Układ pokarmowy cz. II Jelito Jest przewodem długości 5,5m, znajdującym się między odzwiernikiem żołądka i odbytem. Dzieli się na jelito cienkie (4m) i jelito grube (1,5m). Jelito cienkie Wyróżnia się w nim trzy odcinki: Dwunastnicę Jelito czcze Jelito kręte Ściana jelita cienkiego składa się z błony śluzowej, błony podśluzowej, błony mięśniowej i błony surowiczej. Błona śluzowa i podśluzowa tworzą okrężne uwypuklenia nazywane fałdami Kerkringa. Błona śluzowa wytwarza kosmki jelitowe (uwypuklenia błony śluzowej) i krypty jelitowe (wgłobienia nabłonka do błony śluzowej). Kosmki jelitowe mają kształt palczasty lub liściasty. Są uwypukleniami całej błony śluzowej jelita cienkiego. Składają się z blaszki właściwej błony śluzowej, blaszki mięśniowej błony śluzowej i pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Kosmki zwiększają powierzchnię chłonną jelita 8 krotnie. W skład nabłonka kosmków wchodzą: Komórki absorpcyjne (enterocyty) na ich wolnej powierzchni znajdują się mikrokosmki, które zwiększają powierzchnię chłonną 20-krotnie. W błonie mikrokosmków znajdują się enzymy trawienne (maltaza, izomaltaza, laktaza, sacharaza) Komórki kubkowe to jednokomórkowe gruczoły syntetyzujące i wydzielające śluz Komórki enteroendokrynowe komórki wydzielające hormony regulujące procesy trawienia i wchłaniania Limfocyty śródnabłonkowe liczne między komórkami nabłonka kosmków Rdzeń kosmka składa się z blaszki właściwej błony śluzowej oraz odnogi blaszki mięśniowej błony śluzowej. W środku kosmka znajduje się szerokie naczynie włosowate limfatyczne i liczne naczynia włosowate krwionośne. Krypty jelitowe to cewkowate wgłobienia nabłonka sięgające do blaszki mięśniowej błony śluzowej. Krypty są miejscem intensywnych podziałów mitotycznych komórek nabłonka. Rolą krypt jelitowych jest ciągłe wytwarzanie i odnowa komórek nabłonkowych. Blaszka mięśniowa błony śluzowej składa się z dwóch warstw miocytów gładkich (okrężnej i podłużnej). Ich skurcze modulują stopień pofałdowania błony śluzowej oraz wyciskają wydzielinę komórek do światła jelita Błona podśluzowa zbudowana z tkanki łącznej właściwej luznej, zawiera liczne naczynia krwionośne i limfatyczne oraz sploty nerwowe. W dwunastnicy błona podśluzowa zawiera gruczoły dwunastnicze (Brunnera) wydzielające urogastron, hormon hamujący wydzielanie HCl przez komórki okładzinowe. W błonie podśluzowej jelita czczego, krętego i jelita grubego występuje bogata tkanka limfoidalna jelita, oraz grudki limfatyczne nazywane kępkami Peyera. Błona mięśniowa składa się z dwóch warstw miocytów gładkich (okrężnej i podłużnej). W tkance łącznej między nimi znajdują się liczne sploty nerwowe. Wśród miocytów gładkich znajdują się komórki śródmiąższowe Cajala. Błona surowicza i przydanka dwunastnica leży poza otrzewną i od zewnątrz pokryta jest przydanką, zbudowaną z tkanki łącznej właściwej luznej. Pozostałe elementy jelita cienkiego pokryte są błoną surowiczą, zbudowaną z tkanki łącznej właściwej luznej pokrytej nabłonkiem surowiczym. Jelito grube Wyróżnia się w nim trzy odcinki: Okrężnicę Odbytnicę Odbyt Ściana jelita grubego zbudowana jest z błony śluzowej, błony podśluzowej, błony mięśniowej i błony surowiczej. W jelicie grubym brak jest fałdów okrężnych i kosmków. Wewnętrzna powierzchnia jelita wysłana jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, z wyjątkiem odbytu, gdzie występuje nabłonek wielowarstwowy płaski. Okrężnica Błona śluzowa okrężnicy ma liczne krypty jelitowe, zbudowane z komórek absorpcyjnych, kubkowych, macierzystych i enteroendokrynowych. Komórki nabłonkowe migrują do powierzchni jelita, gdzie tworzą nabłonek wyściełający, którego komórki stopniowo się złuszczają. W błonie śluzowej i podśluzowej znajduje się bogata tkanka limfoidalna jelita. Błona mięśniowa okrężnicy jest dobrze rozwinięta (dwie warstwy miocytów: okrężna i podłużna), tzw. taśmy okrężnicy. Wyrostek robaczkowy Jest uchyłkiem kątnicy, którego ściana składa się z błony śluzowej, błony podśluzowej, mięśniowej i surowiczej. W wyrostku robaczkowym znajduje się bardzo obfita tkanka limfoidalna jelita, wypełniająca całą błonę śluzową i podśluzową. Odbytnica Składa się z odbytnicy właściwej i kanału odbytu. Ściana odbytnicy właściwej ma budowę podobną do ściany okrężnicy, ale w kryptach zawiera więcej komórek kubkowych. Dalsza część odbytnicy ma błonę śluzową ukształtowaną w podłużne fałdy zawierające pasma mięśni gładkich, tętnice i żyły. W błonie podśluzowej kanału odbytu są liczne sploty naczyń krwionośnych i nerwy. Błona mięśniowa jest dobrze rozwinięta i tworzy zwieracze odbytu. Czynności jelita cienkiego: Trawienie pokarmu Wchłanianie strawionych składników pokarmowych Wydzielanie miejscowych hormonów, usprawniających trawienie i wchłanianie Wydzielanie śluzu i IgA, pełniących funkcje ochronne Czynności jelita grubego: Absorbuje NaCl i wodę, co powoduje zagęszczenie treści pokarmowej Wydziela śluz do światła jelita, co nadaje konsystencję treści pokarmowej Formuje kał Flora bakteryjna jelita grubego bierze udział w wytwarzaniu witaminy B12 oraz witaminy K Wątroba Jest otoczona łącznotkankową torebką, która wnika do narządu dzieląc go na zrazy i zraziki. W odnogach tkanki łącznej biegną naczynia krwionośne, limfatyczne, przewody żółciowe i nerwy. Między odnogami tkanki łącznej znajduje się tkanka łączna właściwa luzna. Wątroba jest dobrze unaczyniona. Tętnica wątrobowa dostarcza krew odżywczą, a żyła wrotna czynnościową. Obie wnikają do wątroby i rozgałęziają się na żyły i tętnice międzyzrazowe, a następnie na żyły i tętnice międzyzrazikowe, które z przewodem żółciowym międzyzrazikowym tworzą triady wątrobowe, leżące w odnogach tkanki łącznej na wierzchołkach zrazików. Od żył międzyzrazikowych pod kątem prostym odchodzą żyły okołozrazikowe, a od nich liczne naczynia włosowate sinusoidy (komórki śródbłonka są płaskie i posiadają pory, miedzy nimi znajdują się makrofagi komórki Browicza - Kupffera). Te ostatnie promieniście biegną do żyły centralnej. Tętnice międzyzrazikowe rozdzielają się na tętniczki, które rozpadają się na gęstą sieć naczyń włosowatych otaczających międzyzrazikowe przewody żółciowe. Komórki wątrobowe hepatocyty stanowią miąższ wątroby. Układają się w beleczki, a obu ich stronach znajdują się sinusoidy. Wolne powierzchnie hepatocytów zwrócone do sinusoid posiadają mikrokosmki tą stroną odbywa się intensywna wymiana substancji. Wolne przestrzenie między hepatocytem a sinusoidami zwane są przestrzeniami Dissego (początek naczyń limfatycznych). Szczytowe powierzchnie hepatocytów tworzą małe przestrzenie, do których wydzielana jest żółć kanaliki żółciowe. Rodzaje zrazików wątrobowych: Zrazik anatomiczny Zrazik wrotny Gronko wątrobowe Pęcherzyk żółciowy Jest woreczkiem, w którym wyróżnia się dno, trzon i szyjkę. Ściana pęcherzyka żółciowego składa się z błony śluzowej, błony mięśniowej i surowiczej. Błona śluzowa wytwarza w pustym pęcherzyku liczne fałdy, które zanikają po wypełnieniu żółcią. Pęcherzyk wysłany jest nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Na wolnych powierzchniach komórek nabłonka występują mikrokosmki. W błonie śluzowej właściwej występują liczne naczynia krwionośne i sieć naczyń limfatycznych. W okolicy szyjki pęcherzyka znajdują się gruczoły cewkowo- pęcherzykowe, wydzielające śluz. Pod błoną śluzową znajduje się warstwa miocytów gładkich o przebiegu skośnym, podłużnym i okrężnym. Od zewnątrz pęcherzyk pokryty jest błoną surowiczą. Czynności pęcherzyka żółciowego: Przechowuje i zagęszcza żółć, która dostaje się do dwunastnicy pod wpływem cholecystokininy wydzielanej przez komórki enteroendokrynowe. Bodzcem do wydzielania tego hormonu jest obecność tłuszczy w dwunastnicy. Trzustka Jest gruczołem zewnątrz i wewnątrzwydzielniczym. Część zewnątrzwydzielnicza stanowi główną masę narządu Część wewnątrzwydzielnicza występuje pod postacią wysp komórek endokrynowych (wyspy Langerhansa) rozrzuconych wśród składników części zewnątrzwydzielniczej Część zewnątrzwydzielnicza trzustki: Trzustka pokryta jest tkanką łączną właściwą, która nie tworzy wyraznej torebki. Tkanka łączna wewnątrz układa się w pasma, dzieląc trzustkę na płaty, a te dzielą się na płaciki. Zrąb płacików stanowi tkanka łączna właściwa luzna podtrzymująca liczne naczynia krwionośne. Miąższ składa się z pęcherzyków wydzielniczych i przewodów odprowadzających. Pęcherzyk wydzielniczy zbudowany jest z komórek surowiczych. W niektórych pęcherzykach występują komórki śródpęcherzykowe. To komórki nabłonkowe przewodu wyprowadzającego. W wierzchołkowych częściach zawierają liczne pęcherzyki wydzielnicze (ziarna zymogenu) w których są proenzymy trzustki.. Komórki pęcherzyków wydzielają sok trzustkowy, zawierający wodę, elektrolity, enzymy trzustki: trypsynę, chymotrypsynę, amylazę i lipazę. Wydzielina komórek pęcherzykowych uchodzi do przewodu trzustkowego, który biegnie do dwunastnicy i łączy się z przewodem żółciowym wspólnym.