10 Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
Zadanie 22. (2 pkt)
Scharakteryzuj etan i etanol (w temperaturze pokojowej i pod ciśnieniem
atmosferycznym), wybierając ich właściwości spośród podanych poniżej i wpisując je
w odpowiednie kolumny tabeli.
1. gaz, ciecz, ciało stałe
2. bezbarwny, barwny
3. dobrze rozpuszczalny w wodzie, praktycznie nierozpuszczalny w wodzie
Chemia wokół nas
4. palny, niepalny
 poziom podstawowy
Etan Etanol
KLUCZ ODPOWIEDZI
1. gaz 1. ciecz
Chemia  poziom podstawowy
2. bezbarwny 2. bezbarwny
Klucz punktowania odpowiedzi
3. praktycznie nierozpuszczalny y
ródło: CKE 2009 (PP), zad. 25.
Zadanie 1. (2 pkt)
Zadanie 25.
3. dobrze rozpuszczalny w wodzie
w wodzie
a)
4. palny 4. palny
Uzupełnienie równań reakcji przez dobranie
Wiadomości i rozumienie 0 1
brakujących substratów lub produktów.
Zdający otrzymuje 1 punkt za identyfikację i podanie wzorów związków A i B.
Informacja do zadania 23. i 24.
Poprawna odpowiedz
:
W wyniku reakcji addycji chlorowodoru do węglowodoru X powstaje chloroeten (chlorek
winylu) o wzorze H2C = CH - Cl .
A: CH2Cl  CH2Cl
B: HCl
b)
Zadanie 23. (2 pkt)
Napisz, stosując wzory półstrukturalne (grupowe) związków organicznych,
Zaklasyfikowanie reakcji przebiegajÄ…cych
Wiadomości i rozumienie z udziałem substancji organicznych do określonego 0 1
a) równanie reakcji węglowodoru X z chlorowodorem.
typu reakcji.
HC a" CH+ HCl H2C = CH - Cl
Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie typów reakcji zilustrowanych schematem.
Poprawna odpowiedz
:
b) równanie reakcji chloroetenu z wodorem wobec katalizatora.
Typ reakcji I: reakcja addycji
Typ reakcji II: reakcja eliminacji
p,T ,katalizator
H2C = CH - Cl + H2 Å»#Å»#Å»#Å»#Å»#
CH3 - CH2 - Cl
Zadanie 26.
y
ródło: CKE 2008 (PP), zad. 24.
Zadanie 2. (1 pkt)
Zadanie 24. (1 pkt)
Wykonanie obliczeń stechiometrycznych
Korzystanie z informacji 0 2
Chloroeten ma zdolność ulegania reakcji polimeryzacji.
na podstawie równania reakcji.
Spośród otrzymuje przedstawionych
poniżej
Zdający 2 punkty, jeśli w wzorów wybierz ten, który ilustruje metodę
rozwiązaniu zadania zastosował właściwą budowę
fragmentu chloroetenu (chlorku winylu). Zaznacz
(wynikającą łańcucha produktu polimeryzacji zależność między danymi a szukaną) oraz
ze stechiometrii równania reakcji
odpowiedz
A, B, C lub D.
wykonał obliczenia i podał wynik liczbowy z jednostką.
Zdający otrzymuje 1 punkt, jeśli zastosował poprawną metodę rozwiązania, ale popełnił błąd
A. B. C. D.
rachunkowy lub dokonał niewłaściwego zaokrąglenia wyniku, lub pominął jednostkę przy
ostatecznym wyniku liczbowym, lub podał błędną jednostkę przy ostatecznym wyniku
H H H
H
H H
H H H H H H
liczbowym.
C C C C C C C C C C C C
C C C C
Zdający otrzymuje 0 punktów, jeśli zastosował niepoprawną metodę rozwiązania.
H H H H H H Cl Cl
Poprawne rozwiÄ…zanie:
H Cl H Cl
Metanalu = 44 g·mol 1
44g 77,0g
Zależność wynikająca ze stechiometrii równania reakcji: =
22, 4dm3 x
77,0g Å" 22, 4 dm3
Obliczenie objętości amoniaku: Vamoniaku = x = = 39,2 dm3
44g
1
6 Egzamin maturalny z chemii
Poziom podstawowy
y
ródło: CKE 2007 (PP), zad. 13.
Zadanie 3. (1 pkt)
Zadanie 13. (1 pkt)
W kolumnie I przedstawiono nazwy wybranych zjawisk, a w kolumnie II nazwy substancji,
których nadmiar może być przyczyną występowania tych zjawisk.
PrzyporzÄ…dkuj zjawiskom z kolumny I odpowiednie nazwy substancji z kolumny II.
I II I II
Zjawisko Substancje
1. kwaśne deszcze A. tlenek węgla(IV)
1.
C
2. eutrofizacja wód B. fosforany(V)
2.
B
3. efekt cieplarniany C. tlenki siarki i azotu
3.
A
D. freony
12 Egzamin maturalny z chemii
Arkusz I
y
ródło: CKE 2006 (PP), zad. 26.
Zadanie 4. (1 pkt)
Zadanie 14. (4 pkt)
Zadanie 26. (1 pkt)
Na etykiecie mineralnej podano informację, że zawiera ona między innymi kationy:
W kolumnie wody
I poniższej tabeli przedstawiono skutki działania substancji chemicznych,
Na+, K+, Ca2+ oraz aniony: Cl  , SO42 .
a w kolumnie II wymieniono nazwy substancji, które mogą je wywoływać.
W celu potwierdzenia obecności jonów w tej wodzie przeprowadzono doświadczenie, którego
przebieg przedstawiono na poniższym rysunku. Jako odczynników użyto stężonych roztworów
Przyporządkuj każdemu skutkowi nazwę jednej substancji, która go wywołuje.
soli. We wszystkich probówkach zaobserwowano powstanie białych osadów.
Kolumna I Kolumna II PrzyporzÄ…dkowanie:
AgNO3 BaCl2 Na2CO3
A. Działanie rakotwórcze 1. fosforany(V)
A.  2
I II III
Eutrofizacja zbiorników wodnych węglowodory
B. 2.
B.  1
prowadzÄ…ca do ich zamierania aromatyczne
Udział w powstawaniu kwaśnych
3. tlenek węgla(II)
C. badana woda
C.  4
deszczów
Podaj wzory jonów, których obecność potwierdzono, a następnie napisz w formie jonowej
4. tlenek siarki(IV)
skróconej równania reakcji, jakie przebiegały podczas doświadczenia.
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997
Potwierdzono obecność jonów I: Cl  II: SO42 III: Ca2+
Zadanie 27. (1 pkt)
Równania reakcji (w formie jonowej skróconej):
Ozon obecny w stratosferze (warstwie atmosfery położonej powyżej troposfery) pochłania
szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe. Zmniejszenie ilości ozonu w tej warstwie może mieć
I Ag+ + Cl  AgCl “!
istotny wpływ na funkcjonowanie organizmów. Stężenie ozonu w troposferze (przyziemnej
warstwie atmosfery) jest znacznie mniejsze niż w stratosferze. Wzrost ilości ozonu
troposferycznego pozostaje w ścisłym związku ze wzrostem liczby przypadków astmy
i problemów z układem oddechowym wśród populacji miejskiej.
II Ba2+ + SO42 BaSO4 “!
Na podstawie: Peter O`Niell: Chemia środowiska, Warszawa 1997
Przeanalizuj przytoczony tekst i z poniższych zdań wybierz zdanie prawdziwe.
III Ca2+ + CO32 CaCO3 “!
A. Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego i wzrost ilości ozonu troposferycznego są
zjawiskami pozytywnymi.
B. Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem pozytywnym, a wzrost
ilości ozonu troposferycznego jest zjawiskiem negatywnym.
C. Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem negatywnym, a wzrost
ilości ozonu troposferycznego jest zjawiskiem pozytywnym.
D. Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego i wzrost ilości ozonu
2
troposferycznego sÄ… zjawiskami negatywnymi.
A.  2
Eutrofizacja zbiorników wodnych węglowodory
B. 2.
B.  1
prowadzÄ…ca do ich zamierania aromatyczne
Udział w powstawaniu kwaśnych
C. 3. tlenek węgla(II)
C.  4
deszczów
4. tlenek siarki(IV)
Na podstawie: W. Mizerski, Tablice chemiczne, Warszawa 1997
y
ródło: CKE 2006 (PP), zad. 27.
Zadanie 5. (1 pkt)
Zadanie 27. (1 pkt)
Ozon obecny w stratosferze (warstwie atmosfery położonej powyżej troposfery) pochłania
szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe. Zmniejszenie ilości ozonu w tej warstwie może mieć
istotny wpływ na funkcjonowanie organizmów. Stężenie ozonu w troposferze (przyziemnej
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA
warstwie atmosfery) jest znacznie mniejsze niż w stratosferze. Wzrost ilości ozonu
ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO I
troposferycznego pozostaje w ścisłym związku ze wzrostem liczby przypadków astmy
" ZdajÄ…cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiÄ…zania, precyzyjnie odpowiadajÄ…ce
i problemów z układem oddechowym wśród populacji miejskiej.
poleceniom zawartym w zadaniach.
Na podstawie: Peter O`Niell: Chemia środowiska, Warszawa 1997
" Gdy do jednego polecenia zdający poda dwie odpowiedzi (z których jedna jest
prawidłowa, druga nieprawidłowa), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.
Przeanalizuj przytoczony tekst i z poniższych zdań wybierz zdanie prawdziwe.
" Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien
A. napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego i wzrost ilości ozonu troposferycznego są
" Dobór współczynników w równaniach reakcji chemicznych może różnić się od
zjawiskami pozytywnymi.
dobór lub brak
B. zalecanego (np. mogą być zwielokrotnione). zjawiskiem
Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego jest Niewłaściwy pozytywnym, a wzrost
współczynników powoduje utratę 1 punktu.
ilości ozonu troposferycznego jest zjawiskiem negatywnym.
" rozwiązaniach zadań rachunkowych błędny zapis jednostki lub jej brak przy
C. W
Zmniejszenie ilości ozonu stratosferycznego jest zjawiskiem negatywnym, a wzrost
ostatecznym wyniku liczbowym powoduje utratÄ™ 1 punktu.
MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA
ilości ozonu troposferycznego jest zjawiskiem pozytywnym.
" poprawne obliczenia
ARKUSZA EGZAMINACYJNEGO I
D. Za ozonu stratosferycznego i wzrost ilości ozonu
Zmniejszenie ilości będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody
zdający nie otrzymuje punktów.
" ZdajÄ…cy otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiÄ…zania, precyzyjnie odpowiadajÄ…ce
troposferycznego sÄ… zjawiskami negatywnymi.
" Całkowicie poprawne rozwiązanie zadań rachunkowych, uwzględniające inny tok
poleceniom zawartym w zadaniach.
4Å"120 g FeS2 çÅ‚ 8Å"22,4 dm3
rozumowania niż podany w modelu, oceniane jest pełną liczbą punktów.
" Gdy 30 gjednego polecenia zdający poda dwie odpowiedzi (z których jedna jest
do
y
ródło: CKE 2007 (PP), zad. 7.
Zadanie 6. (1 pkt)
çÅ‚ V
SO2
prawidłowa, druga nieprawidłowa), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.
" --------------------------------------------------------------
Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien
Punktacja
Nr
napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.
30g Å"8 Å" 22,4Model odpowiedzi
dm3
zad.
V =
za
" Dobór współczynników w równaniach reakcji chemicznych może 1 sumaryczna
różnić się od
SO2
- za spostrzeżenia, odpowiednie do zaprojektowanego
(w nawiasach podano elementy poprawne, ale niewymagane)
4 Å"
zalecanego (np. 120g być zwielokrotnione). Niewłaściwy czynność lub brak
mogą dobór
doświadczenia np.: w probówce, w której do wody dodano
- za podanie poprawnej przyczyny, np.: (obecność w powietrzu) 1
- za odp. C 1
współczynników powoduje utratę 1 punktu.
7. 1
1.
P4O10, papierek uniwersalny zabarwił się na czerwono (różowo),
tlenków siarki i azotu, spalanie (zasiarczonego) węgla
" W rozwiązaniach zadań rachunkowych błędny zapis jednostki lub 1 jej brak przy
a w probówce, w której do wody dodano Na2O, papierek
2. - za podanie (liczby masowej A): 34 i (liczby atomowej Z): 16
3
(kamiennego) (przez zakłady przemysłowe, elektrownie
ostatecznym wyniku liczbowym powoduje utratÄ™ 1 punktu.
uniwersalny zabarwił się na niebiesko lub niebiesko-zielono lub
- za podanie symbolu pierwiastka  S 1 2
węglowe, koksownie, huty), spalanie benzyny w samochodach
1
" Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody
Nr zadania 26 27
zielono
Dopuszczalne formy zapisu:
Wypełnia
bez katalizatorów, erupcje wulkanów lub inne poprawne 1 1
zdający nie otrzymuje punktów. Maks. liczba pkt
- za wnioski: P4O10  (charakter) kwasowy 1
egzaminator!
34 34
przyczyny
Uzyskana liczba pkt
" 16, 34, S lub 34, 16, S lub 16 S lub 16 , S. rachunkowych, uwzględniające inny tok
Całkowicie poprawne rozwiązanie Ezadań
Na2O  (charakter) zasadowy
- za podanie dwóch właściwości fizycznych sodu,
8. rozumowania niż podany w modelu, oceniane jest pełną liczbą punktów.
1
- za odpowiedzi: KBr  (wiÄ…zanie) jonowe 1
3.
np.: ciało stałe, srebrzystobiały, mała gęstość, miękki
15. - za odp. I, II i III 1
y
ródło: CKE 2006 (PP), zad. 16.
Zadanie 7. (2 pkt)
2
HBr  (wiÄ…zanie) kowalencyjne spolaryzowane 1
lub inne prawidłowe odpowiedzi
2
- za podanie wniosku, np.: najaktywniejszy jest chlor (Cl, Cl2), 1
lub atomowe spolaryzowane
- za podanie dwóch właściwości fizycznych siarki,
Punktacja 2
Nr
(mniej aktywny brom (Br, Br2)), a najmniej aktywny jod (I, I2)
4. - za wpisanie każdej wartości - po 1 punkcie:
np.: ciało stałe, żółta, krucha, nierozpuszczalna w wodzie,
1
Model odpowiedzi
zad.
lub: aktywność fluorowców maleje ze wzrostem masy (liczby)
za
rozpuszczalna w dwusiarczku węgla, nie przewodzi prądu
1 mol O2 1
(w nawiasach podano elementy poprawne, ale niewymagane) sumaryczna
atomowej
3
elektrycznego lub inne prawidłowe odpowiedzi czynność
184 g NO2 lub 4· 46 g NO2 1
- za odp. C 1 1
16. - za podanie nazwy zjawiska: eutrofizacja, użyz
nianie 1
1.
44,8 dm3 N2O5 lub 2· 22,4 dm3 N2O5 1
Nie uznaje siÄ™ odpowiedzi  metal ,  niemetal .
- za określenie skutku, np.: gwałtowny rozwój flory bakteryjnej 1
2. - za podanie (liczby masowej A): 34 i (liczby atomowej Z): 16 1
5. - za uszeregowanie zgodne z zapisem : MgO, CaO, Na2O 1 1
- za odp. D 1 1
9.
lub glonów, nadmierne zarastanie zbiorników wodnych,
- za podanie symbolu pierwiastka  S 1 2
Zamiast wzorów mogą być podane nazwy tlenków.
2
- za odp. probówka I: H+ + OH- H2O 1
zmniejszenie zawartości tlenu w wodzie, obumieranie
10.
Dopuszczalne formy zapisu: +
lub H3O + OH- 2H2O
organizmów typowych dla określonych zbiorników, zanik życia
6. - za prawidłową interpretację równania 1
34 34
16, 34, S lub 34, 16, S lub 16 S lub 16 E , S.
w zbiornikach wodnych, obumieranie zbiorników wodnych i za
- za obliczenia 1
3
probówka II: K2O + 2H+ 2K+ + H23O 1
inne prawidłowe odpowiedzi
- za odpowiedzi: KBr  (wiÄ…zanie) jonowe 1
3.
1
- za wynik z poprawnÄ… jednostkÄ… VO+ 2K+ + 3H2O
= 11,2 dm
lub K2O + 2H3 SO2
2
HBr  (wiÄ…zanie) kowalencyjne spolaryzowane 1
17. - za zastosowanie poprawnej metody obliczenia 1
3
Przykładowe poprawne obliczenie:
lub atomowe spolaryzowane
- za obliczenie masy roztworu mr = 80 g 1
probówka III: reakcja nie zachodzi 1
3
z 4 moli FeS2 powstaje 8 moli SO2,
4. - za wpisanie każdej wartości - po 1 punkcie:
- za prawidłowy wynik z jednostką Cp= 10% 1
11. - za odp. I i III lub Zn i Mg 1
1 mol O2120 g , więc: 1
MFeS = 2
- za wyjaśnienie, np.: cynk i magnez reagują z kwasem solnym, 1
3
2
Przykładowe poprawne obliczenie:
mol
184 g NO2 lub 4· 46 g NO2 1
ponieważ w szeregu aktywności znajdują się przed wodorem;
ms 8g
44,8 dm3 N2%5 lub 2· 22,4 dm3 N2O5 1
lub ... ponieważ są metalami aktywnymi lub nieszlachetnymi;
Cp= Å"100O = Å"100%
mr 80g
lub ... ponieważ są aktywniejsze od wodoru (i wypierają wodór z
5. - za uszeregowanie zgodne z zapisem : MgO, CaO, Na2O 1 1
1
kwasów);
Zamiast wzorów mogą być podane nazwy tlenków.
lub .... ponieważ mają ujemne wartości potencjałów redoks.
18. - za odp. D 1 1
6. - za prawidłową interpretację równania 1
3
12. - za obserwację, np.: wydzielanie się (pęcherzyków) gazu, 1 1
- za podanie nazw kwasów o właściwościach silnie
19. 1
- za obliczenia 1
pienienie siÄ™ cieczy (roztworu)
utleniających: stężony kwas siarkowy(VI) i stężony kwas
2
1
- za wynik z poprawnÄ… jednostkÄ… V = 11,2 dm3
13. - za odp. (reakcja) endoenergetyczna SO i HNO
azotowy(V) lub podanie wzorów: H 1 1