122 Część I. Testy laboratoryjne ROZDZI AA 4 Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi OMAWIANE BADANIA Oznaczanie grup krwi w układzie AB0 122 Pośredni test antyglobulinowy (pośredni odczyn Oznaczanie czynnika Rh 124 Coombsa) 127 Bezpośredni test antyglobulinowy (bezpośredni od- Test antygenów ludzkich krwinek białych (HLA) czyn Coombsa) 126 128 WSTP Immunohematologia zajmuje się badaniem antygenów występujących na powierzchni krwinek oraz przeciwciał, które są produkowane pod ich wpływem. Odkryto i sklasyfikowano po- nad 300 antygenów występujących na powierzchni krwinek czerwonych. Jednak praktyczne zna- czenie ma tylko kilka z nich (np. AB0 lub Rh). Wspólną cechę antygenów krwinkowych stanowi fakt, że ich charakter jest dziedziczony, przekazywany zgodnie z prawami Mendla, dlatego są one wykorzystywane w badaniach genetycznych.1 W tym rozdziale skupimy się na testach wykrywających antygeny oraz związane z nimi przeciw- ciała, co ma znaczenie w ocenie przydatności produktów krwi w transfuzjologii. który nie występuje we krwi własnej (patrz tab. TYPOWANIE W UKAADZIE AB0 4 1). Z tego względu u osoby, która ma grupę Głównymi antygenami w układzie AB0 są anty- krwi A w osoczu pojawiają się przeciwciała geny A i B. Osoba, która ma antygen A ma gru- anty-B, a z kolei u osoby z grupą krwi B wy- pę krwi A, osoba z antygenem B ma grupę krwi twarzają przeciwciała anty-A. B. Jeśli u kogoś występują obydwa antygeny, to U osób z grupą krwi AB nie powstają żadne ma on grupę krwi AB, osoby bez żadnego przeciwciała, a z kolei u osób z grupą krwi 0 z tych antygenów mają grupę krwi 0. Geny de- występują obydwa przeciwciała. Przeciwciała cydujące, który antygen posiadamy znajdują się powstają w wyniku kontaktu z substancjami na chromosomie 9.2 W wieku 6 miesięcy zaczy- chemicznymi zbliżonymi w budowie do antyge- nają wytwarzać się przeciwciała dla antygenu, nów grupowych (np. bakterie). Jednakże nie po- Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi 123 Tabela 4 1 Antygeny i przeciwciała w układzie grupowym AB0 Antygen po- Częstość (%) w populacji USA Przeciwcia- Grupa wierzchnio- ło w surowi- Rasa biała Afro-amery- Rdzenni Azjaci krwi wy na krwin- cy krwi kanie amerykanie kach A A Anty-B 40 27 16 28 B B Anty-A 11 20 4 27 0 Żadne Anty-A 45 49 79 40 Anty-B AB A i B Żadne 4 4 < 1 5 Za zgodą z: Sacher R.A., McPherson R.A.: Widmann s Clinical Interpretation of Laboratory Test, wyd. 11. FA Davis, s. 268, Philadelphia 2000. wstają przeciwciała dla swoich własnych z taką samą grupą krwi, gdyż w jej osoczu krą- antygenów.3,4 żą przeciwciała anty-A i anty-B. Wraz z rozwo- Przeciwciała anty-A i anty-B to bardzo silne jem dożylnych płynów koloidowych (np. dek- aglutyniny powodujące szybką destrukcję z wy- stran), niezgodną grupowo krew podaje się co- korzystaniem układu dopełniacza (patrz rozdz. raz rzadziej. 3). Większość przeciwciał anty-A i anty-B po- Odwrotnie jest z osobami z grupą krwi AB. chodzi z klasy IgM, tylko niewielka ich część Są oni nazywani uniwersalnymi biorcami krwi, należy do klasy IgG. Przeciwciała anty-A i -B gdyż mogą otrzymać krew od osoby z grupą z klasy IgG pokrywają krwinki, nie prowadząc krwi A, B i 0. Wynika to z tego, że w ich krwi do natychmiastowego ich uszkodzenia. Jako że nie ma przeciwciał anty-A i anty-B. mają zdolność przenikania przez łożysko, mogą Typowanie krwi odbywa się przez mieszanie doprowadzić do choroby hemolitycznej nowo- próbki badanej krwi z surowicą z przeciwciała- rodków. Osoby z grupą krwi 0 mają znacznie mi anty-A i anty-B, i obserwuje się aglutynację. więcej przeciwciał w klasie IgG niż osoby Następnie procedurę odwraca się osocze pa- z grupą krwi A lub B. Z tego względu choroba cjenta jest mieszane z odpowiednimi krwinkami hemolityczna noworodków dotyczy głównie A i B, i obserwuje aglutynację. Przed przystą- dzieci, których matki mają grupę krwi 0.5 pieniem do przetaczania krwi należy wykonać Jeśli chory wymaga przetoczenia krwi, to po- próbę krzyżową. Próbkę krwi biorcy miesza się daje mu się krew zgodną w układzie grupo- z krwią dawcy. W ten sposób możemy wykryć wym, co zabezpiecza przed efektami reakcji an- przeciwciała występujące we krwi biorcy, które tygen przeciwciało. Jednak w wyjątkowych skierowane są przeciwko krwinkom dawcy. Za- sytuacjach można przetaczać krew niezgodną pobiega to powstawaniu reakcji potransfuzyj- w układzie grupowym. Związane jest to z tym, nej, która jest wynikiem rozpadu krwinek prze- że np. krew 0 nie ma żadnych antygenów na po- toczonych choremu.6 wierzchni krwinek, dlatego można ją przetaczać Istnieją jeszcze inne testy mogące oceniać osobom z grupami A, B i AB. Z tego względu ryzyko wystąpienia reakcji potransfuzyjnej. krew grupy 0 nazywa się krwią uniwersalną. Leukoaglutyniny to przeciwciała we krwi daw- (Sformułowanie to jest znacznym uproszcze- cy, które mogą reagować z leukocytami krwi niem. Poza stanem zagrożenia życia nie wolno biorcy. Prowadzi to do gorączki, kaszlu, dusz- przetaczać krwi grupy 0 osobom mającym inne ności oraz innych powikłań płucnych pojawia- grupy krwi przyp. tłum.). Z kolei osoba z gru- jących się w zależności od ciężkości reakcji po- pą krwi 0 może otrzymać krew tylko od osoby przetoczeniowej. W takich sytuacjach należy 124 Część I. Testy laboratoryjne toczyć krew ubogą w leukocyty. Badanie prze- w tym przypadku może mieć decydujące zna- ciwciał dla płytek krwi chroni przed ryzykiem czenie dla życia pacjenta. Jednym z najczęst- wystąpienia małopłytkowości jako reakcji na szych błędów przy oznaczaniu grup głównych przetoczenie. jest pomylenie próbek krwi.8 Wartości referencyjne POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE PO ZABIEGU Rozkład głównych grup krwi w populacji USA przedstawiono w tabeli 4 1. Zabu- Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę- rzenia w wynikach testów w oznaczaniu powania standardowego przy jakimkolwiek ba- grupy krwi mogą się pojawić u noworod- daniu, w trakcie którego pobieramy krew żylną. ków, ludzi w podeszłym wieku lub osób Należy poinformować chorego o jego grupie leczonych immunosupresyjnie.7 krwi. Dobrze, ażeby chory miał zawsze przy sobie dokument z potwierdzonym laborato- ryjnie oznaczeniem grupy krwi w razie na- WSKAZANIA DO OZNACZANIA GRUP KRWI głej potrzeby, np. przetoczenia krwi po wy- W UKAADZIE AB0 padku. Przeciążenie układu krążenia: Należy za- Identyfikacja grupy krwi pacjenta, szczegól- notować wzrost ciśnienia krwi, a także obja- nie przed planowanymi zabiegami chirur- wy obrzęku płuc, jak: duszność, szybki, wy- gicznymi. siłkowy oddech, kaszel z odpluwaniem krwa- Określenie grup u dawców krwi. wej wydzieliny, sinica. Ocena zgodności grup krwi dawcy i biorcy. Zespół poprzetoczeniowy: Zanotuj obniża- Identyfikacja grup matki i płodu w celu oce- nie się ciśnienia krwi, wzrost temperatury ny ryzyka rozwoju choroby hemolitycznej. ciała, dreszcze, bóle zamostkowe, ciepło w miejscu wkłucia dożylnego, gdzie toczona jest krew, pobudzenie. Zaprzestań toczenia POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE i podaj pacjentowi izotoniczny roztwór soli. PRZED ZABIEGIEM Wyślij do punktu krwiodawstwa pozostałą krew wraz z próbką krwi i moczu chorego. Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed Wartości krytyczne: W przypadku jakich- jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej kolwiek problemów natychmiast poinformuj (patrz Dodatek I). lekarza. Zbierz wywiad dotyczący przyjmowania le- ków immunosupresyjnych lub występowania chorób układu immunologicznego. OZNACZANIE CZYNNIKA Rh POBRANIE KRWI DO BADANIA Układ Rh, po układzie AB0, ma najistotniejsze znaczenie kliniczne.9 Antygen został nazwany Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo- czynnikiem Rh, gdyż był produkowany przez nej przez laboratorium, w którym będzie wyko- świnki morskie i króliki w odpowiedzi na kon- nywany test. Krew pobiera się zgodnie z załą- takt z krwią małpy z gatunku Rhezus. Badacze czoną instrukcją. Próbkę należy niezwłocznie następnie stwierdzili, że surowica zwierząt nie dostarczyć do laboratorium. Transport powinien tylko reaguje z krwinkami małpy, ale także odbywać się w sposób delikatny. z 85% krwinek ludzkich. Z tego względu Chociaż odpowiednie oznaczenie próbki do krwinki zostały podzielone na dwie grupy: badania jest niezbędne przy każdym badaniu, to Rh-dodatnia i Rh-ujemna. Odkrycie to miało Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi 125 kluczowe znaczenie w wytłumaczeniu reakcji Wartości referencyjne hemolitycznych u osób po przetoczeniach zgod- Antygen D jest obecny w 85% przypad- nej z grupami głównymi krwi, a także występo- ków białych Amerykanów oraz u więk- wanie choroby hemolitycznej noworodków nie- szości Afroamerykanów, Indian i Azjatów. związanej z układem AB0.10 Obecnie wiemy, że układ Rh zawiera wiele różnych antygenów. Główne antygeny to Rh0 oraz D. Osoby, których krwinki zawierają anty- WSKAZANIA DO OZNACZENIA CZYNNIKA gen D nazywamy Rh-pozytywnymi. Z kolei te Rh bez antygenu D nazywamy Rh-ujemnymi. Nie ma znaczenia, jakie inne antygeny z układu Rh Identyfikacja grupy krwi pacjenta, szczegól- występują, gdyż antygen D jest najsilniejszym nie przed planowanymi zabiegami chirur- czynnikiem stymulującym produkcję przeciw- gicznymi. ciał. Inne główne antygeny układu Rh to C, E, Określenie grup u dawców krwi. c, i e.11 U Afroamerykanów występuje wiele in- Ocena zgodności grup krwi dawcy i biorcy. nych antygenów, które nie dają się ująć w ra- Identyfikacja grup matki i płodu w celu oce- mach podstawowych klasyfikacji.12 ny ryzyka wystąpienia choroby hemolitycz- Osoby Rh-ujemne mogą produkować prze- nej. ciwciała anty-D, jeśli zostaną poddane ekspozy- Ocena występowania przeciwciała anty-D cji na Rh-pozytywne krwinki. Może do tego u matek Rh-ujemnych po ciąży z Rh-doda- dojść albo w wyniku transfuzji krwi, albo przez tnim dzieckiem. łożysko w trakcie ciąży. Chociaż od 50 do 70% Dokonanie oceny wskazań do leczenia im- osób Rh-ujemnych po kontakcie z krwią Rh- munosupresyjnego matki Rh-ujemnej po cią- -dodatnią wyprodukuje przeciwciała, to tylko ży z dzieckiem Rh-dodatnim. 20% matek Rh-negatywnych wyprodukuje przeciwciała anty-D po ciąży, w której dziecko jest Rh-dodatnie. Wynika to z większego kon- POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE taktu krwi po przetoczeniu niż ten, do jakiego PRZED ZABIEGIEM dochodzi w czasie ciąży.13 Przeciwciała anty-Rh są przeważnie z klasy Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed IgG. Niszczą one krwinki w układzie siateczko- jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej wo-śródbłonkowym, po uprzednim opłaszcze- (patrz Dodatek I). niu ich. Rzadko powodują one aktywację ukła- du dopełniacza (patrz rozdz. 3). Przeciwciała anty-D z łatwością przenikają przez łożysko i są POBRANIE KRWI DO BADANIA przyczyną najcięższych przypadków choroby hemolitycznej u noworodków. Terapia immuno- Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo- supresyjna (z zastosowaniem RhoGAM immu- nej przez laboratorium, w którym będzie wyko- noglobuliny Rh0) skutecznie zapobiega wytwa- nywany test. Test należy wykonać zgodnie z za- rzaniu przeciwciał u matki, jeśli są podane za- łączoną instrukcją. Próbkę trzeba niezwłocznie raz po pierwszym porodzie lub poronieniu dostarczyć do laboratorium. Transport powinien dziecka Rh-pozytywnego. odbywać się w sposób delikatny. Typowanie Rh polega na teście aglutynacji Mimo że odpowiednie oznaczenie próbki do krwinek badanych z osoczem zawierającym badania jest niezbędne przy każdym badaniu, to przeciwciała anty-D. Aglutynacja wskazuje, że w tym przypadku może mieć znaczenie istotne na krwinkach jest obecny antygen D, co ozna- dla życia. Jednym z najczęstszych błędów przy cza, że osoba jest Rh-dodatnia. oznaczaniu krwi jest pomylenie próbek krwi. 126 Część I. Testy laboratoryjne POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE dowały aglutynację dopiero po podaniu surowi- PO POBRANIU KRWI cy królika. Obecnie wyróżnia się dwie odmiany tego testu: 1) bezpośredni test antyglobulinowy Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę- (bezpośredni odczyn Coombsa); 2) pośredni powania standardowego, stosowanego przy każ- test antyglobulinowy (pośredni odczyn Coomb- dym badaniu, w trakcie którego pobiera się sa).16 krew żylną. Należy poinformować chorego o jego grupie krwi. Pacjent powinien zawsze mieć przy so- Bezpośredni test bie dokument z potwierdzonym laboratoryj- antyglobulinowy nie wynikiem grupy krwi w razie nagłej po- (bezpośredni odczyn Coombsa) trzeby, np. przetoczenia krwi po wypadku. Kobiety w wieku rozrodczym z wynikiem W normalnych warunkach nie zdarza się, ażeby Rh-ujemnym powinny być poinformowane krwinki czerwone funkcjonowały pokryte prze- o konieczności monitorowania ciąży w celu ciwciałami. Test ten ma wykryć nieprawidłowe zapobiegania chorobie hemolitycznej. pokrycie erytrocytów przez przeciwciała IgG Brak zgodności w układzie Rh: Zanotuj lub składowe dopełniacza. grupę Rh matki i ojca, liczbę ciąż, przeto- Z próbki krwi ekstrahuje się erytrocyty, które czenia w przeszłości. Przekaż lekarzowi dla większej czystości obmywa się roztworem dane o niezgodności w układzie Rh. Poin- izotonicznym soli, co ma na celu usunięcie po- formuj pacjentkę o możliwości leczenia zostałych nieprzymocowanych do erytrocytów immunoglobuliną (RhoGAM). przeciwciał. Następnie erytrocyty zawiesza się w roztworze zwierzęcej globuliny (AHG). Jeśli AHG doprowadzi do aglutynacji krwinek, to następnie przy użyciu specyficznych przeciw- TESTY ANTYGLOBULINOWE ciał będzie można wykryć IgG lub składowe (TESTY COOMBSA) dopełniacza. Test Coombsa jest wykorzystywany do wykry- Najczęstszą przyczyną pozytywnego wyniku wania nieaglutynujących przeciwciał lub mole- jest anemia hemolityczna, w przebiegu której kuł komplementarnych występujących na po- wytwarzają się autoprzeciwciała skierowane wierzchni erytrocytów. Testy antyglobulinowe przeciwko własnym erytrocytom. Inne przyczy- wykorzystywane są przede wszystkim w immu- ny to choroba hemolityczna noworodków, ze- nohematologii do rutynowych testów skriningo- spół potransfuzyjny, reakcja uwrażliwienia wych wykrywających przeciwciała oraz w po- krwinek pod wpływem pewnych leków. Krwin- czątkowej diagnostyce anemii hemolitycz- ki czerwone mogą być pokryte cząsteczkami le- nych.14,15 ków lub kompleksów lek-przeciwciało, co rów- Działanie ich opiera się na zasadzie, że ludz- nież może aktywować układ dopełniacza.17,18 kie przeciwciało wprowadzone do krwi zwie- Leki mogące powodować takie reakcje wymie- rzęcej działa jak antygen. Tę zasadę opubliko- niono w tabeli 4 2. Wynik pozytywny można wał najpierw Moreschi w 1908 r., ale nikt nie również stwierdzić u osób z mikoplazmatycz- zwrócił wtedy na to uwagi. W 1945 r. Coombs nym zapaleniem płuc, z białaczką, chłoniakiem, niezależnie odkrył tę zasadę, kiedy wstrzyknął mononukleozą zakazną, toczniem układowym ludzką surowicę królikowi. Następnie zebrano oraz innymi schorzeniami układu immunolo- i oczyszczono królicze przeciwciała, które po- gicznego, a także ze schorzeniami tkanki łącz- wstały przeciwko ludzkim globulinom. Te prze- nej lub rozsianym procesem nowotworowym. ciwciała wykorzystano do stwierdzenia wystę- powania niepełnych ludzkich immunoglobulin pokrywających krwinki czerwone, które powo- Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi 127 Jeśli badanie ma być przeprowadzone u no- Tabela 4 2 Leki, które mogą spo- worodka, trzeba poinformować rodziców wodować dodatni wynik bezpośred- o fakcie, że krew zostanie pobrana z naczyń niego odczynu Coombsa pępowinowych, co nie spowoduje u dziecka utraty krwi. Cefalorydyna Penicyliny Cefalotyna Fenytoina Chlorpromazyna Prokainamid POBRANIE KRWI DO BADANIA Hydralazyna Chinidyna Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo- Izoniazyd Rifampicyna nej przez laboratorium, w którym będzie wyko- Lewodopa Streptomycyna nywany test. Sposób pobrania powinien być Melfalan Sulfonamidy zgodny z załączoną instrukcją. Próbkę należy Metyldopa Tetracyklina niezwłocznie dostarczyć do laboratorium. Transport powinien odbywać się w sposób deli- katny. Wartości referencyjne POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE Wynik negatywny (brak aglutynacji). PO ZABIEGU Nie odbiega ono od postępowania standardowe- CZYNNIKI WPAYWAJCE NA WYNIK go, stosowanego przy każdym badaniu, w trak- BADANIA cie którego pobieramy krew żylną. Komplikacje i środki ostrożności: Należy Wiele leków wpływa na wynik testu. Wymie- zwrócić szczególną uwagę na wyniki pozy- niono je w tabeli 4 2. tywne u noworodków, a także oznaczyć stę- żenia bilirubiny i hemoglobiny u noworodka. Trzeba przygotować noworodka do transfuzji WSKAZANIA DO WYKONANIA wymiennej całej krwi z zastosowaniem świe- BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA żej krwi, zgodnej z krwią matki. Podejrzenie występowania anemii hemoli- tycznej lub choroby hemolitycznej noworod- Pośredni test antyglobulinowy ków. (pośredni odczyn Coombsa) Przewidywanie wystąpienia reakcji potrans- fuzyjnej. Pośredni test antyglobulinowy umożliwia wy- Podejrzenie wpływu przyjmowanych leków. krywanie krążących we krwi przeciwciał, które mogłyby zareagować z przetaczaną pacjentowi krwią. POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE W badaniu tym krew pacjenta służy jako zró- PRZED ZABIEGIEM dło przeciwciał, a krwinki, które ewentualnie miałyby być przetaczane są antygenem. Test Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed wykonuje się inkubując krew pacjenta z krwią jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej dawcy, co umożliwia przeciwciałom z krwi (patrz Dodatek I). biorcy przyłączenie się do krwinek dawcy. Na- Należy spisać wszystkie leki, które przyjmu- stępnie krwinki dawcy obmywa się roztworem je chory. soli fizjologicznej i dodaje AHG. Jeśli we krwi 128 Część I. Testy laboratoryjne biorcy były przeciwciała, które przyłączyły się POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE do krwinek dawcy, to pod wpływem AHG doj- PRZED ZABIEGIEM dzie do aglutynacji. Jeśli nie doszło do aglutynacji, to znaczy, że Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed nie miał miejsca żaden proces łączący krwinki jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej z przeciwciałami. Z tego względu wynik odczy- (patrz Dodatek I). tuje się jako negatywny.19 Należy zebrać wywiad dotyczący przyjmo- wania leków, które mogą wpłynąć na wynik badania. Wartości referencyjne Wynik negatywny (brak aglutynacji). POBRANIE KRWI DO BADANIA Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo- CZYNNIKI WPAYWAJCE NA WYNIK nej przez laboratorium, w którym będzie wyko- BADANIA nywany test. Test należy wykonywać zgodnie z załączoną instrukcją. Próbkę trzeba nie- Przetaczanie w ostatnim czasie dekstranu, zwłocznie dostarczyć do laboratorium. Trans- pełnej krwi, lub jej składowych, albo poda- port powinien odbywać się w sposób delikatny. wanie dożylne środków kontrastowych do badań radiologicznych. Lekami, które mogą spowodować reakcję POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE fałszywie dodatnią są: cefalosporyny, insuli- PO ZABIEGU na, izoniazyd, lewodopa, metyldopa, penicy- liny, chlorowodorek prokainy, chinidyna, ri- Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę- fampicyna, sulfonamidy i tetracykliny. powania standardowego, stosowanego przy ja- kimkolwiek badaniu, w trakcie którego pobiera- my krew żylną. WSKAZANIA DO WYKONANIA Komplikacje i środki ostrożności: Należy BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA zwrócić szczególną uwagę na wyniki pozy- tywne u kobiet w ciąży. Poinformuj pacjent- Przesiewowe poszukiwanie przeciwciał u pa- kę o konieczności wykonania dalszych badań cjentów przed toczeniem krwi. w celu identyfikacji przeciwciał. Ocena, czy doszło do wytworzenia przeciw- ciał anty-D u kobiet Rh-ujemnych po ciąży Rh-dodatniej. TEST ANTYGENÓW LUDZKICH Poszukiwanie słabego czynnika Rh jako jed- KRWINEK BIAAYCH (HLA) nego z wariantów genu D. Wykrycie innych, potencjalnie szkodliwych Wszystkie komórki jądrowe mają na swojej po- dla płodu przeciwciał we krwi kobiety w cią- wierzchni cząsteczki HLA. Pomimo że nazywa- ży. ne są antygenami ludzkiego układu odporności, to występują na wszystkich komórkach z wyjąt- kiem erytrocytów. HLA składa się z łańcucha glikoproteinowego i białkowego. Zostały one podzielone na kilka klas: A, B, C, D i DR (pod- grupa D). Każda z klas składa się z 10 20 róż- nych antygenów. Antygeny A, B, C, D wystę- pują praktycznie na wszystkich komórkach Rozdział 4. Immunohematologia i przechowywanie preparatów krwi 129 WSKAZANIA DO WYKONANIA Tabela 4 3 Choroby związane z HLA BEZPOŚREDNIEGO ODCZYNU COOMBSA Choroba Antygen Ocena zgodności tkankowej pomiędzy daw- Zesztywniające zapalenie stawów B27 cą a biorcą przeszczepu tkankowego, szcze- kręgosłupa gólnie pod względem grup krwi.21 Zespół Reitera B27 Ocena zgodności tkankowej pomiędzy daw- Cukrzyca B8, Bw15 cą a biorcą przeszczepu tkankowego w dłuż- szym okresie czasu. Stwardnienie rozsiane A3, B7, B18 Pomoc w diagnostyce chorób ściśle związa- Ostre zapalenie błony naczyniowej B27 nych z antygenami HLA (patrz tab. 4 3). przedniego odcinka oka Ustalanie rodziców biologicznych dziecka. Choroba Gravesa-Basedowa B8 Młodzieńcze zapalenie stawów B27 Celiakia B8 POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE PRZED ZABIEGIEM Auszczyca B13, Bw17 Miastenia B8 Opieka pielęgniarska jest taka sama jak przed Opryszczkowe zapalenie skóry B8 jakimkolwiek pobraniem krwi obwodowej Aktywne przewlekłe autoimmuno- B8 (patrz Dodatek I). logiczne zapalenie wątroby POBRANIE KRWI DO BADANIA z wyjątkiem erytrocytów. Antygen DR stwier- dza się tylko na limfocytach B i makrofagach Krew żylną pobieramy do próbówki dostarczo- (patrz rozdz. 3). nej przez laboratorium, w którym będzie wyko- Część specyficznych schorzeń związana jest nywany test. Test należy wykonywać zgodnie z występowaniem pewnych antygenów. Zabu- z załączoną instrukcją. Próbkę trzeba nie- rzenia artretyczne są np. ściśle związane zwłocznie dostarczyć do laboratorium. Trans- z HLA-B27. Typowanie HLA jest ponadto port powinien odbywać się w sposób delikatny. przydatne w ustalaniu ojcostwa. Jeśli znamy HLA dziecka i jednego z rodziców, to dość do- kładnie możemy ocenić, czy druga osoba jest POSTPOWANIE PIELGNIARSKIE rodzicem dziecka czy nie.20 PO ZABIEGU Postępowanie po zabiegu nie odbiega od postę- Wartości referencyjne powania standardowego, stosowanego przy każ- Osobniczy skład antygenów HLA różni się dym badaniu, w trakcie którego pobieramy w zależności od populacji i rasy. Najczęst- krew żylną. szymi antygenami B u Amerykanów rasy Nie we wszystkich krajach badanie HLA słu- białej są B7, B8 i B12. Z kolei u Afroame- żące do oceny ojcostwa może być wykorzy- rykanów najczęściej pojawiają się antyge- stywane jako dowód w sądzie. ny Bw17, Bw35 oraz jeden specyficzny, określany jako 1AG. U Afrykanów najczę- ściej występują antygeny B7, Bw17 i 1AG. Podobne różnice stwierdza się w pozosta- łych antygenach układu zgodności tkanko- wej.