Inżynieria leśna
dr inż. Sylwester Grajewski
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wydział Leśny, Katedra Inżynierii Leśnej
tel.: [phone], e-mail: [e-mail]
Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi, Tuchola 2009
Trasa drogi
Trasą drogi nazywamy rzut osi drogi na płaszczyznę poziomą.
Trasowanie wykonuje siÄ™ wprost w terenie lub na mapie,
a następnie wyznacza się trasę drogi w terenie.
Trasowanie od razu w terenie wykonuje siÄ™ zwykle w przypadku
projektowania pojedynczych odcinków drogowych oraz
w dogodnych warunkach terenowych.
Trasowanie na mapie wykonuje się dla długich dróg lub całych
sieci drogowych oraz
w trudnych warunkach terenowych (szczególnie, jeśli chodzi
o opracowanie alternatywne tras).
Zasady trasowania dróg leśnych
Przy wyborze trasy dróg:
" ustala się punkty, przez które trasa musi lub powinna przebiegać.
Są to punkty początkowy i końcowy oraz punkty pośrednie:
składnice, osady leśne, dogodne przejścia przez rzeki i potoki  są to
tzw. punkty pozytywne;
" ustala się punkty, przez które trasa nie może lub nie powinna
przebiegać: grunty nawodnione, organiczne, osuwiska, strome partie
skalne, grunty obce, chronione powierzchnie leśne, rezerwaty,
drzewostany nasienne, przeszkody terenowe w formie istniejÄ…cej
zabudowy naziemnej lub podziemnej  sÄ… to tzw. punkty
negatywne.
Możliwość wyboru  warianty trasy.
Zazwyczaj wybiera się trasę najkrótszą, aby osiągnąć jak największe
efekty ekonomiczne (minimalizacja kosztów).
W przypadku dróg leśnych, niekiedy dłuższa droga jest lepsza, gdyż
udostępnia większą liczbę/powierzchnię drzewostanów.
Zasady projektowania& WYBÓR!!!
Inwentaryzacja obiektu  niwelacja profilami
" Wyznaczenia punktu początku i końca trasy drogowej oraz jej przebiegu;
" Tyczenie osi projektowanej drogi (geodezyjne techniki tyczenia linii
prostych);
" Ewentualne dowiązanie wysokościowe do repera;
" Wyznaczenie i trwałe oznaczenie punktów głównych drogi - szkic polowy;
" Pomiary kątów załamania trasy drogowej (szkic polowy);
" Pomiary odległości (szkic polowy);
" Niwelacja punktów głównych obiektu (w osi) oraz na poprzeczkach
(w profilach)  dziennik niwelacji;
" Dokładność pomiarów  odległościowych w osi 0,01m, odległościowych
na poprzeczkach 0,1m, rzędnych wysokości w osi 0,001m, rzędnych
wysokości na poprzeczkach 0,01m;
" Powrotny pomiar kontrolny.
" Dokumentacja powykonawcza:
 Profil podłużny w osi projektowanej budowli (np. drogi);
 Profile poprzeczne.
Niwelacja profilami  punkty główne drogi
Punkty główne drogi (bardzo ważne z punktu widzenia
projektu!!!) to m.in.:
Punkt początku i końca obiektu liniowego;
Wszelkie załamania osi obiektu (konieczny pomiar kąta);
Skrzyżowania z innymi obiektami infrastruktury technicznej (np. z liniami
kolejowymi, drogami, liniami energetycznymi, rurociÄ…gami itp.);
Inne obiekty infrastruktury technicznej (wiadukty, estakady, budowle
hydrotechniczne np. mosty, przepusty);
Skrzyżowania z obiektami infrastruktury przyrodniczej (cieki, obszary
chronione, cudzej własności, zmiany warunków wodnych i gruntowych);
Skrzyżowania z obszarami o trudnych z punktu widzenia budownictwa
lÄ…dowego warunkach (grunty organiczne, uwodnione);
Hektometry;
Punkty charakteryzujące zmienność rzez
by terenu w osi budowli.
Niwelacja profilami  przekrój podłużny
Zapis KMB:
0+000,00
lub:
0
+ 00,00
0
Niwelacja profilami - przekrój poprzeczny
Kilometraż bieżący, etapy projektowania
0
+ 00,00
" Zapis KMB: 0+000,00 lub
0
" Wykonanie rzutu prostokÄ…tnego trasy drogowej na
płaszczyznę poziomą;
11+253,81
" Zaprojektowanie łuków poziomych kołowych
(ewentualna tabela kilometraża);
" Wykreślenie profilu podłużnego terenu w osi drogi;
28
" Wprowadzenie informacji o rodzajach gruntów,
+ 25,69
skrzyżowaniach, wodzie gruntowej itp., czyli
4
infrastrukturze technicznej i przyrodniczej;
" Projektowanie niwelety nawierzchni (uwzględniające
5
istnienie wysokościowych punktów pozytywnych
+12,73
i negatywnych);
9
" Zaprojektowanie łuków pionowych, elem. odwodnienia,
budowli hydrotechnicznych, umocnień i in.;
13
+ 99,99
" SporzÄ…dzenie przekroi poprzecznych, normalnych,
11
planu sytuacyjnego, opisu technicznego, kosztorysu.
Dziennik/szkic polowy
Tabela pikietaża
Rzut osi drogi na płaszczyznę poziomą
W1
T
w1
T
w1
O1
W2
g
9
K
5
25,
00
=
Ä…
P
157,
0
4
52,
R =
51
2,
T =
4
1
88,
B =
=
A

T
w
2
Ä…
R =
=
T =
B =
35,
A

150,
=
T
3
50,
9
w
g
0
2
1,
0
78,
4
0
91
1
4
A
0
+
0
00
,
0
0
A
uki poziome
" Podstawowymi elementami projektowanej trasy sÄ… odcinki proste, Å‚uki
oraz odcinki przejściowe (krzywe bądz
proste). Zmiany kierunku
projektowanej trasy wyokrąglamy na załamaniach łukami najczęściej
kołowymi.
" Konstrukcja złożonego łuku kołowego składa się z odcinka łuku
kołowego i dwóch odcinków przejściowych (krzywych lub prostych);
" Jeżeli załamania osi projektowanej drogi tworzą kąt zwrotu mniejszy od
2o, to nie wymagajÄ… one wyokrÄ…glenia;
" Odcinki przejściowe zapewniają trasie płynność i bezpieczeństwo
stanowiąc przejście od normalnej szerokości jezdni na odcinku prostym
do szerokości na łuku (również spadku);
" W praktyce długości prostych przejściowych projektuje się o długości
maksymalnej nie większej niż 30m;
" Długość prostych przejściowych przyjmuje się 30m dla R d" 40m, 25m
dla R >40m (w wyjątkowych przypadkach można je skrócić do 15m).
A
uki poziome
Przy projektowaniu łuków kołowych na drogach leśnych należy pamiętać:
" o wstawkach prostych pomiędzy dwoma po sobie następującymi łukami
w tym samym kierunku (ich długość nie powinna być mniejsza od 30m,
a w warunkach górskich od 20m);
" względy techniczne i estetyczne nakazują, aby promieńłuku był funkcją
kąta zwrotu (im mniejszy kąt zwrotu tym większy winien być promieńłuku);
" w przypadku dwóch łuków jednostronnych, położonych blisko siebie, zaleca
się projektować jeden łuk o promieniu większym. Stosunek wielkości
promieni R1 i R2 sąsiednich łuków poziomych nie powinien być większy
od 1:2 (R1:R2<1/2);
" najmniejszy promieńłuku poziomego w planie wynosi: 40m, a praktycznie
stosowane promienie łuków poziomych powinny wynosić min. 100m!
" stosowanie najmniejszych dopuszczalnych promieni jest podyktowane
wyłącznie wyjątkowo trudnymi warunkami terenowymi takimi jak:
zróżnicowaną rzez
bą terenu, liniami podziału przestrzennego lub innymi
naturalnymi lub sztucznymi przeszkodami terenowymi;
A
uki poziome
" w miarę możliwości przy projektowaniu tras leśnych należy dążyć do
stosowania promieni większych od dopuszczalnych najmniejszych ze
względu na bezpieczeństwo ruchu, jego szybkość i płynność oraz względy
estetyczne;
" należy unikać projektowania łuków kołowych przy przekraczaniu dolin cieków
z obiektami drogowymi, na odcinkach przekopów oraz w obrębie większych
załamań niwelety wyokrąglonych minimalnymi promieniami łuków pionowych;
" w przypadku projektowania bezpośrednio po sobie następujących łuków
o kierunkach odwrotnych łączyć je należy odcinkami prostymi
o długości >20m;
" w wyjątkowo trudnych warunkach terenowych można projektować łuki
o odwrotnych kierunkach bez wstawek prostych, jednakże należy wówczas
zachować, pomiędzy nimi odległość umożliwiającą wstawienie co najmniej
dwóch prostych przejściowych, można również na takich odcinkach
ograniczyć spadki podłużne oraz zmniejszyć prędkość do 20km/h;
" na drodze leśnej dopuszcza się zmniejszenie promienia łuku w planie
do 20m, a przy kącie załamania trasy zbliżonym do 90o nawet do 12m.
Projektowanie łuków poziomych
KÄ…t zwrotu trasy drogowej Ä…
To kąt zawarty pomiędzy przedłużeniem pierwszego odcinka osi drogi
a odcinkiem następnym pomiędzy którymi powstało załamanie
wymagajÄ…ce wyokrÄ…glenia Å‚ukiem o promieniu R.
lub
To dopełnienie do wartości kąta półpełnego (180o lub 200g) kąta
wierzchoÅ‚kowego ²
W1
Ä…
Ä…
²
B
A
Niweleta drogi
Niweleta jest to linia projektowanej osi drogi przedstawiona w płaszczyz
nie
pionowej. Projektowanie niwelety jest jedną z najważniejszych czynności
przy projektowaniu drogi, dlatego należy ustalić ją bardzo dokładnie, zachowując
wszystkie wymagania techniczne.
Przy projektowaniu niwelety drogi kierujemy się następującymi zasadami:
" pochylenia podłużne drogi należy zachować w granicach dopuszczalnych
dla danego typu drogi. Nie są korzystne, ze względu na odwodnienie, odcinki
dróg w poziomie. Spadek możemy zmniejszyć przez wydłużenie (rozwinięcie)
trasy; w terenie nizinnym, gdy nie jest możliwe zwiększenie spadku niwelety,
zwiększamy spadki rowów przydrożnych dla lepszego odprowadzenia wody;
" niweleta drogi powinna być odpowiednio wzniesiona ponad poziom wód
otwartych (0,5-1,0m nad poziom wielkiej wody) oraz poziom wód gruntowych
(0,5-1,6m - w zależności od przepuszczalności gruntu);
" droga na zjazdach i skrzyżowaniach z innymi drogami powinna mieć jak
najmniejsze spadki;
" w terenie równinnym dążyć należy do wyniesienia niwelety (od 0,15 do 0,30m
w zależności od podłoża gruntowego) zwłaszcza na odcinkach bez rowów;
Niweleta drogi
Największe dopuszczalne pochylenie podłużne niwelety wynosi 12%
Na terenach nizinnych nie powinno się stosować pochyleń większych niż 7%
Na drogach gruntowych wzniesienia w kierunku przeciwnym do kierunku
transportu drewna nie powinny być >4%, a na drogach twardych >7%
Minimalne pochylenie podłużne niwelety na drogach z nawierzchnią twardą
to 0,2% i 0,4% na drogach gruntowych profilowanych.
Niweleta drogi
Przy projektowaniu niwelety drogi kierujemy siÄ™
następującymi zasadami (cd.):
" niweleta nad obiektami typu most, przepust zależy
od wysokości otworu mostowego i należy ją
utrzymać w możliwie małym spadku. W zasadzie
obiekt powinien być w większym stopniu
dostosowany do przebiegu drogi niż odwrotnie;
" należy dążyć do możliwie niedużych ilości robót
ziemnych, wyrównania liczby nasypów i wykopów
oraz dogodnych warunków transportu ziemi;
" po zaprojektowaniu przebiegu niwelety nawierzchni należy obliczyć
Skrzyżowania z innymi drogami, liniami
rzeczywiste wartości spadków poszczególnych jej odcinków;
kolejowymi, trwałymi urządzeniami
ziemnymi i podziemnymi (mosty,
przepusty  0,5m!, rurociÄ…gi, linie
energetyczne), poziom szlaków
zrywkowych, składnic, zabudowań
w pobliżu drogi i in.
Niweleta drogi
1. Ustalamy rzędną początku pierwszego odcinka niwelety (punktu początku
trasy  punkt  A ). Zazwyczaj rzędna tego punktu nie ulega zmianie w trakcie
projektowania niwelety nawierzchni.
2. Ustalamy rzędną punktu końcowego pierwszego odcinka niwelety  punktu
 B . Rzędną tą można odczytać z profilu podłużnego.
3. Ustalamy jaka odległość dzieli punkt  A od punktu  B .
4. Dane podstawiamy do wzoru:
HB - HA
in =Å"100[%]lub1000[?]
Dn
Przykład: oblicz spadek odcinka (w wartościach bezwzględnych, w [%] i [0 ]):
2
2
gdzie:
+ 85,77
+ 28,94
1. HAspadek n-tego odcinka niwelety [%]; HA  rzędna punktu początkowego
: 89,63m n.p.m., KMBA:HB: 107,16m n.p.m., KMBB:
in 
5
3
n-tego odcinka niwelety [m]; HB  rzędna punktu końcowego n-tego odcinka
2. HA: 79,08m n.p.m., KMBA: 1+025,56 HB: 99,27m n.p.m., KMBB: 1+181,79
niwelety [m]; Dn  odległość pomiędzy punktem  A i B (długość n-tego
odcinaka niwelety) [m].
3. HA: 69,53m n.p.m., KMBA: 2+328,94 HB: 87,06m n.p.m., KMBB: 2+585,77
4. HA: 57,07m n.p.m., KMBA: 0+879,63 HB: 36,88m n.p.m., KMBB: 1+035,86
1/3 "H=17,53m; D=256,83m; i=0,0683 2/4 "H=20,19m; D=156,23m; i=0,1292
Niweleta drogi
Tereny
nizinne
do 7%!
Niweleta drogi (4)
A
uki pionowe
" Niweleta drogi jest linią łamaną, składającą się z szeregu
prostych wzajemnie przecinających się odcinków.
" Odległość między tymi odcinkami określa się mianem skoku
niwelety, a punkty przecięcia się odcinków niwelety określa się
jako punkty załamania się niwelety. Załamania te zaokrąglić
należy łukami pionowymi, które mogą być: wypukłe, wklęsłe,
kołowe lub paraboliczne.
" Stosowanie łuków pionowych konieczne jest ze względu
na płynność trasy oraz zwiększenie bezpieczeństwa ruchu
na drodze. Załamania niwelety o różnicy większej od 1% (czyli
o algebraicznej różnicy pochyleń większej niż 0,01) należy
łagodzićłukami pionowymi.
" Wielkość minimalnego promienia łuku pionowego przyjmuje się
z np. Poradnika lub można dokonać jego obliczenia.
A
uki pionowe
A
uk pionowy wypukły:
L2 L2
R ==
2Å" h 2Å"1,20
R  promieńłuku pionowego [m]; L  widoczność zależna od prędkości
projektowanej [m]; h  wysokość oka kierowcy [m].
2
A
uk pionowy wklęsły:
V
R =
a
V  prÄ™dkość [km·h-1], a  wartość przyspieszenia [m·s-2] (dopuszczalna
wartość przyspieszenia wynosi przeważnie 0,5m·s-2)
" Promienie krzywych wypukłych i wklęsłych niwelety jezdni,
nie powinny być mniejsze niż 300m.
" W wyjÄ…tkowo trudnych warunkach dopuszcza siÄ™ stosowanie
łuków wklęsłych o promieniu 200m.
" Załamania wypukłe niwelety mniejsze niż 5% należy wyokrąglać
Å‚ukiem o promieniu, co najmniej 1000m.
Przekroje poprzeczne
Przekroje poprzeczne przedstawiają drogę w płaszczyz
nie pionowej
prostopadłej do osi drogi. Ze względu na kształt rozróżnia się:
" przekroje o pochyleniu dwustronnym,
 przekroje daszkowe,
 przekroje paraboliczne;
" przekroje o pochyleniu jednostronnym.
Ze względu na zadanie jakie spełniają w projekcie, rozróżnia się:
1. Przekroje normalne drogi;
2. Przekroje poprzeczne drogi.
Przekroje normalne drogi
Przekrój normalny na prostej, na łuku, na mijance
" Przekrój normalny drogi na prostej obrazuje zasadniczy przekrój
projektowany dla danej drogi. Podaje siÄ™ na nim parametry techniczne
drogi (szerokość jezdni i poboczy), pochylenia poprzeczne jezdni i
poboczy, pochylenia skarp oraz konstrukcję nawierzchni i elementów
odwodnienia.
" Przekroje normalne wykonuje się w skali 1:20 lub 1:50. Dla odcinków
drogi w łuku, ze względu na poszerzenie i inny układ spadków
poprzecznych, wykonuje się oddzielnie przekrój normalny drogi
na Å‚uku.
" Jezdnie dróg leśnych najczęściej projektuje się jako jednojezdniowe.
W związku z tym zachodzi konieczność projektowania mijanek.
Przekrój normalny na mijance różni się od przekroju na prostej
jedynie poszerzeniem
" Przekroje normalne różnią się dla poszczególnych kategorii dróg
leśnych, dla różnych rodzajów nawierzchni oraz ze względu na rodzaj
podłoża drogowego.
Przekrój normalny drogi na prostej
Jakie informacje zawiera (skala 1:50):
" Szerokość jezdni, liczba pasów ruchu, szerokość i liczba poboczy.
" Sposób umieszczenia nawierzchni drogowej w korpusie drogi
(korytowy, półkorytowy, powierzchniowy).
" Spadki poprzeczne jezdni i poboczy.
" Konstrukcja nawierzchni drogowej (jedno, dwu, wielowarstwowa).
" Nachylenie skarp nasypu i wykopu drogowego.
" Rodzaje i parametry rowów przydrożnych jako elementów
odwodnienia powierzchniowego korpusu drogowego (trapezowe,
trójkątne).
" Odwodnienie wgłębne korpusu drogowego (zależne od typu profilu
drogi, rodzaju podłoża drogowego itp.): warstwa odsączająca,
sączki poprzeczne, podłużne itp.
Przekrój normalny drogi na prostej
Geowłóknina w punkcie H 2+002,56
Umocnienie wylotu
sÄ…czka poprzecznego
tłuczniem
Warstwa ścieralna grub. 3cm: kliniec Ć5-25,
miał kamienny
Sączek poprzeczny żwirowy 0,5 x 0,2 Górna warstwa podbudowy grubości 8cm:
tłuczeń Ć40-60
System korytowy  podłoże drogowe nieprzepuszczalne!!!
Dolna warstwa podbudowy grubości 14cm:
tłuczeń Ć60-80
h  głębokość rowu ustalana Warstwa odsączająca grubości 20cm: piasek gruby
w stosunku do krawędzi
korony drogi
Podłoże drogowe glina piaszczysta
Przekrój normalny drogi na prostej
" Drogi leśne zazwyczaj mają jezdnię jednopasmową o szerokości:
- drogi główne: 3,5 metra z poboczami 0,75m;
- drogi boczne: 3,0  3,5m z poboczami 0,50  0,75m.
" Pochylenie poprzeczne jezdni powinno wynosić nie mniej niż:
- 2,0% dla nawierzchni twardej ulepszonej,
- 3,0% dla nawierzchni twardej nieulepszonej.
" Największy spadek poprzeczny nawierzchni gruntowej w zależności
od rodzaju gruntu:
- ciężkie (gliny, iły): 5%;
- średnie (glina piaszczysta, piasek gliniasty, pospółka, żwir gliniasty): 4%,
- lekkie (piasek, piasek pylasty): 3%.
" Pochylenie poprzeczne pobocza gruntowego na odcinku prostym lub na
krzywoliniowym o pochyleniu poprzecznym jezdni jak na odcinku prostym
powinno wynosić 6%.
" Pochylenie poprzeczne pobocza gruntowego na odcinku krzywoliniowym
o pochyleniu poprzecznym jezdni innym niż na odcinku prostym powinno być:
- o 2  3% większe niż pochylenie jezdni, jeżeli jest to pobocze wewnętrzne,
- takie jak pochylenie jezdni, jeżeli jest to pobocze zewnętrzne.
Przekrój normalny drogi na prostej
" Pochylenia skarp wykopów 1:n nie powinny być większe niż
pochylenie bezpieczne według normy BN-72/8932-01:
- w skałach litych mało spękanych  ściany pionowe;
- w gruntach spoistych i bardzo spoistych (gliny, iły)  2:1;
- w skałach spękanych i rumoszach zwietrzałych  1:1;
- w gruntach mało spoistych oraz rumoszach zwietrzelinowych gliniastych 
1:1,25;
- w gruntach sypkich  1:1,5.
" W nasypach kąt nachylenia skarp nie powinien być mniejszy niż
tarcia wewnętrznego, wynoszący dla gruntów sypkich 30-40o,
spoistych zwartych: ok. 45o (ok. 1:1) i luz
nych <45o (np. 1:1,5).
Przekrój normalny drogi na prostej
Rowy
W obrębie korpusu drogi zwierciadło wody gruntowej nie powinno sięgać wyżej
niż do rzędnej położonej 1,0m poniżej najniższego punktu spodu konstrukcji
nawierzchni.
Rowów można nie stosować, gdy średni poziom wody gruntowej jest niższy niż
1,0m w gruntach niewysadzinowych, 1,2m w gruntach wÄ…tpliwych i 1,5m
w gruntach wysadzinowych, w stosunku do niwelety robót ziemnych.
Rowy przydrożne, stokowe, odpływowe, ścieki, a zbiorniki i rowy
odparowujące, studnie chłonne.
1. Przydrożne o kształcie:
- trapezowym o szerokości dna co najmniej 0,4m, nachyleniu skarp od 1:1
do 1:3 oraz głębokości dostosowanej do warunków terenowych;
- trójkątnym z dnem wyokrąglonym łukiem kołowym o promieniu 0,5m,
nachyleniu skarpy wewnętrznej 1:3, skarpy zewnętrznej od 1:3 do 1:10
oraz głębokością dostosowaną do warunków terenowych.
Przekrój normalny drogi na prostej
Odwodnienie wgłębne ma zadanie odprowadzenie wody z korpusu drogowego
oraz niedopuszczenie wód podsiąkających z dołu i z boków korpusu drogi.
Do wgłębnych urządzeń odwadniających należą: warstwy odsączające, sączki,
dreny, kanalizacja.
" Warstwa odsączająca to warstwa materiału sypkiego, łatwo przepuszczalnego
(piasku średniego, grubego, żwiru, pospółki), służąca do odprowadzenia wody,
która przedostaje się przez nawierzchnię lub podsiąka z podłoża. Grubość
warstwy odsączającej zależy od jakości podłoża oraz obciążenia nawierzchni.
Orientacyjna grubość
" Warstwa odsączająca może
Rodzaj gruntu podłoża warstwy odsączającej
być ułożona pod całą koroną
[cm]
drogi, lub pod samÄ…
Piasek gruboziarnisty nie wymaga budowy
nawierzchnią, wówczas
odprowadzenie wody do
Piaski pylaste i gliniaste 10  20
rowów następuje przez
sÄ…czki poprzeczne.
Gliny i iły 15  25
Gliny próchnicze, 20  30
pyłowe
Przekrój normalny drogi na prostej
SÄ…czki poprzeczne
" wykonuje się pod poboczami drogi w odległości około 2-5m w gruntach
ciężkich i 4-10m w gruntach lżejszych o wymiarach min. 0,5 x 0,2m,
" mogą być usytuowane pod kątem prostym do osi drogi przy małych spadkach
podÅ‚użnych drogi (do okoÅ‚o 0,5%) oraz pod kÄ…tem 60° do osi drogi przy
spadkach większych,
" układa się je w spadku takim, jak warstwa odsączająca (3-5%),
" przed połączeniem ze sączkiem spadek warstwy odsączającej zwiększa się do
około 12%. Sączki wykonuje się z materiału gruboziarnistego, od góry
przykrywa siÄ™ izolacjÄ…,
" wylot sączka musi być na wysokości co najmniej 20cm od dna rowu (aby woda
z rowu go nie zalewała) i wykonuje się go z grubszych warstw kamienia (aby
ułatwić wypływ wody),
Gdy zachodzi potrzeba obniżenia zwierciadła wód gruntowych lub, gdy
wymienione sposoby odwodnienia drogi są niewystarczające, stosuje się drenaż
Może on być założony pod ściekami, pod koroną drogi lub na skarpach,
w zależności od potrzeb. Materiałem drenującym mogą być rurki
ceramiczne, betonowe lub z tworzyw sztucznych.
Przekrój normalny drogi na łuku
" Praktycznie stosowane promienie łuków poziomych powinny wynosić
co najmniej 100m.
" Na odcinkach prostych jezdnia ma
pochylenie najczęściej dwustronne,
natomiast w Å‚uku poziomym stosuje
siÄ™ jednostronne pochylenie,
zmniejszające działanie siły
odśrodkowej, tzw. przechyłkę,
odpowiednio do rodzaju ruchu na
drodze i jego szybkości.
" Jednostronne pochylenie na łuku poziomym można obliczyć za pomocą
wzoru:
v2
io = 0,262Å"
R
gdzie: i0  jednostronne pochylenie poprzeczne jezdni na łuku (przechyłka) [%]; v 
projektowana prędkość [km/h]; R  promieńłuku poziomego [m].
" Najmniejszy promieńłuku niewymagający jednostronnej przechyłki wynosi
300m.
Przekrój normalny drogi na łuku
Poszerzenie jezdni. Dla zapewnienia całkowitego bezpieczeństwa ruchu na
łukach poziomych, oprócz dostatecznie dużych promieni i jednostronnego
pochylenia jezdni, stosuje się jeszcze poszerzenie jezdni. Można je obliczyć
korzystając ze wzorów:
50
l2 0,05Å"v
lub
p =
p = +
R
2RR
gdzie: p  wielkość poszerzenia jezdni na łuku [m]; l  długość prostej przejściowej [m];
v  projektowana prędkość [km/h]; R  promieńłuku poziomego [m]
Poszerzenie jezdni stosuje siÄ™ przy promieniach mniejszych od 250m,
a najmniejsza wartość poszerzenia wynosi 0,2m. Poszerzenie można
stosować symetrycznie po obu stronach osi drogi lub jednostronnie,
najczęściej od środka łuku.
Jeśli po wewnętrznej stronie łuku usytuowana jest mijanka, wówczas
jezdnię poszerza się po jej zewnętrznej stronie.
Mijanki usytuowane na Å‚ukach poziomych poszerza siÄ™ o takÄ… samÄ…
wielkość jak pas ruchu jezdni.
Przekrój normalny drogi na łuku
Przekrój normalny drogi na łuku
Przekrój normalny drogi na łuku z mijanką
Przekroje poprzeczne drogi
" Służą głównie do obliczania wielkości robót ziemnych, ustalenia
głębokości rowów, szerokości pasa drogowego, lokalizacji murów
i innych urządzeń zabezpieczających, znaków drogowych, itp.
" Wykonuje się je w takiej skali, jak skala wysokości w profilu podłużnym
drogi lub w skali 1:100 (najczęściej). Dane dla wykonania przekroi
poprzecznych otrzymuje siÄ™ z pomiaru w terenie lub z mapy
warstwicowej.
" Przekroje poprzeczne sporzÄ…dza siÄ™ w miejscach (punktach)
charakterystycznych, w punktach głównych łuku oraz w tzw. miejscach
(punktach)  zerowych , czyli we wszystkich tych punktach, które
uwzględnia profil podłużny drogi.
" Jeżeli na jednym z sąsiednich przekrojów powierzchnia nasypu jest
większa od powierzchni wykopu, a na drugim odwrotnie, wówczas
należy wyznaczyć tzw. przekrój zerowy leżący pomiędzy nimi,
na którym powierzchnia wykopu równa się powierzchni nasypu.
" Przekrój zerowy wpisuje się do tabeli obliczenia robót ziemnych
w kolejności kilometraża.
Przekroje poprzeczne drogi
Wykonanie: informacje, skala, kolorystyka.
Obliczanie powierzchni robót ziemnych
Obliczanie powierzchni robót ziemnych dokonuje się na przekrojach
poprzecznych, osobno dla nasypów i wykopów.
Powierzchnię przekroi poprzecznych można określić sposobami
stosowanymi przy mierzeniu powierzchni, a więc:
" z sumy powierzchni figur geometrycznych tworzących dany przekrój,
" za pomocÄ… planimetru,
" na podstawie nomogramów i wykresów,
" za pomocÄ… tablic,
" poprzez podział przekroju na regularne paski (powierzchnie
cząstkowe), których sumaryczna powierzchnia daje szukaną
powierzchniÄ™.
Obliczanie objętości robót ziemnych
Po obliczeniu powierzchni wykopów i nasypów należy obliczyć ich
objętości. W tym celu można wykorzystać wzór:
P1 + P2
V = Å"l
2
gdzie:
V  obliczana objętość mas ziemnych (wykopów lub nasypów) [m3];
P1  powierzchnia wykopu/nasypu pierwszego przekroju [m2];
P2  powierzchnia wykopu/nasypu przekroju następnego [m2];
l  odległość pomiędzy przekrojami 1 i 2 [m].
Zapisu obliczeń objętości mas ziemnych dokonuje się w Tabeli objętości
mas ziemnych
Tabela objętości robót ziemnych (1)
Åšrednia Nadmiar Suma
Powierzchnia Objętość
powierzchnia Zużycie objętości algebraiczna
Hekto- Odleg-
Kilometr na
metr łość
wykop nasyp wykop nasyp wykop nasyp wykop nasyp
miejscu
+ -
+ - + - + - + -
[km] [m] [m2] [m2] [m] [m3] [m3] [m3]
[m3]
0+ 0,00 2,95 0,10
2,60 0,35 52,50 136,50 18,38 18,38 118,13 0,00
52,50 2,25 0,60 118,13 0,00
1,75 1,43 55,00 96,25 78,38 78,38 17,88 0,00
107,50 1,25 2,25 136,00 0,00
1,43 2,05 7,50 10,69 15,38 10,69 0,00 4,69
115,00 1,60 1,85 131,31 0,00
2,38 1,30 27,25 64,72 35,43 35,43 29,29 0,00
142,25 3,15 0,75 160,61 0,00
3,20 0,50 6,55 20,96 3,28 3,28 17,69 0,00
148,80 3,25 0,25 178,29 0,00
3,53 0,23 22,45 79,14 5,05 5,05 74,09 0,00
171,25 3,80 0,20 252,38 0,00
3,55 0,15 26,25 93,19 3,94 3,94 89,25 0,00
197,50 3,30 0,10 341,63 0,00
2,95 0,23 7,50 22,13 1,69 1,69 20,44 0,00
205,00 2,60 0,35 362,06 0,00
1,90 1,35 22,50 42,75 30,38 30,38 12,38 0,00
227,50 1,20 2,35 374,44 0,00
0,60 4,43 40,00 24,00 177,00 24,00 0,00 153,00
267,50 0,00 6,50 221,44 0,00
0,73 5,23 45,00 32,63 235,13 32,63 0,00 202,50
312,50 1,45 3,95 18,94 0,00
1,48 2,90 48,00 70,80 139,20 70,80 0,00 68,40
360,50 1,50 1,85 0,00 49,46
2,45 1,18 22,00 53,90 25,85 25,85 28,05 0,00
Tabela objętości robót ziemnych (2)
0,73 5,23 45,00 32,63 235,13 32,63 0,00 202,50
312,50 1,45 3,95 18,94 0,00
1,48 2,90 48,00 70,80 139,20 70,80 0,00 68,40
360,50 1,50 1,85 0,00 49,46
2,45 1,18 22,00 53,90 25,85 25,85 28,05 0,00
382,50 3,40 0,50 0,00 21,41
3,95 0,35 15,00 59,25 5,25 5,25 54,00 0,00
397,50 4,50 0,20 32,59 0,00
5,90 0,10 25,50 150,45 2,55 2,55 147,90 0,00
423,00 7,30 0,00 180,49 0,00
7,20 0,00 17,00 122,40 0,00 0,00 122,40 0,00
440,00 7,10 0,00 302,89 0,00
4,90 0,10 40,00 196,00 4,00 4,00 192,00 0,00
480,00 2,70 0,20 494,89 0,00
1,90 0,60 10,00 19,00 6,00 6,00 13,00 0,00
490,00 1,10 1,00 507,89 0,00
1,15 1,25 15,00 17,25 18,75 17,25 0,00 1,50
505,00 1,20 1,50 506,39 0,00
1,18 1,63 51,20 60,16 83,20 60,16 0,00 23,04
556,20 1,15 1,75 483,35 0,00
1,23 1,23 46,30 56,72 56,72 56,72 0,00 0,00
602,50 1,30 0,70 483,35 0,00
1,23 1,63 55,00 67,38 89,38 67,38 0,00 22,00
657,50 1,15 2,55 461,35 0,00
1,43 1,58 42,50 60,56 66,94 60,56 0,00 6,38
700,00 1,70 0,60 454,97 0,00
Razem:
1556,81 1101,83 620,33 936,48 481,50
454,97
Sprawdzenie: A B C D E F
Sprawdzenie:
A-B=F 454,97 OK
D-E=F 454,97 OK
E+F+C=A 1556,81 OK
Projektowanie rowów przydrożnych
Czynność ta inicjowana jest na etapie projektowania rowów
przydrożnych na przekrojach poprzecznych.
Wówczas to na podstawie wstępnie przyjętej głębokości i szerokości
dna oraz nachylenia skarp (np. szerokość dna 0,4m, głębokość 0,6m),
zaprojektowano rowy przydrożne obowiązkowo w miejscach, gdzie trasa
przebiega w wykopie, a w pozostałych przypadkach, w zależności od
sytuacji drogowo-terenowej.
W kolejnym etapie na przekroje poprzeczne nanosi się wyliczone rzędne
dna rowów przydrożnych, które następnie zgodnie z KMB przekroju
poprzecznego, nanosi się na profil podłużny.
Kolejną czynnością jest zaprojektowanie niwelety dna rowu
przydrożnego na Profilu podłużnym oddzielnie dla rowu lewo
i prawostronnego.
W czasie projektowania niwelety należy pamiętać, że maksymalna
głębokość rowu w gruntach przepuszczalnych nie powinna przekroczyć
0,7m, a w gruntach nieprzepuszczalnych 1,2m.
Głębokość minimalna rowu to 0,3 (0,2)m (a jak nazywają się rowy
płytsze?).
Projektowanie rowów przydrożnych
Najmniejszy dopuszczalny spadek podłużny rowu wynosi 0,2%.
W wyjątkowych sytuacjach na odcinkach o długości mniejszej od 200m  0,1%.
Największy spadek podłużny rowu nie powinien przekraczać:
a) przy nieumocnionych skarpach i dnie:
- w gruntach piaszczystych - 1,5%,
- w gruntach piaszczysto-gliniastych, pylastych, gliniastych i ilastych - 2,0%,
- w gruntach gliniastych i ilastych - 3,0%,
- w gruntach skalistych - 10,0%,
b) przy skarpach i dnie umocnionym:
- matÄ… trawiastÄ… - 2,0%,
- darninÄ… - 3,0%,
- faszynÄ… - 4,0%,
- brukiem na sucho - 6,0%,
- elementami betonowymi - 10,0%,
- brukiem na podsypce cementowo-piaskowej o grubości minimum 20 cm
z wypełnieniem spoin zaprawą cementową 1:2 - 15,0%.
Projektowanie rowów przydrożnych
- Prędkości i spadki minimalne dna rowów uwarunkowane są najczęściej
układem terenu.
- Jeżeli konfiguracja terenu na to pozwala to należy unikać spadków
zbyt małych, gdyż przy rozwijających się wówczas niewielkich
prędkościach następuje łatwo zarastanie i zamulanie dna cieku,
co wymaga z kolei częstego jego czyszczenia.
- Dla uniknięcia tych niepożądanych zjawisk należy dążyć do uzyskania
odpowiednich prędkości.
- Ustalono, że przy prędkości przepływu:
<0.6m/s następuje zarastanie dna trawą,
<0.4 m/s osadza siÄ™ drobny piasek,
<0.25 m/s następuje osadzanie się drobnych cząstek
spławialnych.
Projektowanie rowów przydrożnych
Jak poradzić sobie z odcinakami rowów o zbyt dużych spadkach
niwelety dna:
- Progi (stopnie) wodne. Wysokość stopnia nie powinna przekraczać 0,5m,
Fundament stopnia i ścianki wykonuje się z betonu lub muru kamiennego.
Grubość ścianek powinna wynosić od 20cm do 30cm, a szerokość stopnia
od 30cm do 50cm. Skarpy i dno rowu przy stopniu należy wzmocnić płytami
betonowymi lub brukiem, układanymi na podsypce cementowo-piaskowej.
- Bystrotoki stosuje się w przypadku wystąpienia spadku podłużnego rowu
większego niż 15%. Wykonuje się je z bloków skalnych lub głazów
kamiennych o minimalnych wymiarach 0,25m x 0,35m układanych rębem
na betonowej lub żelbetowej warstwie fundamentowej o grubości co
najmniej 30cm z wypełnieniem szczelin zaprawą cementową 1:2.
Konstrukcja bystrotoku powinna wykluczać możliwość rozmycia gruntu pod
fundamentem.
- Kaskady. Stosuje siÄ™ je podobnie jak bystrotoki w przypadku wystÄ…pienia
obliczeniowego spadku podłużnego rowu większego niż 15%. Kaskady to
serie stopni wodnych.
Projektowanie rowów przydrożnych
Sytuacja szczegółowa
Sytuacja szczegółowa drogi jest to plan sytuacyjny projektowanej drogi wraz
z wszystkimi obiektami jej towarzyszącymi (rzut prostokątny na płaszczyznę
poziomÄ…).
Plan wykonuje siÄ™ w skali 1:1000 lub 1:500. PodstawÄ… do wykonania planu
sytuacyjnego są pomiary oraz szkice terenowe. Można wykonać go również na
podstawie mapy, posługując się profilem podłużnym i przekrojami
poprzecznymi.
Sytuację szczegółową wykonuje się o formacie odpowiadającym wielokrotności
A4 (na formacie pochodnym utworzonym od A4 np. A4x5). Jeżeli z powodu
urozmaiconego przebiegu trasy, droga nie mieści się w wysokości arkusza
(297mm), wykreśla się ją w odcinkach, zaznaczając wzdłuż osi kilometraż;
Hektometry zaznacza się kółkami o Ć2mm, kilometry kółkami podwójnymi (Ć2
i Ć4mm). Linie określające koronę drogi zaznacza się liniami grubszymi
(0,5mm). OÅ› drogi (linia punktowa 0,25mm), hektometry, obiekty oraz odcinki
promieni łuków wykonuje się tuszem czerwonym. Opisy łuków wykonuje się w
tabliczkach pionowych ( metryczkach ) również czerwonym tuszem. Pozostałe
linie kreśli się czarnym tuszem.
Sytuacja szczegółowa drogi skala 1:500 (3)
W1T
T
O1
R
R
R
W2
R
Jezdnia
Pobocza (korona drogi)
Skarpa wewnętrzna
Dno rowu
Skarpa zewnętrzna
K
P
A
0
+
0
00
,
0
0
Opis techniczny
Jest to dokument wyjaśniający szczegóły dokumentacji oraz przyjęte
wielkości wyjściowe
W opisie technicznym należy uwzględnić następujące objaśnienia:
1. Uzasadnienie ekonomiczne projektu drogi oparte na danych
zawartych w założeniach techniczno-ekonomicznych lub studiach
przedprojektowych.
2. Opis trasy zawierający inwentaryzację głównych fragmentów
przebiegu trasy drogi.
3. Opis terenu z uwzględnieniem ukształtowania, rodzaju gruntów itp.
4. Trasa w planie  opis łuków poziomych, wielkości zastosowanych
promieni, poszerzeń, odcinki przejściowych oraz informacje
o długości odcinków prostych.
5. Trasa w profilu podłużnym  uzasadnienie zastosowania
pochylenia niwelety, informacje o najmniejszych i największych
pochyleniach niwelety, najmniejszych i największych promieniach
łuków pionowych itp.
Opis techniczny
6. Przekrój poprzeczny  opis przekroju poprzecznego zawiera wszystkie
szczegóły konstrukcyjne, tj. szerokość, pochylenie poprzeczne jezdni,
poboczy i skarp. Podaje również konstrukcje przekrojów poprzecznych na
łukach dla wszystkich występujących w projekcie promieni łuków
poziomych. W opisie przekroju poprzecznego wymienia się również rodzaj
i sposób wykonania zaprojektowanej nawierzchni.
7. Odwodnienie  opis zastosowanych rowów (oraz sposobów ich
zabezpieczenia), sączków, warstw odsączających.
8. Obiekty drogowe  informacje o przepustach, mostach oraz murach
podporowych i oporowych. Przepusty winny być omówione oddzielnie dla
każdego ich rodzaju, z uzasadnieniem decyzji stosowania oraz z podaniem
sposobu obliczenia lub przyjęcia według typowych projektów. Mosty
zazwyczaj projektuje się oddzielnie. Przy opisie zastosowanych murów
podaje się lokalizację, materiał i koszt.
9. Roboty ziemne  informacje o ilości wykopów, nasypów, nadmiarach
objętości oraz przewidywanym sprzęcie transportowym.
10. Opis znaków drogowych i urządzeń zabezpieczających ruch  zawiera
szczegółowe omówienie tych urządzeń oraz wytyczne odnośnie ich
ustawienia.
Elementy kosztorysu
Kosztorysem nazywa się zestawienie planowanych kosztów inwestycji,
ujęte według rodzajów robót i ich ilości zgodnie z projektem.
Jest to dokument określający cenę sprzedażną obiektów budowlanych,
określający koszt budowy, tj. wielkość nakładów pieniężnych niezbędnych
do przygotowania i zrealizowania inwestycji budowlanej.
Zadaniem kosztorysu jest sprecyzowanie warunków jakim powinny
odpowiadać wykonywane roboty, określenie ilości robót, ustalenie
kosztorysu robót oraz ułatwienie rozliczeń z robotnikami i zleceniodawcą.
Kosztorys powinien spełniać następujące funkcje:
" określać w sposób możliwie ścisły planowany koszt budowy;
" stanowić podstawę do włączenia inwestycji do planu oraz uzyskania
odpowiednich kredytów bankowych;
" stanowić podstawę do zawarcia umowy pomiędzy inwestorem
a wykonawcą oraz rozliczeń za wykonane roboty;
" stanowić podstawę do planowania i organizacji robót.
Profil podłużny
Proces sporzÄ…dzania oceny dok. proj.
1. Zapoznanie się z opisem technicznym celem określenia jego kompletności
i prawdziwości, sprawdzenia słuszności proponowanych rozwiązań
technicznych, przyjętych metod obliczania np. promieni łuków, poszerzeń
jezdni na łukach poziomych czy spadków poprzecznych na łukach poziomych
oraz porównania jego treści z resztą dokumentacji.
2. Zapoznanie się z raptularzem, szkicem polowym, innymi dołączonymi
materiałami z pomiarów terenowych celem porównania jego treści z
pozostałymi częściami dokumentacji projektowej, wyrobienia własnego
zdania na temat skali trudności projektu (np. krętość trasy, rzez
ba terenu,
długość odcinków prostych, zmiany kierunków przebiegu osi trasy drogowej).
3. Kontrola poprawności sporządzenia pikietaża w odniesieniu do
dokumentów sporządzonych w czasie pomiarów terenowych.
4. Kontrola poprawności sporządzenia rzutu prostokątnego trasy drogowej
na płaszczyznę poziomą (ewentualnie planu sytuacyjnego) np. takich
elementów jak: długość całkowita trasy i odcinków prostych, wartości kątów
zwrotu osi trasy drogowej oraz kierunki jej zwrotu, poprawność
kilometrowania i hektometrowania punktów głównych trasy drogowej,
kompletność podawanych treści oraz właściwa forma ich prezentacji.
Proces sporzÄ…dzania oceny dok. proj.
5. Zapoznanie się z poprawnością wykonania oraz kompletnością
podawanych informacji na przekroju podłużnym w osi projektowanej
trasy drogowej:
" forma: skala, poziom porównawczy, kolorystyka, dokładność podawanych
wartości, informacja o gruntach, skrzyżowaniach, wodzie gruntowej,
kompletność i poprawność wprowadzonych danych o punktach głównych
projektowanej trasy drogowej;
" treść: rzędne terenu, rzędne niwelety nawierzchni, różnice pomiędzy
rzędnymi terenu a niweletą nawierzchni, odcinki proste i konstrukcje łuków
poziomych (promienie i ich miejsce w przedziale wartości minimalnych i
maksymalnych, kąt zwrotu, odcinki przejściowe i ich miejsce w przedziale
wartości zalecanych, wstawki odcinków prostych pomiędzy łukami),
pochylenia podłużne i łuki pionowe (spadki i ich miejsce w przedziale
spadków minimalnych i maksymalnych, poprawność zastosowania łuku
pionowego oraz jego promienia);
" poprawność zaprojektowanych elementów odwodnienia korpusu drogi,
budowli hydrotechnicznych (spadki dna, umocnienia dna i skarp rowu).
Proces sporzÄ…dzania oceny dok. proj.
" Ocena poprawności zaprojektowania niwelety nawierzchni drogi
(minimalizacja robót drogowych, względna wysokość nasypów i głębokość
wykopów, bilansowanie się wielkości mas ziemnych i dogodne kierunki ich
transportu, stopień przekształcenia naturalnego krajobrazu, dostosowanie
rzędnych niwelety do rzędnych skrzyżowań z elementami istniejącej
infrastruktury technicznej, zachowanie zalecanych spadków
maksymalnych i minimalnych, właściwa płynność i estetyka projektowanej
trasy drogowej).
6. Analiza przekrojów normalnych (poprawność przyjęcia wartości
szerokości jezdni, poboczy, mijanek; poszerzenia jezdni i mijanek,
wartości przechyłek jednostronnych na łukach; spadków poprzecznych;
rodzaju pochyleń; nachylenia skarp wykopów, rowów i nasypów;
ustosunkowanie się do przyjętego rodzaju konstrukcji nawierzchni jak i jej
sposobu umieszczenia w korpusie drogi; określenie poprawności
przyjętych rozwiązań odwodnienia powierzchniowego i wgłębnego
korpusu drogi.
7. Ocena poprawności i skończoności wykonania przekroi poprzecznych
(forma, w tym kolorystyka, kompletność i poprawność danych, rowy).
Proces sporzÄ…dzania oceny dok. proj.
8. Zapoznanie się z poprawnością wykonania tabeli objętości robót
ziemnych, w przypadku jej braku własna ocena wielkości robót ziemnych
 WNIOSKI praktyczne.
9. Konstruktywna krytyka części pracy zatytułowanej Wnioski czy
Komentarze projektanta.
10.Ogólna ocena projektu, która powinna być napisana na końcu, ale musi
rozpoczynać sporządzaną recenzję/opinię dokumentacji projektowej drogi
leśnej.
11.Strona tytułowa!
Zadanie dodatkowe (opcjonalne): wykreślenie własnej koncepcji przebiegu
niwelety nawierzchni (na kserokopii przekroju pobranej z otrzymanego
projektu) wraz z PISEMNYM uzasadnieniem przyjętych rozwiązań!