System podatkowy UE


Spójnie i jednomyślnie
Anna Stępniak
Autorka jest prawnikiem zajmującym się
europejskim prawem podatkowym
System podatkowy UE
Najważniejsze nowe rozwiązania podatkowe. z którymi zostaną skonfrontowani polscy przedsiębiorcy po
przystąpieniu do Unii Europejskiej to: wspólnotowy system VAT (zwany systemem przejściowym VAT) i
wspólnotowy system podatku akcyzowego. Pewne zmiany nastąpią również w zakresie podatków
bezpośrednich. Na mocy stanowiska negocjacyjnego w obszarze  Podatki" Polska zobowiązała się do
wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych systemów podatków pośrednich najpózniej na 6 miesięcy
przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. A więc istotne znaczenie ma poznanie przez polskich
przedsiębiorców i ich doradców podatkowych funkcjonowania wspólnotowego systemu podatkowego.
System podatkowy Unii Europejskiej tworzy 15 krajowych systemów podatkowych państw członkowskich. Unia
Europejska jako organizacja nie posiada prawa nakładania podatków. Decyzje w sprawach podatkowych wymagają
jednomyślności państw członkowskich. Państwa członkowskie do chwili obecnej wyraziły zgodę na ścisłe
ujednolicenie ich rozwiązań podatkowych w zakresie podatków pośrednich (VAT i akcyza). Natomiast w zakresie
podatków bezpośrednich broniły swojej suwerenności i w konsekwencji na poziomie wspólnotowym zostały
zharmonizowane tylko pewne aspekty opodatkowania spółek.
W Unii Europejskiej polityka podatkowa leży w gestii państw członkowskich, a Wspólnota Europejska odgrywa tylko
rolę pomocniczą. Celem Wspólnoty Europejskiej nie jest ujednolicenie narodowych systemów podatkowych. Chodzi
jedynie o spójność zarówno ze sobą. jak i z celami wyznaczonymi przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską
(TWE). Unia Europejska, realizując cele TWE, musi stać na straży, aby rozwiązania podatkowe stosowane przez
państwa członkowskie nie ograniczały swobodnego przepływu towarów, usług, osób i kapitału.
I. WSPÓLNOTOWY SYSTEM PODATKOWY
" Jednomyślność podejmowania decyzji przez państwa członkowskie w sprawach podatkowych
" Subsydiarny charakter polityki podatkowej Unii Europejskiej
" Ścisłe ujednolicenie podatków pośrednich w państwach członkowskich
" Pozostawienie regulacji podatków bezpośrednich państwom członkowskim
" Brak podatków wspólnotowych (wyjątek: podatek od wynagrodzeń unijnych funkcjonariuszy)
Najbardziej konkurencyjna gospodarka
Priorytety polityki podatkowej Unii Europejskiej na najbliższe lata zostały zawarte w Komunikacie
Komisji Europejskiej z dnia 23 maja 2001 r. Zgodnie z nim polityka podatkowa ma wspierać szersze cele
unijnej polityki, np. takie jak uczynienie Unii Europejskiej najbardziej konkurencyjną gospodarką do roku
2010 r.. co ustanowiono na spotkaniu Rady Europejskiej w Lizbonie.
Możliwość współdecydowania
Wymóg jednomyślności w sprawach podatkowych jest bardzo krytykowany. W związku z rangą spraw
podatkowych oraz rozbieżnymi interesami państw członkowskich w niektórych przypadkach bardzo trudno
uzyskać zgodę wszystkich państw członkowskich na rozwiązania podatkowe. Przystąpienie dziesięciu
nowych państw do Unii Europejskiej, zaplanowane na dzień 1 maja 2004 r., dodatkowo utrudni osiągnięcie
konsensusu. Dlatego też są zgłaszane postulaty, aby wymóg jednomyślności w sprawach podatkowych
zastąpić kwalifikowaną większością głosów. Jednak w projektowanym Traktacie Konstytucyjnym, który
ma być swoistą unijną konstytucją. wymóg jednomyślności w kwestiach podatkowych został zachowany.
W praktyce oznacza to, że po rozszerzeniu Unii Europejskiej Polska. jako jedno z państw członkowskich.
będzie miała możliwość współdecydowania o przyjmowaniu na poziomie unijnym wszelkich rozwiązań
podatkowych. Bez jej zgody nie będzie można przyjąć żadnej nowej regulacji podatkowej.
Podatki pośrednie w UE
Ponieważ rozwiązania państw członkowskich w zakresie pośredniego opodatkowania mogą wpływać na
swobodny przepływ towarów, podatki pośrednie (od wartości dodanej i akcyzowy) wymagają ścisłej
harmonizacji. Ujednolicenie podatków pośrednich, przewidziane w Traktacie (TWE), osiągnięto
wprowadzeniem wspólnotowego systemu VAT i wspólnotowego systemu podatku akcyzowego.
Najważniejsze znaczenie dla funkcjonowania VAT w UE ma Szósta Dyrektywa Rady 77/3 88/EWG z dnia
17 maja 1977 r.. dotycząca harmonizacji przepisów o podatkach obrotowych - wspólny system podatku od
wartości dodanej - ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dziennik Urzędowy WE L 145. 13/06/1977
str. 0001 - 0040 z pózniejszymi zmianami). Szósta Dyrektywa VAT pełni rolę "konstytucji"
wspólnotowego systemu VAT i reguluje szczegółowo jego podstawowe elementy. Wprowadza specjalny
reżim opodatkowania VAT transakcji wewnątrz wspólnotowych. Problematykę stawek VAT normuje art.
12 Szóstej Dyrektywy 77 /388/EEC Art. 12 ustęp 3 Dyrektywy stanowi, że stawka podstawowa podatku od
wartości dodanej jest ustalana przez każde z państw członkowskich jako procent podstawy opodatkowania i
jest taka sama dla dostawy towarów oraz świadczenia usług. Zgodnie z ostatnią zmianą Szóstej Dyrektywy
VAT (Dyrektywą Rady 2001/41/WE z dnia 19 stycznia 2001 roku zmieniająca Szóstą Dyrektywę) w
okresie od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2005 r. stawka podstawowa VAT nie może być niższa niż 15%.
Do chwili obecnej nie udało się państwom członkowskim Wspólnoty Europejskiej osiągnąć porozumienia
w kwestii maksymalnej wysokości podstawowej stawki VAT (decyzje w sprawach podatkowych w Unii
Europejskiej wymagają jednomyślności wszystkich państw członkowskich). Stawki podstawowe VAT
stosowane w państwach członkowskich kształtują się od 15% (w Luksemburgu) do 25% (w Danii i
Szwecji), co obrazuje tabela II.
Tabela II Stawki VAT w UE
Super zredukowana zredukowana podstawowa przejściowa
Belgia 6 21 12
Dania 25
Niemcy 7 16
Grecja 4 8 18
Hiszpania 4 7 16
Francja 2,1 5,5 19,6
Irlandia 4,3 13,5 21 12,5
Włochy 4 10 20
Luksemburg 3 6 15 12
Holandia 6 19
Austria 10/12 20
Portugalia 5/12 19
Finlandia 8/17 22
Szwecja 6/12 25
Wielka Brytania 5 17,5
yródło: dokument Dyrekcji Generalnej ds. Podatków i Unii Celnej Komisji Europejskiej .Stawki VAT stosowane w państwach
członkowskich Unii Europejskiej. Sytuacja na dzień 1 maja 200N', DOC/2908/2003 - EN
Najistotniejszym wspólnotowym aktem prawnym dotyczącym harmonizacji akcyz w Unii Europejskiej jest
Dyrektywa Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych rozwiązań dotyczących
wyrobów podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym oraz w sprawie składowania, przepływu i
nadzorowania takich wyrobów (Oj L 076, 23.03.1992, strona 1 ze zm.). Z kolei ta Dyrektywa jest
uznawana za "konstytucję" wspólnotowego systemu podatku akcyzowego. Reguluje ona zasady
opodatkowania akcyzą transakcji wewnątrz wspólnotowych - dotyczących obrotu wyrobami akcyzowymi
pomiędzy państwami członkowskimi UE. Ponieważ Dyrektywa ta ma zastosowanie do wszystkich
wyrobów akcyzowych regulowanych prawem europejskim, tzw. wyrobów akcyzowych
zharmonizowanych, jest nazywana dyrektywą horyzontalną. Do wyrobów akcyzowych zharmonizowanych
zalicza się w UE: oleje mineralne, alkohol i napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Ponadto państwa
członkowskie mogą nakładać podatek akcyzowy na inne wyroby, zwane wyrobami akcyzowymi nie
zharmonizowanymi, pod warunkiem, że nie będą one powodowały formalności w handlu wewnątrz
wspólnotowym. Takimi wyrobami są np. kawa, herbata, samochody osobowe. Prawo wspólnotowe
przewiduje jedynie stawki minimalne akcyz na poszczególne wyroby akcyzowe zharmonizowane, powyżej
których państwa członkowskie mogą dowolnie kształtować wysokość podatku.
Podatki bezpośrednie w UE
Z odmienną sytuacją mamy do czynienia w przypadku podatków bezpośrednich (podatku dochodowego od
osób prawnych i podatku dochodowego od osób fizycznych). Pewne aspekty podatków bezpośrednich nie
wymagają harmonizacji czy koordynacji i ich regulacja może być w pełni pozostawiona, zgodnie z zasadą
subsydiarności, gestii państw członkowskich (Tab. III). Natomiast rozwiązania państw członkowskich w
zakresie podatków bezpośrednich mające wpływ na realizację swobód rynku wewnętrznego Unii
Europejskiej (tj. swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału oraz swobodę prowadzenia
działalności gospodarczej) i ogólnych wspólnotowych wolności (m.in. zakazu dyskryminacji ze względu na
narodowość lub pochodzenie) są objęte zakresem prawa wspólnotowego. Krajowe regulacje prawne
państw członkowskich winny w pełni umożliwiać osobom indywidualnym i przedsiębiorcom z Unii
korzystanie ze wskazanych wspólnotowych wolności. Harmonizacja opodatkowania spółek jest
uzasadniona koniecznością zapewnienia wspólnotowym spółkom jednakowych podatkowych warunków
prowadzenia działalności gospodarczej w państwach członkowskich Unii.
Tabela III Stawki CIT w UE
w 2002r.
Belgia 34,00
Dania 40,17
Niemcy 26,38
Grecja 30,00
Hiszpania 35,00
Francja 35,00
Irlandia 34,30
Włochy 29,00
Luksemburg 35,00
Holandia 16,00
Austria 22,88
Portugalia 34,50
Finlandia 30,00
Szwecja 28,00
Wielka Brytania 30,00
yródło: European Parliament, Directorate- Genera/, The reform of taxation in EU Member States, Economic Affairs Series, ECON
134 EN, styczeń 2003


Wyszukiwarka