemności, - jest działaniem atrakcyjnym, wykonywanym dobrowolnie, - jest zachowaniem swobodnym pozbawionym motywacji materialnych, - jest główną formą wyrażania zainteresowań dziecka, - jest czynnikiem kształtowania osobowości, - jest środkiem rozwoju psychiki dziecka, 29 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ - jest sposobem zaspokojenia potrzeby ekspresji i twórczości, - jest formą aktywnego wypoczynku i odprężenia, - jest główną formą poznawania rzeczywistości, - jest naturalną i wrodzoną metodą uczenia się dziecka. Zabawa spełnia różne funkcje między innym: - wychowawczą, - kompensacyjną, - autorealizacyjną, - terapeutyczną, - relaksacyjną, - edukacyjną, - przygotowuje do życia. Działania poprzez zabawę mają wpływ na: 1) edukację estetyczną rozwijają oraz pogłębiają wrażliwość, wyobraznię artystyczną, pozwalają na własną twórczość, a nie odtwórczość znanych schematów, 2) edukację intelektualną ponieważ kształtują spostrzegawczość, pamięć, myślenie, rozwijają zainteresowania i umiejętności, dostarczają wiedzy o otaczającej rzeczywistości, 3) edukację moralną, gdyż kształtują postawy humanistyczne, umiejętność rozumienia drugiego człowieka, 4) edukację społeczną, dlatego, że integrują grupę, kształtują kulturę współżycia i współdziałania. Zabawy ruchowe mogą być wykorzystane jako środki rozwoju osobistych, społecznych i twórczych zdolności dziecka. 1. Rozwój osobisty to: - wzrost siły percepcji (akcent w zabawie położony jest na wyostrzenie zmysłów), - wzrost zdolności do poruszania się (nacisk kładzie się na ćwiczenie koordynacji wzrokowo-słuchowej, na świadomość własnego ciała, siłę ekspresji, reakcję lub na zaspokojenie naturalnej potrzeby ruchu), - orientacja w otoczeniu (wykorzystanie przestrzeni, uczenie się orienta- cji i związku z tą przestrzenią), - wzrost samoświadomości i swobody ruchu (poprzez ruch uczymy się siebie, rozwijamy własne możliwości, podejmujemy ryzyko, uczestniczymy w nowych sytuacjach). 2. Zdolności społeczne to; 30 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 - doświadczenie integracji grupy (w zabawie uczestnicy czują się zwią- zani ze sobą, wzmacnia się wzajemna komunikacja, otwartość na pomysły, wzajemne branie siebie pod uwagę, wypracowywanie czegoś wspólnego), - ufanie innym (swobodne czucie się w grupie, uczenie się brania od- powiedzialności za tych, którzy nam zaufali), - wyrażanie siebie w sytuacji grupowej (każdy jest postrzegany nie in- dywidualnie, ale jako zespół, ma świadomość bycia odpowiedzialnym za siebie i innych, daje to poczucie bezpieczeństwa), - praca z różnicami i ich ocenianie (zabawy ruchowe dają możliwość rozpoznawania różnic między ludzmi, wykorzystania ich i doceniania, uczą uwzględniania innych takimi, jakimi są). 3. Zdolności twórcze to: - wykorzystanie ruchu jako środka ekspresji (odkrywanie swojego ciała jako instrumentu ekspresji, poprzez ruch próbujemy powiedzieć coś innym, wyrażamy swoje uczucia i myśli, nawiązujemy kontakt z samym sobą i z innymi), - rozwój fantazji, oryginalności i zdolności improwizacji (stymulowanie do poszukiwania rozwiązań poza tradycyjnymi, gotowymi wy- obrażeniami poprzez fantazjowanie, udawanie i inne). Program Zabawa w terapii pedagogicznej dziecka przedszkolnego ma na celu wspomaganie i stymulowanie prawidłowego rozwoju dziecka poprzez odpowiednio dobrane zabawy, uwzględniając: - wiek i płeć dziecka, - jego potrzeby, - zainteresowania, - samopoczucie, - możliwości rozwojowe. Do jego napisania skłoniły mnie wieloletnie doświadczenia pedagogiczne w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym. Zaobserwowałam, że poprzez stosowanie metody zabawy zarówno w pracy dydaktycznej, jak i wychowawczej można osiągnąć lepsze rezultaty. Dziecko, jako podmiot mojego działania jest mniej skrępowane, staje się bardziej otwarte, ufne, chętnie uczestniczy w działaniach edukacyjnych, z łatwością przyswaja przekazywaną mu wiedzę i nabywa nowe umiejętności. II. CELE I ZADANIA Stwarzanie warunków do rozwoju społeczno-emocjonalnego dziecka, to jedno z ważniejszych zadań przedszkola. Kształtowanie charakteru, wrażliwości moralnej stanowi podstawę pracy wychowawczej. 31 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Nadrzędnym celem działania jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego potencjałem i możliwościami rozwojowymi, aby osiągnąć wszechstronny jego rozwój. Cele szczegółowe: - wspieranie rozwoju intelektualnego dziecka, - wspieranie rozwoju umiejętności komunikowania się dziecka, - wspieranie umiejętności wyrażania przez dziecko własnych uczuć, przeżyć, spostrzeżeń, - budzenie wrażliwości estetycznej dziecka, - budzenie w dziecku troski o bezpieczeństwo własne i innych, - wspieranie rozwoju społeczno-moralnego dziecka, - wspieranie rozwoju psychofizycznego dziecka, - wspieranie umiejętności samodzielnego działania dziecka, - wspieranie rozwoju przynależności dziecka do grupy i integracji społecznej. Zabawa dzięki temu, że sprawia dzieciom radość i przyjemność, uatrakcyjnia pracę, pomaga prowadzącemu w realizacji określonych celów wychowawczych. Dziecko uczestnicząc w zabawie: - zaspokaja swoje potrzeby, - kształci osobowość, - poznaje siebie i innych, - poznaje swoje możliwości i zainteresowania, - uczy się samoakceptacji i akceptacji innych, - uczy się wyrażać swoje uczucia, - uczy się współpracy w grupie, - wdraża się w role społeczne, - wyrabia nawyk słuchania i dostosowywania się do poleceń wydawanych przez prowadzącego zajęcia, - usprawnia małą i dużą motorykę, - rozwija wyobraznię i fantazję, - poprawia werbalizację i komunikację, - uczy się radzenia sobie z zaburzeniami, problemami psychicznymi i emo- cjonalnymi, - zdobywa nowe doświadczenia, - uczy się efektywniej i może więcej osiągnąć. III. SPOSÓB REALIZACJI 32 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Program Zabawa w terapii pedagogicznej dziecka przedszkolnego realizować będę jako dodatkową formę wspierania rozwoju dziecka podczas jego pobytu w placówce. Program otwarty jest na własną inwencję nauczyciela, daje mi możliwość do- wolnego korzystania z treści edukacyjnych i opracowywania scenariuszy w zależności od rodzaju i aktualnych potrzeb dzieci. Zajęcia będę prowadzić, poświęcając swój wolny czas, dwa razy w miesiącu w grupie dzieci 6- letnich. Czas trwania zajęć: 30 45 minut. Zajęcia odbywać się będą według scenariuszy opracowanych na podstawie treści edukacyjnych zamieszczonych w dalszej części programu. Czas trwania programu: rok szkolny 2003/2004. Kompetencje autora: Jestem nauczycielką dzieci z wadą słuchu w Przedszkolu Nr 23, Jestem absolwentką: o Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego pedagogiki specjalnej, o Medycznego Studium Zawodowego technik fizjoterapii. Ukończyłam kurs: o Pedagogika zabawy w pracy z osobami z upośledzeniem umysłowym, o Wstępny kurs języka migowego, o Mierzenie jakości pracy przedszkola, o Komputerowy. 33 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Uczestniczyłam o w warsztatach: Gry i zabawy na 4 pory roku: elementy metody Batii Strauss i kinezjologii edukacyjnej, Konstruowanie programów edukacyjnych, Problemy dziecka z wada słuchu w przedszkolu i szkole powszech- nej, Metody pracy z dzieckiem niepełnosprawnym w warunkach pla- cówki masowej uczniowie z wadą słuchu, Prawidłowa emisja głosu w mowie i śpiewie, Dotyczących realizacji metody Edukacja przez ruch w programie Zbieram Poszukuję Badam (3 warsztaty), o w międzynarodowym sympozjum naukowym Współpraca z rodzicami w zakresie integralnego wychowania dziecka niesłyszącego i seminarium pedagogicznym Edukacja przez ruch . IV. TREŚCI EDUKACYJNE TEMATYKA ZABAWY 1. GDZIE JESTEŚ? Pomoce: dwie opaski do zawiązywania oczu. Czas trwania: 15 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę i odnalezć swojego partnera. Dzieci stoją wokół kręgu narysowanego na podłodze. Dwóch grających z zasłoniętymi oczami wchodzi do środka kręgu. Jeden z nich musi znalezć drugiego. Nasłuchuje uważnie, aby dowiedzieć się, gdzie on jest. Tworzący krąg muszą być bardzo cicho. Gra jest skończona, gdy szukający jest pewien, że znalazł swojego partnera. Wtedy obaj zdejmują opaski, aby zobaczyć, czy to rzeczywiście prawda. Uczestnicy tworzący krąg wybierają do środka dwóch nowych grających. 2. STÓJ SPOKOJNIE I NIE RUSZAJ SI Pomoce: rytmiczna muzyka. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę bezpośrednio na własnych ruchach. Dzieci poruszają się po pokoju w rytm muzyki. Nie wolno im się dotykać. Kiedy muzyka ucichnie, zastygają w różnej pozycji np.: na jednej nodze. 34 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 W tej pozycji wytrzymują nie dłużej, niż trwa przeliczenie do sześciu. 3. LUSTRZANE ODBICIA Pomoce: spokojna muzyka. Czas trwania: 15 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować się na ruchach partnera i właściwie je odtworzyć. Dzieci w parach stają twarzami do siebie. Jedno z nich zaczyna powoli poruszać się, drugie naśladuje je, będąc jakby lustrzanym odbiciem. Dzieci powinny zacząć od ruchów dobrze im znanych np.: mycia się, czesania, ubierania itp. Po pewnym czasie następuje zmiana ról. 4. RÓWNE KROKI Pomoce: dwa różne instrumenty muzyczne. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę i poruszać się we właściwym rytmie w przestrzeni. Na środku sali rysujemy linię, na której stają dzieci jedno przy drugim. Kiedy pro- wadzący uderzy w bębenek, dzieci idą jeden krok do przodu. Kiedy zadzwoni dzwonek, idą krok do tyłu. Tak podajemy sygnały, aby dzieci zakończyły grę na linii środkowej np. bębenek bębenek dzwonek bębenek dzwonek dzwonek. Czy wszystkim się udało? Najpierw gramy z otwartymi oczami potem możemy zagrać z zamkniętymi. Kto teraz zakończy grę dokładnie na linii? Dzieci zwykle są zadowolone, gdy im się to uda. 5. ZWOLNIONE TEMPO Pomoce: relaksująca muzyka. Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyobrazić sobie Śpiącą Królewnę i skierować uwagę na własne ruchy. Dzieci leżą na podłodze i relaksują się z zamkniętymi oczami. Prowadzący daje sygnał, na który dziecko otwiera oczy i bardzo powoli wstaje tak, jakby Śpiąca Królewna obudziła się po stu latach i zobaczyła księcia. Czynności powtarzamy kilka razy. 6. NIE DOTYKAJ MNIE Pomoce: rytmiczna muzyka. 35 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Czas trwania: 5 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę i poruszać się według wskazówek prowadzącego. Dzieci w rytm muzyki poruszają się po sali według wskazówek prowadzącego, np.: - na czubkach palców, - z rozłożonymi ramionami, - na piętach, - z rękami na głowie, - na ugiętych kolanach, i tak dalej. Obowiązująca zasada nie wolno nikogo dotykać. Każdy musi skoncentrować uwagę na własnym ruchu. 7. GSIA MAMA Pomoce: muzyka do chodzenia. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi szybko reagować i poruszać się tak, jak Gęsia Mama. Jedno z dzieci jest Gęsią Mamą. Idzie z przodu, a pozostałe idą za nim gęsiego . Wszystkie dzieci naśladują gesty prowadzącego. Gęsia Mama ciągle zmienia ruchy (może być kilka Gęsich Mam). 8. TANIEC Z GAZET Pomoce: gazety, kawałki tekturki, muzyka. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi reagować w sposób właściwy na muzykę i polecenia prowa- dzącego. Każde dziecko otrzymuje gazetę, składa ją na pół. Zajmuje dowolne miejsce w sali i siada na gazecie. Kiedy zaczyna grać muzyka, porusza się w sposób wskazany przez prowadzącego np.: skacze po sali, pełza jak ślimak, skacze jak żabka itp. Próbując nie dotykać gazet. Gdy muzyka cichnie, siada jak najszybciej na gazecie (nie musi być to ta sama gazeta). Kiedy wszyscy usiądą, ponownie włączamy muzykę i bawimy się dalej. 9. CZTERY PUNKTY Pomoce: cztery karty w różnych kolorach, taśma klejąca. 36 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę, szybko zareagować na słowa prowa- dzącego. Dzieci siedzą w kręgu na środku sali. Na każdej ścianie prowadzący zawiesza kolorowe karty tak, aby były widoczne. Następnie opowiada historyjkę, która zawiera w treści nazwy wywieszonych czterech kolorów. Kiedy w opowieści pojawi się jakiś kolor, dzieci biegną do właściwej ściany, aby ją dotknąć. Potem wszyscy wracają do kręgu i historia opowiadana jest dalej. W opowieści należy wspomnieć również kolory, których nie ma na ścianach. 10. BZYCZCY KRG Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi bawić się z przyjemnością, umacniać poczucie wspólnoty. Dzieci stoją w dużym kręgu z rozłożonymi ramionami. Zamykają oczy i idą powoli w kierunku środka kręgu, wydając ciche bzyczenie. Zadaniem dziecka jest znalezienie i przytrzymanie dwóch dłoni. Kiedy się to uda dzieci otwierają oczy i przestają bzyczeć. Dzieci, które jeszcze nie znalazły innych dłoni, ciągle bzyczą i mają zamknięte oczy. 11. NA WYCZUCIE Czas trwania: 15 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę i w sposób podobny odtworzyć pomnik. Dzieci tworzą pary i w dwójkach siadają rozproszone po całej sali. Jedno z dzieci odwraca się plecami, podczas gdy drugie tworzy pomnik (siedząc lub stojąc). Kiedy wszystkie pomniki są gotowe, prowadzący daje sygnał, na który pozostałe dzieci odwracają się i krótko (policzenie do 5) uważnie obserwują pomnik. Następnie pomniki siadają swobodnie, a pozostałe dzieci próbują ustawić się dokładnie w takiej samej pozycji. Dzieci mówią czy i jakie były różnice między dwoma pomnikami. Potem zamieniamy role (można zamienić się w parach). 12. HEAM Pomoce: woreczek z grochem. Czas trwania: 15 minut. Cele: dziecko wie jak odczarować kolegę, potrafi współpracować w grupie. 37 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Każde dziecko porusza się po sali z woreczkiem na głowie. Prowadzący daje różne polecenia np.: idziemy na palcach, na piętach, tyłem, itp. Jeżeli woreczek upadnie na podłogę dziecko zastyga nieruchomo w miejscu. Odczarować je może inne dziecko kładąc woreczek z powrotem na jego głowie. Dziecko może wrócić do zabawy. Pomagając komuś nie wolno nam upuścić woreczka. Jeśli to się stanie, musimy zastygnąć nieruchomo w miejscu i poczekać na kogoś, kto położy nam woreczek z powrotem na głowie. W grupie młodszej pozwalamy dzieciom, które pomagają komuś, trzymać woreczek jedną ręką. 13. PRACA STOPAMI Pomoce: cicha nastrojowa muzyka. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi współpracować z partnerem podczas zabawy. Dzieci leżą parami na plecach, dotykając się stopami. Każdy próbuje wyczuć stopy partnera. Prowadzący podaje polecenia do wykonania np.: - delikatnie popchnij stopy partnera. Czy wyczuwasz palce, podeszwy i pięty? - czy możecie wykonać rowerek , nie tracąc kontaktu ze stopami partnera? - czy możecie, nie odrywając stóp, przesunąć nogi do boku, a potem je złączyć? 38 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 14. POZWÓL SOB PORUSZAĆ Pomoce: muzyka relaksacyjna. Czas trwania: 10 15 minut. Cele: dziecko potrafi obdarzyć zaufaniem swojego partnera i poddać się jego ruchom. W parach jedno dziecko kładzie się na plecach. Relaksuje się i zamyka oczy. Drugie dziecko siada blisko boku leżącego, bierze partnera za rękę i powoli nią porusza: podnosi, opuszcza, rusza łokciem, nadgarstkiem, palcami. Dziecko, które leży stara się rozluznić i pozwolić sobą poruszać. Dzieci siedzące najpierw poruszają rękoma partnerów, potem nogami. 15. AKCEPTACJA Pomoce: spokojna muzyka. Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi czuć się bezpiecznie i współpracować z partnerem. Dzieci w parach siadają w rozkroku na podłodze, jedno za drugim. Dziecko z przodu zamyka oczy, dziecko z tyłu bierze partnera za ramiona i zaczyna ukierunkowywać jego ruchy, poruszając nim bardzo delikatnie do przodu, do tyłu, na boki. Dziecko z przodu próbuje zrelaksować się i poddać ruchom. 16. MAGICZNA PIAKA Pomoce: piłka. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi w sposób twórczy pokazać siebie. Dzieci siedzą w kręgu i przekazują sobie piłkę. Prowadzący wskazuje, jaki to rodzaj piłki, a siedzący odpowiednio ją trzymają pokazując gestem i mimiką jej rodzaj. Piłka może być: duża, mała, lekka, ciężka, pachnąca, ciepła, zimna itp. 17. AAWKA BEZ KOCCA Pomoce: ławki. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie podczas zabawy. Dzieci siadają okrakiem na ławce, jedno za drugim. Dziecko siedzące na początku ławki, przesuwa się do przodu, wstaje, biegnie na koniec i znowu siada. Cały rządek przesuwa się do przodu, z tyłu powstaje puste miejsce. Następny uczestnik wstaje i 39 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ biegnie na tył, i tak dalej aż do momentu, kiedy pierwsze dziecko znowu nie znajdzie się na początku. 18. JEST NAS ZBYT DUŻO Pomoce: balony, sznurek. Czas trwania: do pęknięcia ostatniego balonu. Cele: dziecko potrafi bawić się bezpiecznie, pewnie wyrażać swoje emocje Każdemu dziecku przywiązujemy balonik do kostki u prawej nogi. Na sygnał każde dziecko, posługując się tylko stopami, stara się, aby baloniki kolegów popękały, wykluczając ich w ten sposób z zabawy. 19. ZMIENNY NASTRÓJ Pomoce: piłka Czas trwania: 10 minut Cele: dziecko potrafi skupić uwagę na ruchach prowadzącego, w sposób właściwy na nie zareagować. Dzieci stają dookoła prowadzącego. Gdy prowadzący rzuca piłkę w górę, wszyscy śmieją się głośno, gotowi w każdej chwili przerwać, stając się nagle bardzo poważni, kiedy piłka dotyka podłogi. Jeśli prowadzący złapie piłkę w powietrzu, dzieci przestają się śmiać i przyklejają sobie do twarzy uśmiech tym szerszy, im piłka jest dalej od podłogi. Jeśli prowadzący schowa piłkę za plecami, muszą przybrać złą minę. Kiedy prowadzący schowa twarz za piłką, dzieci udają śpiących. 20. MAAE ORKIESTRY Czas trwania: 10 15 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie, wyrazić werbalnie i niewerbalnie swoja orkiestrę. Dzieci dzielimy na pięcioosobowe grupy (małe orkiestry). W obrębie grupki wybieramy dyrygenta i instrument, na którym będą grać pozostali muzycy. Prowadzący wskazuje ręką na orkiestrę, która ma grać. Orkiestry kolejno występują przed publicznością grając mimiką i głosem na instrumencie, który wybrali, uważając na ruchy dyrygenta, czy muzyka ma być cicha czy głośna, wolna czy szybka. 40 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 21. PRZYJDy I UCIEKAJ Pomoce: dowolna muzyka. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi szybko reagować na dzwięki muzyki. Dzieci dobierają się w pary, łapią za ręce i siadają na podłodze. Kiedy prowadzący włączy muzykę, wtedy dzieci wstają i uciekają od siebie biegając po sali. Gdy muzyka cichnie, wtedy dzieci bardzo szybko podbiegają do siebie, podają sobie ręce i siadają na podłodze. 22. CZARODZIEJSKI KLEJ Pomoce: spokojna muzyka. Czas trwania: 10 - 15 minut. Cele: dziecko potrafi zręcznie i z radością wykonać postawione przed nim zadanie. Dzieci dobierają się parami i wyobrażają sobie, że mają czarodziejski klej, który naprawdę dobrze klei. Prowadzący mówi, aby dzieci położyły kroplę kleju, np. na kolano i przykleiły swoje kolano do kolana partnera. Gdy zacznie grać muzyka dzieci z przyklejonymi kolanami spacerują po sali. Kiedy muzyka przestaje grać, czary pryskają i kolana są znowu odklejone. Kroplę kleju mogą dzieci położyć na inną część ciała np.: na łokieć, na palec, na ucho, na nos, na biodro, na stopę itp. 23. RKA W RK Czas trwania: 5 10 minut. Cele: dziecko potrafi współpracować z kolegą w parze. Dzieci dobierają się parami i podają sobie dłonie. Prowadzący pyta dzieci, Czy chciałyby się dowiedzieć, jak daleko mogą pójść razem? Na polecenie dzieci najpierw zaczynają spokojnie spacerować trzymając się za ręce, potem mają iść nieco szybciej, coraz szybciej, w końcu biec. Dzieci w trakcie marszu i biegu powinny omijać pozostałe pary, nie dotykać nikogo. 24. SAMOCHÓD I KIEROWCA Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi zaufać partnerowi i poddać się jego ruchom. 41 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Dzieci dobierają się parami. Jedno dziecko jest samochodem, staje wyprostowane i wyciąga do przodu ramiona. Drugie jest kierowcą, staje za pierwszym i kładzie swoje ręce na barki partnera. Na sygnał samochody powoli ruszają, kierowca prowadzi swoimi rękami samochód prosto, w lewą stronę, prawą stronę. Może się on zatrzymać, ponownie ruszyć do przodu, jechać szybciej lub wolniej. Samochody się zatrzymują, dzieci zamieniają się rolami. Kierowca będzie samochodem, a samochód kierowcą. Można u dzieci starszych zastosować wersję, w której samochody mają zamknięte oczy, a kierowcy pomału, bezpiecznie nimi kierują. 25. BALON Pomoce: balony. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi być czułe, serdeczne, radosne, ale i niegrzeczne. Dzieci dobierają się parami. Biorą w parze po jednym balonie, nadmuchują go i zawiązują na końcu węzeł. Na polecenie prowadzącego umieszczają balon między swoimi brzuchami i tak próbują poruszać się w różnych kierunkach. Kiedy im się to uda zmieniają położenie balonu, dając go między np.: głowy, pupy, nogi itp. Na zakończenie zabawy wszystkie dzieci przebijają balon w tym samym czasie. 26. KANGUR Pomoce: skoczna muzyka. Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyrazić swoje emocje poprzez śmiech. Dzieci dobierają się parami, chwytają się za ręce i siadają na podłodze. Kiedy zaczyna grać muzyka, wstają i trzymając się za ręce, skaczą razem jak kangury. Gdy muzyka przestaje grać siadają na podłodze. Zabawę można utrudnić zmieniając trzymanie w parze np.: za ramiona, obejmując się w pół. 42 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 27. KROPLE DESZCZU Czas trwania: 5 10 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie, koncentrować się w coraz to nowy sposób. Dzieci stają w rzędzie, jedno za drugim i kładą swoje dłonie na barkach stojącej przed nim osoby. Trzymając się za barki, tworzą koło i siadają na podłodze. Zaczynają wyobrażać sobie padający deszcz. Podnoszą dłonie do góry i leciutko uderzają paluszkami o plecy partnera. Najpierw spadają pojedyncze krople bardzo powoli, potem zaczyna coraz bardziej padać, spada coraz więcej kropli. Zaczyna grzmieć dzieci uderzają, kilka razy, wewnętrzną stroną płaskiej dłoni o barki sąsiada. Deszcz powoli ustaje, spadają pojedyncze krople. Przestaje padać, ręce spoczywają na barkach kolegi. 28. TANIEC NIEDyWIEDZIA Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi dopasować swoje ruchy do ruchów kolegi. Dzieci dobierają się parami tak, aby w parze jedno dziecko było wyższe, a drugie niższe. Dzieci stają do siebie plecami i z wyciągniętymi w bok rękami, na znak prowadzącego, zaczynają tańczyć jak niedzwiedzie. W tańcu ich plecy, głowy wzajemnie się pocierają w różne strony. 29. ADUJCE AABDZIE Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi wczuć się w zadaną rolę, umie zmieniać intensywność dotyku dłoni. Dzieci dobierają się parami. Na sali znajdują sobie wolne miejsce, na którym jedno z nich położy się na brzuchu, ręce pod głową, a drugie siądzie lub klęknie przy boku partnera. A teraz dzieci wyobrażają sobie, że plecy, pupa i nogi leżącego partnera są dużym, spokojnym jeziorem. Dłonie dzieci, które siedzą są łabędziami, które chcą wylądować na powierzchni tego jeziora. Aabędzie lądują na górze na barkach i ślizgają się potem w dół ku nogom, a czasem lądują na nodze lub na pupie. Za każdym razem najpierw opuszki palców dotykają pleców, potem całe dłonie. Siła, z jaką łabędz ląduje, zależy od tego, czy jest on stary i ciężki, czy młody i lekki. Po pewnym czasie prowadzący przerywa zabawę i dzieci zamieniają się miejscami. 30. KOT Czas trwania: 5 10 minut. 43 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Cele: dziecko potrafi wyciszyć się, skoncentrować uwagę. Dzieci rozbiegają się po sali i znajdują sobie wygodne miejsce, na którym przysiądą jak kotek. Będą siedziały bardzo cichutko i głęboko oddychały. Prowadzący będzie pieskiem, który do czasu do czasu przejdzie koło kotka i zawarczy lub zaszczeka. Kotek ofuknie pieska Chchchch... i zamiauczy. Każde dziecko, na paluszkach lub w pamięci będzie liczyć, ile razy przeszedł koło niego piesek. Na koniec zabawy wyszepta prowadzącemu na ucho, ile piesków przeszło koło niego. 31. PRZEOBRAŻENIE Czas trwania: zależy od ilości uczestników, średnio 20 minut. Cele: dziecko potrafi podejmować własne decyzje, prowadzić siebie samego przez proces przeobrażeń. Dzieci siedzą w kręgu. Prowadzący mówi, że dzisiaj każde z nich będzie mogło przeobrazić się w myślach w jakieś zwierzątko. Dziecko samo ma zadecydować, w co chciałoby się zmienić, nie mówiąc nic nikomu. Dzieci siedzą spokojnie z zamkniętymi oczami i oddychają głęboko. Zaczynają wyobrażać sobie, że powoli przeobrażają się w zwierzątko. Najpierw zmieniają się nogi, potem brzuch, klatka piersiowa, plecy, ręce, na koniec głowa Czy jest już wszystko zmienione i wyglądacie tak, jak to sobie każde z was wyobraziło? Znakomicie. Teraz powoli otwieramy oczy i każde dziecko będzie mogło nam pokazać, w co się przemieniło. Nie wolno nic mówić, my musimy zgadnąć, czym jest. 32. PAATKI ŚNIEGU Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę podczas zabawy. Dzieci chodzą powoli wkoło pomieszczenia i wyobrażają sobie, że raz do roku spada na ziemię czarodziejski śnieg, o dużych płatkach połyskujących niebieskim kolorem. Kiedy zauważą taki czarodziejski płatek wirujący obok nosa mają go wciągnąć bardzo głęboko do płuc. Jeżeli ktoś znajdzie trzy takie płatki śniegu i wszystkie wychwyci swoim oddechem, wtedy ma się zatrzymać i pomyśleć jakieś życzenie 33. WSPÓLNE ODDYCHANIE Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyrazić radość ze wspólnej zabawy, integrować się z grupą. Dzieci robią duże koło i chwytają się za ręce. Na sygnał prowadzącego, dzieci unoszą wspólnie ręce do góry, robiąc wdech nosem, potem powoli opuszczają je w dół, robiąc wydech ustami. 44 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Dla utrudnienia, można przy wydechu zrobić skłon do przodu. 34. TACCZCE PIÓRKO Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyciszyć się, skoncentrować uwagę. Dzieci stają swobodnie rozproszone po całej sali. Zamykają oczy i wyobrażają sobie, że widzą kolorowe piórko, które przed nimi wiruje. Otwierają oczy. Kiedy wdychają powietrze przez nos i wydychają je zaokrąglonymi ustami, sprawiają, że piórko tańczy na wysokości ich głowy. Dzieci wędrują powoli, małymi kroczkami po sal, a piórko cały czas jest przed ich buziami. 35. ZDMUCHIWANIE ŚWIECZEK Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi odprężyć się, zrelaksować. Dzieci siadają wyprostowane na podłodze i wyobrażają sobie, że przed nimi pali się sześć małych świeczek spokojnym, żółtym płomieniem. Za chwilę dzieci będą mogły zamknąć oczy i zdmuchiwać jedną świeczkę po drugiej. Nabieramy powietrze do płuc nosem, a wypuszczamy je, dmuchając na świeczki zaokrąglonymi ustami. Po cichu liczymy ile jeszcze świeczek nam zostało do zdmuchnięcia. 36. TYGRYSI ODDECH Czas trwania: 5 10 minut. Cele: dziecko potrafi odprężyć się, nabyć poczucie przyjemnej siły. Dzieci stają wyprostowane. Prowadzący pokazuje jak oddycha tygrys. Teraz każde dziecko będzie mogło pokazać swoją tygrysią paszczę. Należy nabrać głęboko do płuc powietrza i przytrzymać je tam chwilę. Potem lekko docisnąć do siebie swoje piękne tygrysie zęby i odsunąć od nich wargi. Teraz wydychamy powietrze miedzy zębami, prychając jak tygrys. 37. WŻOWY ODDECH Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi odprężyć się, czuć spokojnie. Dzieci siadają wygodnie na podłodze i wyobrażają sobie, że są złocistymi wężami. Na znak prowadzącego nabierają głęboko do płuc powietrze i wstrzymują je na chwilę. Uchylają lekko usta i wydychają powietrze bardzo, ale to bardzo powoli z lekko syczącym odgłosem sssss.... Oddychanie powtarzamy kilka razy. 38. RÓG MGAOWY 45 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi współpracować z partnerem, odprężyć i ożywić się. Dzieci dobierają się w pary i stają do siebie plecami. Chwytają się za ręce. Teraz wyobrażają sobie, że są statkami, które płyną przez gęstą mgłę. Każdy statek, żeby nie zderzyć się z innym statkiem, będzie wydawał z siebie piękne, głębokie dzwięki. Na znak, jakim jest uściśnięcie lekkie dłoni, dzieci nabierają głęboko powietrza do płuc, a potem powoli wypuszczają całe powietrze przez otwarte usta, wydając przy tym głęboki ton, taki jak róg mgłowy jakiegoś statku. Plecy dzieci w trakcie wydawania dzwięku mają dokładnie stykać się i wzmacniać w ten sposób dzwięk np.: Hummmmmmm... Można poczuć, jak wibrują plecy partnera. Teraz dzieci wyobrazić sobie mogą, że są małymi statkami, a ich róg mgłowy wydaje wyższe dzwięki. Zabawę można uatrakcyjnić poprzez bardzo wolne poruszanie się statków. 39. ODDYCHANIE I PRZECIGANIE SI Czas trwania: 2 5 minut. Cele: dziecko potrafi orzezwić i odprężyć się. Dzieci stają wyprostowane w dowolnym miejscu na sali, tak, aby mogły swobodnie wymachiwać rękoma. Na znak prowadzącego dzieci nabierają głęboko do płuc powietrza, unosząc w tym czasie ręce wysoko do góry, aż będą znajdowały się nad głową. Wypuszczając powietrze, dzieci zakreślają rękoma duże koła, opuszczając je na boki, aż dosięgną nóg. W trakcie oddychania, dzieci mogą wyobrażać sobie, że są np. kwiatkami, które rozwijają się z malutkich pąków. 40. ODDYCHANIE I GRANIE Pomoce: dowolny instrument muzyczny. Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyciszyć się, skoncentrować uwagę na demonstrowanych dzwiękach. Dzieci siadają wygodnie na podłodze, krzyżując przed sobą nogi. Prowadzący demonstruje dzwięk (...), na który dzieci będą wdychać głęboko powietrze do płuc dzwięk (...), na który będą je wydychać. 46 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Zabawa polegać będzie na tym, aby każdy mógł wypróbować, czy potrafi dopasować się do tych dzwięków. Kiedy prowadzący gra wolniej dzieci oddychają głęboko, powoli. Tempo gry może być szybsze, aż do bardzo szybkiego, przy czym zawsze kończymy wolnym rytmem. 41. MALOWANIE ODDECHEM Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi świadomie wykorzystać swój oddech i połączyć go ze swoją wyobraznią. Dzieci stają w rozkroku, wysuwając jedną stopę nieco do przodu, a drugą trochę do tyłu. Zamykają oczy i wyobrażają sobie, że stają się sztalugami z dużym, bardzo dużym arkuszem papieru, na którym można malować piękne rzeczy. Wyobrażają sobie również, że przy wydychaniu powietrza z płuc, z ich ust wypływają najróżniejsze kolory. Mogą również, tak uformować wargi, aby strumień tego kolorowego powietrza był szerszy albo węższy. Dzięki niemu dzieci mogą malować na papierze rozłożonym na sztalugach linie, plamy, wszystko, co tylko zapragną. Mogą również poruszać delikatnie głową do góry, w dół, w prawą stronę i w lewą stronę. Dzieci oddychają bardzo powoli, głęboko i równomiernie, wykorzystując całe powietrze z płuc, aby malować na papierze. Kiedy obraz będzie skończony, dzieci otwierają oczy. 42. ODDECH JAK BALON Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyciszyć się, poczuć się lekkim. Dzieci siadają wygodnie na podłodze, kładą rękę na pępku i zamykają oczy. Wyobrażają sobie, że w ich brzuszkach są małe balony, które powiększają się tylko wtedy, kiedy dzieci nauczą się siedzieć w spokoju i wdychać do nich powietrze. Na sygnał prowadzącego, dzieci wdychają powietrze do brzuszka i czują, rosnący w środku balonik. Kiedy wypuszczą powietrze z balonika wydając dzwięk ssss..., brzuszek znów jest mały. 43. W LESIE Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi odprężyć się, zebrać nową energię do kolejnych działań. 47 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Dzieci stoją rozproszone po całej sali i wyobrażają sobie, że są w pięknym lesie, w którym znajduje się wszystko, co lubią. Mogą po nim biegać i wszędzie zaglądać. Mogą stać się np. drzewem, którego gałęzie uginają się w podmuchach wiatru, trawą która kołysze się we wszystkie strony. Mogą być liśćmi, które szeleszczą, lub zwierzętami, które biegają po lesie. Teraz dzieci wyobrażają sobie, że idą za małym, ślicznym zwierzątkiem, które biegnie przed nimi. Muszą iść bardzo powoli i ostrożnie, żeby nie spłoszyć zwierzątka. Dzieci siadają obok zwierzątka na ziemi i mówią do niego bardzo, bardzo powoli. Mogą je ostrożnie dotknąć. Prowadzący podchodzi do każdego zwierzątka i je głaszcze, dzieci szeptają mu do ucha, jakie zwierzątko znalazło. 44. DZIWNE ZABAWKI Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi fantazjować, odnalezć spokój i odprężenie. Dzieci stoją rozproszone po całej sali i wyobrażają sobie, że są bardzo szczególnymi zabawkami. Zabawkami, które poruszają się tylko wtedy, gdy są nakręcone specjalnym kluczykiem. Mogą być to chodzące lale, misie, jeżdżące samochody. Każde dziecko zastanowi się, jaką zabawką chciałoby być. Prowadzący podchodzi do każdego dziecka i nakręca je kluczykiem. Dziecko porusza się tak, jak wymyślona przez niego zabawka z normalna prędkością. A potem staje się coraz wolniejsze, wolniejsze...aż wreszcie staje w bezruchu. Prowadzący znów podchodzi do dziecka, pyta, w jaką zabawkę się przeobraziło i je nakręca. 45. ZEGAR Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi wyregulować swój wewnętrzny rytm, nadać głosowi przyjemną barwę. Dzieci wyobrażają sobie, że zmieniają się w stare zegary. Mogą stać na szeroko rozstawionych nogach i kołysać się w przód i w tył. Tik-tak, tik-tak, tik-tak, tik-tak, tik-tak, zegar bije cały dzień. Tik-tak, tik-tak, tik-tak, tik-tak, pilny w czasie pracy, pilny przy zabawie...(prowadzący wypowiada wszystkie te zdania coraz wolniej). Tik-tak, tik-tak, tik-tak, tik-tak, pora na odpoczynek. Zegary zatrzymują się i wypoczywają do ponownego ich uruchomienia. 48 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 46. RAKIETA Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować uwagę, bezpiecznie poruszać się. Dzieci wyobrażają sobie, że są kosmiczną rakietą, która poleciała na księżyc. Stają prosto jak rakieta, ręce składają nad głową, aby rakieta miała szpiczasty czubek. Teraz przygotowują się do powrotu na ziemię. Za chwilę prowadzący zacznie odliczać czas do startu rakiety. Przy każdej wypo- wiedzianej liczbie, dzieci będą głęboko wdychać i wydychać powietrze. A kiedy prowadzący wypowie zero silniki rakiet odpalą i wystrzelą jak błyskawice w kierunku ziemi. Rakiety muszą bardzo uważać, aby się nie zderzyć z innymi rakietami. Gdy dotrą na miejsce, będą mogły odpocząć po podróży. 10-9-8-7-6-5-4-3-2-1-0-SRART!... 47. CZARODZIEJSKIE PIÓRKO Pomoce: długie piórko. Czas trwania: 10-15 minut. Cele: dziecko potrafi wyciszyć się, skoncentrować uwagę na doznaniach dotykowych. Prowadzący trzyma w dłoni zaczarowane piórko, którym będzie dotykał dzieci w różnych miejscach. Dziecko, przy którym zatrzyma się prowadzący, zamyka oczy i czeka na dotyk czarodziejskiego piórka. Kiedy to nastąpi, dziecko podnosi bardzo powoli rękę i jednym palcem dotyka ta samo miejsce, bardzo leciutko, jak piórko. A potem może znowu otworzyć oczy. Prowadzący tłumaczy dzieciom, że podczas dotknięcia mogą one odczuwać różne rzeczy, ciepło albo zimno, łaskotanie, może być to przyjemne lub nie. Dla każdego dziecka prowadzący wybiera inne miejsce, które uważa, za najbardziej odpowiednie, aby każdy miał inne doświadczenie. Potem pyta dzieci o odczucia. Nie wolno pominąć przy zabawie żadnego dziecka, ponieważ każde jest ciekawe tego, jak prowadzący będzie postępował, w jakiej kolejności będzie czarował. 48. OLBRZYM I KRASNAL Czas trwania: 5 minut. Cele: dziecko potrafi identyfikować się z bajecznymi postaciami, naśladować ich ruchy. Dzieci ustawiają się tak, aby każde miało wystarczająco dużo miejsca. Zamykają oczy, jeśli chcą i myślą o olbrzymach, które znają np. King Kong lub, które wymyślą sobie. 49 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Dzieci otwierają oczy i stają się prawdziwymi olbrzymami. Są coraz wyższe i wyższe, a teraz chodzą wkoło jak te olbrzymy, powoli i tak ostrożnie, aby pozostałe olbrzymy miały również wystarczająco dużo miejsca. Na znak prowadzącego, zatrzymują się i rozluzniają ręce, nogi potrząsając nimi. Dzieci zamykają ponownie oczy i wyobrażają sobie, że teraz są krasnalami takimi jak np. Siedmiu krasnoludków czy Smerfy. Dzieci otwierają oczy i staja się teraz małymi, bardzo małymi, zwinnymi krasnalami. Chodzą wkoło jak krasnale i maja o wiele więcej przestrzeni do spacerowania. Na znak prowadzącego, zatrzymują się i rozluzniają ręce, nogi. 49. SZKOAA KLOWNÓW Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować się, odczuć przynależność i więz z innymi dziećmi. Dzieci wyobrażają sobie, że chodzą do szkoły klownów, w której uczą się na przykład, co robić, by szczególnie wolno poruszać się bo to rozśmiesza inne osoby. Dzisiaj w szkole jest właśnie taka lekcja chodzenia. Prowadzący objaśnia, jak dzieci mają poruszać się. Najpierw zaczynają chodzić bardzo, bardzo wolno na około pomieszczenia, tak jakby były w nieznanym mieście i wszystko je interesowało. Potem mogą chodzić za jakimś innym dzieckiem i spróbować naśladować jego kroki tak, aby ono tego nie zauważyło. Teraz chodzą dzieci dalej wkoło, ale inaczej niż do tej pory są pochylone do przodu, do tyłu, na prawo albo na lewo. Mogą też iść za którymś dzieckiem i naśladować jego ruchy tak, aby ono tego nie zauważyło. Potem idą znowu wyprostowane bardzo, bardzo powoli. Na koniec dzieci mogą spróbować chodzić w jednakowy sposób. Musza zrobić to bardzo powoli, nie śpieszyć się, by stopniowo wszystkie dzieci chodziły tak samo, a na koniec nikt nie będzie wiedział, kto kogo naśladuje. 50. PODUSZKA POD GAOW Pomoce: muzyka relaksacyjna. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi poprzez śmiech rozładować napięcie, odprężyć się i poczuć bliskość innych dzieci. Dzieci kładą się w dużym kole na podłodze tak, aby każde dziecko leżało na plecach i ułożyło miękko swoją głowę na brzuchu innego dziecka. 50 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Teraz wszystkie dzieci zamykają oczy, głęboko oddychają i odpoczywają słuchając muzyki. 51. KOTEK Czas trwania: 5 10 minut. Cele: dziecko potrafi odprężyć się, wypocząć. Dzieci wyobrażają sobie, że są małymi kotkami, które cały dzień bawiły się, a teraz są bardzo zmęczone i odchodzą poszukać sobie miejsca na odpoczynek. Prowadzący pokazuje dzieciom, jak porusza się zmęczony kotek. Wszystkie dzieci zaczynają miauczeć miau, miau, miau i szukają sobie miejsca, w którym będą mogły spokojnie przespać się. Kotki zwijają się w kuli, a prowadzący podchodzi do każdego kotka i głaszcze jego futerko. Zadowolone kotki cichutko sobie mruczą. 52. ŚLIMAK OLBRZYM Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi osiągnąć wewnętrzny spokój i zregenerować siły. Dzieci wyobrażają sobie, ze są dużymi, bardzo dużymi ślimakami, które poruszają się bardzo, bardzo wolno. Potrzebują dużo czasu, aby przejść z jednego miejsca na drugie. Prowadzący demonstruje dzieciom pozycję ślimaka i jak się porusza (ciało na wy- sokości bioder pochylone do przodu, równolegle do podłogi, kolana ugięte, ramiona opuszczone luzno w dół). Teraz dzieci wyobrażają sobie, że po przeciwnej stronie pomieszczenia znajduje się piękny, płaski kamień, na który chcą się wspiąć, by tam odpocząć i przespać się. Zaczynają iść powoli, bardzo powoli w kierunku kamienia, z rękoma prawie doty- kającymi podłogi. Kiedy do niego dotrą, będą mogły zwinąć się w kulkę i odpocząć. 53. STAW Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować się, wyciszyć, wykonywać odpowiednie ruchy. Dzieci siadają w parach na podłodze, tak, aby jedno dziecko mogło malować na plecach drugiego. 51 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Teraz wyobrażają sobie, że stoją nad brzegiem przepięknego stawu i wrzucają do tego stawu mały kamyk, a od miejsca, w którym on spadł rozchodzą się fale w kształcie okręgów. Dzieci rysują w tym celu maleńki punkcik bardzo delikatnie na plecach drugiego dziecka, a potem koła, które są coraz większe. Nagle dzieci zauważają wyskakującą i wskakującą do wody rybkę. Rysują na plecach partnera najpierw linię prostą do góry potem w dół. Teraz dzieci zamieniają się miejscami i rysują na plecach kolegi tą samą scenkę. 52 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 54. BAWICE SI ZWIERZTA Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować się, wykonać odpowiednie ruchy. Dzieci siadają parami na podłodze, tak, aby jedno z dzieci miało przed sobą plecy drugiego dziecka. Teraz wyobrażają sobie, że znajdują się przed dużym wzniesieniem, po którym w górę i w dół biegają różne zwierzęta np.: mała myszka, ślimak, zajączek, dwa ciężkie żółwie, wąż, itp. Prowadzący na plecach dziecka pokazuje, jak zwierzęta poruszają się po wzniesieniu. Dzieci naśladują jego ruchy. Potem dzieci zamieniają się miejscami. 55. DOTYKOWY TELEFON Pomoce: kartka papieru, mazak. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie, aktywizować dotykową i wizualną świadomość. Dzieci siadają w długim szeregu, tak, aby każde dziecko widziało plecy sąsiada. Wyobrażają sobie, że są telefonem z obrazkiem. Prowadzący będzie telefonował w ten sposób, że narysuje na kartce znaczek, który chce przekazać, potem odwróci kartkę i narysuje ten sam znaczek na plecach ostatniego dziecka. A to dziecko narysuje dokładnie to samo na plecach siedzącego przed nim partnera i tak po kolei, aż otrzyma go dziecko siedzące na początku i narysuje na nowej kartce papieru. W ten sposób dzieci przekonają się, czy to ten sam znaczek, który narysował pro- wadzący na początku zabawy. Jeżeli tak, to ich telefon dobrze pracuje. Na początku zabawy, prowadzący sam rysuje proste znaczki, potem mogą je rysować dzieci. Należy również zmieniać dzieci siedzące na końcach, tak, aby wszystkie miały możliwość nadawania lub odbierania wiadomości. 56. PODRÓŻ JESIENNEGO LIŚCIA Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi poddać się fantazji, doświadczyć nowych doznań i przygód. Dzieci stają rozproszone po całej sali i wyobrażają sobie, że są żółtymi jesiennymi liśćmi wiszącymi na drzewie. 53 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Prowadzący w trakcie zabawy, będzie objaśniał dzieciom, co dzieje się, kiedy liść spada z drzewa. Najpierw dzieci będą kołysały się na boki stojąc w rozkroku z rękoma wyciągniętymi do boku, tak jak liście, które wiszą na drzewie. Potem powieje lekki wiaterek i liście zaczną bardzo powoli opadać na ziemię. Spadną na miękką trawkę, na której będą mogły trochę odpocząć na słońcu. Nagle zerwał się mocny wiatr, który porwał liść z ziemi i zaniósł go rzeki. Liść płynie w wodzie na fali bardzo leniwie, unosząc się do góry, to na dół. Teraz wpada razem z innymi liśćmi w wir wodny i zaczyna kręcić się jak na karuzeli. Wir staje się coraz słabszy, aż w końcu zanika, a liść płynie dalej do brzegu, na którym może w końcu odpocząć. 57. RUCH WE DWOJE Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi w prosty sposób nawiązać kontakt z innymi, integrować się z grupą. Dzieci dobierają się parami i chwytają się za ręce. Na znak prowadzącego dzieci chodzą razem po sali i zawsze, kiedy spotkają inną parę, pozdrawiają ją robiąc głęboki, uroczysty ukłon. Po jakimś czasie (1 min.) zatrzymują się i żegnają z partnerem, przechodząc do innego kolegi. Teraz stają do siebie plecami, wyciągają ręce do tyłu i chwytają ręce partnera. A teraz próbują ostrożnie iść przez salę, uważając na inne pary i na to, aby nie puścić rąk partnera. Na znak prowadzącego dzieci zatrzymują się, żegnają z partnerem i szukają nowego kolegi. Stają w parze obok siebie, łapią się za ręce, kucają i razem skaczą przez salę jak żabki. W trakcie zabawy uważają, aby nikt się nie przewrócił i nie puścił swoich rąk. Dzieci przerywają zabawę, na sygnał prowadzącego, żegnają się z partnerem i wybierają sobie innego. Jedno dziecko zamyka oczy, a drugie bierze je za rękę i bardzo ostrożnie, uważając, aby partner o nic się nie uderzył, prowadzi je po sali. Po krótkim czasie dzieci zatrzymują się i zamieniają rolami. Na znak prowadzącego, dzieci zatrzymują się, żegnają z partnerem i wybierają sobie nowego. Aapią się za ręce i razem bardzo ostrożnie, aby nie zderzyć się z inną parą biegają po sali. 54 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Na koniec zatrzymują się, siadają w kole i odpoczywają. 58. SZUKANIE FASOLKI Pomoce: biała fasola, medale (papier samoprzylepny z narysowaną, uśmiechniętą buzią). Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi obserwować otoczenie, szukać czegoś systematycznie lub bardziej intuicyjnie. Dzieci siadają w kole, a prowadzący wyjaśnia im, na czym polegać będzie zabawa. Za chwilę wyjdą na korytarz na pewien czas, a on ukryje ziarenka fasoli w różnych miejscach na sali. Kiedy dzieci powrócą, zadaniem ich będzie znalezienie jak największej ilości ukrytych fasolek. To dziecko, które zbierze ich najwięcej, dostanie medal. Na zakończenie zabawy, dzieci sprawdzą, które z nich ma najwięcej medali. 59. CO TO JEST Czas trwania: 15 minut. Cele: dziecko potrafi świadomie i ukierunkowanie słuchać, różnicować dzwięki. Dzieci siadają w kole i zamykają oczy. Prowadzący wybiera sobie jakiś przedmiot, w który uderza palcami trzy razy i odkłada go na miejsce. Na sygnał wszystkie dzieci otwierają oczy i próbują odgadnąć, jaki to przedmiot. Kto zgadnie jako pierwszy, wybiera następny przedmiot. Jeżeli nikt nie zgadnie, dziecko zdradza swoją tajemnicę i jeszcze raz będzie mogło uderzać w wybrany przedmiot. 60. WIDZ COŚ WIDZ Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi rozpoznawać kolory, określać je. Dzieci siadają wygodnie na całej sali. Zabawę rozpoczyna jedno dziecko, które wyszukuje sobie interesujący je kolor, rozgląda się po sali, aby znalezć jakiś przedmiot o tej barwie, po czym mówi: Widzę coś, widzę, że jest np. czerwone . Wszystkie dzieci zaczynają zgadywać, jaki czerwony przedmiot znajdujący się w sali miało na myśli to dziecko. Wyliczają więc po kolei wszystkie czerwone przedmioty, które widzą w swoim otoczeniu. Gdy któreś wreszcie odgadnie, może pomyśleć sobie jakiś kolor i dobrać do niego odpowiednią rzecz w sali o takiej samej barwie. 55 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ 61. SZCZŚCIE DNIA POWSZEDNIEGO Czas trwania: 15 20 minut. Cele: dziecko potrafi odkryć fakt, że szczęśliwe chwile może przeżyć także na co dzień i że szczęście nie jest tylko właściwością wielkich i wyjątkowych wydarzeń. Dzieci siadają wygodnie w kole. Prowadzący prosi, aby zamknęły oczy i zastanowiły się nad najszczęśliwszymi dla nich momentami w całkiem przeciętnym dniu. Chodzi o takie małe, zwykłe sprawy, które sprawiają, że są radosne, szczęśliwe. Dzieci nie otwierają oczu tak długo, aż będą już wiedziały, co jest dla nich taka szczęśliwą chwilą. Teraz, kto będzie chciał, a może wszyscy, opowiedzą po kolei pozostałym dzieciom, o czym pomyśleli... 62. CO POTRAFI I CO MAM Czas trwania: 25 30 minut. Cele: dziecko potrafi uświadomić sobie swoje zalety i mocne strony. Dzieci siadają wygodnie w kole razem z prowadzącym, który rozpoczyna zabawę. Pierwszym pytaniem, na które będą odpowiadały po kolei dzieci i prowadzący będzie Co mam? Ja mam np.: piękne włosy, ładny uśmiech (chodzi o coś szczególnego, co związane jest z danym dzieckiem). Gdy na pierwsze pytanie odpowiedzą już wszystkie dzieci, prowadzący zadaje drugie Co potrafię? i sam na nie odpowiada, a po nim po kolei wszystkie dzieci. Ja potrafię np.: dobrze liczyć, ładnie śpiewać, itp. 63. TRZY ŻYCZENIA Pomoce: dla każdego dziecka 3 kartki A5 i kredki. Czas trwania: 30 minut. Cele: dziecko potrafi wypowiadać swoje postawy życzeniowe w stosunku do innych i reagować na życzenia innych. Dzieci siadają przy stolikach tak, aby wzajemnie sobie nie przeszkadzać. Każde z nich dostaje 3 kartki, na których będzie mogło narysować swoje trzy życzenia. Mogą być to życzenia osobiste lub skierowane do innych dzieci np. chciałabym, żeby dzieci lub jedno dziecko mi nie dokuczało, żeby dzieci bawiły się ze mną, itp. Jeżeli dziecko nie zrozumie polecenia należy podejść do niego i jeszcze raz wytłu- maczyć skupiając się na jego osobie. Gdy dzieci skończą rysować, każde po kolei będzie mogło głośno pokazać i wypowiedzieć swoje trzy życzenia. 56 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Jeżeli jest to możliwe, życzenia powinny zostać od razu spełnione. 64. WIZYTÓWKA Pomoce: małe kartki papieru dla każdego dziecka i kredki. Czas trwania: 20 minut. Cele: dziecko potrafi zdefiniować pewien ważny aspekt swojej tożsamości w sposób intuicyjny przy uwzględnieniu wyobrazni. Dzieci siadają przy stolikach tak, aby wzajemnie sobie nie przeszkadzać. Każde z nich dostaje kartkę, na której będzie mogło narysować swoją wizytówkę. Ma to być coś wyjątkowego, co dotyczy danego dziecka np. uśmiechnięta buzia, warkoczyki, kolorowa sukienka, kokarda, okulary, itp. Kiedy dzieci skończą rysować swoje wizytówki, każde po kolei zaprezentuje się np. To ja Ania, moja buzia zawsze jest uśmiechnięta. 65. DALSZY CIG HISTORYJKI Czas trwania: 10 20 minut. Cele: dziecko potrafi komunikować się, poprzez uważne słuchanie, rozumienie i kreatywne nawiązanie do słów partnera. Dzieci siadają wygodnie w kole. Prowadzący prosi, aby każde dziecko po kolei dopowiedziało jedno zdanie do zaczętej przez niego historyjki. Ważne w zabawie jest, żeby dzieci uważnie słuchały, co mówią inne dzieci i nie straciły wątku. Jeżeli dziecku nic nie przychodzi do głowy, mówi: Rybka nie ma głosu i tym samym daje znak sąsiadowi do kontynuowania opowiadania. 57 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ 66. INFORMACJA BEZ SAÓW Czas trwania: 30 minut. Cele: dziecko potrafi niewerbalnie wyrazić swoje uczucia i reakcje na innych członków grupy. Dzieci siadają wygodnie w kole. Prowadzący zaprasza do środka koła na ochotnika dziecko, które chciałoby poznać nastawienie swoich kolegów do siebie. Pozostałe dzieci mogą do niego podchodzić i powiedzieć mu coś bez słów. Mogą mu podać rękę, dotykać, obejmować, klepać po ramieniu, naśladować, łaskotać, itp., ale nie wolno nic mówić i robić mu krzywdy. Gdy przejdzie już dostatecznie dużo dzieci, stojący w środku może powiedzieć: Wystarczy . Wtedy wolno mu zareagować na wszystko, co mu przekazano bez słów, również tylko za pomocą gestów. Może podejść do każdego dziecka i bez słów powiedzieć mu, co o nim myśli, wyrazić swoją złość, radość itp. Zabawa zaczyna się od początku, gdy zgłosi się na ochotnika kolejne dziecko i stanie w kole. 67. NIEDZIELNI MALARZE Pomoce: dla każdego dziecka arkusz papieru z bloku rysunkowego i kredki. Czas trwania: 20 minut. Cele: dziecko potrafi narysować całego człowieka. Dzieci dobierają się parami i siadają naprzeciw siebie. Na znak prowadzącego, będą rysować siebie nawzajem i tak powstanie portret całego dziecka od stóp do głów. Dzieci mogą przyjmować dowolne pozycje, ważne jest tylko, żeby cała postać była namalowana. Prowadzący pomaga podpisać portrety. W górze imię i nazwisko sportretowanego dziecka, a na dole imię i nazwisko malarza. Potem dzieci wieszają portrety na ścianie, aby każdy mógł je zobaczyć. 68. I W PRAWO I W LEWO Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi uważnie słuchać, odróżnić swoją prawą i lewą stronę. Dzieci kładą się wygodnie na podłodze tak, aby miały dużo miejsca. Prowadzący objaśnia, co będą robiły. - Najpierw zamknijcie oczy i wyciągnijcie się... Rozłóżcie lekko nogi i wyciągnijcie ramiona, uważając, aby nikogo nie dotykać. Oczy cały czas są zamknięte. 58 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 - Teraz podnieście prawą rękę i pomachajcie nią. Połóżcie prawą rękę na podłodze i podnieście lewą, pomachajcie nią. A teraz podnieście obie ręce i pomachajcie do siebie. Opuście ręce. - Podnieście prawą nogę i potrząśnijcie stopą. Połóżcie prawą nogę na podłodze, podnieście lewą nogę i potrząśnijcie stopą. Połóżcie lewą nogę na podłodze. A teraz podnieście obie nogi i potrząśnijcie stopami. Opuście nogi. - Dotknijcie prawą ręką lewego ucha. Połóżcie prawą rękę z boku. Dotknijcie lewą ręką prawego ucha. Połóżcie lewą rękę z boku. - Teraz mrugajcie trochę prawym okiem. Zamknijcie to oko i mrugajcie lewym okiem. Zamknijcie oczy. - A teraz dotknijcie prawą ręką palców lewej stopy. Połóżcie prawą rękę na swoje miejsce i postawcie lewą stopę na prawym kolanie. Połóżcie lewą nogę z boku. - Teraz dotknijcie lewą ręką palców prawej stopy. Połóżcie lewą rękę na swoje miejsce i postawcie prawą stopę na lewym kolanie. Połóżcie prawą nogę z boku. - Teraz powoli otwórzcie oczy i usiądzcie prosto. 69. RÓWNOWAGA Czas trwania: 15 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w parze, znieść to, że ktoś inny jest tak samo silny jak ono. Dzieci dobierają się parami i stają naprzeciwko siebie. Na znak prowadzącego kucają i chwytają się za ręce, ustawiając czubki palców u nóg naprzeciwko siebie. Odchylają się do tyłu, aż ich ramiona będą wyprostowane. Zaczynają się bujać do przodu i do tyłu, nie przewracając partnera. Teraz wstają. Trzymają się za ręce, ustawiają stopy tuż przed stopami partnera i odchylają się do tyłu, utrzymując równocześnie równowagę. Bardzo wolno zaczynają bujać się do przodu i do tyłu. Na znak prowadzącego dzieci przerywają zabawę, żegnają partnera poprzez uścisk dłoni i szukają nowego do dalszej zabawy. 59 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ 70. PODARUNKI Pomoce: małe karteczki papieru i kredki. Czas trwania: w zależności od wielkości grupy 15 30 minut. Cele: dziecko potrafi uświadomić sobie, komu chciałoby coś dać, co chce dać, jak się czuje, gdy coś otrzyma lub nie otrzyma. Dzieci siadają przy stolikach i zamykają oczy. Wyobrażają sobie, że wszystko na świecie można podarować, że mogą przygotować prezenty, jakie tylko zechcą. Teraz otwierają oczy i rozglądają się po sali, wybierając w myślach dziecko lub kilkoro dzieci, którym chcą podarować prezenty. Gdy już każde dziecko ustali, co i komu chce podarować, rysuje to na kartce. Kiedy dzieci skończą rysować siadają wszyscy w kole i po kolei, każde dziecko rozdaje swoje prezenty, mówiąc głośno, co chce podarować np. Aniu, daję ci tego kotka, abyś miała coś do głaskania. 71. ZATRUWACZ NERWÓW Pomoce: sztywny papier do rysowania i kredki świecowe. Czas trwania: 20 minut. Cele: dziecko potrafi uświadomić sobie dawna złość wobec pewnych osób i wyrazić ją agresywnie podczas malowania. Dzieci siadają przy stolikach i zamykają oczy. Każde dziecko, w myślach, zastanawia się nad osobami, które w ostatnim czasie najbardziej je zezłościły. Na znak prowadzącego, otwiera oczy i maluje tę osobę. Kiedy skończy już rysunek, ogląda go i uświadamia sobie, jaki był na nią zły. Dziecko, może jaszcze raz wyrazić swoją złość, wybierając najbardziej wstrętny kolor i wykrzywiając nim jego twarz lub całkiem zamalowując. 72. ZBIÓRKA WEDAUG KOLORÓW Pomoce: szarfy w czterech kolorach. Czas trwania: 10 15 minut. Cele: dziecko potrafi różnicować kolory, wykonać poprawnie zadanie. Dzieci ustawiają się w rzędzie (gęsiego) i w czasie marszu odbierają od prowadzącego kolorowe szarfy, które zakładają przez ramię, a potem biegają w luznej gromadce. Na sygnał prowadzącego, dzieci biegną do rogu sali, w którym znajduje się szarfa tego samego koloru. Tam ustawiają się w pozycjach wskazanych przez prowadzącego np.: 60 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 - w rzędzie, - na jednej nodze, - na czworakach, - w kole, itd. 73. ŻABKI NA ACE Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie, bawić się bezpiecznie. Prowadzący dzieli dzieci na dwie grupy. Jedna grupa (większa) to żabki, druga (mniejsza) bociany. Żabki wyłażą ze stawu na łąkę i chodzą na czworakach, bociany czatują stojąc na jednej nodze. Na sygnał prowadzącego, bociany zobaczyły na łące żabki i zaczynają na nie polować. Biegną do nich machając wielkimi skrzydłami. Żabki uciekają na czworakach do stawu. Schwytana żabka staje się bocianem. 74. LAWINA Pomoce: kolorowe szarfy. Czas trwania: 5 10 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie, wykonać poprawnie zadanie. Prowadzący wybiera jedno dziecko (może być ochotnik) i zakłada mu szarfę. Dziecko oznaczone szarfą stara się schwytać inne dzieci uciekające w różnych kierunkach sali. Dotknięte dziecko wkłada szarfę i pomaga chwytać pozostałe dzieci. Liczba chwytających zwiększa się jak lawina i utrudnia ucieczkę innym dzieciom. Gdy wszystkie dzieci zostaną schwytane zabawę zaczyna ostatni schwytany. 75. PODRZUCANIE I CHWYTANIE WORECZKÓW Pomoce: woreczek dla każdego dziecka. Czas trwania: 10 15 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować się na poleceniach prowadzącego, poprawnie je wykonać. Dzieci stają w rozsypce na całej sali. 61 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Na sygnał prowadzącego podrzucają woreczki do góry na coraz większą wysokość i chwytają je oburącz. Gdy rzuty i chwyty są dość pewne prowadzący utrudnia zabawę polecając wówczas, gdy woreczek znajduje się w powietrzu np.: - klasnąć przed sobą w ręce, - klasnąć dwukrotnie, - klasnąć przed sobą, - klasnąć za sobą, - klasnąć pod kolanem, - zrobić młynek. Można podrzucać woreczek prawą ręką, chwytać lewą i na odwrót. Można podrzucać i chwytać tą samą ręką. 76. PRZEPRAWA PRZEZ RZEK Pomoce: szarfy. Czas trwania: 10 15 minut. Cele: dziecko potrafi skupić się, skoordynować ruchy podczas skoków. Dzieci ustawiają się w rzędzie na jednym końcu sali. Prowadzący rozkłada szarfy formując koła w różnych miejscach na sali (kamienie na rzece). Dzieci, na sygnał prowadzącego pojedynczo będą skakać z jednego kamienia na drugi, odbijając się to jedną, to drugą nogą. Na końcu sali, który jest brzegiem rzeki, doskakują do przysiadu. Można utrudnić zadanie, skacząc obunóż z jednego kamienia na drugi. 77. KOTKI BAWI SI KULECZKAMI Pomoce: dla każdego dziecka mała kuleczka zrobiona z papieru. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi w sposób bezpieczny poruszać się po sali, wyrażać radość podczas zabawy. Dzieci wybierają sobie miejsce na sali. W przysiadzie podpartym z kuleczką przed sobą czekają na rozpoczęcie zabawy. Na sygnał prowadzącego, popychają kulkę nosem przed sobą i idą za nią na czwo- rakach, siadają, podrzucają kulkę do góry i łapią. 62 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Następnie pokazują kulkę podnosząc ją do góry i bawią się dalej, rozpoczynając zabawę od początku. 78. POWOŻENIE KUCYKAMI Pomoce: szarfy dla każdego dziecka. Czas trwania: 10 15 minut. Cele: dziecko potrafi współdziałać w grupie, integrować się z innymi dziećmi. Dzieci dobierają się trójkami. Dwoje z przodu to kucyki. Podają sobie wewnętrzne ręce, w zewnętrznych trzymają lejce (szarfy). Z tyłu staje woznica, chwyta lewą ręką za lejce, w prawej trzyma bat (swoją szarfę). Na sygnał prowadzącego, pojazdy jeżdżą w różne strony, wymijają się i uważają, aby nie zderzyć się. Pojazdy zatrzymują się, dzieci zamieniają się rolami tak, aby każde z nich, choć raz było woznicą. 79. DRZEWA I LIŚCIE Pomoce: szarfy dla połowy dzieci, bębenek. Czas trwania: 10 minut. Cele: dziecko potrafi skoncentrować się podczas zabawy, integrować się z innymi dziećmi. Dzieci dobierają się parami. Jedno otrzymuje szarfę (jest zielonym liściem), drugie staje swobodnie na sali (jest drzewem). Na sygnał prowadzącego, dzieci-liście swobodnie wirują między drzewami, co pewien czas przysiadają (liście spadają na ziemię). Na znak burzy wielokrotne uderzenie w bębenek dzieci-liście szybko, bez po- trącania, biegną pod ścianę, a dzieci-drzewa kołyszą się w jedną i w drugą stronę. Dzieci-liście stają twarzami do ściany, a dzieci-drzewa zmieniają miejsca i stają tyłem do liści. Na sygnał prowadzącego, każdy liść musi jak najszybciej znalezć swoje drzewo. Potem następuje zmiana ról i zabawę powtarzamy od początku. 80. WYŚCIG PO PIAK Pomoce: duża piłka. Czas trwania: 10 15 minut. 63 Bożena Litwin Program autorski ZABAWA W TERAPII PEDAGOGICZNEJ Cele: dziecko potrafi nawiązać rywalizację z innymi dziećmi, skoncentrować się na wykonywanym zadaniu. Dzieci siedzą w kole, w takich odstępach, żeby można było swobodnie podawać piłkę. Na znak prowadzącego, dzieci podają piłkę z rąk do rąk. Na hasło Stój momentalnie zatrzymują piłkę. To dziecko, które trzymało piłkę, i następne, które miało ją otrzymać, wstają, cofają się o duży krok poza obwód koła i odwracają do siebie plecami. Na klaśnięcie biegną dookoła. Kto pierwszy dobiegnie na miejsce, otrzymuje piłkę i podaje ją dalej. Dla utrudnienia zabawy można wprowadzić dwie piłki: jedna idzie w prawo, druga w lewo. Bieg dookoła wykonują te dzieci, u których spotkały się piłki. V. OPIS OCZEKIWANYCH OSIGNIĆ DZIECI I SPOSOBÓW DIA- GNOZY Wiek przedszkolny, to okres dynamicznego rozwoju społeczno emocjonalnego, intelektualnego i ruchowego dziecka. To czas, w którym należy przygotować je do roli ucznia, do życia w ustawicznie zmieniającym się świecie, do podejmowania zadań z różnych obszarów działalności człowieka, do pełnienia określonych ról w społeczeństwie. Zabawa w edukacji przedszkolnej, to propozycja pracy pedagogicznej zorientowana na dziecko jako podmiot i indywidualność. To metoda, dzięki której, w sposób naturalny i przyjemny, dokonuje się wszechstronny rozwój dziecka, w myśl zasady nie przeszkadzać , a wspomagać i wspierać, stwarzać sprzyjające warunki do ujawnienia jego możliwości i potencjału rozwojowego w różnych obszarach aktywności. Cel ten osiągnę wtedy, gdy dziecko będzie potrafiło wyrażać swoje uczucia, przeżycia, spostrzeżenia, osiągnie możliwy dla siebie poziom rozwoju intelektualnego, psychofizycznego, społeczno moralnego, nabędzie umiejętność komunikowania się, współżycia, współdziałania i przynależności do grupy, będzie umiało nawiązywać kontakty społeczne, troszczyć się o bezpieczeństwo swoje i innych, będzie potrafiło samodzielnie działać, eksperymentować z materiałem plastycznym, muzycznym, potrafi przeżywać i tworzyć, przełamywać bariery własnych niemożliwości, osiągnie satysfakcję z własnych działań. Sprawdzanie nabywanych umiejętności będzie polegać głównie na obserwacji dzieci, czyli gromadzeniu danych drogą spostrzeżeń. Dwa razy do roku obserwacje będę notowała w Arkuszu Obserwacji Rozwoju Dziecka w Przedszkolu. Obszary oddziaływań w Arkuszu zawierają różne umiejętności rozłożone na drobne cele operacyjne, łatwe do stwierdzenia. Analiza danych pozwoli mi na ocenę poziomu rozwoju dziecka. VI. WSPÓAPRACA Z RODZICAMI 64 CKPiDN w Mielcu Zeszyty nauczycielskie Nr 2/2005 Planując działalność wychowawczo-dydaktyczną w przedszkolu muszę przede wszystkim poznać dziecko, jego potrzeby, problemy, trudności i możliwości. Poznanie to nie jest możliwe bez współpracy z rodziną, która jest podstawowym środowiskiem wychowawczym dziecka. Współpracując z rodzicami mam możliwość tworzenia jednego spójnego systemu wychowawczego. Współpraca obejmuje różne płaszczyzny, między innymi: - wzajemną wymianę informacji, - starania o zapewnienie warunków prawidłowego rozwoju dziecka, - oddziaływanie na postawy rodzicielskie, - zaznajomienie rodziców z pracą dydaktyczno-wychowawczą przedszkola, - integrowanie dzieci, rodziców, nauczycieli. Systematyczna współpraca z rodzicami, dzielenie się aktualnymi informacjami o rozwoju dziecka, jak również uzyskiwanie od nich niezbędnych wiadomości i wskazówek staje się podstawą harmonijnego oddziaływania na dziecko. Literatura: 1. Giacome E., Schiavetta M. (1998): Zabawa na każdy dzień (część 1 i 2), Wy- dawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce. 2. Kaduson H., Schaefer Ch. (2003): Zabawa w psychoterapii, Gdańskie Wy- dawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. 3. Kaja B. (1998): Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo Uczelniane WSP, Byd- goszcz. 4. Oster Gerard D., Gould P. (2003): Rysunek w psychoterapii, Gdańskie Wy- dawnictwo Psychologiczne, Gdańsk. 5. Trześniowski R. (1972): Gry i zabawy ruchowe, Wydawnictwo Sport i Turystyka , Warszawa. 6. Vopel Klaus W. (1999): Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży. Część I, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce. 7. Vopel Klaus W. (2000): Podróże w nieznane. Dzieci bez stresu.(tom I,II), Wy- dawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce. 8. Wiertsem H. (1999): 100 gier ruchowych,. Wydawnictwo KLANZA, Lublin. 9. Wlaznik K. (1988): Wychowanie fizyczne w przedszkolu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa. 65