Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.
.BþHPS[BUB 5FSMFDLB-3FLTOJT
40$ P0P P045
P0353&5: GW*";%
04*&$,"
+Ô%3U4*,
%U%;*",
,03"
P3;&.:,
#"3504*&W*$;
G&PP&35
#&.
+0P&,
$PQZSJHIU f 2013, .BþHPS[BUB 5FSMFDLB-3FLTOJT
$PQZSJHIU f 2013, .G
WT[FMLJF QSBXB [BTUS[FżPOF.
3FQSPEVLPXBOJF, LPQJPXBOJF X VS[ÁE[FOJBDI QS[FUXBS[BOJB EBOZDI, PEUXBS[BOJF
X KBLJFKLPMXJFL GPSNJF PSB[ XZLPS[ZTUZXBOJF X XZTUÁQJFOJBDI QVCMJD[OZDI  SÅ»XOJFż D[ÕÅ›DJPXF  UZMLP [B XZþÁD[OZN [F[XPMFOJFN XþBÅ›DJDJFMB QSBX.
*4#/: 978-83-7779-167-7
PSPKFLU PLþBELJ, TLþBE, þBNBOJF: ;V[BOOB .BMJOPXTLB
/B PLþBEDF XZLPS[ZTUBOP [EKÕDJB:
"HOJFT[LJ 0TJFDLJFK  f 'VOEBDKB 0LVMBSOJDZ JN. "HOJFT[LJ 0TJFDLJFK
"OOZ .BSJJ +PQFL  f "OOB .BSJB +PQFL .VTJD
0QSBDPXBOJF SFEBLDZKOF: .G, %PSPUB 3JOH
XXX.XZEBXOJDUXPNH.QM
LPOUBLU!XZEBXOJDUXPNH.QM
,POXFSTKB EP GPSNBUV &PU#:
LFHJNJ 4Q. [ P.P. ] XXX.MFHJNJ.DPN
Mojemu mężowi i córce&
Rozdział I
%;*&$*
P"y
%;*&3/*,"
0EXJMżPXDZ, JEFBMJÅ›DJ XJFS[ÁDZ X [XZDJÕTUXP EPCSB OBE [þFN XZ[OBXDZ  TPDKBMJ[NV [ MVE[LÁ UXBS[Á . *DI QPLPMFOJPXZN
QS[FżZDJFN CZþ PBz
E[JFSOJL  56. /B OJN [CVEPXBMJ TXÅ»K [BþPżZDJFMTLJ NJU  QJÕLOZDI EXVE[JFTUPMFUOJDI . #ZMJ HFOFSBDKÁ, LUÅ»SB
QS[FLSPD[ZþB TUBMJOJ[N J OB LSÅ»ULJ NPNFOU [BOVS[ZþB TJÕ X XPMOPÅ›DJ. PPD[VþB Å›XJFżZ QPXJFX JOEZXJEVBMJ[NV,
FH[ZTUFODKBMJ[NV J FVSPQFKTLJFK BXBOHBSEZ.
 .Z þZTJFKÁDZ KVż, OJFQJÕLOJ J OJF EXVE[JFTUPMFUOJ NJFMJÅ›NZ UZDI QBSÕ LSPLÅ»X X TþPÅ„DV  QJTBþ .BSFL HþBTLP, TUBSBKÁD TJÕ
VDIXZDJà JTUPUÕ JDI XTQÅ»MOPUPXFHP QS[FżZDJB<1>. 4PDKPMPH HBOOB ÅšXJEB-;JÕCB X QBOPSBNJF QPSUSFUÅ»X NþPE[JFżZ P3L
OB[XBþB JDI  QPLPMFOJFN PQP[ZDKJ PCZD[BKPXFK , CP [F TDIFNBUZD[OÁ, NPDOP [JEFPMPHJ[PXBOÁ S[FD[ZXJTUPÅ›DJÁ XBMD[ZMJ [B
QPNPDÁ JSPOJJ, KB[[V J LPMPSPXZDI TLBSQFUFL<2>. *DI EVDI SFCFMJJ VNJFKTDPXJþ TJÕ X LBCBSFUBDI, LMVCBDI J UFBUS[ZLBDI
TUVEFODLJDI. 5SBLUPXBMJ [BCBXÕ KBLP GPSNÕ XZUSÁDBOJB [ SÅ»XOPXBHJ, [BLþÅ»DBOJB PfiDKBMOPÅ›DJ. ; E[JTJFKT[FK QFSTQFLUZXZ
CS[NJ UP EPśà OBJXOJF, BMF XUFEZ NJBþP LPOTUSVLDZKOÁ NPD.  5B SFXPMVDKB EPLPOBþB TJÕ OBKQJFSX XÅ›SÅ»E UXÅ»SDÅ»X  UXJFSE[Jþ
+BDFL ,VSPÅ„.  0OJ KBLP QJFSXTJ SP[CJKBMJ TUBSZ NPOPMJU UPUBMJUBSZ[NV. 5P CZþ D[BT EVżFHP [BNÕUV, [ LUÅ»SFHP XZþPOJþ TJÕ
QJFSXT[Z SVDI XPMOPÅ›DJPXZ. ;BD[ÕþP TJÕ PE UFBUS[ZLÅ»X TUVEFODLJDI J LBCBSFUV, CP QS[F[ UÕ GPSNÕ BSUZTUZD[OÁ MVE[JF DPSB[
HþPÅ›OJFK [BD[ÕMJ XZQPXJBEBà TJÕ OB UFNBUZ QPMJUZD[OF .<3>
ÂXJFSà XJFLV QÅ»z
OJFK, QP  TPMJEBSOPÅ›DJPXZN QS[FþPNJF "HOJFT[LB 0TJFDLB OBQJTBþB XTQPNOJFOJF NBOJGFTU CZþZDI
 QJÕLOZDI , LUÅ»S[Z [EÁżZMJ KVż TUBà TJÕ  T[QFUOZNJ D[UFSE[JFTUPMFUOJNJ .
 #ZMJÅ›NZ KBL TUBEP EPNPXZDI HÕTJ, LUÅ»SF US[FQPD[Á TLS[ZEþBNJ X D[BT PEMPUÅ»X, QBUS[Á [BNHMPOZNJ PD[BNJ [B
T[OVSBNJ E[JLJDI TJÅ»TUS, BMF CSBLVKF JN TJþZ, BCZ QPMFDJFà [B OJNJ. ;EBXBþP OBN TJÕ, żF UXPS[ZNZ TZNGPOJÕ, B VEBþP OBN TJÕ
OBQJTBà UZMLP VXFSUVSÕ. 0EXJFD[OF QPMTLJF QSFMVEJVN, LTJÕHB TLþBEBKÁDB TJÕ [ TBNZDI XTUÕQÅ»X.
WJÕD NÅ»XJÕ: SBD[FK PUDIþBOOB QSBDB XJSV OJż QPEOJFCOB QSBDB TBNPMPUV, SBD[FK TQJSBMB, QþZULJ Å›XJEFS OJż
QS[FT[ZXBKÁDZ HSPN. HZNO NBþP MPUOZDI HÕTJ .<4>
PMBżB OB 4BTLJFK ,ÕQJF X WBST[BXJF, 1960 S.
GPU. 4JFNBT[LP ;CZT[LP//"$
"G/*&4;," 04*&$,":
.*&4*Ä„$ ;" .*&4*Ä„$&.
KWIECIEC
. PAMI
Ć
10 kwietnia 1989. ZacinajÄ…cy deszcz z podmuchami lodowatego wiatru.
W studiu telewizyjnym przy Woronicza spotkanie z końskim ogonem Agnieszki Osieckiej. Jasny
płaszcz z flauszu, mała torebka, buty na obcasach. Poetka idzie ostrożnie długim, wąskim korytarzem.
Biała koszula, korale, spódnica w kratę. Na pierwszy rzut pani z biura, ale z siwym końskim ogonem
sięgającym do połowy pleców. Dojrzałość przemieszana z  pensjonarskością , oficjalność z szaleństwem
swobody, którą trzeba ciągle ujmować w  karby codzienności . Tylko że w wypadku Agnieszki Osieckiej
trudno rozstrzygnąć  co jest codziennością? Pisanie wierszy, odwożenie córki Agaty do szkoły, picie
kawy w barku na rondzie Waszyngtona, układnie tekstów piosenek, gryzmoły na serwetkach czy nocne
stukanie na maszynie, którą wraz z niespełnioną miłością i białym kożuchem zostawił jej na
przechowanie Marek Hłasko. Był najbardziej utalentowanym pisarzem paz
dziernikowego pokolenia,
wyjeżdżał na stypendium do Paryża, miał wrócić za parę miesięcy. Najpierw oświadczył się, potem
wyjechał i przepadł. Zapisał ślad swojego uczucia w prozie, bohaterka Pierwszego kroku w chmurach ma
na imię Agnieszka. Zapoczątkował w jej życiu linię  hłaskoidów , zmęczonych chuliganów,
niebezpiecznych mężczyzn z wybujałymi ambicjami. Związki z nimi trwały krótko, zostawiły po sobie
wrażenie przewagi farsy nad dramatem.
Poetka wspomina to tak:
 On  kowboj młodej literatury, wilk romantyk, olbrzym z rozbrajającą twarzą chłopca. Ja przy nim
  mysz polna , z aksamitkÄ… na szyi i warkoczem.
Miała niecałe dwadzieścia lat, w sprawach miłości była zielona jak szyty na miarę kostium ze skaju,
którym Tyrmand zachwycił się tak, że na środku Francuskiej wysiadł z samochodu, żeby powiedzieć jej
komplement:  Myślałem, że jesteś toporną samicą, a tymczasem jesteś Mussetem w fenomenalnych
skórach.  To zdanie klucz, według Osieckiej, do specyfiki stylu lat 50. Do odreagowywania nakazowej
powagi i bylejakości.
 Musisz zrozumieć estetykę poststalinowskiego pokolenia. U nas mówiło się: jesteś wspaniała; czy
mogę tarzać się u twych stóp; wielbię Cię  bez wyraz
nych objawów wielkości czy gorących uczuć.
Wszyscy błaznowaliśmy, pewnie jeszcze nie raz zetkniesz się z takim stylem.
 Pokolenie  Solidarności jest inne, powściągliwe. Was drażni nasza egzaltacja, ale mnie nudzi
wasza powaga. Zniknęła ciągłość gustu, zmieniła się moda i styl. Nasz zetempowski  socjalizm z ludzką
twarzą został wymieciony.
Pozostał tylko Paz
dziernik i aluzyjność, która dziś wydaje mi się niesympatyczna.
Osiecka, ambitna autorka piosenek dla popularnego wówczas Studenckiego Teatru Satyry, pisała do
Hłaski, autora Pięknych dwudziestoletnich, listy z zapewnieniami, że jest najzdolniejszym buntownikiem
z ich pokolenia. On odwdzięczał się jej wyznaniami miłości, zwątpienia i nadziei, których doświadczał na
przemian w trakcie przymusowej emigracji. Kiedyś w Kazimierzu nad Wisłą modlili się razem w ruinach
zamku o sławę i sukces, mocno zaciskając kciuki. Agnieszka zrobiła mu zdjęcie na tle ogromnego
drewnianego krzyża, które potem zyskało symboliczną wymowę; Marek Hłasko w sportowej kurtce,
z rozłożonymi ramionami, z błazeńskim grymasem twarzy jako ukrzyżowany pisarz polskiego
Paz
dziernika.
Nie skończył szkoły, miał wyczulony słuch językowy i przeczucie tragedii, które zagłuszał
błazenadą i piciem na umór w  Kameralnej . Wymyślał zabawne przezwiska  o jakimś amancie
Osieckiej, który był mizernej postawy, mówił  tancerz Druciński , ją nazywał  panną Czaczkes ze
względu na harcerską pryncypialność STS-u, której starała się sprostać, mimo że ciągnęło ją w stronę
intymnej liryki. Na pannÄ™ Czaczkes natknÄ…Å‚ siÄ™ w starym romansidle drukowanym w odcinkach
w przedwojennej gazecie.
Maszyna do pisania, mała olivetti, do dziś stoi na jej biurku, biały kożuch, który kupił podobno od
radzieckiego żołnierza, ktoś pożyczył i nie oddał. Zdjęcie z krzyżem, parę listów oraz maszynopis zaczętej
powieści o Marku Hłasce leżą gdzieś po szufladach. Z tych okruchów Agnieszka Osiecka układa kolejne
wersje własnej legendy  pięknych dwudziestoletnich .
W studiu telewizyjnym nagrzanym od reflektorów naprzeciw dyskretnie przypudrowanej poetki w białej
bluzce siedzi Kora  solistka Maanamu (czarne, gładkie włosy, wyraz
ne czerwone usta). Rozmowa,
nagrywana dla Magazynu 102, dotyczy poezji, temperamentu i tekstów piosenek.
 Nasza wspaniała dama humoru spokojna i jak zawsze opanowana.  Kora, uosobienie żywiołu na
rockowej scenie, wychyla się w kierunku Osieckiej.  Za to właśnie kocham cię szalenie.  Każdą sylabę
Kora starannie oddziela i rytmizuje.
 Właśnie Kocham cię kochanie moje uważam za Twój najpiękniejszy wiersz.  Spokojne, długie
spojrzenie.  Jak go napisałaś?  docieka Agnieszka Osiecka.
 Pod wpływem wzruszenia i w ciszy.
 To odwrotnie niż ja, ja piszę w kawiarni, w samolocie, w tramwaju, na basenie, nawet w pijalni
czekolady. Zapisuję zdania na rachunku, serwetce, byle czym. Mam niewielkie wymagania, by się skupić,
wystarczy, że nagle wyłączę się z rozmowy. Lubię obserwować ludzi, domyślać się, co im się przydarzyło,
co czujÄ…. PrzyglÄ…danie siÄ™ ludziom  to mi wychodzi dobrze.
W kwietniu wracają wspomnienia, które miały odejść z zimą, ale pod wpływem śniegu, który nagle
zaczął padać, znowu atakują. Złotą toyotą metalic jedziemy w kierunku Żoliborza, do przedniej szyby lepi
się śnieg, w centrum gdzieś wysoko rozpięty transparent  Kwiecień miesiącem pamięci . Zatrzymujemy
się na placu Inwalidów, idziemy parę metrów w głąb, Agnieszka pokazuje mi niewysoki dom, w którym
mieszkał Krzysztof Komeda.
 Gniez
dzili się w malutkim mieszkanku na pierwszym piętrze. Zosia najpierw nosiła popielaty
warkocz do pasa, potem ścięła modnie włosy  na chłopaka . Była muzą, żoną, matką, menedżerką
i powietrzem do oddychania. Krzysztof  nieśmiały, milczek z usposobienia, miał płomiennorude włosy
i lekko utykał. Kiedy grał na pianinie, zawsze otaczał go wianuszek wielbicielek. Był geniuszem, Szwedzi
mówili, że gra jazz romantyczny, ale dla nas jego muzyka była czymś znacznie bliższym, sumą marzeń,
dążeń i klęsk.
Agnieszka opowiada, jak w pewien wiosenny dzień pojechali z Komedą jego garbusem do Torunia
na plan filmu Prawo i pięść. Przez cała drogę Komeda milczał, ona onieśmielona nie odezwała się ani
słowem. Na planie było zamieszanie, chaos, nikt nie miał czasu z nimi rozmawiać. Pokręcili się, wsiedli
do samochodu i znowu jechali w milczeniu. Tuż przed Warszawą Komeda powiedział:  Ja ci powiem, co
zrobimy. Ty napisz tekst pod Okudżawę, ja zrobię muzykę pod western i to będzie to, o co im chodzi . 
Tak powstała ballada Nim wstanie dzień. W filmie zaśpiewał ją Edmund Fetting, który zanim zagrał
Raskolnikowa w Teatrze Wybrzeże, był gwiazdą jazzowego zespołu Marabut. Wieczorami w gdańskim
 Rudym kocie grał na pianinie i niskim, chłodnym głosem pół mruczał, pół wyszeptywał jazzowe
standardy. Kochały się w nim studentki szkoły plastycznej i młode aktorki.
 Do mieszkania Komedów pierwszy raz przywiozła mnie Kalina Jędrusik, żeby popracować
z Krzysztofem nad piosenką do spektaklu Śniadanie u Tiffany ego. Był z tym kłopot, bo Komeda
improwizował, ledwie dotknął klawiszy, skręcał gdzieś w bok, zmieniał rytmy. Kalina, widząc, co się
dzieje, usiadła do pianina i wystukała mi linię melodyczną. Wyszła z tego póz
niej piosenka: Ja nie chcÄ™
spać, ja nie chcę umierać, którą Kalina zaśpiewała intymnie jako spowiedz
kobiety. To był czysty
indywidualizm, więcej nawet może  feminizm, chociaż nikt jeszcze nie używał tego określenia.
Stoimy w deszczu na chodniku szerokiej alei Wojska Polskiego okalajÄ…cej plac. Rozmawiamy
o zderzeniu legendy Zofii i Krzysztofa Komedów z rzeczywistością 1989 roku.
 Powrót samotnej Zosi z wyżyn Los Angeles, z Hollywoodu, w którym Komeda zaczynał być sławny,
do mikroświatka  Piwnicy , w której życie poszło naprzód, nie zatrzymało się mimo tragedii, był
straszliwe gorzki. Stąd rozpacz, morze alkoholu i zapiekły żal do ludzi, zwłaszcza do naszej pokoleniowej
iluzji. Po Paz
dzierniku my wszyscy uważaliśmy, że jesteśmy dziećmi szczęścia, że możemy pędzić,
dociskać gaz, bo wszystkie tamy ustąpiły. Minęła dekada i okazaliśmy się pokoleniem tragicznym. To był
niesamowity żałobny korowód: najpierw Zbyszek Cybulski, dwa lata póz
niej Komeda, Wojtek Frykowski,
Hłasko, Bobek Kobiela. Wszyscy zginęli w 1969 roku.
Krzysztof Mętrak, krytyk literacki młodszy o pokolenie, nazwał ich kaskaderami odwilży, ludz
mi
przełomu, których wydarzenia historyczne zmusiły do biegu.  Tacy ludzie  pisał  zaczynają ostro, na
pełen gaz, sytuacja im sprzyja. Ale też szybciej się wypalają, wyczerpują, podlegają historycznym stresom,
psychicznym frustracjom. (& ) Pierwsze i jedyne powojenne pokolenie, które wymyśliło własny styl
zabawy, własne konwencje obyczajowe, odpowiedziało za swoje skłonności. Dziś zdziesiątkowani żyją
w dziuplach generacyjnej i towarzyskiej mitologii [5].
Perspektywa Agnieszki Osieckiej, autorki Szpetnych czterdziestoletnich, generacyjnego portretu
pisanego w latach 80., jest inna, romantyczno-tragiczna, jednym skrzydłem zaczepiona o ciąg polskich
tańców, drugim o mit klęski.
 Zaczynaliśmy od marszu, kończymy na kontredansie. Paz
dziernik był naturalnym zwieńczeniem
naszej młodości. Myśleliśmy, że jest początkiem początku, a był końcem końca.
Przez całe lata fanatycy i coraz to nowi wyznawcy pracowicie budowali legendę Paz
dziernika,
z której teraz, w nowych okolicznościach, trzeba się tłumaczyć.
Jaka pani wtedy była? Co pani czuła i myślała? A ja świeciłam jak bombka na choince odbitym
światłem. Miałam kolegów zaangażowanych w politykę, w rzeczywistość i w humanizm. Andrzej Jarecki,
główny dramaturg STS-u, domagał się od nas liryki obywatelskiej. Chciałam być z nimi, bardzo starałam
się wszystko zrozumieć i bardzo starałam się wyróżnić. Aż tak bardzo, że podczas zgłaszania pomysłów
wbijałam sobie paznokcie w dłonie. Do krwi. Jestem więc krwawą ofiarą Paz
dziernika. A teraz młode
wilczki rzuciły się na lata 50. Wszystko, co było za Stalina i tuż potem, zamienia się powoli w  swinging
fifties &
 Dlaczego pani nie protestowała, dlaczego pani pisała wiersze o jeziorach, dlaczego pani tańczyła,
dlaczego pani nie apelowała, nie odwoływała się, dlaczego nie siedziała pani w więzieniu za sprawę? 
młode wilczki z ostrymi ząbkami atakują.
 Bo się bałam! Bałam się, kiedy w 1953 roku usłyszałam, że jestem agentem radia BBC, że mam
w domu biały telefon, że chodzę do kościoła, że śmiałam się na masówce po śmierci Stalina. Bałam się,
kiedy przeprowadzali nade mną sąd koleżeński, kiedy usuwali mnie ze Związku Młodzieży Polskiej
i wyrzucali z Uniwersytetu Warszawskiego. Z tamtych czasów zostało mi do dziś jakieś tępe, mulące
wspomnienie.
MAJ. NIEPOKÓJ
Kwitną kasztany w Alejach Ujazdowskich. Ale ogólny nastrój nie ma nic wspólnego z nadzieją
i ożywieniem. Agnieszka Osiecka idzie w płaskich czerwonych butach. W jej prywatnym kodzie to znak,
że jest przygnębiona.
 Agresja przejawia się w kolorach  twierdzi.  Kiedy kobieta przeżywa coś złego, ubiera się
ekstrawagancko, sięga po czerwoną sukienkę albo przynajmniej szminkę  mówi, przyglądając się mojej
czerwonej bluzce.
Idziemy Alejami pogrążonymi w nerwowej bieganinie. Kolejka po wizy, przed ambasadą USA,
kolejka po ozdobne szkło z Krosna przed firmowym sklepem na Pięknej, kolejka do kiosku  Ruchu po
 GazetÄ™ WyborczÄ… .
W kawiarni Ambasador za dwie kawy i dwa ciastka płacimy 230 złotych.
 Akurat tej wiosny wyjątkowo mało zajmuję się sobą. Przyglądam się temu, co się dzieje wokół,
i mam mieszane odczucia. Cieszę się z wolności ducha i słowa, która nas unosi, podziwiam ludzi, którzy to
dla nas wywalczyli (bo ja stałam z boku, właściwie  wlokłam się w ogonie). Ale boję się ekonomii.
Najbardziej przejmującym obrazem nowej rzeczywistości jest widok  dojadaczy w barach i ludzi
grzebiących w śmietnikach. Emocje dyskusji politycznych nic mnie nie obchodzą, potrafię wzruszyć
ramionami i przejść nad nimi do porządku. Ale nie potrafię i nie chcę zdystansować się od biedy. Myślę,
że będzie nam coraz trudniej żyć w narastającej pogardzie dla biednych. Widzę, że zaczyna się drapieżny
młody kapitalizm. A ja tęsknię do  staruszkowatego ładu europejskiego , powiedzmy  typu fińskiego.
 Na czym polega różnica?
 Mniej więcej na tym, co różni Wielkiego Gatsby ego od angielskiego lorda o niepodważalnych
manierach. Spadamy z deszczu pod rynnę: ludzie upokarzani przez przywileje partyjnych bonzów będą
teraz upokarzani przez brak pieniędzy. Zaczynają rządzić wilcze prawa; zysk, pośpiech, obojętność wobec
słabszych.
W sali klubu Międzynarodowej Prasy i Książki przy placu Wilsona ( kiedyś mieszkałam niedaleko
stąd, w eleganckiej willi ) mimo słonecznego popołudnia kotary są zasłonięte, palą się świeczki. Zupełnie
jakby spotkanie z poezją wymagało mroku i ognia. Przyszło dużo starszych ludzi, stałych bywalców
spotkań ze znanymi ludz
mi. Pozornie klubowa celebracja nie robi na Osieckiej wrażenia, ale wypija
duszkiem kieliszek gruzińskiego koniaku. Zastanawiam się, czy rzeczywiście lubi czytać swoje wiersze,
bez emocji udając, że pochrząkiwania i szepty nie przeszkadzają jej. Do czego Agnieszce Osieckiej
potrzebna jest konfrontacja z widzami spektaklu: poetka w sukience w czarne grochy czyta na głos swoje
utwory?
Na stoliku przy drzwiach leży stosik nowo wydanej powieści psychologicznej Czarna wiewiórka, jej
bohaterką jest kobieta, która chce zapomnieć. Po spotkaniu autorka podpisuje egzemplarze.
To powieść o przygotowaniu do życia w samotności, połączenie amerykańskiej psychoanalizy
z polskimi realiami.
 Wszystko jest prawdziwe  wyjaśnia półgłosem Agnieszka.  Rozedrgana rzeczywistość, lęk,
wyobraz
nia, miłość, zdrada, przerażenie. Mam przyjaciółkę w Ameryce, Amy Navarro, psycholożkę. Ona
jest moim życiowym guru. W powieści zrobiłam z niej mężczyznę, ale całą wiedzę psychoterapeutyczną,
która tam jest, czerpałam od niej.
Nieśmiałe uśmiechy, pochylone siwe głowy  starsi ludzie w skupieniu słuchają utworów czytanych
przez poetkę: futurystycznego poematu ku pamięci Brunona Jasieńskiego, lirycznego Dancingu
w Jastarni, Emigracji, amerykańskich wierszy Whisky rano, Stara kobieta na Florydzie oraz najnowszej
zagadki O czym myśli chiński poeta?
 Czy państwa nie irytuje, że czytam wszystkie te wiersze?  pyta z autoironią.
W odpowiedzi dziewczyna w okularach z trzeciego rzędu podnosi rękę.
 Mam na imię Agnieszka. Czy pani długo szukała celu w życiu?
 Jeszcze szukam.
Na Francuskiej są stare lipy, wyszczerbione chodniki i restauracja  Podhalańska , która tu była od
zawsze, tyle że kiedyś nazywała się  Nadwiślańska . Niedaleko jest też zaprzyjaz
niona księgarnia i zakład
fotograficzny, w którym Osiecka wywołuje filmy. Wszystko, co potrzeba, w zasięgu kilku kroków od domu,
w którym mieszka z matką. Po dwóch rozwodach, paru uczuciowych rozstaniach, po posiadłości
w Radonicach, segmencie w Falenicy i wilii na Żoliborzu wróciła pod stary adres na ulicę Dąbrowiecką
25. W dawnym panieńskim pokoju, który znowu jest przystanią, pracownią i bazą wypadową do nowej
miłości  poetka gromadzi pamiętniki, fotografie, obrazy, maszynopisy, korale i poduszki. Po domu chodzi
w butach (najmodniejszych, na grubej podeszwie, przywiozła je z Berlina), jakby wpadała na chwilę,
w przerwie między lekcjami, które odbiera od życia. I nic dziwnego, skoro w kraciastej spódnicy,
z końskim ogonem wygląda  komicznie dziewczyńsko jak przerośnięta uczennica z żeńskiego
gimnazjum im. Marii Skłodowskiej-Curie.
Po drugiej stronie ulicy jest ambasada Niemieckiej Republiki Federalnej. Przez otwarte okno wlewa
się z kolejki po wizy emigracyjna gorączka: nadzieje, decyzje, na które ona nigdy nie mogła się zdobyć.
 Pomieszkiwałam długimi okresami w Paryżu, w Londynie, w Nowym Jorku. Studiowałam przez
rok na Harvardzie. W Ameryce czułam się tak pewnie, że pisałam wiersze. Wielu ludzi zadaje mi pytanie:
czemu nie zostaję, do czego tu wracam? Wracam do języka, do samotnej matki, do liliowej Saskiej Kępy.
Matka Maria, która w czasach, kiedy nosiła warkocz, wyglądała jak modelka Modiglianiego,
podobno nie umiaÅ‚a okazywać czuÅ‚oÅ›ci ani mężowi Wiktorowi Osieckiemu,  pianiÅ›cie z Adrii« ,
oryginałowi, królowi lwowsko-austriackiego dowcipu, ani ambitnej kilkunastoletniej córce, piszącej
potajemnie pamiętniki.
 Ojciec za wszelką cenę starał się chronić mnie przed prawdziwym życiem. W czasach kiedy
szalał stalinizm, ja miałam prywatne lekcje francuskiego i niemieckiego, do metodystów na angielski
jez
dziłam taksówką, trenowałam pływanie na Legii i chodziłam na próby do teatru  Syrena , w którym
pracował. Ojciec kupował nam poziomki w zimie, twierdził, że bycie praktycznym ogranicza fantazję,
zabija osobowość. Wychowywał mnie na księżniczkę, ale go nie posłuchałam i zostałam cyganką. Ciągle
wyjeżdżam, sama nie wiem dokąd i po co. Ale wracam na Saską Kępę i do starej matki, do młodości też.
Po trzynastej wszystkie trasy prowadzą na Francuską 31, do  Podhalańskiej . O tej godzinie
w zgodzie z prawem rusza sprzedaż alkoholu. Wchodzimy do zadymionej sali, w środku laminowane stoliki
z metalowymi nogami, dyskusje o kursie dolara. Siadamy przy pierwszym z lewej strony, najbliżej baru,
zamawiamy jarzębiak. Agnieszka wyjaśnia:
 Moja osobista Saska Kępa jest rozdwojona: na zewnątrz oszałamiająco pachnące bzy, a w środku
jakaś nieumiejętność poradzenia sobie z życiem. Rozdroża, błądzenie, które straszliwie mnie męczy
i nudzi.
Wielki ojciec, którego bezkrytycznie naśladowała i który wychowywał ją na cudowne dziecko,
poznał miłość swojego życia Józefinę Pellegrini. Zostawił dla niej żonę i dorosłą córkę. Pellegrini była
gwiazdą estrady, śpiewała w  Operetce i w  Syrenie , występowała w telewizji, przepowiadała
przyszłość, była egzotyczna i kolorowa. Dziś Osiecka mówi o niej ironicznie  macoszka , ale nie
wybaczyła ojcu, że odszedł, zostawiając po sobie pustkę nie do zapełnienia. Miała dwadzieścia lat, rwała
się do samodzielności, ale ciążył jej lęk matki przed samotnością z czarnym pudlem, którego Agnieszka
kupiła jej na pocieszenie.
W Zabiłam ptaka w locie, powieści o metaforycznym tytule i z autobiograficznymi wątkami,
napisała litanię:
 Ojcze. Ratuj mnie! Patrz, dokąd doszliśmy. Czy to ja, ja sama zepsułam wszystko? Czy to ty, ojcze,
zapomniałeś mi czegoś powiedzieć, czegoś bardzo ważnego? Jak to było, tato? Wszystkie twoje słowa
wypadają mi z rąk. Czy był jakiś błąd w twojej metodzie? (& )
Dobra byłam, ojcze. Ufna, zdolna. Szłam po twojej drodze. Na ślepo szłam. A ty zapomniałeś paru
rzeczy. Paru ważnych rzeczy nie wzięliśmy w tę podróż, tato [6].
Dopijamy jarzębiak nazywany w  Podhalańskiej krajową brandy. Agnieszka zwierza się:
 Co jakiÅ› czas zadajÄ™ sobie pytanie: czy to ma sens? Moje spotkania, ucieczki, rozwody, wyjazdy.
I co będzie dalej? Matka mnie ostrzega: na starość nie będzie miał ci kto podać szklanki herbaty, a ja
odpowiadam: skąd wiesz, że będzie mi się chciało herbaty? Jeszcze nie boję się samotności, jeszcze jest
czas. Czasami siÄ™ z niej cieszÄ™, ale potem znowu siÄ™ smucÄ™.
CZERWIEC. PRZYSPIESZENIE
W świętojański wieczór dwunastogodzinny rockowy maraton Nasze życie zaczyna się w poniedziałek ściąga
przed Halę Gwardii tłumy młodych ludzi. Przy metalowych barierkach przed wejściem funkcjonariusze
ubrani na niebiesko sprawdzają zawartość kieszeni, plecaków, toreb.
Występują zespoły Krajowej Sceny Młodzieżowej i Stanisław Sojka, reklamowany jako wokalista
jazzowy u progu europejskiej kariery. Atmosfera w Hali Gwardii przypomina Jarocin, chociaż więcej tu
komercji i gwiazdorstwa. Zapowiadane sÄ… cyrkowe atrakcje, gra z pochodniami, a wielkie trzymetrowe
figury z papier mache przed wejściem tworzą rodzaj teatru ulicznego.
Agnieszka Osiecka idzie od strony przystanku tramwajowego, w plastikowej reklamówce ma
prowiant na cała noc: sernik, jabłka i pomidory. W dżinsowo-szarym tłumie jej biała marynarka i siwy
koński ogon natychmiast rzucają się w oczy.
 W Ameryce koncerty rockowe mają zapach marihuany, długich, delikatnych papierosów 
szepcze mi do ucha.  Po marihuanie wszystko jest miękkie, puszyste. Każdy mężczyzna ma na sobie
mohairowy sweter, przyjemny w głaskaniu.
  Dookoła głosów sto, ten w skórze to drań!  krzyczy ze sceny solista Aya RL, ale jego głos ginie
w ryku paru tysięcy fanów.
 Rockowe teksty są inne niż te nasze, rozrywkowe. To są krótkie wnioski bez przykładów. Same
wyciśnięte pointy. Z czego to wynika? Coraz mniej mamy czasu na wysłuchiwanie historyjek. Powszechnie
funkcjonuje powiedzonko: streszczaj się! Ja, owszem, potrafię się streszczać, tylko szkoda mi siebie
i słuchaczy, wszyscy tracimy te piękne dyrdymały&
 Kiedy zaczynałam, koledzy w STS mówili, że wszystko piszę w rytmie  wojewoda zdyszany wpadł
do altany , potem nauczyłam się różnicować rytmy i rymy. Oczywiście najłatwiej napisać wiersz i dać go
kompozytorowi, niech się biedzi nad muzyką. Ale kiedy jest odwrotnie, cały proces muszę zacząć od
końca. Najpierw odczytać emocje z muzyki, potem szukać dla nich odpowiednich słów.
Agnieszka Osiecka jako autorka poetyckich piosenek z opozycji lekkie-ciężkie wybiera rozrywkę,
popularność. W miejsce spiżowej historii wprowadza kobiecy, codzienny, niemal reporterski zapis. Jej
język jest potoczny i czuły, chropawy i sentymentalny.
 Nie mam zmysłu metafizycznego, nie interesuje mnie głębia, tylko opis drobnych rzeczy
przytrafiających się nam wszystkim. Opowiadam historyjki, bo współczuję ludziom.
Mimo  przymilności wobec masowych gustów nie sposób nie zauważyć, że nawet w takich
drobiazgach jak jeziora, bzy i łzy Osiecka dąży do ogólniejszych znaczeń, do zatrzymania urody świata,
uwiecznienia chwili. Krytycy piszą, że jest czułostkowa, drobiazgowa, słodka jak krem wiśniowy i lody
truskawkowe. A ona chciałaby być wzruszająca, zmysłowa i dogłębna psychologicznie. Analiza
psychologiczna, opis sytuacji odbiera ją poezji i pcha w stronę prozy. Niektórzy twierdzą, że zbyt
emocjonalnej, osobistej pozbawionej dystansu, który umożliwia pisarzowi chłodną obserwację.
 Nie jestem liryczna, nie jestem historyczna, nie jestem demaskatorska. Im dłużej żyję, tym
bardziej tracę formę. To znaczy nie potrafię utrzymać się w jakimś określonym gatunku. Wychodzi mi
spod pióra ni to, ni sio, anegdota, żart, opis czegoś, co mi się przytrafiło.
Mówi o sobie:
 Uformował mnie łańcuch przypadków, trochę czasy, w których żyjemy, i samotność. Znam tysiące
ludzi i tysiące ludzi zna mnie, ale kołaczę się samotnie. Bo znam wszystkie wyspy, ale nie mam portu.
Jej usiłowania, żeby zmienić swoje życie, muszą niszczyć to, co udało się zbudować. Willa przy
starym forcie, Daniel Passent, córka Agata, kuchnia z oknem na ogród, salon niebieski od obrazów
Dwurnika  wszystko to przez jakiś czas, najdłuższy w jej życiu, stanowiło rodzinną przystań. Do dziś
przetrwały ślady tej stabilizacji. Agnieszka Osiecka swobodnie porusza się po salonie, wyciąga z szuflad
zdjęcia: Agata na rękach taty, spacer z dwuletnią Agatą, pies Drab na kanapie, Agata w łódce z napisem:
 Mr. Paganini , cała trójka na Mazurach.
Kiedy Agata miała sześć lat, żoliborska stabilizacja skończyła się gwałtownie z powodu uczucia do
młodszego prawie o połowę dziennikarza, zaangażowanego w opozycję i odpornego na sławę  królowej
polskiej piosenki .
Agnieszka pokazuje zdjęcie mężczyzny odwróconego tyłem i mówi:
 Chłopak, na którym mi najbardziej zależy, nie lubi się fotografować.
Dlaczego  chłopak? Bo młodość, talent, niepokój. Dlaczego  najbardziej zależy?
 Bo jemu zależy na mnie najmniej, a ja od młodości uganiałam się za tymi, którzy się mną nie
interesowali. Nie wiem, czy to przekora, czy wada serca. Od tych, którzy przywiązywali się do mnie,
wcześniej czy póz
niej uciekałam. Wszystkie moje zwycięskie podboje i małżeństwa okazywały się
klęskami.
Właściwie nie wiadomo, czy Agnieszka Osiecka porzuca mężczyzn, czy wycofuje się ze związków.
Niezależnie od podobnego rezultatu samotności różnica ma znaczenie, porzucenie wymaga odwagi,
wynika z determinacji, podczas gdy za wycofaniem się stoi lęk, niechęć do zmian. Ruch do przodu i ruch
wstecz razem tworzą kierunek skos: przed siebie, ale z odchyleniem w tył, z unikiem.
 Ja właśnie tak zygzakiem poruszam się w życiu. Mam za dużo przeszłości w sobie, jestem
wściekła, uciekam, rwę do przodu, ale potem jednak wracam.
 DokÄ…d?
 Do samej siebie.
LIPIEC, SIERPIEC
. GOR
CZKA
 Migawki z wakacji w Dębkach. Chłopak, na którym mi najbardziej zależy, nad morzem, ja sama nad
morzem, my razem nad morzem.
Dębki to była kiedyś nadmorska oaza, z jedną zakurzoną ulicą i połową warszawskiego towarzystwa
kąpiącego się w zimnym Bałtyku. Teraz artystyczne towarzystwo przeniosło się do luksusowych hoteli
w Juracie i Międzyzdrojach. Agnieszka Osiecka pozostała przy wynajętym pokoju u gospodyni
i samotności we dwoje. Na pierwszy rzut oka wygląda to romantycznie, ale jej mina, kiedy zadaje
retoryczne pytanie: czy ja zakochałam się w człowieku o połowę ode mnie młodszym przypadkiem?  nie
świadczy o pewności jego i swoich uczuć.
Spotykamy się przelotnie w rozgrzanej Warszawie, jest koniec lipca. Agnieszka wyskoczyła na parę
dni z Dębek, żeby pojechać do Olsztyna na  Poezję śpiewaną w Starym Zamku. Opalona twarz, błękitny
sweter na lewÄ… stronÄ™ (z metkÄ… na plecach z powodu roztargnienia). Na rozgrzanych uliczkach Starego
Miasta letni bezruch. Brzozową dochodzimy do stromej wiślanej skarpy.
 Mam spóz
niony refleks  mówi, instynktownie odsuwając się od barierki.  Siedzę na plaży
w słońcu, w ciszy i nagle przypominam sobie to, co zdarzyło się wczoraj. Jakieś niepotrzebne szczegóły,
sytuacje, rozmowy. Coś złego i nieprzyjemnego. I wracają do mnie te nieaktualne uczucia z całą
wyrazistością.
Albo obrazek z Florydy. Jestem gościem w Palm Beach. Siedzę na tarasie domu Marysi Gordon-
Smith, wdowy po Szyfmanie, i patrzę na ocean. Rozmowa jest zajmująca, bo całe życie Marysi jest jak
amerykański mit. Z dekoracyjnego tła dla wielkiego Szyfmana doszła do samodzielnej pracy naukowej,
doktoratu na Uniwersytecie w Michigan i profesury w Ontario. Wyszła drugi raz za mąż za prawnika
i zajęła się pracą pisarską. Dyskutujemy o jej szkicu o pobycie Paderewskiego na Florydzie. Wokół
palmy, ocean, owoce granatu i ryby barakudy. Raj pozbawiony cienia kiczowatości.
I właśnie wtedy, w idealnych okolicznościach, wyłażą zmory moich najgorszych chwil. Wpadam
w czarną melancholię. Jestem uczuciową gapą, nie umiem cieszyć się z tego, co jest wokół, co mi się
przytrafia. Tak jakbym oglądała film ze sobą w głównej roli. Dopiero potem pojawiają się emocje. Wracają
widoki, uczucia i refleksje. Co ja właściwie przeżyłam? Co czułam, o czym myślałam? I powiem ci
szczerze: dopóki tego nie zapiszę, to sama nie wiem.
Zaczyna padać ciepły deszcz, mimo to widać zachodzące słońce. Turyści pod Kolumną Zygmunta
robią zdjęcia tęczy nad Wisłą.
 Lipcowe zachody słońca najbardziej kojarzą mi się z Mazurami. Jez
dziliśmy z STS-em nad Jezioro
Nidzkie, niedaleko Karwii. Dziś to może się wydać dziwne, pracowaliśmy razem przez okrągły rok,
a potem skrzykiwaliśmy się i jechaliśmy na wakacje. Mieliśmy wewnętrzną potrzebę przebywania razem.
To były czasy ludzi stadnych, raj po prostu. Swoboda, natura, wtajemniczenie w przyrodę i tamtejszych
ludzi.
 Jest na Mazurach w pobliżu wsi Krzyże  pisała we wspomnieniach  taka droga leśna, na której
panuje wieczny mrok i półmrok. Chwilami światło zieleni się tam witrażowo, chwilami zaś gęstnieje od
wrzosu. Jeśli jednak cierpliwie tamtędy wędrujesz doznajesz olśnienia: oto mrok rozpryskuje się nagle
i droga wybucha olbrzymią, świetlistą polaną. Ktoś z nas, może Ziemowit Fedecki, może Olga Lipińska,
może Andrzej Jarecki nazwał ten szlak  drogą do jasności. Otóż wszystkie nasze dawne podróże na
Mazury miały charakter rytualny, to były drogi do jasności, wyprawy po nieznane [7].
W Sopocie koniec wakacji to żółte trawy na wydmach i czekanie. Turyści i goście
Międzynarodowego Festiwalu Piosenki czekają na ostatni akord wakacji, szaleństwo zabawy. Stali
mieszkańcy wypatrują końca sezonu, powrotu do cichej, nadmorskiej egzystencji.
O dziewiÄ…tej rano na pustym jeszcze Monte Casino wpadam przypadkowo na AgnieszkÄ™ OsieckÄ….
Jest w letniej sukience i grubym swetrze, idzie w górę od strony mola.
Właściwie nie powinnam się dziwić, bo Sopot to w pewnym sensie jej miejsce mityczne, z czasów
Bim Bomu, z reporterskiej praktyki w  Głosie Wybrzeża , z przyjaz
ni z młodymi aktorami Teatru
Wybrzeże, i środowiskiem artystycznym Akademii Sztuk Pięknych, czyli tzw. Szkoły sopockiej. Utrwalony
w Szpetnych czterdziestoletnich nocny korowód przemierzający sopockie molo w rytm internacjonalnego
hymnu młodych zetempowców Naprzód młodzieży świata miał mocną wymowę symboliczną. Taniec
zakończył się otrzez
wieniem, bo z rozbawienia i nadziei wyłonił się nagle koniec mola, z drewnianym
masztem i dzwonem alarmowym, za którego użycie groziły surowe kary. Zamiast wolności i symbolicznego
zmierzania przed siebie, w stronę Szwecji zaskoczył ich banalny, prozaiczny koniec  deski do
prasowania , którą w istocie jest płaskie, podłużne molo.
 W Sopocie okrzepłam, zerwałam się ze smyczy, poznałam ciekawych ludzi. Molo dawało nam
schronienie, wybiegało w morze, zbliżało do zachodniego świata. Kiedy pisałam o tym, wróciła nasza
nadzieja, że zaczyna się nowy czas. Właśnie wtedy ogłoszony został stan wojenny i skończył się karnawał
Solidarności. Pomyślałam, że historia powtarza się, tak jak tamten nasz korowód kolejny polski taniec,
wybuch radości i nadziei Solidarności został zastopowany.
Siadamy w ogródku kawiarni na przeciwko Teatru Kameralnego. Jest jeszcze wcześnie, ale ona
zamawia podwójną whisky dla siebie, dla mnie podwójne espresso.
W bezładnej opowieści  w miarę opróżniania szklanki coraz bardziej monotonnej  powraca jak
bumerang metafora: czy można wezwać karetkę do złamanego serca?
Osiecka wylicza powody choroby: chłopak, na którym jej najbardziej zależy, w każdej oficjalnej
sytuacji ustawiał się do niej bokiem, udając, że spotkali się przypadkiem. W planie dnia na rozmowy
i spotkania z Agnieszką wyznaczył czas między jedenastą a jedenastą trzydzieści. Poza tym wymienił
zamki w mieszkaniu, w którym planowała, że zamieszkają wspólnie.
Agnieszka zamawia jeszcze jednÄ… whisky i kawÄ™.
 Złamane serce, czy można się z tego podnieść?
WRZESIEC
. HISTORIA
W  Czytelniku dwa kroki od Sejmu toczy siÄ™ rozmowa na temat exposé premiera Mazowieckiego.
Agnieszka Osiecka przysłuchuje się dyskusji, ale nie sprawia wrażenia zaangażowanej. Nie dlatego, że
nie obchodzi jej transformacja, ale dlatego, że zbiorowa euforia budzi w niej chęć przekory. Wie o tym,
dlatego woli się nie sprzeciwiać, nie analizować, nie zgłaszać wątpliwości.
Do tej pory wydała w  Czytelniku dwie powieści i tomik intymnych wierszy Wada serca, ale nie
należy do grona stałych bywalców. Od czasu, kiedy Krzysztof Mętrak zaatakował ją publicznie za pisanie
w stanie wojennym dla  Polityki , ma uraz do stolikowych wyroczni.
 Mój status jest bliżej nieokreślony; ani poetka, ani satyryk, ani pisarka. Nie należę do środowiska
literackiego ani do tzw. branży, czyli estrady, chociaż zarówno wśród jednych, jak i drugich mam dobrych
znajomych. Nie odczuwam grupowej przynależności nie dlatego, że jestem niezależna czy egocentryczna.
Powód jest inny: wrażliwość, mnie tak bardzo nie obchodzi walka z cenzurą. Nigdy się nią nie
pasjonowałam.
Podobnie z estradą  nie przejmuję się tym, nad czym biada branża: niskim poziomem
profesjonalizmu. Te sprawy nie wydają mi się warte wyrzeczeń. Gdybym miała wolteriańskie zacięcie,
którego ani trochę nie mam, napisałabym traktacik o wyższości tortur fizycznych nad moralnymi. Wydaje
mi się, że łatwiej znieść złego cenzora i marne nagrania niż więzienie i biedę.
Wielkość lub jej brak. W Agnieszce Osieckiej zanurzonej po czubek głowy w mitologii historycznej
i towarzyskiej, swobodnie poruszającej się w środowisku władzy, autorce, którą znają wszyscy i która
publicznie przyznaje się: mam chorobę popularności  mieści się druga osoba, przepełniona poczuciem
winy wobec tych, którzy walczyli o wolność słowa, siedzieli w więzieniu. Jej kompleksem jest drugi obieg,
podziemie, nieoficjalne publikacje. W stanie wojennym liczni znajomi i przyjaciele zamilkli, wycofali siÄ™
z oficjalnych występów, publikowali poza cenzurą. Na tle ich nieobecności Agnieszka Osiecka coraz
więcej, coraz więcej publikująca, pokazywana w telewizji, nagradzana na festiwalach, była zbyt beztrosko
obecna, zbyt oficjalnie wykorzystywana.
 Gdy zrywa się dziejowa zawierucha, ogarnia mnie trochę lęk. Nie mam potrzeby stawać na
pierwszej linii. Nie nadaję się do intonowania marszy, osobiście lubię mówić półgłosem. Jestem przekorna
wobec zbiorowych instynktów, ale też strachliwa wobec pobudzonych emocji.
 Uważasz, że znowu warto pisać o kwiatkach, ptaszkach i romansach?
 O tym warto pisać zawsze. Dostrzeganie problemów społecznych jest tak samo ważne, jak
patrzenie na kwiatki i ptaszki. Jestem za równowagą. Między drobiazgiem i wielkością, między
rzeczywistością i marzeniem musi być zachowana równowaga.
 Ale czy potrafiłabyś dzisiaj z tymi wszystkimi refleksjami napisać taki przebój, jak Niech żyje bal?
 Bal napisałam pięć lat temu. Ciężka artyleria w dziedzinie przebojów ma to do siebie, że można
z niej wystrzelić tylko raz na jakiś czas. Muszą wpaść na siebie dwa atomy albo spotkać dwa serca. Sama
nie wiem. Może jeszcze kiedyś mi się to zdarzy.
PAy
DZIERNIK. CZAS
Przeglądamy zdjęcia, które Agnieszka wybrała na konkurs zorganizowany przez redakcję  Fotografii pod
hasłem  Pięć najważniejszych zdjęć w życiu .
Główki przebranych dziewczynek (Dziwne dzieci), kantor wymiany walut z plecami mężczyzny
studiującego dzienne kursy (Historia), pocztówka z plaży (Moi bliscy w Dębkach), portret dziewczyny
z zasłoniętą twarzą (Edvige w Normandii).
 Fotografia na ułamek sekundy zatrzymuje czas. To jest dla mnie metafizyka, bo ruchome obrazy
w filmie pozwalają umknąć wielu szczegółom. Na zdjęciu utrwalony jest każdy drobiazg, tu nic się już nie
zmieni. Jestem maniakiem fotografowania wszystkiego.
 I pisania pamiętników. Dlaczego właśnie teraz zajęłaś się latami 50.? Myślisz, że Szpetni
czterdziestoletni sÄ… na czasie?
 U nas jeszcze nie, za bardzo jesteśmy zajęci pogonią za Europą. Ale na całym świecie
pamiętnikarze między czterdziestym piątym a siedemdziesiątym rokiem życia ruszyli do boju. To musi coś
znaczyć. Kończy się epoka, zmierzcha nasza formacja kulturowa, a wraz z nią nasz sposób życia. Czy
w erze komputerów ludzie będą inni? Mniej barwni, mniej sentymentalni, bardziej pragmatyczni. Może
znikną nasze bziki i dziwactwa, kultywowanie oryginalności za wszelką cenę, zabawianie publiczności
facecjami, naiwność i wiara w socjalizm. Wszystko to ma związek z epoką, która na naszych oczach staje
się epoką klasyczną. Coraz częściej młodzi będą odwracać się za siebie i pytać: jak żyliście, co
kochaliście, na czym wam zależało?
Dlaczego wydanie Szpetnych czterdziestoletnich wzbudziło tyle sprzeciwów i ostrych reakcji?
W zamyśle autorskim miało to być przesłanie młodych  paz
dziernikowców do młodych
 solidarnościowców ponad głowami pokolenia  małej stabilizacji i Grudnia  70. Miały się spotkać dwie
różne młodości i zatańczyć czaczę. Tyle że dla Szpetnych czterdziestoletnich, wydanych w 1985 roku, czas
był niesprzyjający, po stanie wojennym nikomu nie chciało się tańczyć. Trudno było zachwycić się
radosnym swingiem i stalinizmem opisywanym w stylu retro.
Krytycy oceniali, że w tym osobistym obrazie odwilży za dużo jest czułości, różowości, drobiazgów,
za mało tego, co było zasadniczym problemem lat 50.: poczucia zniewolenia i konsekwencji wprowadzania
obcego reżimu. Artystom z pokolenia Osieckiej nie podobało się, że przytacza plotki, obiegowe opinie, że
opisuje ich postawy i poglądy w kontekstach, które dawno wyblakły lub przeminęły. Po co więc je
utrwalać? Agnieszka twierdzi natomiast, że zabawa w lustra, pisanie o bliskich i znajomych jest zawsze
z pożytkiem dla przeszłości. Ale jak o nich pisać? Gdzie przebiega granica między prywatnością
a zbiorowym przeżyciem? Czy wyrażać się tylko pozytywnie, czy dać sobie wolność w subiektywnych
ocenach i wrażeniach?
 Gdybym dzieliła włos na czworo, nigdy nie napisałabym tych wspomnień.
Wśród pożółkłych liści spadających na Aleje Ujazdowskie idziemy do baru  Na Rozdrożu . Od
naszego wiosennego spaceru Alejami minęło pół roku, a rzeczywistość wokół zmieniła się całkowicie
i bezwzględnie. Żyjemy w nowym ustroju, ale chodzimy tymi samymi ścieżkami, pijemy kawę w tych
samych miejscach i zastanawiamy się, jak dostać się do Europy, dogonić zachodni styl.
 Największym problemem jest: jak przeżyć dzień  twierdzi Agnieszka.  Atakują mnie problemy
organizacyjne: jechać do A
odzi czy zostać w domu i pisać, jechać do Agaty czy zdążyć na nagranie do
radia, iść na spacer do parku Skaryszewskiego czy umówić się w banku? Każdy dzień to zaczynanie życia
od początku. Nowe postanowienia, obowiązki, ciężkie jak bagaż wspomnienia.
 Co ci dziÅ› najbardziej przeszkadza?
 Radykalizm, najwyższe emocje wytaczane w każdej drobnej sprawie. Mieszkając całymi porami
roku, a nawet latami na Zachodzie, zyskałam łagodną optykę w ocenie tego, co się dzieje w kraju. Wiem,
że ta moja łagodność, chęć spojrzenia z drugiej strony w gronie osób krytycznie usposobionych może być
nieznośna. Podczas dyskusji o autonomii uczelni wtrącam na przykład takie zdanie: po roku spędzonym
w Cambridge widzę, że i tam nie jest tak różowo  i wywołuję ogólną wściekłość. W trakcie dyskusji
o reformie telewizji moja uwaga: we Francji telewizja też jest zależna od rządu  doprowadza rozmówców
do furii. Wiem o tym, a jednak wrzucam kamyk i potem natychmiast staram się rozładowywać złość
towarzystwa. Czemu? Bo jestem strachliwa i sprawiedliwa; choć niewinnie, to przecież dążę do awantury.
Moim znakiem zodiaku jest Waga. Podobno Wagi wyższego gatunku zostają sędziami
i dyplomatami, Wagi niższego gatunku  oportunistami i kłamcami. I powiem ci zupełnie szczerze, że ja
jestem dokładnie pośrodku.
(Warszawa, Sopot 1989)
#BSNBOLB X LBXJBSOJ  HBXBOB X WBST[BXJF, 1968 S.
GPU. 3VUPXTLB GSBżZOB//"$
Spis treści
3P[E[JBþ *
%;*&$* P"y
%;*&3/*,"
"G/*&4;," 04*&$,": .JFTJÁD [B NJFTJÁDFN
,"L*/" +Ô%3U4*,: " KB J UBL QþZOÕ
3P[E[JBþ **
H:#3:%:. "L& +";;!
U34;UL" %U%;*",: .BN TFSDF D[ZTUF KBL þ[B
3P[E[JBþ ***
W*&L,* W:#U$H
,03": .FUBNPSGP[Z
3P[E[JBþ *V
P3;&%, 0#0,, P0.*Ô%;:
&%:5" G&PP&35: WT[ZTULP DP DIDÕ QBNJÕUBÃ
&W" #&.: 'FTUJXBM LPNQSPNJTŻX
3P[E[JBþ V
.*44 53"/4'03."$+"
&%:5" #"3504*&W*$; : %[JLJ T[Bþ
3&/"5" P3;&.:,: .ŻK śXJBU UP "OEFSHSBOU
3P[E[JBþ V*
53"/4 ;".*"45 #U/5U
"//" ."3*" +0P&,: PS[FE TJFCJF
[1] M. Hłasko Piękni dwudziestoletni, Warszawa 1988, s. 114
[2] H. Świda-Zięba: Młodzież PRL, Portrety pokoleń w kontekście historii, Kraków 2010.
[3] J. Kuroń, cyt za Z. Turowska, Agnieszki, pejzaże z Agnieszką Osiecką, Warszawa 2002, s.54
[4] A. Osiecka: Szpetni czterdziestoletni, Warszawa 1985, s.84
[5] K. Mętrak, Piękni pięćdziesięcioletni,  Literatura 1985, nr 6.
[6] A. Osiecka, Zabiłam ptaka w locie, Czytelnik 1970, s.72.
[7] A. Osiecka, Szpetni czterdziestoletni, Warszawa 1985, s. 172
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Nexto.pl.