00:00:00:www.napiprojekt.pl - nowa jakość napisów.|Napisy zostały specjalnie dopasowane do Twojej wersji filmu.
00:00:00:movie info: 640x480 29.969fps 310.0 MB|tłumaczenie - shag
00:00:01:Teraz, na NOVA,
00:00:03:przeżyj ekscytującą podróż do świata bardziej obcego niż fantastyka naukowa,
00:00:08:gdzie grając dozwolone jest łamanie niektórych reguł,
00:00:12:gdzie nowatorski obraz wszechświata, popycha cię ponad granice twoich najdzikszych wyobrażeń.
00:00:17:Oto świat złożony z teorii strun,
00:00:21:opisujących każdą siłę i wszelką materię od atomu poprzez ziemię,
00:00:26:do końca galaktyk
00:00:29:- od narodzin czasu do ostatecznej chwili - w jednej teorii,
00:00:35:teorii wszystkiego.
00:00:39:Naszym przewodnikiem po tym nowym, wspaniałym świecie jest Brian Greene,
00:00:43:poczytny pisarz i fizyk.
00:00:45:I nieważne jak często tu się zjawiam,
00:00:47:nie wygląda na to, bym szybko dał radę przywyknąć.
00:00:51:Czy pomoże nam ułożyć najważniejsze puzzle nowoczesnej fizyki
00:00:56:gdzie nasze pojmowanie uniwersum jest oparte na 2 grupach praw,
00:01:01:które przeczą sobie nawzajem?
00:01:04:Rozwiązania tej sprzeczności unikał nawet Einstein,
00:01:08:choć ostatecznie poświęcił jej swoje ostatnie lata.
00:01:11:Po dekadach, możemy nareszcie być na krawędzi rozwiązania.
00:01:20:Rozwiązaniem są struny,
00:01:23:maleńkie cząstki wibrującej energii niczym struny w wiolonczeli,
00:01:27:kosmiczna symfonia w sercu całej rzeczywistości.
00:01:33:Lecz ma to swoją cenę: światy równoległe i 11 wymiarów,
00:01:39:z których większość nigdy nie zobaczycie.
00:01:41:Naprawdę możemy żyć w świecie z większą ilością wymiarów niż dostrzega oko.
00:01:46:Ludzie którzy mówili, iż istniały dodatkowe wymiary byli z miejsca okrzyknięci fantastami,
00:01:50:lub wariatami.
00:01:52:Złudzenie nauki i matematyki, czy też ostateczna teoria wszystkiego?
00:01:58:Jeśli teoria strun zawiedzie w dostarczeniu świadectwa swych przewidywań,
00:02:03:wówczas nikt nie powinien w to uwierzyć.
00:02:04:Czy to teoria fizyków, czy filozofów?
00:02:08:Jedna rzecz pewna, to że teoria strun już nam pokazuje, iż
00:02:12:uniwersum może być znacznie bardziej niezwykłe niż każdy z nas kiedykolwiek myślał.
00:02:18:Jeszcze tego wieczoru...
00:02:20:niezaprzeczalne poruszenie, które wywołały struny.
00:02:22:Atmosfera była napięta.
00:02:25:Teoria strun przeszła swoją własną rewolucję...
00:02:27:5 różnych teorii strun...
00:02:29:...i odkrycie nowego obrazu stanu rzeczy.
00:02:32:Byćmoże żyjemy w trój-wymiarowej membranie.
00:02:37:Nasz świat może być niczym kromka chleba.
00:02:40:Uwięzieni w niewielkim plasterku wszechświata o większej liczbie wymiarów.
00:02:44:To właściwie problem.
00:02:46:Obejrzyj teraz "The Elegant Universe".
00:03:04:Główne finansowanie NOVA jest zapewnione przez Park Foundation.
00:03:10:Doszliśmy do 400 pracowników w 3 lata.
00:03:14:W Microsofcie, wasz potencjał zainspiował nas by stworzyć oprogramowanie zdolne pomóc wam to osiągnąć.
00:03:21:Wasz potencjał, nasza pasja.
00:03:27:Nauka: otrzymaliśmy szkielet, która pomoże uczynić bezprzewodową komunikację coraz pewniejszą.
00:03:34:Sprint jest dumny z pomagania NOVA.
00:03:39:Finansowanie Elegant Universe jest zapewnione przez fundację Alfreda P. Sloan,
00:03:45:by poprawić publiczne zrozumienie nauki i technologii.
00:03:50:I przez "National Science Foundation", Ameryka inwestuje w przyszłość.
00:03:57:Dodatkowe pieniądze płyną z Volkswagen of America.
00:04:14:I z George D. Smith Fund,
00:04:19:żywiące naukę i bezpieczeństwo.
00:04:22:Główne finansowanie NOVA jest również zapewnione przez Corporation for Public Broadcasting,
00:04:27:i widzów, takich jak ty. Dzięki.
00:04:45:"STRUNA MA TO COŚ"
00:05:16:To mało znany sekret, ale przez więcej niż pół wieku, mroczna chmura zagrażała nowoczesnej nauce.
00:05:25:Problem to: nasze rozumienie wszechświata jest oparte na dwóch oddzielnych teoriach.
00:05:32:Jedna to "Teoria Względności" Einsteina
00:05:35:sposób na pojęcie zachowań największych rzeczy na świecie,
00:05:39:takich jak gwiazdy i galaktyki.
00:05:44:Jednak najmniejsze części wszechświata,
00:05:47:atomy i cząstki subatomowe, grają według kompletnie innego zestawu zasad
00:05:54:zwanego, "mechanika kwantowa."
00:05:57:Te dwa zestawy reguł są niewiarygodnie dokładne we własnych dziedzinach
00:06:01:lecz gdy próbujemy je połączyć,
00:06:03:by rozwikłać najgłębsze tajemnice świata, spotyka nas katastrofa.
00:06:11:Weźmy początek wszechświata, "Wielki Wybuch".
00:06:18:W jednej chwili maleńka bryłka gwałtownie wybucha.
00:06:24:Przez kolejne 14 bilionów lat świat się rozszerza
00:06:29:i ochładza się do gwiazd, galaktyk i planet, które dziś widzimy.
00:06:37:Jednak gdy puścimy kosmiczny film do tyłu,
00:06:41:wszystko co się teraz rozciąga, wróci do pierwotnej postaci,
00:06:49:wszechświat staje się mniejszy, gorętszy i bardziej skupiony, kiedy zmierzamy do początku czasów.
00:06:56:Kiedy sięgamy "Wielkiego Wybuchu", gdy świat był naraz ogromnie ciężki i nieprawdopodobnie mały,
00:07:06:nasz projektor się zacina.
00:07:09:Nasze 2 prawa fizyki, zmieszane do jednego, załamują się
00:07:17:A co jeśli moglibyśmy połączyć mechanikę kwantową i teorię względności
00:07:21:i ujrzeć kosmiczny film w całości?
00:07:24:Cóż, nowy zbiór zasad zwany "teorią strun" byłby do tego zdolny.
00:07:29:I jeśli okazałby się prawdą, byłby to największy kamień milowy w historii nauki.
00:07:38:Kiedyś, teoria strun może być zdolna wyjaśnić ogrom natury,
00:07:43:od najmniejszych cząstek materii, do najdalszych zakątków kosmosu,
00:07:49:używając jedynie jednego składnika:
00:07:53:cienkich wibrujących kosmyków energii zwanych strunami.
00:08:00:Lecz czemu musimy przepisać od nowa prawa fizyki, by to osiągnąć?
00:08:04:Cóż z tego że 2 prawa które mamy nie współgrają ze sobą?
00:08:08:Cóż, można o tym pomyśleć w ten sposób.
00:08:10:Wyobraź sobie, że żyjesz w mieście, gdzie brak jednolitych przepisów drogowych,
00:08:15:tylko istnieją 2 różne, które przeczą sobie nawzajem.
00:08:19:Jak widać, byłoby to całkiem nieznośne.
00:08:27:By zrozumieć to miejsce,
00:08:29:potrzeba znaleźć sposób, by połączyć te odrębne prawa
00:08:34:w jeden, obejmujący wszystko zestaw reguł.
00:08:39:Pracujemy nad założeniem, że istnieje teoria i to nasza robota,
00:08:43:by być wystarczająco bystrym i pracowitym, by ją odkryć.
00:08:48:Nie mamy gwarancji. Nie jest powiedziane że nam się uda
00:08:54:lecz na koniec, mamy nadzieję znaleźć teorię rządzącą wszystkim.
00:09:01:Zanim odnajdziemy tą teorię,
00:09:04:odbędziemy fantastyczną podróż
00:09:06:by ujrzeć czemu 2 zestawy reguł są w konflikcie.
00:09:11:A pierwszym przystankiem na tej osobliwej wycieczce jest rzeczywistość bardzo rozległych obiektów.
00:09:22:Do opisu uniwersum w ogromnej skali używamy jednego zestawu zasad
00:09:26:opartego na teorii względności Einsteina,
00:09:29:i stąd teoria o działaniu grawitacji.
00:09:32:Teoria względności obrazuje przestrzeń jako rodzaj trampoliny,
00:09:36:gładkiej struktury, którą ciężkie obiekty jak gwiazdy czy planety, mogą zniekształcać i rozciągać.
00:09:43:Teraz, nawiązując do tej teorii, zniekształcenia i wygięcia tworzą to co zwiemy grawitacją.
00:09:49:To jest działanie grawitacji, zdolne utrzymać Ziemię na orbicie wokół Słońca
00:09:55:Czy naprawdę nie ma nic więcej, niż to, że nasza planeta podąża za ugięciami i konturami
00:09:59:które Słońce produkuje w przestrzeni kosmicznej?
00:10:04:Gładki, delikatny zakrzywiony obraz przestrzeni, przewidziany przez prawa teorii względności
00:10:10:nie opisuje wszystkiego.
00:10:14:Do zrozumienia świata na bardzo niewielkim poziomie,
00:10:18:trzeba użyć innego zestawu reguł, mechanikę kwantową.
00:10:21:I jak widzimy,
00:10:22:mechanika kwantowa tworzy obraz kosmosu drastycznie inny od teorii względności,
00:10:28:może się wydawać, że opisują 2 zupełnie inne światy.
00:10:42:By ujrzeć konflikt między teorią względności, a mechaniką kwantową
00:10:46:musimy znacznie się skurczyć.
00:10:55:I gdy zostawiamy świat ogromnych obiektów za sobą,
00:11:01:a wkraczamy do mikroskopijnego królestwa,
00:11:04:Znajomy obraz przestrzeni, nietrudny do przewidzenia
00:11:08:zostaje zastąpiony światem, gdzie struktura jest znacznie mniej pewna.
00:11:15:I gdy wciąż będziemy się kurczyć,
00:11:17:stając się miliardy miliardów razy mniejsi niż najmniejsze cząstki materii,
00:11:23:atomów i niewielkich elementów z których się składają?
00:11:26:prawa małych wielkości, mechanika kwantowa,
00:11:30:mówi, że kosmiczny materiał staje się chaotyczny.
00:11:38:Możliwe jest nawet osiągnąć świat tak buntowniczy, że sprzeciwia się zdrowemu rozsądkowi.
00:11:44:Tu w dole, przestrzeń i czas są tak pokrętne i zniekształcone, że konwencjonalne pojęcia
00:11:52:lewej i prawej,
00:11:53:góry i dołu,
00:12:01:nawet przed i po, załamują się.
00:12:07:Nie ma sposobu, by powiedzieć z pewnością, że jestem tutaj,
00:12:10:lub tu, lub w obu miejscach jednocześnie.
00:12:13:Lub może, że wylądowałem tu, jeszcze zanim się tu znalazłem.
00:12:22:W kwantowym świecie, nie można po prostu stwierdzić coś na pewno.
00:12:27:To z natury dzikie i gorączkowe miejsce.
00:12:31:Prawa kwantowego świata są bardzo różne od praw do których przywykliśmy.
00:12:37:czy to zaskakujące?
00:12:39:Czemu powinien świat bardzo małych części, na poziomie atomowym,
00:12:43:być podporządkowany tym samym zasadom, które używamy w naszym świecie,
00:12:49:z jabłkami i pomarańczami, z chodzeniem po ulicy?
00:12:52:Czemu ten świat miałby zachowywać się tak samo?
00:12:56:Wahający sią, rozstrzęsiony obraz czasu i przestrzeni przewidziany przez mechanikę kwantową
00:13:02:jest w bezpośrednim konflikcie z gładkim, zdyscyplinowanym, geometrycznym modelem czasu i przestrzeni
00:13:08:opisanym teorią względności.
00:13:19:Myślimy że wszystko,
00:13:22:od szalonych tańców cząstek subatomowych, do majestatycznego wirowania galaktyk,
00:13:29:powinno być tłumaczone jedną, ogólną fizyczną podstawą, jednym misrzowskim równaniem.
00:13:37:Jeśli jesteśmy w stanie znaleźć równanie,
00:13:40:jak w rzeczywistości działa wszechświat w kazdym czasie i przestrzeni, odkryjemy rzeczywistość.
00:13:47:Rzecz jest, że potrzebujemy teorii, zdolnej poradzić sobie zarówno ze znikomymi i masywnymi rzeczami,
00:13:54:godzącej ze sobą mechanikę kwantową i teorię względności, która nigdy nas nie zawiedzie. Nigdy.
00:14:06:Dla fizyków, znalezienie teorii jednoczącej teorię względności i mechanikę kwantową jest Świętym Graalem,
00:14:13:bowiem taka podstawa da nam pojedynczą matematyczną teorię opisującą wszystkie siły rządzące światem.
00:14:20:Teoria względności opisuje najbliższą nam siłę: grawitację.
00:14:29:A mechanika kwantowa obejmuje 3 inne siły:
00:14:34:oddziaływanie silne
00:14:36:odpowiedzialne za sklejanie protonów i neutronów razem wewnątrz atomu;
00:14:43:elektromagnetyzm, produkujący światło, elektryczność i przyciąganie magnetyczne;
00:14:51:i słabe oddziaływanie:
00:14:55:siła odpowiedzialna za rozpad atomowy.
00:14:59:Każda z nich we wszechświecie,
00:15:01:od atomu do narodzin gwiazd,
00:15:06:to nic więcej, niż 4 siły dostosowujące się do materii.
00:15:13:Albert Einstein spędził 30 ostatnich lat swego życia
00:15:16:szukając sposobu opisu sił natury w pojedynczej teorii,
00:15:23:a teraz teoria strun może wypełnić jego marzenie.
00:15:28:Przez stulecia, naukowcy obrazowali fundamentalne składniki natury
00:15:34:atomy i mniejsze elementy wewnątrz nich, wyglądające jak cienkie piłeczki, lub punkty.
00:15:40:Według teorii strun w sercu każdej cząstki materii
00:15:44:jest cienki, wibrujący kosmyk energii zwany struną.
00:15:50:A nowe pokolenie naukowców wierzy, że te drobne struny są kluczem
00:15:56:do zjednoczenia świata wielkich i małych w jednej teorii.
00:16:03:Założenie, że naukowa teoria, którą właśnie dzierżymy w dłoniach
00:16:07:mogłaby odpowiedzieć na najbardziej podstawowe pytania jest ekstremalnie kuszące.
00:16:11:Przez blisko 2,000 lat,
00:16:14:cała nasza fizyka zasadniczo było bazowana na... właściwie mówimy o kulach od bilarda.
00:16:21:Przyjęcie pomysłu ze strunami jest zmianą paradygmatu,
00:16:24:bowiem zamiast bil, należy użyć niewielkich nitek spaghetti.
00:16:30:Nie każdy jest przekonany do tej nowej teorii.
00:16:34:Póki co żaden eksperyment nie dowiódł istnienia strun.
00:16:42:Pozwolę sobie powiedzieć to wprost.
00:16:43:Są fizycy i są teoretycy strun.
00:16:47:To nowa dyscyplina, nowy nazwijmy to "guz" (ang.tumor)
00:16:52:możecie to nazywać jak chcecie,
00:16:55:skupili się na pytaniach, które nie można wyznaczyć eksperymentalnie.
00:17:02:Teoretycy strun zaprzeczają,
00:17:05:lecz jest to część fizyki nie podlegająca na razie testowaniu,
00:17:09:nic nam przez to nie mówi,
00:17:11:nie ma nic wspólnego z eksperymentami w laboratorium, lub obserwacjami z poziomu kosmosu, lub za pomocą teleskopów.
00:17:21:Byłem nauczony i wciąż tak uważam, że fizyka jest nauką eksperymentalną.
00:17:27:Ma związek z rezultatami eksperymentów, lub w przypadku astronomi, obserwacjami.
00:17:34:Od początku, wielu naukowców uważało, że teoria strun wybiegała zanadto do przodu.
00:17:39:Szczerze mówiąc, dziwny sposób w jaki teoria ewoluowała w serii punktów zwrotnych i przypadków
00:17:45:tylko obniżyło jej wiarygodność.
00:17:47:W gruncie rzeczy, nawet jej powstanie zostało obrócone w coś w rodzaju mitu
00:17:52:Wyglądający w ten sposób...
00:17:58:W późnych latach 60-tych młody włoski fizyk o imieniu Gabriele Veneziano,
00:18:05:szukał równań zdolnych wyjaśnić oddziaływanie silne
00:18:10:niezwykle potężnego kleju, trzymającego składniki każdego atomu wspólnie
00:18:16:wiążąc protony i neutrony.
00:18:22:Idąc dalej, trafił na zakurzoną księgę historii matematyki
00:18:27:i znalazł tam 200-letnie równanie,
00:18:31:spisane przez szwajcarskiego matematyka, Leonharda Eulera.
00:18:37:Veneziano był zachwycony odkryciem równania Eulera,
00:18:41:Wiedziony matematyczną ciekawością, wydawał się dokładnie opisywać oddziaływanie silne.
00:18:49:Prędko to opublikował i stał się sławny po tym "przypadkowym" odkryciu.
00:18:56:Czasem widuję w niektórych książkach, że
00:19:00:ten model został odkryty ślepym trafem, lub został znaleziony w książce od matematyki,
00:19:07:co sprawia, że niespecjalnie się czuję.
00:19:12:Prawdą jest, że ta funkcja była wynikiem długiego roku pracy,
00:19:21:i że przypadkiem odkryliśmy teorię strun.
00:19:27:Mimo że było już znane,
00:19:29:równanie Eulera, tak cudownie tłumaczące oddziaływanie silne, zaczęło żyć własnym życiem.
00:19:37:To były narodziny teorii strun.
00:19:45:Przekazywane od kolegi, do kolegi,
00:19:48:Równanie Eulera skończyło na tablicy naprzeciw młodego Amerykańskiego fizyka, Leonarda Susskinda.
00:19:56:Do dziś pamiętam tą formułę.
00:19:58:Wyglądała tak...
00:20:07:spojrzałem na nią i stwierdziłem, "To tak proste, że nawet ja jestem w stanie ją zrozumieć."
00:20:14:Susskind wycofał się na strych, by to zbadać.
00:20:19:Rozumiał, że ten sędziwy wzór opisuje matematycznie oddziaływanie silne,
00:20:24:lecz pod abstrakcyjnymi symbolami dojrzał przebłysk czegoś nowego.
00:20:31:Zająłem się tym, bawiłem, kombinowałem.
00:20:33:Siedziałem na moim strychu, myślałem o tym przez 2 miesiące.
00:20:38:Lecz pierwszą rzeczą którą mogłem dojrzeć, to
00:20:41:określenie pewnego rodzaju cząstek mające wewnętrzną strukturę potrafiącą wibrować,
00:20:44:które mogą robić rzeczy, których nie potrafi zwykły punkt materialny.
00:20:50:Zacząłem pojmować, że była tu opisywana struna, elastyczna struna,
00:20:55:jak guma, lub jak guma przecięta wpół.|//rubber band - złączona guma, wynalazek Anglików//
00:20:58:I ten związek mógł nie tylko się rozciągać i kurczyć, lecz również wić i kręcić.
00:21:05:Co najlepsze, doskonale to współgrało ze wzorem.
00:21:09:Byłem całkiem pewny swego czasu, że byłem jedynym na świecie, kto o tym wiedział.
00:21:15:Susskind opisał swoje odkrycie wprowadzając rewolucjonującą teorię strun.
00:21:21:Jednak zanim odkrycie ujrzało światło dzienne, musiało przejść przez opinie ekspertów.
00:21:27:Byłem absolutnie przekonany, że kiedy je usłyszę, będą brzmieć,
00:21:31:"Susskind jest kolejnym Einsteinem", lub może nawet "Następnym Newtonem".
00:21:36:A wróciło z opinią "ta praca naukowa nie jest zbyt dobra, prawdopodobnie nie powinna być publikowana".
00:21:41:Byłem doprawdy zdruzgotany.
00:21:43:Wpadłem w depresję, byłem nieszczęśliwy i pełen żalu.
00:21:47:To zrujnowało mi nerwy, a w rezultacie wróciłem do domu i upiłem się.
00:21:53:Kiedy Susskind topił swe smutki po odrzuceniu jego daleko idącej idei,
00:21:59:teoria strun okazała się wówczas ślepym zaułkiem.
00:22:09:W międzyczasie główny nurt nauki zajmował się cząstkami jako punktami, nie strunami.
00:22:17:Przez dekady, fizycy odkrywali zachowanie mikroskopijnych cząstek
00:22:22:zderzając je ze sobą przy wysokich prędkościach i studiując te kolizje.
00:22:30:W wynikach badań odkryli, że ich natura sięga dalej niż podejrzewano.
00:22:38:Raz w miesiącu była odkrywana nowa cząstka:
00:22:41:the Rho meson, the Omega particle, the B particle, the B1 particle, the B2 particle, Phi, Omega...
00:22:48:użyto więcej liter niż istnieje w większości alfabetów.
00:22:52:To była eksplozja populacji cząstek.
00:22:58:Był czas, gdy świeżo upieczeni absolwenci biegali wzdłuż korytarzy w budynku fizyków
00:23:03:radując się odkryciem kolejnej cząstki, która pasowała do teorii.
00:23:06:To było bardzo podniecające.
00:23:09:W tym zalewie nowych cząstek, naukowcy nie tylko odkrywali części składowe materii.
00:23:17:Zakopując teorię strun w kurzu, fizycy doszli do wstrząsającej i dziwnej konkluzji:
00:23:24:iż siły natury mogą być tłumaczone przez cząstki.
00:23:34:Teraz, to doprawdy dziwaczne założenie, zbliżone nieco do zabawy w łapanie, gdzie gracze jak ja
00:23:41:i ja są cząstkami materii.
00:23:45:A piłka, którą rzucamy w tył i w przód jest cząsteczką siły.
00:23:49:Jest zwana łącznikiem.
00:23:52:Na przykład, w przypadku magnetyzmu, siła elektromagnetyczna "tej piłki" byłaby fotonem.
00:23:58:Im więcej łączników lub fotonów jest wymienianych między nami
00:24:03:tym silniejsze przyciąganie magnetyczne.
00:24:07:Naukowcy orzekli, że ta wymiana łączników tworzy to co czujemy jako siłę.
00:24:16:Eksperymenty potwierdziły te opinie z odkryciem łączników dla elektromagnetyzmu,
00:24:23:silne i słabe oddziaływanie.
00:24:26:Używając tych swieżo odkrytych cząstek
00:24:29:naukowcy zaczęli się zbliżać do marzenia Einsteina, by zjednoczyć siły.
00:24:40:Cząstki fizycy argumentowali tym, że przy cofnięciu kosmicznego filmu do momentu tuż po Wielkim Wybuchu,
00:24:48:jakieś 14 miliardów lat temu, gdy wszechświat był nierealnie gorętszy,
00:24:54:łączniki w elektromagnetyźmie i oddziaływanie słabe byłyby nie do odróżnienia.
00:25:01:Zupełnie jak kostki lodu topniejące w wodzie w słonecznym świetle,
00:25:06:eksperymenty pokazały, że gdy cofniemy się do ekstremalnie gorących warunków Wielkiego Wybuchu,
00:25:12:oddziaływanie słabe i elektromagnetyzm stopią się razem w jedną siłę
00:25:18:zwaną "oddziaływanie elektrosłabe".
00:25:22:Fizycy wierzą, że jeśli przewiniemy kosmiczny film jeszcze bardziej wstecz,
00:25:28:oddziaływanie elektrosłabe zjednoczy się z oddziaływaniem silnym, w jedną wspaniąłą "super-siłę".
00:25:36:Chociaż miało to być dopiero udowodnione,
00:25:39:mechanika kwantowa była zdolna wyjaśnić jak 3 siły działają na poziomie subatomowym.
00:25:47:A tu nagle mamy spójną teorię podstawowych cząstek fizycznych,
00:25:53:która pozwala nam określić wszystkie wzajemne oddziaływania?
00:25:58:Słabe, silne oddziaływanie i elektromagnetyczne w tym samym języku.
00:26:02:Wszystko nabierało sensu i to wszystko jest opisane w podręcznikach.
00:26:08:Wszystko zbiegało się w kierunku prostego obrazu znanych cząstek i sił,
00:26:13:obrazu, który w końcu stał się znany jako "Model Standardowy".
00:26:17:Myślę że to ja dałem temu nazwę.
00:26:32:Wynalazcy Modelu Standardowego zarówno nazwy jak i teorii, cieszyli się uznaniem środowiska naukowego,
00:26:40:odbierając nagrodę Nobla, jedną po drugiej.
00:26:44:Lecz za fanfarami kryło się rażące przeoczenie.
00:26:50:Pomimo tłumaczenia przez Model Standardowy 3-ech sił rządzących bardzo małymi rzeczami,
00:26:57:nie zawierał najbliższej nam siły, grawitacji.
00:27:09:Usunięta w cień przez Standardowy Model, teoria strun stała się przeciwwagą w fizyce.
00:27:16:Większość ludzi w naszym środowisku straciło kompletnie zainteresowanie teorią strun.
00:27:22:Mówili, "Dobra, to bardzo ładna, elegancka sprawa, ale nie ma nic wspólnego z rzeczywistością".
00:27:28:Nie była brana poważnie przez większość środowiska naukowego,
00:27:32:jednak wcześni pionierzy teorii strun
00:27:39:byli przekonani, że wyczuwają prawdę i kontynuowali prace nad tą teorią.
00:27:46:Im więcej zagorzałych konserwatystów zagłębiało się w teorię strun, tym więcej znajdowali problemów.
00:27:53:Wczesna teoria strun miała sporo problemów.
00:27:55:Jednym z nich jest założenie o istnieniu cząstki uznawanej za niefizyczną.
00:28:00:Tak nazywamy "tachion", cząstkę podróżującą szybciej od światła.
00:28:04:Było odkrycie, że teoria wymaga 10 wymiarów,
00:28:08:co jest bardzo niepokojące, oczywiście odkąd wiadomo, że istnieje więcej niż dostrzegamy.
00:28:14:Były te bezmasowe cząstki niewidoczne w eksperymentach.
00:28:18:Stąd te teorie nie wyglądały na sensowne.
00:28:20:Wydawały się ludziom szalone.
00:28:22:Zasadniczo, teoria strun nie uciekała od podstaw.
00:28:26:Ludzie podnieśli swe ręce i rzekli, "To nie może być prawda".
00:28:38:Był rok 1973,
00:28:41:jedynie kilku młodych fizyków wciąż mocowało się z niejasnymi równaniami teorii strun.
00:28:47:Jednym z nich był John Schwarz, zmagający się z licznymi problemami teorii strun,
00:28:54:pośród nich była tajemnicza bezmasowa cząstka przewidywana przez teorię, lecz niedostrzegalna w naturze
00:29:02:i cały asortyment anomalii, lub matematycznych nieścisłości.
00:29:08:Spędziliśmy długi czas starając się zgrać z teorią.
00:29:11:Próbowaliśmy szeregu sposobów, by spłycić wymiary do 4-ech,
00:29:18:pozbyć się tych bezmasowych cząstek i tachionów,
00:29:21:lecz było to zarówno nieprzyjemne jak i nieprzekonujące.
00:29:25:Przez 4 lata, Schwarz starał się oswoić niesforne równania teorii strun,
00:29:31:zmieniając, dopasowując, łącząc i mieszając je na różne sposoby.
00:29:37:Jednak bez skutku.
00:29:40:Na skraju porzucenia teorii strun, Schwarz miał burzę mózgu:
00:29:46:być może jego równania opisywały grawitację.
00:29:50:Powodowało to ponowne rozważenie wielkości cienkich kosmyków energii.
00:29:55:Nie myśleliśmy o grawitacji aż do tego momentu.
00:29:59:Jak tylko założyliśmy, że może powinniśmy zajmować się teorią grawitacji,
00:30:05:radykalnie zmieniliśmy nasz punkt widzenia jak wielkie mogą być struny.
00:30:11:Przypuściliśmy, że struny są setki miliardów miliardów razy mniejsze niż atom,
00:30:17:jedna z wad teorii stała się zaletą.
00:30:22:Tajemniczą cząstką, której chciał się pozbyć John Schwarz okazał się być grawiton,
00:30:30:długo poszukiwana cząstka zdolna przenosić grawitację na poziomie kwantowym.
00:30:37:Teoria strun wyprodukowała brakujący kawałek układanki z Modelu Standardowego.
00:30:46:Schwarz przedłożył publikację jego początków prac nad nową teorią opisującą jak działa grawitacja
00:30:53:w świecie subatomowym.
00:30:55:Wydawało nam się oczywiste, że mamy rację.
00:30:58:A ze strony grona naukowego brak było jakiejkolwiek reakcji.
00:31:03:Raz jeszcze teoria strun nie trafiła na podatny grunt.
00:31:08:Schwarza to nie odstraszało.
00:31:11:On ujrzał Świętego Graala.
00:31:14:Skoro struny opisywały grawitację na poziomie kwantowym,
00:31:18:musi istnieć klucz pozwalający zjednoczyć 4 siły.
00:31:24:Dołączył do niego w tym zadaniu jedyny z naukowców chętny zaryzykować swą karierę dla strun,
00:31:32:Michael Green.
00:31:34:Wyczuwaliśmy, mieliśmy cichą pewność, że teoria strun była wyraźnie poprawna,
00:31:38:i nie było ważne czy ludzie widzą to w ten sam sposób.
00:31:42:Zobaczyliby to po fakcie.
00:31:45:Na przekór zuchwałości Greena,
00:31:47:razem ze Schwarzem musieli skonfrontować się z faktem, że na początku lat 80-tych,
00:31:51:teoria strun wciąż nadal posiadała słabe punkty w matematyce znane jako "anomalie".
00:31:55:Anomalia jest taka jak brzmi.
00:31:58:Coś tak obcego, wymykające się podporządkowaniu, coś zupełnie nie pasującego.
00:32:03:Aktualnie taki rodzaj anomalii jest tylko dziwny.
00:32:07:Jednak matematyczne anomalie mogę przynieść zagładę teorii fizycznej.
00:32:12:Są nieco skomplikowane, więc oto prostszy przykład:
00:32:16:powiedzmy, że mamy teorię gdzie te 2 równania
00:32:22:określają jedną fizyczną cechę naszego świata.
00:32:25:Teraz, gdy rozwiążę równanie tędy, otrzymam x=1,
00:32:30:a gdy zrobię to tędy, otrzymam x=2,
00:32:35:Wiem o anomaliach w mojej teorii, gdyż powinna być pojedyncza wartość dla x.
00:32:41:Jeśli nie zrewiduję mych równań, by otrzymać tą samą wartość dla x po obu stronach,
00:32:48:teoria umiera.
00:32:51:We wczesnych latach 80-tych, teoria strun była upstrzona różnymi matematycznymi anomaliami,
00:32:57:jednakże równania były znacznie bardziej zlożone.
00:32:59:Przyszłość teorii zależała od tych fatalnych sprzeczności.
00:33:13:Schwarz i Green walczyli z anomaliami przez 5 lat,
00:33:19:ich praca doszła granic późnej nocy w lato 1984 eoku.
00:33:25:Wszędzie uznawano, że te teorie są sprzeczne skoro posiadają anomalie.
00:33:31:Mimo to, właściwie bez żadnego dobrego powodu, po prostu czułem, że to jakiś błąd, ponieważ
00:33:37:czułem, że "Teoria strun musi być prawdziwa, ona nie może mieć anomalii".
00:33:39:Zadecydowaliśmy, że "Musimy przekalkulować te rzeczy".
00:33:43:Niespodziewanie wszystko zwarło się w pojedynczym rachunku.
00:33:49:Po jednej stronie tablicy mieli 496.
00:33:54:I jeśli osiągnęliby odpowiadającą liczbę po drugiej stronie
00:33:58:byłoby dowiedzione, że teoria strun jest wolna od anomalii.
00:34:03:Pamiętam szczególny moment,
00:34:06:gdy John Schwarz i ja rozmawialiśmy przy tablicy i pracowaliśmy nad tymi liczbami, które musiały pasować, aabsolutnie dokładnie.
00:34:12:Pamiętam żarty z Johnem Schwarzem w tamtym momencie, bo akurat ujrzeliśmy błyskawicę i usłyszeliśmy grzmot
00:34:16:była wielka górska burza w Aspen w tym momencie i pamiętam siebie mówiącego wtedy coś takiego, sami wiecie,
00:34:21:"Musimy być bardzo blisko, bo bogowie starają się nam przeszkodzić w skończeniu tych obliczeń".
00:34:27:I w rzeczywistości, ukończyliśmy je.
00:34:32:Pasujące liczby czyniły teorię wolną od anomalii.
00:34:37:I dodało to matematycznej głębi, by objąć wszystkie 4 siły.
00:34:45:Zatem dowiedzieliśmy się, że struny nie tylko potrafią opisać grawitację, ale i inne siły.
00:34:50:Stąd zaczęliśmy mówić o unifikacji.
00:34:52:I widzieliśmy w tym możliwość realizacji marzenia, które Einstein wyraził w swych ostatnich latach,
00:34:59:o zjednoczeniu różnych sił na głębszej podstawie.
00:35:04:Czuliśmy się wspaniale.
00:35:05:To była wyjątkowa chwila,
00:35:08:ponieważ zdaliśmy sobie sprawę, że dotychczas żadnej innej teorii nie udało się tego osiągnąć.
00:35:13:Lecz dotychczas, to było jak płacz wilka.
00:35:15:Za każdym razem gdy coś zrobiliśmy, oczekiwałem u innych aprobaty i wsparcia, lecz tak się nie działo.
00:35:20:Więc oczekiwałem... nie spodziewałem się wielkiej reakcji.
00:35:23:Jednak tym razem reakcja przerosła ich oczekiwania.
00:35:28:W mniej niż rok, liczba teoretyków strun skoczyła z garstki, do setek.
00:35:35:Do tej pory, najdłuższa wypowiedź jaką dałem w tym temacie trwała 5 minut na jakiejś pomniejszej konferencji.
00:35:40:I wówczas, zacząłem być zapraszany po całym świecie, by o nich opowiedzieć, wygłosić odczyty i tak dalej.
00:35:45:Teoria strun została ochrzczona "Teorią Wszystkiego".
00:35:52:Wczesnej jesieni 1984 roku, przybyłem tutaj, do Uniwesytetu w Oxfordzie,
00:35:59:by otrzymać stopień naukowy z fizyki.
00:36:02:Kilka tygodni później, ujrzałem plakat na wystąpienie Michaela Greena.
00:36:08:Nie wiedziałem kim był, lecz wtedy nie wiedziałem kim był ktokolwiek.
00:36:12:Tytuł wystąpienia brzmiał chyba "Teoria Wszystkiego", więc jak mogłem się oprzeć?
00:36:19:Ta elegancka nowa wersja teorii strun wydawała się odpowiednia do opisu wszystkich elementów z których zbudowana jest natura.
00:36:28:Ota jak:
00:36:31:wewnątrz każdego ziarna piasku są miliardy maleńkich atomów.
00:36:39:Każdy atom jest złożony z mniejszych cząstek energii,
00:36:41:orbitujące wokół elektronów, nukleony złożone z protonów i neutronów,
00:36:47:które zrobione są z nawet mniejszych cząstek materii zwanych kwarkami.
00:36:52:Teoria strun głosi, że na tym się nie kończy.
00:36:56:To zdumiewający postulat, iż cząstki tworzące cały wszechświat
00:37:01:są stworzone z jeszcze mniejszych składników,
00:37:04:maleńkich wibrujących kosmyków energii, wyglądających jak struny.
00:37:12:Każda z tych strun jest niewyobrażalnie mała.
00:37:16:W gruncie rzeczy, gdyby atom został powiększony do rozmiarów układu słonecznego,
00:37:22:struna byłaby jedynie tak wielka, jak drzewo!
00:37:28:A oto kluczowa myśl.
00:37:31:Zupełnie jak inaczej wibrujący wzór lub częstotliwość pojedynczej struny wiolonczeli
00:37:37:tworzy to co słyszymy jako różne muzyczne tony,
00:37:41:różne sposoby wibracji struny dają cząstce jej unikalne właściwości,
00:37:48:takie jak masa i ładunek.
00:37:51:Na przykład, jedyna różnica między cząstkami tworzącymi ciebie i mnie
00:37:55:i cząstki odpowiedzialne za transmisję grawitacji i innych sił, jest sposób w jaki maleńka struna wibruje.
00:38:04:Skomponowany z kolosalnej liczby tych oscylujących strun,
00:38:09:uniwersum może być uważane za wytworną kosmiczną symfonię.
00:38:15:A ta elegancka idea rozwiązuje konflikt między roztrzęsionym, nieprzewidywalnym obrazem przestrzeni w skali subatomowej
00:38:24:i naszym prostym wizerunku przestrzeni na wielkiej skali.
00:38:29:To zdenerwowanie kwantowej teorii przeciwko delikatności
00:38:33:teorii względności Einsteina, czyni tak trudnym połączenie obydwu.
00:38:39:Teraz, teoria strun zbliżyła je do siebie i w zasadzie uspokaja szaleństwa mechaniki kwantowej.
00:38:49:Rozszerza je o zaletę opierania się na starym założeniu punktu materialnego i rozwija na kształt strun.
00:38:59:Zatem chaotyczne zachowanie wciąż istnieje,
00:39:02:lecz jest wystarczająco mniej brutalne, gdyż teoria kwantów i teoria względności istnieją ze sobą doskonale w tak wytyczonej ramie.
00:39:11:To triumf matematyki.
00:39:14:Z niczym więcej niż niewielkimi wibrującymi kosmykami energii,
00:39:19:teoretycy strun twierdzili, że wypełniają marzenie Einsteina jednocząc wszystkie siły i całą materię.
00:39:27:Jednak nowa radykalna teoria miała luki w swej zbroi.
00:39:32:Żaden eksperyment nie pozwolił zbadać co się dzieje na rozpatrywanych wielkościach.
00:39:39:Nie zaobserwowano żadnych powiązań do tych drobnych wielkości, ani energii.
00:39:45:Trzeba było jasno powiedzieć, nie można przeprowadzić eksperymentu,
00:39:49:ani obserwacji, która by odpowiedziała jednocznacznie.
00:39:54:"Mylicie się chłopaki." Teoria jest bezpieczna, jest dobrze zabezpieczona.
00:40:01:Czy to teoria fizyków, czy filozofów? Sam was pytam.
00:40:07:Ludzie często krytykują teorię strun za niedostępność w wykazaniu jej testami eksperymentalnymi,
00:40:13:i to z całą pewnością nie jest gałąź fizyki, z tego powodu.
00:40:17:A ja, moja odpowiedź jest taka, że chcą po prostu dowieść jej błąd.
00:40:25:Teorię strun tak ciężką do udowodnienia czyni
00:40:30:złożoność równań wymaganych przez coś brzmiącego jak wyciągnięte z fantastyki naukowe:
00:40:37:dodatkowe wymiary przestrzeni.
00:40:41:Zawsze myśleliśmy, przez wieki, że istnieje jedynie to co widzimy.
00:40:46:To jasne, ten wymiar, ten i ten.
00:40:48:Były tylko 3 wymiary i jeden czasu.
00:40:51:Ludzie którzy mówili, iż istniały dodatkowe wymiary byli z miejsca okrzyknięci fantastami, lub wariatami
00:40:59:Cóż, teoria strun naprawdę tak twierdzi.
00:41:03:Aby brać to poważnie, teoretycy strun musieli wyjaśnić jak tak ryzykowne założenie może pokrywać się z prawdą.
00:41:11:Twierdzili, że tak odległa idea dodatkowych wymiarów, może być bardziej przyziemna niż myślicie.
00:41:19:Pozwólcie że zademonstruję.
00:41:21:Zamierzam się spotkać z człowiekiem, który pierwszy wpadł na tak zaskakujący pomysł.
00:41:26:Mam spotkać się z nim w tym pokoju na Fifth Avenue i 93rd Street, na drugim pietrze.
00:41:33:Teraz, aby doprowadzić do spotkania, potrzeba mi 4-ech rodzajów informacji:
00:41:37:jeden na każdy z 3-ech wymiarów przestrzeni
00:41:39:ulica, aleja, numer pokoju i jeden dodatkowy na czas, czyli 4 wymiar.
00:41:45:Możecie pojmować płaszczyznę 4-ro wymiarową na zasadzie:
00:41:49:lewa-prawa, tył-przód, góra-dół i czas.
00:41:56:Jak się okazuje, zaskakująca idea o istnieniu dodatkowych wymiarów rozciąga się wstecz o blisko stulecie.
00:42:06:Nasza pewność życia w świecie 3-ech przestrzennych wymiarów naprawdę wydaje się być poza dyskusją.
00:42:13:Ale w 1919 roku, Theodor Kaluza,
00:42:15:faktycznie nieznany niemiecki matematyk, miał odwagę by wyzwać oczywistość.
00:42:21:Zasugerował, że to możliwe, tylko możliwe,
00:42:25:nasz świat posiada dodatkowy wymiar, którego z pewnych powodów nie dostrzegamy.
00:42:31:Spójrzcie. Powiedział tu, "Podoba mi się twój pomysł." Więc skąd te opóźnienie?
00:42:38:Widzicie, Kaluza wysłał swój pomysł o dodatkowym wymiarze przestrzennym do Alberta Einsteina.
00:42:43:I pomimo tego, że Einstein był początkowo nastawiony entuzjastycznie,
00:42:46:zaczął się wahać i przez 2 lata wstrzymywał poblikację rozprawy naukowej Kaluzy.
00:42:53:Ostatecznie, referat Kaluzy został opublikowany po tym jak Einstein uznał dodatkowe wymiary za filiżankę herbaty.
00:43:04:Oto wyobrażenie w tym temacie.
00:43:06:W 1916,
00:43:08:Einstein wykazał, że grawitacja jest niczym innym jak wypaczeniem i zakrzywieniem w 4-ro wymiarowej czasoprzestrzeni.
00:43:16:Raptem 3 lata później, Kaluza zaproponował, że elektromagnetyzm może być również zakrzywieniem.
00:43:23:Aby to była prawda, Kaluza potrzebował miejsca, gdzie powstałyby te zakrzywienia.
00:43:29:Zatem Kaluza przedlożył dodatkowy, ukryty wymiar przestrzeni.
00:43:35:Lecz jeśli Kaluza miał rację, gdzie jest ten dodatowy wymiar? I jak wygląda?
00:43:42:Czy możemy w ogóle zacząć go sobie wyobrażać?
00:43:45:Cóż, opierając się na pracy Kaluzy, szwedzki fizyk Oskar Klein zasugerował niezwykłą odpowiedź.
00:43:53:Spójrzmy na kable zasilające światła uliczne.
00:43:57:Z tej odległości nie widać żeby miały jakąś grubość.
00:44:02:Każdy wygląda jak linia, coś z tylko jednym wymiarem.
00:44:07:Przypuśćmy, że możemy zbadać jeden z nich z bardzo bliska,
00:44:12:jak z punktu widzenia mrówki.
00:44:16:Teraz drugi wymiar, który owija się wokół kabla, staje się widoczny.
00:44:23:Z tego punktu widzenia, mrówka może poruszać się na wprost i do tyłu,
00:44:27:oraz zgodnie z ruchem wskazówek zegara, jak i na odwrót.
00:44:34:Zatem wymiary mogą występować w dwóch rodzajach.
00:44:37:Mogą być odległe i rozpostarte jak długość kabla,
00:44:41:lecz mogą być zarówno maleńkie i skręcone jak obwód owinięty wokół niego.
00:44:48:Kaluza i Klein stworzyli szaloną sugestię, iż budulec naszego świata może być niczym powierzchnia kabla,
00:44:55:posiadający zarówno rozszerzone wymiary, czyli 3 które znamy, jak i maleńkie, zwinięte wymiary,
00:45:02:zwinięte tak mocno, miliardy razy mniejsze niż pojedynczy atom, iż nie jesteśmy w stanie ich zobaczyć.
00:45:08:I tak nasza percepcja obejmująca 3 przestrzenne wymiary, może wcale nie być poprawna.
00:45:15:Naprawdę możemy żyć w uniwersum z większą ilością wymiarów niż wychwytuje oko.
00:45:22:Jednak jak te wymiary by wyglądały?
00:45:26:Kaluza i Klein zaproponowali, że gdybyśmy mogli skurczyć się miliardy razy,
00:45:31:znaleźlibyśmy niezwykle małe, zwinięte wymiary ulokowane w każdym punkcie przestrzeni.
00:45:39:I tak jak mrówka mogła zbadać kołowy wymiar owinięty wokół kabla zasilająceg światła,
00:45:46:w teorii mrówka miliardy razy mniejsza
00:45:50:mogłaby również badać ten maleńki, zwinięty, kołowy wymiar.
00:45:56:Te pomysł, o istnieniu dodatkowych wymiarów wokół nas leży u podstaw teorii strun.
00:46:04:W gruncie rzeczy matematyka teorii strun żąda nie jednego, a 6 dodatkowych wymiarów,
00:46:12:skręconych i zwiniętych w kompleks małych kształtów, który może wyglądać podobnie do tego.
00:46:20:Jeśli teoria strun mówi prawdę będziemy musieli uznać istnienie większej ilości wymiarów
00:46:25:i uważam to za kompletnie nie mieszczące się w głowie.
00:46:29:Gdybym przyjął teorię jaką mamy teraz dosłownie, musiałbym dojść do konkluzji o istnieniu dodatkowych wymiarów.
00:46:35:Są częścią natury.
00:46:38:Kiedy rozmawiamy o dodatkowych wymiarach
00:46:40:myślimy o wymiarach dosłownie takich samych jakie już znamy.
00:46:48:A jedyną różnicą byłby ich kształt.
00:46:54:Lecz jak takie maleńkie dodatkowe wymiary, zwinięte w tak specyficzne kształty,
00:47:00:wywierają wpływ na nasz codzienny świat?
00:47:04:Cóż, nawiązując do teorii strun, kształt jest wszystkim.
00:47:15:Dzięki kształtowi francuski róg (waltornia) wytwarza mnóstwo różnych tonów.
00:47:23:Kiedy naciśniesz jeden z przycisków zmieniasz ton,
00:47:27:ponieważ zmieniasz kształt przestrzeni wewnątrz rogu gdzie rezonuje powietrze.
00:47:40:I uważamy, że skręcone wymiary przestrzenne w teorii strun pracują na podobnej zasadzie.
00:47:48:Gdybyśmy mogli skurczyć się wystarczająco by wlecieć do jednego z tych 6-io wymiarowych kształtów przewidzianych pzez teorię
00:47:56:ujrzelibyśmy jak dodatkowe wymiary poskręcane i zwinięte, wpływają
00:48:02:jedne na drugie, zupełnie jak struny, podstawowe składniki świata, poruszają się i wibrują.
00:48:11:A to mógłby być klucz do rozwiązania jednej z najgłębszych tajemnic natury.
00:48:22:Nasze uniwersum jest niczym wspaniale nastrojona maszyna.
00:48:30:Naukowcy odnaleźli około 20 liczb,
00:48:36:20 podstawowych stałych natury, które nadają światu jego charakter.
00:48:43:To liczby opisujące wagę elektronu,
00:48:47:siłę grawitacji, siłę elektromagnetyczną, oraz oddziaływanie silne i słabe.
00:48:53:Teraz, odkąd wybraliśmy w naszej maszynie dokładne wartości dla każdej z tych 20 liczb,
00:49:01:maszyna wytwarza świat, który znamy i kochamy.
00:49:11:Lecz jeśli zmienilibyśmy te liczby poprawiając ich ustawienia w maszynie nawet tylko troszeczkę...
00:49:17:konsekwencje byłyby dramatyczne.
00:49:19:Na przykład, gdyby zwiększyć siłę elektromagnetyczną,
00:49:24:atomy odtrącałyby inne znacznie silniej, a jądrowe piece rozpalające gwiazdy zapadłyby sie w sobie.
00:49:31:Gwiazdy, włączając w to Słońce, wyparowałyby,
00:49:36:a świat który znamy przestałby istnieć.
00:49:41:Zatem co dokładnie, w naturze, ustala wartości tych 20 stałych tak dokładnie?
00:49:49:Cóż, odpowiedzią mogłyby być dodatkowe wymiary w teorii strun.
00:49:55:Oto maleńki, zwinięty, 6-io wymiarowy kształt przewidziany przez teorię
00:50:00:bowiem jedna struna wibrując we właściwy sposób produkuje to co widzimy jako foton
00:50:08:a kolejna struna wibruje w inny sposób produkuje elektron.
00:50:14:Zgodnie z teorią strun,
00:50:17:te minimalne kształty dodatkowych wymiarów naprawdę mogę określać wszystkie stałe natury,
00:50:25:utrzymując kosmiczną symfonię strun w harmonii.
00:50:40:W połowie lat 80-tych, teoria strun wydawała się być nie do powstrzymania,
00:50:46:lecz poza nagłówkami, teoria była niestety zagmatwana.
00:50:54:Przez lata, teoretycy strun skonstruowali nie tylko jedną,
00:51:02:ale 5 różnych wersji teorii.
00:51:06:Każda była oparta na strunach i dodatkowych wymiarach,
00:51:09:lecz w szczegółach, 5 teorii nie pasowały do siebie.
00:51:16:W niektórych wersjach, struny były otwartymi na końcach kosmykami.
00:51:21:W innych były zamkniętymi pętlami.
00:51:25:Na pierwszy rzut oka, kilka z nich wskazywało na istnienie 26 wymiarów.
00:51:33:Wszystkie 5 wersji wydawało się jednakowo słuszne,
00:51:36:lecz który z nich opisuje wszechświat?
00:51:47:To było pewne zakłopotanie dla teoretyków strun, ponieważ z jednej strony,
00:51:52:chcieliśmy powiedzieć, że to może być ostateczny przepis na wszechświat.
00:51:56:Lecz znowu, po chwili musielibyśmy wykrztusić, "I jest w pięciu smakach, pięciu wariacjach".
00:52:01:Dla jednego świata oczekuje się jednej teorii, a nie pięciu.
00:52:05:Zatem oto przykład, gdy więcej, zdecydowanie oznacza mniej.
00:52:09:Jedno ze stanowisk jakie zajmowali ludzie nie uznający teorii strun, było
00:52:12:"Cóż, macie 5 teorii, więc nie jest wyjątkowa".
00:52:16:To był szczególny stan rzeczy,
00:52:18:ponieważ szukaliśmy tylko jednej teorii opisującej naturę, nie pięciu.
00:52:23:Jeśli jest ich 5, może są na tyle bystrzy ludzie zdolni odnaleźć ich 20.
00:52:27:Lub jest ich nieskończoność,
00:52:29:i wracamy do nieustannych poszukiwań różnych teorii świata.
00:52:33:Może jedna z tych teorii opisuje wszechświat, a z drugiej strony,
00:52:38:Który? I dlaczego? I do czego nadają się pozostałe?
00:52:41:Posiadanie pięciu teorii strun, nawet biorąc pod uwagę ogrom postępu, wzbudza oczywiste pytanie:
00:52:46:jeśli jedna z tych teorii opisuje nasz świat, to kto żyje w pozostałych czterech?
00:52:54:Teoria strun wydaje się tracić zapał raz jeszcze.
00:52:59:Sfrustrowanych brakiem postępu, wielu fizyków opuściło tą dziedzinę.
00:53:06:Czy teoria strun udowodni bycie "Teorią Wszystkiego"
00:53:11:czy też stanie się "Teorią Niczego"?