Spójnie i jednomyślnie Anna Stępniak Autorka jest prawnikiem zajmującym się europejskim prawem podatkowym System podatkowy UE Najważniejsze nowe rozwiązania podatkowe. z którymi zostaną skonfrontowani polscy przedsiębiorcy po przystąpieniu do Unii Europejskiej to: wspólnotowy system VAT (zwany systemem przejściowym VAT) i wspólnotowy system podatku akcyzowego. Pewne zmiany nastąpią również w zakresie podatków bezpośrednich. Na mocy stanowiska negocjacyjnego w obszarze Podatki" Polska zobowiązała się do wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych systemów podatków pośrednich najpózniej na 6 miesięcy przed przystąpieniem do Unii Europejskiej. A więc istotne znaczenie ma poznanie przez polskich przedsiębiorców i ich doradców podatkowych funkcjonowania wspólnotowego systemu podatkowego. System podatkowy Unii Europejskiej tworzy 15 krajowych systemów podatkowych państw członkowskich. Unia Europejska jako organizacja nie posiada prawa nakładania podatków. Decyzje w sprawach podatkowych wymagają jednomyślności państw członkowskich. Państwa członkowskie do chwili obecnej wyraziły zgodę na ścisłe ujednolicenie ich rozwiązań podatkowych w zakresie podatków pośrednich (VAT i akcyza). Natomiast w zakresie podatków bezpośrednich broniły swojej suwerenności i w konsekwencji na poziomie wspólnotowym zostały zharmonizowane tylko pewne aspekty opodatkowania spółek. W Unii Europejskiej polityka podatkowa leży w gestii państw członkowskich, a Wspólnota Europejska odgrywa tylko rolę pomocniczą. Celem Wspólnoty Europejskiej nie jest ujednolicenie narodowych systemów podatkowych. Chodzi jedynie o spójność zarówno ze sobą. jak i z celami wyznaczonymi przez Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (TWE). Unia Europejska, realizując cele TWE, musi stać na straży, aby rozwiązania podatkowe stosowane przez państwa członkowskie nie ograniczały swobodnego przepływu towarów, usług, osób i kapitału. I. WSPÓLNOTOWY SYSTEM PODATKOWY " Jednomyślność podejmowania decyzji przez państwa członkowskie w sprawach podatkowych " Subsydiarny charakter polityki podatkowej Unii Europejskiej " Ścisłe ujednolicenie podatków pośrednich w państwach członkowskich " Pozostawienie regulacji podatków bezpośrednich państwom członkowskim " Brak podatków wspólnotowych (wyjątek: podatek od wynagrodzeń unijnych funkcjonariuszy) Najbardziej konkurencyjna gospodarka Priorytety polityki podatkowej Unii Europejskiej na najbliższe lata zostały zawarte w Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 23 maja 2001 r. Zgodnie z nim polityka podatkowa ma wspierać szersze cele unijnej polityki, np. takie jak uczynienie Unii Europejskiej najbardziej konkurencyjną gospodarką do roku 2010 r.. co ustanowiono na spotkaniu Rady Europejskiej w Lizbonie. Możliwość współdecydowania Wymóg jednomyślności w sprawach podatkowych jest bardzo krytykowany. W związku z rangą spraw podatkowych oraz rozbieżnymi interesami państw członkowskich w niektórych przypadkach bardzo trudno uzyskać zgodę wszystkich państw członkowskich na rozwiązania podatkowe. Przystąpienie dziesięciu nowych państw do Unii Europejskiej, zaplanowane na dzień 1 maja 2004 r., dodatkowo utrudni osiągnięcie konsensusu. Dlatego też są zgłaszane postulaty, aby wymóg jednomyślności w sprawach podatkowych zastąpić kwalifikowaną większością głosów. Jednak w projektowanym Traktacie Konstytucyjnym, który ma być swoistą unijną konstytucją. wymóg jednomyślności w kwestiach podatkowych został zachowany. W praktyce oznacza to, że po rozszerzeniu Unii Europejskiej Polska. jako jedno z państw członkowskich. będzie miała możliwość współdecydowania o przyjmowaniu na poziomie unijnym wszelkich rozwiązań podatkowych. Bez jej zgody nie będzie można przyjąć żadnej nowej regulacji podatkowej. Podatki pośrednie w UE Ponieważ rozwiązania państw członkowskich w zakresie pośredniego opodatkowania mogą wpływać na swobodny przepływ towarów, podatki pośrednie (od wartości dodanej i akcyzowy) wymagają ścisłej harmonizacji. Ujednolicenie podatków pośrednich, przewidziane w Traktacie (TWE), osiągnięto wprowadzeniem wspólnotowego systemu VAT i wspólnotowego systemu podatku akcyzowego. Najważniejsze znaczenie dla funkcjonowania VAT w UE ma Szósta Dyrektywa Rady 77/3 88/EWG z dnia 17 maja 1977 r.. dotycząca harmonizacji przepisów o podatkach obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej - ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dziennik Urzędowy WE L 145. 13/06/1977 str. 0001 - 0040 z pózniejszymi zmianami). Szósta Dyrektywa VAT pełni rolę "konstytucji" wspólnotowego systemu VAT i reguluje szczegółowo jego podstawowe elementy. Wprowadza specjalny reżim opodatkowania VAT transakcji wewnątrz wspólnotowych. Problematykę stawek VAT normuje art. 12 Szóstej Dyrektywy 77 /388/EEC Art. 12 ustęp 3 Dyrektywy stanowi, że stawka podstawowa podatku od wartości dodanej jest ustalana przez każde z państw członkowskich jako procent podstawy opodatkowania i jest taka sama dla dostawy towarów oraz świadczenia usług. Zgodnie z ostatnią zmianą Szóstej Dyrektywy VAT (Dyrektywą Rady 2001/41/WE z dnia 19 stycznia 2001 roku zmieniająca Szóstą Dyrektywę) w okresie od 1 stycznia 2001 r. do 31 grudnia 2005 r. stawka podstawowa VAT nie może być niższa niż 15%. Do chwili obecnej nie udało się państwom członkowskim Wspólnoty Europejskiej osiągnąć porozumienia w kwestii maksymalnej wysokości podstawowej stawki VAT (decyzje w sprawach podatkowych w Unii Europejskiej wymagają jednomyślności wszystkich państw członkowskich). Stawki podstawowe VAT stosowane w państwach członkowskich kształtują się od 15% (w Luksemburgu) do 25% (w Danii i Szwecji), co obrazuje tabela II. Tabela II Stawki VAT w UE Super zredukowana zredukowana podstawowa przejściowa Belgia 6 21 12 Dania 25 Niemcy 7 16 Grecja 4 8 18 Hiszpania 4 7 16 Francja 2,1 5,5 19,6 Irlandia 4,3 13,5 21 12,5 Włochy 4 10 20 Luksemburg 3 6 15 12 Holandia 6 19 Austria 10/12 20 Portugalia 5/12 19 Finlandia 8/17 22 Szwecja 6/12 25 Wielka Brytania 5 17,5 yródło: dokument Dyrekcji Generalnej ds. Podatków i Unii Celnej Komisji Europejskiej .Stawki VAT stosowane w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Sytuacja na dzień 1 maja 200N', DOC/2908/2003 - EN Najistotniejszym wspólnotowym aktem prawnym dotyczącym harmonizacji akcyz w Unii Europejskiej jest Dyrektywa Rady 92/12/EWG z dnia 25 lutego 1992 r. w sprawie ogólnych rozwiązań dotyczących wyrobów podlegających opodatkowaniu podatkiem akcyzowym oraz w sprawie składowania, przepływu i nadzorowania takich wyrobów (Oj L 076, 23.03.1992, strona 1 ze zm.). Z kolei ta Dyrektywa jest uznawana za "konstytucję" wspólnotowego systemu podatku akcyzowego. Reguluje ona zasady opodatkowania akcyzą transakcji wewnątrz wspólnotowych - dotyczących obrotu wyrobami akcyzowymi pomiędzy państwami członkowskimi UE. Ponieważ Dyrektywa ta ma zastosowanie do wszystkich wyrobów akcyzowych regulowanych prawem europejskim, tzw. wyrobów akcyzowych zharmonizowanych, jest nazywana dyrektywą horyzontalną. Do wyrobów akcyzowych zharmonizowanych zalicza się w UE: oleje mineralne, alkohol i napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe. Ponadto państwa członkowskie mogą nakładać podatek akcyzowy na inne wyroby, zwane wyrobami akcyzowymi nie zharmonizowanymi, pod warunkiem, że nie będą one powodowały formalności w handlu wewnątrz wspólnotowym. Takimi wyrobami są np. kawa, herbata, samochody osobowe. Prawo wspólnotowe przewiduje jedynie stawki minimalne akcyz na poszczególne wyroby akcyzowe zharmonizowane, powyżej których państwa członkowskie mogą dowolnie kształtować wysokość podatku. Podatki bezpośrednie w UE Z odmienną sytuacją mamy do czynienia w przypadku podatków bezpośrednich (podatku dochodowego od osób prawnych i podatku dochodowego od osób fizycznych). Pewne aspekty podatków bezpośrednich nie wymagają harmonizacji czy koordynacji i ich regulacja może być w pełni pozostawiona, zgodnie z zasadą subsydiarności, gestii państw członkowskich (Tab. III). Natomiast rozwiązania państw członkowskich w zakresie podatków bezpośrednich mające wpływ na realizację swobód rynku wewnętrznego Unii Europejskiej (tj. swobodnego przepływu towarów, osób, usług i kapitału oraz swobodę prowadzenia działalności gospodarczej) i ogólnych wspólnotowych wolności (m.in. zakazu dyskryminacji ze względu na narodowość lub pochodzenie) są objęte zakresem prawa wspólnotowego. Krajowe regulacje prawne państw członkowskich winny w pełni umożliwiać osobom indywidualnym i przedsiębiorcom z Unii korzystanie ze wskazanych wspólnotowych wolności. Harmonizacja opodatkowania spółek jest uzasadniona koniecznością zapewnienia wspólnotowym spółkom jednakowych podatkowych warunków prowadzenia działalności gospodarczej w państwach członkowskich Unii. Tabela III Stawki CIT w UE w 2002r. Belgia 34,00 Dania 40,17 Niemcy 26,38 Grecja 30,00 Hiszpania 35,00 Francja 35,00 Irlandia 34,30 Włochy 29,00 Luksemburg 35,00 Holandia 16,00 Austria 22,88 Portugalia 34,50 Finlandia 30,00 Szwecja 28,00 Wielka Brytania 30,00 yródło: European Parliament, Directorate- Genera/, The reform of taxation in EU Member States, Economic Affairs Series, ECON 134 EN, styczeń 2003