Notatki na Buke Bukowskiego
Pojęcie umowy społecznej jest abstrakcyjne.
·ð Indywidualizm (nurt liberalny)
·ð Nurt wspólnotowy (konserwatywny), inaczej kom unitaryzm
Oba nurty powstały około 1780 r. jako pierwszy powstał liberalizm
Kom unitaryzm powstaje w reakcji na rozszerzanie się wpływów indywidualizmu. Opcja ta
wychodziła z założenia, że koncepcja indywidualizmu jest nierealistyczna, abstrakcyjna.
Jednostka przeciwstawia on wspólnoty. Wspólnota jest pierwsza historycznie wobec
jednostki, jest ważniejsza historycznie.
Wspólnota jest pierwsza historycznie wobec jednostki  tak twierdza komunitaryści ( nie ma
tu rozdziału na społeczeństwo i państwo).
Wg. Indywidualizmu to jednostka ma być pierwsza wobec wspólnoty/państwa. Państwo
traktowane jest tutaj jako instytucja wymyślona przez dorosłych obywateli.
W komunitaryz
mie państwo i jego instytucje są  emanacją wspólnoty .
I teza komunitaryzmu: wspólnota jest przed jednostką, człowiek się rodzi i od razu staje się
częścią wspólnoty  przyjmuje język, wartości moralne tej wspólnoty, staje się obywatelem
wspólnoty.
W koncepcji indywidualistycznej obywatela definiuje się poprzez zestaw praw, uprawnień a
także obowiązków wobec państwa.
W komunitaryz
mie obywatel to członek danego narodu.
Są to dwa różne pojęcia obywatela:
·ð W indywidualizmie obywatel to dorosÅ‚y, racjonalny czÅ‚owiek, Å›wiadomie przyjmuje
zasady, prawa i obowiązki. Jest to tzw. patriotyzm konstytucyjny (gł. w USA).
Polemika Burke a z patriotą konstytucyjnym; człowiek przyjmuje najpierw zestaw
norm swojej narodowości.
·ð W indywidualizmie zadania paÅ„stwa formuÅ‚uje siÄ™ poprzez jedynie zapewnienie
bezpieczeństwa obywatelom, a przestrzeganiem przez nich obowiązku partycypacji
(kontrakt) obowiązki i zadania państwa wynikają z tego kontraktu.
·ð W komunitaryz
mie instytucje państwa są emanacją wspólnoty. Burke twierdzi, że
liczą się te instytucje, które przetrwały co najmniej 100 lat, bo przetrwały one test
wspólnotowy.
Teza spontaniczności  instytucje wyłaniają się same z siebie, społeczeństwo same z siebie je
wyłania. Zdaniem Burke a w rewolucji francuskiej instytucje nie przetrwały bo zostały
narzucone siłą.
Burke sprowadza to, że instytucje państwa są emanacja wspólnoty do:
·ð SpontanicznoÅ›ci
·ð Elementu czasu (test czasu przechodzÄ… wszystkie instytucje) instytucja musi stać siÄ™
społecznie akceptowana.
Kwestie normatywne w:
·ð Komunitaryz
mie ; (co wolno a co nie wolno) tego nie może ustanawiać jakiś
abstrakcyjny kontrakt, a musi to być ustalone przez tradycje wspólnoty.
Zgodnie z tezami normatywizmu powinnością moralną instytucji politycznych jest
dbanie o zachowanie istniejÄ…cego porzÄ…dku rzeczy  stÄ…d nazwa konserwatyzm. Tylko
 konserwowanie tego co już istnieje pozwala istnieć zasadzie spontaniczności i
naturalności.
·ð Zgodnie z konserwatyzmem anglosaskim najlepszym sposobem dbania o tradycjÄ™ jest
nie mieszanie siÄ™, nie ingerowanie. Interwencja dopuszczana jest tylko wtedy gdy
dochodzi do naruszania zasady spontaniczności.
·ð A w konserwatyzmie kontynentalnym zakÅ‚ada siÄ™, że paÅ„stwo jest czynnikiem
aktywnym (ma np. wspierać Kościół)
Pojęcie wspólnota i solidarność społeczna.
Societas (zrzeszenie, communitas (wspólnota
stowarzyszenie, oparta o więzy niecelowe,
wspólnota celowa, Vs pokrewieństwo, więzy
zrzeszenie dobrowolne rodzinne)
połączone wspólnym
celem)
societas zwiÄ…zane jest z koncepcja indywidualistyczna a communitas z koncepcjÄ…
konserwatywnÄ….
B. Disraeli (XIX w.) krytyka nowoczesnego sposobu relacji społecznych, a po drugie ideał
wspólnoty jaki wynika z tej krytyki.
Kontekst historyczny
Tradycja  sposób interpretowania pisma świętego
W społeczeństwie tradycyjnym pojęcie tradycja nie funkcjonuje, ponieważ oni nie
żyją (?). funkcjonują w niej, wszyscy zachowują się zgodnie z obyczajem (w społeczeństwach
tradycyjnych). Tradycja (póz
niej) to obrzędy, obyczaje. Pojęcie tradycji istnieje w
społeczeństwie, w którym można się zachowywać nietradycyjnie.
Czym jest tradycyjna wspólnota? W jaki sposób można ja przywrócić? Myśliciele
sięgają do średniowiecza, bo tu ideał wspólnoty został najpełniej wykorzystany. Wynika to z
silnego przenikania religii do społeczeństwa, wiąże się to z obrzędowością. Każda jednostka
tutaj jest z konieczności częścią własnej rodziny, plemienia oraz własnej religii.
Przedstawienie średniowiecza jako epoki, do której powinniśmy się odwoływać.
Przeciwko nowinom z zachodu występują konserwatyści bo boja się, że nowe wyprze
tradycje, obyczaje, obrzędy.
Archaizm  pogląd z zakresu myśli konserwatywnej. Powinniśmy patrzeć w przeszłość bo
tam istnieje złota epoka wspólnoty, powinniśmy się do niej odwoływać, traktować jako
wzorzec do naśladowania.
Utopia konserwatywna  opisuje ona społeczeństwo, które utraciliśmy, oparta jest ona o
zasady uczuć, serca, więzi niecelowe.
Zasadnicze pojęcia w przypadku wspólnoty to:
Rodzina  (podstawowa jednostka wspólnoty, ponieważ to ona wpaja nam zachowania
obecne w tej wspólnocie) poza rodzina jednostka nie jest w stanie wypracować norm
etycznych (oczywiście zdaniem konserwatystów). Ma to konsekwencje polityczne. Jeśli
państwo ma z definicji bronić wspólnoty, więc musi Bronic rodziny.
Wg. Indywidualistycznej koncepcji państwo nie ma tego obowiązku, bo rodzina to luz
ny
związek, a ludzie dysponują własnym zestawem norm moralnych.
Wspólnota jest wspólnotą moralną (ma charakter moralny). Granice mojej wolności są
granicami twojej wolności  moralna zasada w podejściu konserwatywnym.
Pojęcie solidarności społecznej  współdziałanie, współodczuwanie, pomoc w czasach
kryzysu, pomoc słabszym (tak to rozumiemy dziś).
Solidarność społeczna to tym więzi łączących danych ludzi.
Solidarność społeczna (wg. E. Durkheima)
Mechaniczna (mechanicy styczna)  Organiczna  społeczeństwo oparte jest o
solidarność pomiędzy wolnymi relacje o charakterze organicznym. Części
podmiotami pojawia się w oparciu o organizmu spełniają określone funkcje, a
zasadę celowości (gdy ludzie tworzą jakąś więc każda jednostka (tak jak każda
wspólnotę, zrzeszeni w związku ze wspólnota, grupa społeczna) definiowana
wspólnym celem). jest poprzez funkcje, jakie pełni w
organizmie społecznym.
Oba pojęcia pojawiają się w tym samym kontekście  rozpadu społeczeństw tradycyjnych
(należało szukać nowych rozwiązań) około 1820 r.
Podstawą wspólnoty i więzi wspólnotowej jest porozumienie (stałość, powtarzalność norm i
zgoda wobec nich, coś dzięki czemu czujemy się bezpieczni; normy, obyczaje, prawa, wiemy
czego możemy się spodziewać od kręgu społecznego).
Odwołanie się do komunikacji (werbalnej oraz symbolicznej) wiemy jakie są normy
postępowania i zachowania.
A więc pojęcie solidarności społecznej to rodzaj więzi społecznej, która może być
definiowana w sposób komunikacyjny (znamy normy, obyczaje panujące na zewnątrz nas).
Wizje uprawiania polityki
·ð Liberalna (racjonalistyczna)
·ð Konserwatywna (oparta na tradycji)
Liberalna  cechą nowoczesności jest naukowość jako postępowanie, w którym niezależnie
od przesądów, stereotypów, obyczajów, dochodzimy do jakiś wniosków. Twierdzenia,
argumentacja i formułowanie teorii naukowej.
Ten ideał przeniósł się na politykę.
Styl uprawiania polityki  teoria przed praktyką. Klasycznym przykładem tego stylu jest
ideologia.
Polityk zideologizowany  ma koncepcje myśli filozofii, jest to podstawą, która służy mu do
prowadzenia polityki (ideologia określa sposób prowadzenia polityki).
Kierunek myślenia od teorii do praktyki  wchodzimy do polityki z określona teorią czym ta
polityka powinna być. Jest to racjonalistyczny typ podejścia.
Zasada mini maks  maksymalny ale przy minimalizacji kosztów (podejście racjonalne na
zasadzie minimaksowej)
Racjonalność uprawiania polityki polega na tym, że traktuje się politykę jako pewną materię,
którą można  lepić . Określamy sobie cele i wcielamy w życie, rzeczywistość społeczną.
Konstytucja jest ucieleśnieniem, produktem podejścia racjonalistycznego.
Konserwatywna  (od praktyki do teorii) podstawa tego stylu jest tradycja definiowana w
specyficzny sposób. Tradycja jest tutaj jako  milcząca wiedza praktyczna .
Wiedza praktyczna  czerpana z doświadczenia (z doświadczenia osobistego lub z wiedzy
społecznej  zestaw zasad wierzeń przekazywanych w procesie socjalizacji).
Efektem takiego definiowania sfery polityki jest uprawianie polityki reaktywnej, co polega
na:
·ð Kultywowaniu zastanych typów polityki spoÅ‚ecznej (politycznej), wtrÄ…camy siÄ™ tylko
gdy rozwiÄ…zania zawodzÄ….
Celowa polityka  naszym głównym zadaniem (celem) jest w cielanie w Zycie programu
teoretycznego.
Bezcelowa polityka  wchodzimy do polityki bez innego celu jak uprawianie polityki. Nie
idziemy do polityki z misjÄ… (tak jak u Webera polityka jako profesja). Jedynym sposobem
nauczenia siÄ™ polityki jest uprawianie polityki.
Polityk konserwatywny  ma umiejętność wsłuchiwania się w to co społeczeństwo chce, w
glos społeczeństwa, nie robienie tego co społeczeństwo nie chce (kojarzy się to z
populizmem, ale różnica polega na tym, że populizm to uleganie najprostszym instynktom,
definiuje się go poprzez posiadanie wroga. Być populistom to mieć wroga, na którego
zrzucamy wszelkie niepowodzenia. Populizm opiera siÄ™ na resentymentach. A
konserwatywne podejście w tym ujęciu to nierobienie tego, co społeczeństwo nie chce.
Termin eutanazja  eliminacja osób słabszych (czyli nie używamy poprawnie tego terminu)
Polityka zgodnie z definicją konserwatystów nie służy reformowaniu, a podtrzymywaniu
istniejących instytucji, sposobów postępowania. Konserwatywna bo konserwuje pewne
rzeczy.
Zadaniem reformisty (racjonalisty politycznego) konieczne dla uprawiania polityki jest
posiadanie dobrej teorii, a dla konserwatysty ważne jest mocne poczucie wspólnoty, czy
mocne poczucie tożsamości ze wspólnotą. Instytucje społeczne i wspólnota mają większe
poczucie tożsamości tym bardziej zgodna jest praktyka polityczna (tym lepiej zdefiniowane,
wyraz
niejsze praktyki społeczne).
Argumenty  za
Racjonalizmem
Ideologia konieczna do uprawiania polityki gdyż:
·ð Bez teorii nie możliwa jest przemiana spoÅ‚eczeÅ„stwa na lepsze (niemożliwe sÄ…
reformy)
·ð Ideologia jest jedynym noÅ›nikiem uniwersalizmu  nie ma jednej moralnoÅ›ci, tradycji
bo one się krzyżują. Nie można ustalać uniwersalistycznej moralności, bo pociąga to
za sobą stosowanie przymusu. Istnieje wobec tego konieczność wypracowania
uniwersalistycznej moralności, która będzie niesprzeczna z tymi partykularnymi
wartościami. (ta uniwersalna moralność nie musi być zgodna z partykularnymi
wartościami, religiami, a nie stoją z nami w sprzeczności.
·ð Nie istnieje możliwość  wsÅ‚uchiwania siÄ™ w glos spoÅ‚eczeÅ„stwa , bo to zbiór
partykularnych interesów, a więc wsłuchując się w glos społeczeństwa słuchamy tylko
konkretnej grupy  krytyka konserwatystów
Konserwatyzmem
·ð LiberaÅ‚ to ktoÅ› oderwany od rzeczywistoÅ›ci (wÅ‚asne sztuczne kategorie próbuje
narzucić, dopasować do rzeczywistości) jego wejście w politykę jest niebezpieczne,
bo jego teorie w życiu społecznym i politycznym robią więcej szkody niż korzyści.
·ð Jedynym sposobem uprawiania polityki jest uprawianie polityki a nie tworzenie teorii
·ð Taki racjonalista (liberaÅ‚) jest szkodliwy; bo niszczy elementy zastanej tradycji,
ingeruje w aktualnie istniejące układy społeczne i burzy je.
·ð Polityka racjonalistów powoduje oderwanie polityki od spoÅ‚eczeÅ„stwa. Tacy politycy
traktują społeczeństwo jak tworzywo czy inaczej  niedouczonych głupków . Rodzi się
dystans między klasa polityczna a społeczeństwem.
John Rawls  koncepcja sprawiedliwego społeczeństwa;  teoria sprawiedliwości w 1971 r.
Jest to koncepcja umowy społecznej, bardzo wpływowa, bez niej nie da mówić się o
współczesnej filozofii politycznej.
Zasada sprawiedliwości  sprawiedliwość dotyczy instytucji politycznych.
W powszechnym, potocznym rozumieniu sprawiedliwość społeczna to podział dóbr
(sprawiedliwy)
Założenia:
·ð PojÄ™cie sprawiedliwoÅ›ci odnosi siÄ™ do instytucji politycznych zorganizowanych
sprawiedliwie
o Prawo własności
o Konkurencja rynkowa
o Dotyczy rodziny
·ð Stan pierwotny u Rowlsa; w stanie pierwotnym istniejÄ… pewne jednostki hipotetyczne.
Jakie zasady (hipotetycznie) sprawiedliwości przyjęły by te jednostki gdyby były
jednostkami racjonalnymi?
U Rollsa stosuje się (w stanie pierwotnym) teorię decyzji; przyjmujemy założenie o
racjonalności tych jednostek i hipotetyzujemy na temat zachowań w określonych
sytuacjach społecznych. Ważna jest tutaj racjonalność aksy minowa
(maksymalizacja korzyści przy minimalnych kosztach)
2 zasady sprawiedliwości wg. Rawlsa (na nich opierają się liberałowie)
1. Każda osoba powinna mieć równe prawa do możliwie największego zakresu
podstawowych godności jakie da się pogodzić z zakresami swobód innych osób
(granica mojej wolności SA granice twojej wolności)  to jest zasada jednostek
racjonalnych
2. Nierówności społeczne i ekonomiczne powinny być tak rozłożone by:
·ð PrzyniosÅ‚y możliwie najwiÄ™ksze korzyÅ›ci najgorzej usytuowanym
·ð WiÄ…zaÅ‚y siÄ™ z urzÄ™dami i pozycjami (otwartymi) w warunkach autentycznie
równych szans dla wszystkich
Libertarianizm uznaje tylko 1 zasadę, rezygnując całkowicie z 2
Rawls odrzuca pojęcie sprawiedliwości społecznej w sensie komunistycznym  czyli dla
każdego po równo. Wg. Rawlsa nierówności społeczne SA i powinny być, ale rozumie się
tutaj pojęcie równości szans (najgorzej sytuowani otrzymują możliwie największe korzyści)
Tony Blair był uważany za polityka uznającego zasadę sprawiedliwości Rawlsa.
Założenie, że hipotetyczne jednostki działają i rozważają w sytuacji pierwotnej  to te zasady
były by efektem namysłu racjonalnego.
Koncepcja sprawiedliwości jako bezstronności wg. Rawlsa
W rzeczywistości jednostki kierują się:
·ð WÅ‚asnymi przekonaniami co do tego, co w życiu jest dobre
·ð Oraz wÅ‚asnym interesem
Założenie takiego faktu uniemożliwia nam stworzenie teorii sprawiedliwości ( bo ludzie
kierują się własnym egoistycznym interesem). Koncepcja sprawiedliwości sprowadza się
więc do sprawiedliwości silniejszego (darwinizm społeczny, kto silniejszy ma racje)
Czyli jeśli chcemy prowadzić moralne rozważania na temat tego czym jest sprawiedliwość, to
musimy abstrahować od tego egoizmu ludzi (egoistycznego interesu). Zakładami więc, że
jednostki nie kierują się swoim własnym egoistycznym interesem. Tylko zakładając taką
hipotezę można rozważać czym jest sprawiedliwość społeczna.
Jest to koncepcja etyczna (ustanawia definicję sprawiedliwości) i polityczna, bo daje
wskazówki dotyczące zorganizowania instytucji politycznych.
Jednostki w hipotetycznej sytuacji pierwotnej zachowujÄ… siÄ™ bezstronnie (nie zwracajÄ… uwagi
na swój egoistyczny interes)
Zasada sprawiedliwości jako bezstronności u Rawlsa jest sposobem poruszania się po
pluralistycznym świecie. Pluralizm wg niego i liberałów to fakt, że różni ludzie posiadają
różne koncepcje dobra, różne poczucie słuszności.
Założenia chrześcijaństwa (przeciwieństwo) epoka do początku XIX wieku
Jednolita koncepcja tego co słuszne, dobre i sprawiedliwe, nawet zakładała jednolitość celów
życiowych. Zasada jednostkowych celów życiowych jest podbudowana koncepcją dobra. To
co uznamy za dobre czy złe determinuje cele, jakie sobie obieramy. Zaleta tego jest jednolity
system tego co dobre i złe (dobre 10 przykazań a życiowy cel zbawienie duszy).
Dziś: liberalna koncepcja pluralizmu  istnieją różne koncepcje dobra i celów życiowych.
Wniosek Rawlsa: cecha pluralistycznego społeczeństwa jest to, że występuje wielość
rozumnych koncepcji dobra (koncepcje racjonalne w dobry sposób uzasadnione, a więc
również rozumne).
Nie istnieje racjonalny sposób rozstrzygnięcia sporu, a więc należy te równie rozumne
koncepcje wyrzucić poza sferę polityki (nie omawiać w debatach politycznych). Obowiązują
tu kryteria racjonalności rzecz w tym, że niektóre (w kategoriach racjonalności) zostają
odrzucone jako głupie, a niektóre są nierozstrzygalne (na gruncie moralnym).
Wg Rawlsa nie jest więc tak, że wszystkie poglądy są równe (są lepsze i gorsze), ale tych
fundamentalnych pytań nie da się rozstrzygnąć. Efektem sprawiedliwości jako bezstronności
jest postulat, by kwestie moralne wykluczyć z dyskursu prawniczego. Funkcja prawa jest tutaj
gwarancja konsensu (dotyczącego współistnienia). Prawo rozdzielone także od moralności.
Kontrargumenty przeciwko koncepcji Rawlsa
·ð Uznanie, że prawo ma być tylko narzÄ™dziem w dążeniu do konsensu miÄ™dzy
wartościami jest samo w sobie rozstrzygnięciem etycznym (sformułowaniem
etycznym). Postulat neutralności państwa jest sam w sobie etyczny  rozstrzyga na
rzecz laickiej etyczności.
Avishai Margalit  izraelski filozof
Koncepcja przyzwoitego społeczeństwa  polemizuje z Rawlsem i tworzy własna koncepcje,
opierają się głównie na niej socjaldemokraci.
2 argumenty przeciw Rawlsowi:
1. Przeciwko umowie społecznej: społeczeństwo pod wpływem kontraktu ma tę wadę, że
dotyczy tylko i wyłącznie stron kontraktu. Podczas gdy w każdym społeczeństwie
nawet kontraktowym, istnieją grupy społeczne, które egzystują poza kontraktem np.
dzieci, imigracji, innowiercy  oni nie sÄ… strona kontraktu.
Nie możemy opierać się na teorii kontraktu społecznego, bo ona dotyczy tylko stron
kontraktu. Jeśli chcemy tej reszcie przyznać prawa to musimy szukać innych
rozwiązań.
Instytucja pierwotna  suweren
Oprócz tego instytucje wtórne, które ustalają inne zasady członkowstwa niż teoria
kontraktu (np. wspólnoty religijne). Pierwszy więc argument przeczy sferze
uzasadniania praw/uprawnień pierwotnych A.M. zadaje pytanie jaką trzeba przyjąć
podstawę etyczną by przyznać wszystkim równe prawa/uprawnienia. Kwestia
uzasadniania równego statusu mniejszości jest kwestią etyczną. Jak uzasadnic to, że
większość nie powinna być lepiej traktowana niż mniejszość?
2. Afryka  dystrybucja dóbr, wyrzucanie jedzenia z ciężarówek w tłum; ludzie biją się o
pomoc.  można sobie wyobrazić, że dystrybucja dóbr była sprawiedliwa, ale nie
można sobie wyobrazić, że była przyzwoita . Nie jest przyzwoita bo narusza godność
człowieka.
Definicja przyzwoitego społeczeństwa wg A.M.  jego instytucje nie naruszają
godności człowieka. Instytucje SA tutaj bardzo ważne! Nie uważa by polityka mogła
zniwelować nieuczciwość czy bronić godności, nieprzyzwoitość jest codziennością
życia w społeczeństwie. Chodzi tu nie o całkowita likwidację tych niesprawiedliwości,
bo to utopia, ale o pytanie jak zorganizować instytucje polityczne? Jak powinny być
owe instytucje zorganizowane?
A.M. najpierw próbuje zdefiniować pojęcie poniżenia, w jakich sytuacjach uważamy,
żę instytucje polityczne mogą nas poniżyć?
Anarchizm stoicyzm
Egoistyczny komunitarystyczny
Relacje między jednostka a instytucją polityczną.
Anarchizm  brak władzy politycznej, nikt nie panuje wg A.M. anarchizm zakłada, że każda
instytucja polityczna w tym kontekście nas upokarza, bo jest instytucja władzy.
Anarchizm egoistyczny  każdy sobie, pełna spontaniczność zarówno ekonomiczna jak i
społeczna. Spontaniczne, czyli nieuregulowane.
Anarchizm komunitarystyczny  z XIX wieku, społeczeństwo powinno być zorganizowane w
małych wspólnotach; władza polityczna w tych wspólnotach wywodzi się z członków
wspólnoty, przez nich jest wybierana (ruch syndykalistyczny  spółdzielczy).
Opozycja do anarchizmu  stoicyzm. Żadna władza polityczna nie jest w stanie nas
upokorzyć, bo życie toczy się wewnątrz nas.
A.M. definiuje jako cos pośrodku  stanowisko realistyczne; nie możemy zakładać, że każda
władza polityczna nas upokarza, ani że żadna władza nie jest w stanie nas poniżyć. Pytanie
jak powinno być zorganizowane prawo i te społeczeństwo? Musimy wybrać drogę pomiędzy
tymi dwoma stanowiskami.
Pojęcie poniżenia  jeśli mamy sensownie rozmyślać nad instytucjami politycznymi to
musimy ustalić co to znaczy, że instytucje polityczne nas poniżają. Trzeba nauczyć się
rozróżnić sytuację, które wynikają z natury władzy od tych, które są nieprawidłowościami.
Poniżenia  warunki, które stwarzają uzasadniona przyczynę dla osoby by poniosła szkodę na
szacunku dla samego siebie. (hurts self-respect) czyli poniżenie gdy naruszają nasz szacunek
do samego siebie.
Wykluczone z instytucji zostaną naturalne i społeczne czynniki np. starość, która może
naruszać godność. To nie jest bowiem problem polityczny. Chodzi o sytuacje w których
instytucja polityczna stwarza warunki, które rodzą podejrzenie, że nasz szacunek może zostać
naruszony.
A.M. : co jest cechą każdej dorosłej jednostki żyjącej w społeczeństwie? To że posiada ona
pewne racjonalne i uzasadnione plany życiowe, czyli takie, które konstruuje sama, w zgodzie
z własnym systemem wartości przy tym przyjmując środki do jego realizacji.
Gdyby instytucje polityczne ograniczały realizację naszych planów życiowych (racjonalnych i
uzasadnionych). To, że każda jednostka posiada te plany (racjonalne i uzasadnione programy
życiowe) instytucje polityczne naruszają tę godność wtedy gdy naruszają dystrybucje dóbr
podstawowych.
Racjonalne plany życiowe  znaczy to, że SA zgodne z którymś obowiązującym systemem
wartości (społecznie istniejącym i akceptowanym społecznie).
Instytucje polityczne naruszają naszą godność, gdy uniemożliwiają nam, staja na
przeszkodzie przyjętych systemów wartości.
Godność w tym ujęciu  człowiek posiada własne prawa życiowe, które nie stoją w
sprzeczności z godnością innych ludzi (jest to ujęcie godności niereligijne)
Dlaczego ta teoria jest fundamentem intelektualnym socjaldemokracji?
·ð Bo proponuje niereligijne ujÄ™cie ludzkiej godnoÅ›ci
·ð Jest socjaldemokratyczna przez swoje konkretne rozwiÄ…zania  postulat opieki
społecznej (daje ona równe szanse, gdy nasze plany nie mogą być zrealizowane,
opieka stwarza szanse realizacji swoich własnych planów życiowych)
·ð Wolność jednostki  może ona sama o sobie decydować
Rawls i Margarit są instytucjonalistami czyli biorą pod uwagę tylko instytucję i sposób w jaki
mają być one zorganizowane.
Michael Oakeshott
Przedstawiciel anglosaskiego konserwatyzmu  można go odnieść do liberalnego
konserwatyzmu
Zasadnicze pojęcie dla Rawlsa  umowa społeczna
Dla konserwatyzmu anglosaskiego  doświadczenie
Doświadczenie tutaj definiowane jest jako refleksja o świcie, która nabywana jest przez
podmiot w trakcie życia. Celem tego doświadczenia jest utworzenie wspólnej wizji świata.
Dla konserwatyzmu anglosaskiego, które M.O. jest przedstawicielem jest jednostka, która
żyje w danej tradycji i żyje w potocznym świecie życia. Jest to konkretna jednostka.
Zasadnicza cechą tej jednostki jest to, że próbuje ona zrozumieć świat. To rozumienie świata
odbywa się na różnych poziomach  od wiedzy najbardziej potocznej.
Człowiek to zwierze, które musi mieć spójną wizje świata; musi wiedzieć co jest dobre, a co
z
le. Musi dysponować wiedzą, która powie mu jak ma się zachować. My w trakcie
doświadczania wytwarzamy sobie wizje świata (z konieczności). Człowiek porusza się za
pomocą nawyków nabytych w czasie doświadczania, zasad moralnych oraz wizji świata.
Efektem doświadczania jest to, że jednostki posiadają koncepcję  twierdzenia ogólne, które
nabywa się w procesie doświadczania (socjalizacji).
Nasza wizja świata to usztywnienie i unieruchomienie w pojęciach wszystkiego co się wokół
nas dzieje  układamy to w pewne ramy, układamy w całości, tworzymy pojęcia, teorię (to
jest wizja świata).
Cechą tego usztywnienia jest to, że postrzegamy świat na jakiś określony sposób i
abstrahujemy go od innych określonych sposobów.
Pojęcie modalności  jakiś określony sposób organizowania rzeczywistości, patrzenie na
rzeczywistość/doświadczenie z pewnego punktu widzenia.
Musimy tworzyć pewne ramy pojęciowe, bo nikt nie jest w stanie ogarnąć całego
doświadczenia.
3 modalności wg M.O.
·ð Historia  to sposób patrzenia na przeszÅ‚ość poprzez okreÅ›lone zaÅ‚ożenia. Nie
dysponujemy obiektywną oceną przeszłośći, bez względu na wymiar (indywidualny,
czy grupowy). Przypisujemy takie , a nie inne intencje działających, przyczyny, czy
skutki. Nie istnieje coÅ› takiego jak obiektywna nauka historii.
·ð Nauka  konstruowanie teorii które opisujÄ… przyczynÄ™ i skutek (koncepcja
przyczynowo skutkowa).
·ð Praktyka  postrzeganie Å›wiata poprzez pryzmat woli dziaÅ‚ajÄ…cych jednostek. Każda
jednostka myśląc o świecie społecznym postrzega go tak, że na pierwszym m-scu
widzi podmiot i jego intencje. Ocenia go w kategoriach dobra i zła.
Nie można mówić o praktyce społecznej nie biorąc pod uwagę oceny moralnej działań
jednostek. Trzeba to rozpatrywać w odniesieniu do XXw. Myśli polit. => filozofii polit. Myśl
polit. Ma mieć walor naukowości. (empiryczna sprawdzalność + obiektywizm). Np.
marksizm propaguje koncepcję  rzekomo obiektywną tego czym jest życie społeczne (walka
klas).
Pierwsza intencja polemiczna M.O. to naukowość => bo abstrahuje od podmiotów, które
podejmują nierzadko błędną decyzję, działają często nieracjonalnie. Badanie naukowe
rzeczywistości wg niego jest często zbyt ubogie.
Odnosi się to do pojęcia tradycji (bo wszystkie rodzaje konserwatyzmu interpretuje się w
odniesieniu do tradycji). Tradycja dla konserwatystów anglosaskich to zestaw
wypracowanych praktyk społecznych (także zestaw zasad moralnych).
M.O. definiuje moralność jako przyzwyczajenie => dostrzegamy/rozstrzygamy problemy
moralne tak jak sobie to przyswoiliśmy w procesie socjalizacji (a zatem na podstawie
przyzwyczajenia).
Moralność jako przyzwyczajenie przeciwstawiona jest moralności jako teorii. Ten drugi , wg
MO to rzadki typ, a więc zbędny. Najważniejsza moralność jako przyzwyczajenie =>jej cechą
jest bezrefleksyjność.
Tradycja zatem to zestaw praktyk społ., zestaw społ. Przyzwyczajeń, w których zawiera się
kwestie etyczne jak i zasady przechodzenia na czerwonym/zielonym świetle.
Konserwatyzm anglosaski a europejski.
Anglosaski
Tradycja ulega zmianom, życie społeczne nie jest statyczne (a tradycja to zespół parktywk
społ). Praktyki spol. należy pozostawić w spokoju. Ona sama z siebie wypracuje najlepszą i
najb. Efektywne zasady w danym momencie.
Prayktyka społeczna jest niekontrolowana  spontaniczna (taktyka niewidzialnej ręki tak jak
w wolnorynkowej gospodarce). Wartości i obyczaje ulegają zmianie, ale politycy/państwo nie
może w te przemiany ingerować (tak jak w przypadku wolnego ryznku -> brak ingerencji
państwa).
Europejski
Tradycja powinna być niezmienna =>każda zmiana jest zła, istnieje jeden fundamentalny
zestaw wartośći, trzeba o niego dbać i go pielęgnować. Państwo musi być aktywnym graczem
jeśli chodzi o ochronę tych fundamentalnych zasad.
Zmiana jest nieuchronna. Nie jest tu tak jak w myśli lewicowej -> że wszystko wolno. To
należy odróżnić od konserwatyzmu anglosaskiego. Cechą liberalizmu jest racjonalizm -
>najpierw teoria, a póz
niej praktyka polit. Kons. Ang. Odrzuca myślenie lewicowe właśnie
poprzez fakt, że tam najważniejsza jest ideologia. Najpierw ideologia póz
niej praktyka
społ./polit.1
2 przykłady złego ingerowania wg. Kons. Ang.: Kara śmierci i prawa dla mniejszości
sexualnych. Są one złe, bo zostały wprowadzone/narzucone praktyce społ. (wbrew
preferencjom społ. Zostały wprowadzone). Konserwatyzm społeczny pozostawiłby tez zasady
praktyce społ.
Najpierw obyczaj poz
niej prawo. (prawo  kodyfikacja istniejÄ…cych akceptowanych zasad i
reguł społ.) Najpierw praktyka społe., póz
niej ideologia, prawo.
Zarzut kons ang wobec kontynentalnych => nie uznaje on zmian tradycji. Zarzut wobec
lewicy => gwałci się praktykę społeczną na rzecz abstrakcyjnych wydumanych ideologii.
1
Ten akapit nie wiem pod co podczepić, czy przypadkiem to nie jest kontynuacja wcześniejszego podziału. /
Klon
25.11.09 Z JAKIMI TYPAMI DEMOKRACJI MAMY DO CZYNIENIA W
DZISIEJSZEJ FILOZOFI POLITYKI.
Demokrację zwykło się definiować raczej poprzez to, czym ona nie jest.
DEMORACJA DELIBERATYWNA  forma rządów, w której wolni i równi obywatele
legitymizujÄ™ swojÄ… (wolÄ™), decyzje wzajemnych racji jakie sÄ… dla wszystkich do
zaakceptowania i zarazem są przez wszystkich zrozumiałe (powszechnie zrozumiałe).
Cechą dem deliberat. jest to, że prezentuje się racje (___) . My jako strony debaty publicznej
jesteśmy podatni na te racje. Jesteśmy gotowi je akceptować i nad nimi debatować, nawet
jeżeli nie są zgodne z naszym interesem.
Drugą cechą  racje do zaakceptowania przez wszystkich i powszechnie zrozumiałe  z
debaty demokratycznej wyklucza się rzeczy, które nie są jasne i dla wszystkich zrozumiałe.
Najbardziej jasne i zrozumiałe są pewne fundamentalne kwestie dot. praw obywatelskich.
Sposoby podejmowania decyzji  efektem debaty jest decyzja. Zwolennicy tej koncepcji
dem.=> celem debaty nie jest prawda, a decyzja. Debata demokrat. Jest sposobem
podejmowania decyzji. Dochodzi do momentu, w którym debata przechodzi w procedurę.
Efektem procedury jest decyzja, która dotyczy wszystkich. Musi być ona podjęta w zgodzie
ze standardami racjonalej debaty. Strony tej debaty muszą akceptować decyzję, która jest
niezgodna z ich przekonaniami i z ich interesami.
Decyzje mają charakter dynamiczny => dziś podjęliśmy decyzję, ale może ona jutro ulec
zmianie, ale podytkowanej koniecznością dopasowania się do warunków zewn., które
zaistniały.
Kontrowersje moralne w demokracji: debata racjonalna rozstrzyga o racjonalności i musi być
akceptowana przez wszystkich.
Można się różnić w danej kwestii (zajmować różne stanowiska), ale nie znaczy to, że druga
strona jest moim wrogiem.
Parlament w koncepcji dem. delib. nie jest miejscem prowadzenia lokalnych interesów (bo
ma ona dotyczyć wszystkich, ma być racjonalna). Parlament to miejsce debaty. Nie ma ona
mieć charakteru klasowego, racjonalnej debaty dot. różnych spraw.
DEMOKRACJA PROCEDURALNA  opisuje demokrację jako rządy prawa. (sposób
podejmowania decyzji -> procedura podejmowania dec.) Klasycznym procedura listÄ… Sartori.
Sposób podejmowania decyzji przez większość lub przez reprezentujących większość.
Abstrahuje siÄ™ od kwestii moralnych, a jednolitym sensem dem. jest trzymanie siÄ™ procedur
podejmowania dec. (konstytucja, oraz zasada większości).
Jest decyzją którą należy zaakceptować, bo jest zgodna z procedurami. jest ona bardziej
statyczna. Jedynym zadaniem jest trzymanie siÄ™ procedur (nie moralne aspekty zwiÄ…zane z
tymi decyzjami czy racjonalności).
DP jest pewnego rodzaju ideałem ale najb. zbliżonym do rzeczywistości. (wg. np. Sartoriego).
Argument przeciwko Dem. Proc. z 1933r. (Hitler u władzy); nie tylko procedury, bo mogę
one prowadzić do decyzji, które będą stały w sprzeczności z fundamentami demokracji,
wolnościami jednostki.
Zarzut: nie porusza kwestii moralnych. Kontrargument  dopóki będziemy trzymać się
konstytucji i zasady większości dopóty nie będziemy borykać się z  wybrykami typu Hitler.
Zasada większości nie doprowadzi do wypaczenia  wyboru niewłaściwych osób.
Dzisiejsze procedury demo kr to nie tylko zasada większości, ale zasady zapisane w
konstytucji.
Różnica
d.proceduralna
procedura wyboru nie ma nic wspólnego z wyborem lepszych lub gorszych (zarówno ludzi,
jak i rozwiązań) wazne jest to, że dokonaliśmy wyboru. (w zgodzie z procedurami, a więc
demokratycznego)
d. deliberatywna
wybieramy rozwiązania czy ludzi, które są lepsze (racjonalnie) lub gorsze. Ważny  duch
debaty, duch demokracji
DEMOKRACJA SUBSTYNACJONALNA - wywodzący się z neokonserwatystów
ameryk. (np. R. Giertych). Interes wspólny, dobro wspólne. We wcześniej omówionych dem.
nie ma dobra wspólnego.
Substancja demokracji  duch wspólnoty (np. tradycja narodowa, instytucje państwa  to
wspólne dobro).
Generalne procedury demokrat. mogą być stosowane, ale tylko i wyłącznie do momentu, do
którego nie naruszają standardów moralnych, etycznych, czy tradycyjnych ->
konserwatywne podejście.
 A
agodniejsza wersja dem. substancjonalnej -> każde społeczeństwo wytwarza zestaw dóbr
wspólnych. Zasadniczym celem demokracji jest wytworzenie konsensusu, który pozwoli
różnym grupom żyć w społeczeństwie. Konieczne jesty wypracowanie wspólnego rodzaju
wartości ( nie będą to te same wartości co do tego bardziej konserwatywnego podejścia). J.
Grey: filozofia konsensusu (liberalizm konsensualny  dochodzenie do konsensusu pomiędzy
grupamio różnych systemach wartości)
DEMOKRACJA NEGATYWNA - (np. J. Rawls)  demokracja to ustrój gwarantujący, że
nie dojdzie do sporu, który prowadziłby do wojny domowej.
Reszta sporów jest poza obszarem polityki demokrat. (liczą się tylko te które mogłyby
prowadzić do wojny dom.)
Sens demokracji  rozwiązywanie tych napięć, które mogłyby prowadzić do rozsadzenia
społ./państwa od wewnątrz.
Tutaj koncepcja minimalistyczna państwa (ochrona wolności i własności jednostki)  państwo
jako nocny stróż. Jedynym przedmiotem demokracji jest rozwiązywanie konfliktów,
mogących doprowadzić do wojny dom.  reszta jest niekontrolowana.
ALEXIS DE TOCQUIVILLE
Samo pojęcie demokraci liberalne  1846 r. (w przemówieniu AdT).
Demokracja  sposób wybierania władzy polit. i reprezentantów. Procedura demokratyczna
taka jaką ją dzisiaj znamy bierze się z obyczajów średniowiecznych klasztorów.
Liberalizm do XVIII i XIXw nie był kojarzony z demokracją.
Z jednej strony tradycja liberalna (przestrzeganie praw człowieka) z drugiej strony tradycja
demokracji.
AdeT. po raz pierwszy łączy demokrację z liberalizmem. Demokracja to najlepszy sposób
urzeczywistniania liberalizmu.
I.
Podczas podróży po USA uderzyło go zjawisko równości możliwości, następstwa tego faktu
wpływają w równym stopniu na społeczności i rząd. Rowność możliwości jest zjawiskiem
politycznym i społecznym. W ujęciu politycznym równość głosowania, równa możliwość
piastowania stanowisk polity.  bycia reprezentantem oraz równość prawa. W wymiarze
społecznym równość m. to równość opinii, sądów, szans.
Równość w społ. demokra.  wszystkie sądy są wobec siebie równe, wszyscy mają prawo
wyrażania swych poglądów, ale wszyscy też podlegamy tym samym regułom uzasadniania
racjonalnego tych poglądów. Równość możliwości wypowiedzi, wolność wypowiedzi, a
jednocześnie nacisk na konieczność uzasadniania swych wypowiedzi (racjonalność
wypowiedzi).
Obserwacja AdeT.: w USA wszyscy czuli się w obowiązku do mówienia o sprawach
lokalnych na zebraniach  tutaj AdeT poznawał debatę demokratyczną (te małe debaty
lokalne). Twierdził on, że to tutaj właśnie rządzi racjonalność  nie można uciskać ciemnoty,
tylko trzeba argumentować, uzasadniać.
Wniosek (na podst. amerykańskiej społeczności)  demokracja to nie tyle procedury
polityczne, co kultura demokratyczna.
Instytucje polityczne amerykanów budzą podziw europejczyków, bo bezpośrednio wyrastają
z kultury demokratycznej. Obyczaje  pojęcia, przekonania, idee, które składają się na sposób
myślenia ludzi. Dla AdeT. obyczaje demokratyczne: obyczaje republikańskie, czy kultura
demokratyczna np. równość, wolność, tolerancja, wg AdeT w USA także patriotyzm,
solidarność (wspólne dobro, brak podziału na  my i  oni , sprawy publiczne traktuje się jak
własne. Podział na my i onie, czyli społ. i władza wg. AdeT. w stanach nie występował.
II.
Tyrania większości. którą AdeT. definiuje jako tyranię przeciętności nad wybitnością 
teoretycznie istnieją prawne zabezpieczenia indywidualności, ale praktycznie istnieją silne
mechanizmy  presja społeczeństwa  które deprecjonują indywidualizm. Przed społeczną
tyraniÄ… wg AdeT. chroniÄ… nie prawa, lecz obyczaje. Dla AdeT. demokracja liberalna to
taka, w której nie panuje społeczna tyrania większości. Dla niego demokracja to nie jest
stan, w którym większość sprawuje władzę, ale ustrój w którym nie panuje społ. tyrania
większości. Np. Socrates: miał własne poglądy, które były przeciwne poglądom większości.
Za to został skazany.
Wg. AdeT. posiadanie poglądów innych niż większość jest b. wazna, jest gwarantem
indywidualnej wolności; tolerancja i równość poglądów muszą być zakorzenione w kulturze
demokrat. Bez tego same instytucje niczego nie zmieniÄ….
Krytycy demokracji twierdzą, że demokracja to tyrania większości. Dzisiaj tyranię większości
opisuje się zjawiskiem konsumpcjonizmu  zmuszanie innych do np. słuchania tej samej
muzyki, ujednolicenie stylów życia, a to wiąże się z określoną presją społ. (osoby, które nie
wyznają tego stylu życia są wyrzucane poza margines).
koncepcja demokracji liberalnej  wolność i niezależność  sytuacja, w której możemy mówić
co chcemy, niezależnie od innych  taka trochę anarchistyczna wolność. Wolność dla AdeT.
jest związana z obowiązkami społecznymi (np. obrona kraju; uczestniczenie w sprawach
publicznych, wychowanie dzieci, praca). Wolność demokratyczna to wolność, która zw. jest
ze społecznymi obowiązkami. Niezależność swoboda, robienie tego czego się chce, bez
zwracania uwagi na innych.
Pojęcie demokracji liberalnej
ustrój w którym na pierwszym miejscu stawia się wolność jednostki. Liberalizm pojawia się
na początku XIXw. w Hiszpanie (liberales). Zjawiska, które określamy mianem liberalnych
pojawiają się dużo wcześniej. Wątły jest stosunek teorii liberalnej i sam termin liberalizm jest
rzadko używany, ale często pojawiają się zjawiska liberalne.
Partia niem. w XIXw. też nazywała się liberalną. Przegrała wybory. Dziś używa się terminu
ortoliberał  przez przeciwników w Niemczech, sami liberałowie się tak nie nazywają.
W USA liberał to nazwa odłamu partii demokratycznej (indywidualne wolności +reformy
socjalne coś tam tradycji amerykańskiej.
W Europie to liberalizm  czy ten tworzony przez Smitha, Kanta, czy zjawiska społ i polit.
obecne w kulturze Zach.
To samo przy terminie  demokracja  rządy ludu, które nieodłącznie wiążą się z równością
bo rządy ludu  wszystkich, a więc równe, wszyscy mają taki sam głos i takie same prawa.
W praktyce  ludzie ubezwłasnowolnieni, dzieci i pozbawieni praw publicznych nie mają
pewnych praw np. prawa głosu. A więc: demokracja jako rządy większości i równość będąca
rezultatem władzy większości.
Do poł XIXw. demokracja i liberalizm były sobie przeciwstawne, z takich powodów jak
mówił AdeT.  społ. tyrania większości  większość decyduje za mniejszość, narzucanie stylu
życia. Dem. była więc w opozycji wobec liberalizmu. Wszystko się zmienia gdy na scenie
polit. pojawia się socjalizm. AdeT: socjalizm  wolność to równość w ubóstwie podczas gdy
demokracja  wolność w równości, ale w jakiej  równości ?
II celem w demokracji jest równość demokrat., która nie polega na równości ekonom, ale
równości wobec prawa, a raczej rowność definiowana, jako rządy prawa. Jeśli rządzi nami
prawo to rządzi nami drugi człowiek (tak jak u Machiavellego - książę czyli władca) tyrania
większości poprzez obyczaje.
Liberalna wolność polega na tym, że nie jesteśmy zdani na kaprysy drugiego człowieka.
Koncepcja władzy liberalnej  rządy prawa z całą ich bezdusznością ale w zamian za to nie
jesteśmy wystawieni na kaprys innej jednostki.
Cechy demokracji liberalnej:
I. wolność w równości jest pojęciem równości wobec prawa, rządów prawa.
II. wolność liberalna  wolność jednostki, uprawnienia jednostki. W wielu przypadkach
wolności lib. kojarzy się z wolnością ekonomiczną co jest błędem.
Wolności liberalne to uprawnienia jednostki. Koncepcja liberalnej demokracji odwołuje się
do całościowej koncepcji własności, które odwołuje się do tradycji z czasów rzymskich, gdzie
własność to: życie (życie), bezpieczeństwo (wolność), posiadanie (majątek). Całościowe
pojęcie własnośći to podstawa rozumienia dem. lib.
Pojęcie własności zmienia się  kiedyś chodzilo o godne odzienie, dziś znaczenie bardziej
rozbudowane. Osoba pozbawiona majątku nie ma możliwości realizowania swych celów.
Demokrację liberalną definiuje się więc jako wolność i równość. Jaki zestaw instytucji
zapewnia realizację tych wartości?
Fundament dem lib. nie będącej pow rządmi człowieka, a pod rządami prawa. A więc
podstawą prawa będzie konstytucja, która określa zasięg państwa, zakres działalności
państwa. Demokracja liberalna jest państwem konstytucyjnym.
Określenie AdeT.  wolność w równości  nasze liberalne uprawnienia (nie ekonomia!) to
wolność, a równość to równość wobec prawa i nie wystawianie nas na kaprys innego
człowieka.
POJ
CIE WOLNOÅšCI I POJ
CEIE RZ
DÓW PRAWA  PODSTAWY DEM. LIB.
Wolność negatywna, czyli ochronna.
T. Hobbes  I. nowożytne pojęcie wolności w swojej konstrukcji odwołuje się do pojęcia
fizyki  wolność/swoboda oznacza brak zewnętrznych przeszkód dla ruchu. Ruch, przeciwko
któremu nie stoją żadne przeszkody, ograniczenia. Pozornie jest to pojęcie fiz, dla polityki ma
bezpośrednie przełożenie. taką przeszkodą dla ruchu będzie bieda  brak możliwości
zapewnienia minimalnych potrze. W sensie politycznym ważne w tej definicji jest to, ze nie
orzeka ona o tym, czym wolność jest w sensie pozytywnym. Wolność od kaprysów drugiego
człowieka, od ucisku
Wolność do (np. dokonywania wyborów)  autonomia.
Pojęcie wolności negatywnej to pojęcie które wywodzi się od Hobbesa  jego cechą jest to, ze
nie orzeka ona do czego się jest wolnym (sfera autonomii pozostaje nietknięta). Porusza ona
tylko wątek wolności od, niezależności. Jest to także wolność ochronna, bo chroni ona
obywatela przed państwem.
Dziś niezależność wobec państwa wydaje się czymś oczywistym, fundamentalnym, ale
historycznie kwestia niezależności jednostki wobec państwa pokazuje, że nie jest to tak
oczywiste (np. komunizm, ale także monarchie).
Konsekwencje: to pojęcie wolności nie jest równoznacznej z określeniem wolności  robię
wszystko co chcę . Ponieważ całkowita wolność wszystkich narusza wolność innego
człowieka  moja wolność kończy się tam, gdzie Twoja się zaczyna  NAKAZ.
W tym pojęciu zawarte jest pojęcie autonomii. W sensie politycznym można wyróżnić dwa
pojęcia autonomii:
1. A. utożsamiana ze sferą prywatną, ( mogę robić to co chcę, samorealizować się ).
Zawarta jest w tym słowie wolność od polityki  mogę się zajmować polityką, ale nie
muszę. Jest to nowoczesne ujęcie autonomii. Sfera prywatna  sfera, w której jestem
wolny od tego, co publiczne (mogę robić co chcę).
2. A. oznacza obowiązek uczestnictwa w sprawach publicznych, który jest zawarty w
słowie wolność. Idea ta wywodzi się ze starożytnej Grecji. W republice obywatele
mają obowiązek, a w demokracji  wolność od polityki. Republika  obowiązek
głosowania np. w Belgii.
Autonomia/wolność zw. z obowiązkiem uczestnictwa w życiu publ. Wynika to z
przeświadczenia/założenia, że człowiek który nie interesuje się życiem publ. nie jest w pełni
człowiekiem. (założenie ze starożytnej Grecji demokracji ateńskiej). Osoba, która nie
uczestniczy w res public nei jest w pełni wolna ponieważ poddaje się woli innych  z definicji
jest zdana na kaprys innych  nie głosujesz nie masz prawa narzekać. Nie uczestniczysz w res
publice  inni decydujÄ… za Ciebie.
RZ
DY PRAWA
rządy ustaw, a nie ludzi. Wyróżnia się w historii cywilizacji europ. 3 podejścia:
1. zw. z demokracją ateńską gdzie obowiązywała zasada, ze prawem staje się to, co
odpowiada większości. Słabością jest pomijanie mniejszości. Prawo utożsamia się
tutaj z tym, co odpowiada większości. czyli kolejną słabością jest brak ograniczeń.
2. rzymska koncepcja  rządy prawa zwykło się utożsamiać z prawem cywilnym. Prawo
cywilne  prawo między obywatelami, a nie między obywatelem a państwem. Wraz z
rozwojem cesarstwa rzymskiego pojawia się idea legalności i praw cywilnych
określających relacje między obywatelami. Takie samo prawo stosuje się do takich
samych przypadków, z punktu widzenia obywatela zawsze wiemy czego się
spodziewać.
3. Współczesne rozwiązanie to tzw liberalizm demokratyczny. Rządy prawa to: prawo
cywilne  regulujące relacje między obywatelami, oraz prawa publiczne  relacje
między obywatelem, a państwem.