Demografia Literatura " Absolutnie podstawowa: Jerzy Z. Holzer Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003 " Dodatkowa, choć równie wartościowa: Marek Okólski Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, 2004 Janusz Balicki, Ewa Frątczak, Charles B.Nam Przemiany ludnościowe: Fakty interpretacje oceny. Tom I. Mechanizmy przemian ludnościowych. Globalna polityka ludnościowa, Instytut Politologii UKSW, Warszawa, 2003 Czym jest Demografia? " Nazwa pochodzi od greckich słów: demos lud grapheia opis " Nauka o prawidłowościach rozwoju ludności w konkretnych warunkach gospodarczych i społecznych badanego terytorium. " Zajmuje się statystyczno-analitycznym opisem stanu i struktury ludności oraz badaniem i oceną zmian wynikających z dotychczasowego i przewidywanego ruchu naturalnego i wędrówkowego Przedmiot Demografii Demografia Formalna (matematyczna, Opisowa demometria) Analiza realnych struktur i procesów Zajmuje się technikami pomiaru ludnościowych w ich kontekście i analizy (oraz prognozowania) historycznym lub politycznym czy struktur i procesów ludnościowych przestrzennym, społeczno-ekonomicznym za pomocą wyspecjalizowanego i kulturowym aparatu matematyczno-statystycznego Przedmiot Demografii " W ramach demografii opisowej możemy wyróżnić np.: Demografię historyczną, paleodemografię
Biodemografię Demografię potencjalną Doktryny demograficzne Demografię społeczną Demografię ekonomiczną Związki Demografii z innymi naukami " Demografia jest typową nauką interdyscyplinarną i powiązana jest z wieloma naukami:
Statystyka łączy ją ten sam sposób formułowania ogólnych metod pomiaru masowych procesów ludnościowych
Ekonomia zainteresowanie powiązaniami pomiędzy rozwojem gospodarczym i demograficznym Związki demografii z innymi naukami
Socjologia wspólny obszar zainteresowań to zwłaszcza zasady formowania rodziny i uwarunkowania płodności, migracje, mobilności społecznej ludności, skutki urbanizacji, itp.
Psychologia (psychologia społeczna) badania społecznych i kulturowych uwarunkowań postaw prokreacyjnych ludności Związki Demografii z innymi naukami
Medycyna bezpośredni związek w zakresie oceny możliwości wydłużania przeciętnego dalszego trwania życia ludności, umieralności niemowląt, umieralności wg przyczyn zgonów, płodności kobiet
Inne nauki to: geografia, antropologia, etnografia, genetyka Jednostki badanych zbiorowości " Pojedynczy człowiek " Rodzina " Gospodarstwo domowe Przedmiot badań w WIELKIM skrócie " Demografia nie zajmuje się analizą zachowania poszczególnych jednostek, lecz analizą prawidłowości obserwowanych w procesach zachodzących w całej dostatecznie licznej z punktu widzenia statystyki, zbiorowości lub podzbiorowości " Demografia opisuje istniejące struktury ludności wg płci, wieku, stanu cywilnego, cech społeczno zawodowych, wykształcenia i charakteru miejsca zamieszkania. Są one tłem podstawowych procesów demograficznych " Demografia stara się owe zmiany struktury ludności opisywać i przewidywać " Zmiany powstają na skutek ruchu naturalnego lub wędrówkowego " Obecnie demografia kładzie akcent na problematykę oddziaływania procesów społeczno ekonomicznych na procesy demograficzne i odwrotnie Próby formułowania teorii ludnościowych " Ludność i zaludnienie były zagadnieniem poruszanym już w najwcześniejszych zapiskach historycznych " Zainteresowanie wzbudzały: liczba mieszkańców na danym terenie, przyczyny zgonów, posiadanie dużej lub małej liczby dzieci, migracje " Dyskusje na ten temat miały na celu wypracowanie różnych koncepcji optymalnej liczby ludności Starożytność " Chiński filozof Konfucjusz (551-479 p.n.e.) oraz jego uczniowie interesowali się liczbą ludności i niepokoił ich zbyt szybki jej wzrost, który mógłby spowodować spadek jakości życia oraz konflikty " Zajmowali się koncepcją optimum ludności, idealną proporcją między liczbą ludności a wielkością obszaru " Zwracali uwagę na czynniki wpływające na szybkość przyrostu liczby ludności (umieralność a dostęp do żywności, umieralność niemowląt a przedwczesne zawieranie małżeństw, częstość zawierania związków małżeńskich a wysokie koszty ceremonii zaślubin) Starożytność " Idea optimum ludności znajdują się w pismach Platona (427-347 p.n.e.) i Arystotelesa (384-322 p.n.e.) jego ucznia i krytyka " Platon stworzył koncepcję idealnego państwa-miasta, w którym społeczeństwo będzie charakteryzować się określoną strukturą Starożytność " Arystoteles stwierdzał, iż państwo powinno być tak zaludnione, aby było możliwe swobodne rozkoszowanie się czasem wolnym " Nadmiar ludności to przyczyny biedy i problemów społecznych " Jako środki zapobiegające temu stanowi dopuszczał przerywanie ciąży i porzucanie dzieci Starożytność " W czasach polityki ekspansji Imperium Rzymskiego panował kult płodności małżeńskiej. Propagowano dużą dzietność, w której upatrywano wzmacnianie siły militarnej państwa. " By utrzymać dotychczasowy poziom populacji, kobieta musiała urodzić przynajmniej pięcioro dzieci, a zaledwie czterech ludzi na 100 dożywało pięćdziesiątki. Starożytność " Cesarz Oktawian August (63 p.n.e. 14 n.e.) wprowadził prawa wspierające zawieranie małżeństw i rodzenie dzieci, a dyskryminujące bezdzietnych Średniowiecze " Św. Paweł dostrzegł w ciele przeszkodę w dążeniu duszy do Boga, czym podłożył fundament pod chrześcijański kult dziewictwa. " Wraz z rozprzestrzenianiem się chrześcijaństwa dowartościowano także celibat i wstrzemięzliwość płciową, jednak nie spowodowało to obniżenia wysokiej dzietności, pożądanej ze względu na wysoką umieralność. XVI XVII w. " Wieki te to czasy odkryć naukowych, kolonizacji nowych terytoriów, gwałtownego wzrostu handlu, początku rozkładu feudalizmu i tworzenia się podstaw kapitalistycznego uprzemysłowienia krajów. " Pisarze związani z merkantylizmem powszechnie podkreślali zalety rosnącej liczby ludności oraz popierali politykę ukierunkowaną na stymulowanie wzrostu populacji tzw. populacjonizm (promowanie małżeństwa, liczne rodziny, poprawa zdrowia publicznego, nadzór nad emigracją do innych państw i otwarcie na imigrantów, zwłaszcza wykwalifikowanych robotników) XVI XVII w. " Giovanni Botero (1544-1617) w pracy The reason of State and the Greatness of Cities (1558) pisze o przewadze przemysłu nad rolnictwem i sile państwa wynikającej z dużej liczby ludności. " Nędza, wojna, epidemie są wyrazem osiągnięcia granic rozwoju liczebności ludności wynikającej z ograniczonych zasobów żywności. XVI XVII w. " Jednym z prekursorów klasycznej ekonomii politycznej (powstałej w XVIII w.) był William Petty (1623- 1687). Wraz Johnem Grauntem przyczynił się do rozwoju statystyki i demografii. " Autor Arytmetyki politycznej uznawaną za pierwszą rozprawę z zakresu statystyki. Uważał, że arytmetyka, może być stosowana do problemów ekonomicznych i ludnościowych. Podkreślał znaczenie ludności jako kapitału ludzkiego Podjął próbę oszacowania wartości kapitału ludzkiego podobnie jak oszacował wartość dochodu XVI XVII w. " Za ojca demografii jest uważany pewien londyński kupiec, John Graunt (1623- 1687). " Jego praca Natural and Political Observations [& ] upon the Bills of Mortality (1662) jest pierwszym przykładem systematycznej analizy demograficznej. XVI XVII w. " Była to analiza rejestrów zgonów prowadzonych przez wszystkie londyńskie parafie " Jako pierwszy ustalił wiele prawidłowości demograficznych, które pozwoliły mu zbudować tablice wymieralności (trwania życia): Urodzenia wg płci Stosunek liczby pogrzebów do liczby chrzcin Stosunek liczby urodzeń do liczby ślubów Współczynnik płodności Migracje do miast Wpływ wojen na migracje XVI XVII w. " Brytyjski astronom Edmund Halley (1656-1742) w 1693 roku zarysował idee dwóch spośród podstawowych dziś instrumentów analitycznych Demografii (modelu ludności zastojowej oraz hipotetycznej tablicy wymieralności) Thomas Robert Malthus (1766- 1834) " Anglikański duchowny, ukończył studia wyższe w Cambridge, a następnie objął posadę pastora. " W 1807 roku został profesorem ekonomii politycznej w kolegium Kompanii Indyjskiej w Haileybury, piastując to stanowisko aż do śmierci. Thomas Robert Malthus (1766- 1834) " Do połowy XX wieku na rozwój myśli teoretycznej w demografii największy wpływ miała jego rozprawa Prawo ludności . " Teoria Malthusa była kwintesencją poglądów antypopulacjonistycznych w demografii " Była także zródłem dwóch popularnych doktryn społecznych: maltuzjanizmu i neomaltujanizmu Thomas Robert Malthus (1766- 1834) " Najbardziej znaną ideą Malthusa była stworzona przez niego teoria ludności, w której ujął związek pomiędzy ilością ludności a ilością środków pożywienia. Prawo składało się z dwóch twierdzeń: Pierwsze dotyczyło charakteru przyrostu ludności. Otóż według Malthusa ilość ludności, rośnie w tempie 3% rocznie i podwaja się co 25 lat. Według drugiego twierdzenia ilość środków pożywienia zwiększa się co ćwierć wieku o taką samą ilość. Na tej podstawie można utworzyć dwa szeregi rozwojowe. Prawo ludności Malthusa Prawo ludności Malthusa 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 25 50 75 100 125 Wzrost ludności Wzrost środków pożywienia Prawo ludności Malthusa " Malthus stwierdził, że historia ludzkości pokazuje, iż liczba ludności jedynie zbliża się do limitu wyznaczanego przez ilość pożywienia " Liczba ludności jedynie oscyluje w granicach tego limitu na skutek działania przeszkód pozytywnych (wpływających na umieralność) i zapobiegawczych (wpływających na dzietność) Przeszkody hamujące niekontrolowany wzrost liczby ludności: " Prewencyjne wynikające z rozumu ludzkiego, tj. możliwości zrozumienia warunków egzystencji i umiejętności przewidywania skutków swego działania: Opóznianie zawierania małżeństw Dobrowolny celibat dla ubogich " Pozytywne przeszkody wynikające z nędzy lub występku: Ciężka praca Niekorzystne warunki klimatyczne i przyrodnicze Skrajne ubóstwo, głód Złe wychowanie dzieci Wielkie miasta Choroby, epidemie Wojny Karol Marks (1818-1883) Fryderyk Engels (1820-1895) " Marks, twórca Kapitału zwracał uwagę na związany ze wzrostem ludności problem niedoboru podaży pracy, a nie jak czynił to Malthus, niedoboru żywności " Engels rozwinął analizę wzajemnych zależności między reprodukcją ludności a rozwojem gospodarczym i naukowym. Prognozował, że w ramach gospodarki planowanej będzie można oddziaływać na reprodukcję ludności. Dziękuję za uwagę