SkÄ…d siÄ™ bierze bieda? Wiktor Wojciechowski Skrajna bieda w ujÄ™ciu globalnym w wybranych krajach - odsetek osób żyjÄ…cych poniżej 2 $ (PPP) na dzieÅ„ yródÅ‚o: World Development Indicators, 2005 Bieda absolutna w krajach Unii Europejskiej w 2004 roku - odsetek osób żyjÄ…cych poniżej 5 i 10 euro PPP dziennie yródÅ‚o: Social Situation in the European Union 2007 Zależność pomiÄ™dzy Å›rednim dochodem per capita w PPS a zakresem skrajnej biedy (2$ PPP, na dzieÅ„). yródÅ‚o: World Development Indicators 2004, dane 1992-2002 Zależność pomiÄ™dzy poziomem dochodu per capita w PPS (Indeks) a zakresem biedy absolutnej w krajach UE (linia 10 euro PPP, na dzieÅ„). yródÅ‚o: Social Situation in the European Union 2007 Stopy zagrożenia ubóstwem w gospodarstwach domowych w zależnoÅ›ci od liczby posiadanych dzieci i intensywnoÅ›ci pracy* rodziców w wybranych krajach UE. yródÅ‚o: Social Situation in the European Union 2007 Stosunek stopy zagrożenia ubóstwem wÅ›ród osób w wieku 65 lat i wiÄ™cej do stopy zagrożenia ubóstwem wÅ›ród osób w wieku produkcyjnym (25-64 lata) w krajach UE. yródÅ‚o: Social Situation in the European Union 2007 Stopa skrajnego ubóstwa w grupach gospodarstw domowych ze wzglÄ™du na wiek gÅ‚owy rodziny w Polsce w 2004 roku. yródÅ‚o: GUS (2007), Warunki życia ludnoÅ›ci Polski w latach 2004-2005 Różnice w prawdopodobieÅ„stwie uzyskania wyższego wyksztaÅ‚cenia przez osoby w wieku 25-65 lat w zależnoÅ›ci od poziomu wyksztaÅ‚cenia ojca. yródÅ‚o: Social Situation in the European Union 2007 PodziaÅ‚ transferów socjalnych (z wyÅ‚Ä…czeniem Å›wiadczeÅ„ zwiÄ…zanych z wiekiem) pomiÄ™dzy decylowe grupy dochodowe gospodarstw domowych w Polsce. yródÅ‚o: Główny UrzÄ…d Statystyczny, Europejskie Badanie Warunków Å»ycia LudnoÅ›ci (EU-SILC) KsztaÅ‚towanie siÄ™ stopy bezrobocia i stopy skrajnego ubóstwa w Polsce w latach 1997-2007. yródÅ‚o: GUS, Eurostat. Co istotnie zmniejsza szanse bezrobotnych na podjÄ™cie legalnej pracy? - ustalenia z dotychczasowych badao empirycznych Mechanizm oddziaÅ‚ywania Wysoki klin podatkowy Silna presja na wzrost pÅ‚ac Wzrost kosztów pracy wywierana przez zwiÄ…zki zawodowe “! popytu na pracÄ™ (zwÅ‚aszcza osób o (branżowy system negocjacji pÅ‚acowych) niskich kwalifikacjach zawodowych) “! dynamiki przepÅ‚ywów pomiÄ™dzy Wysoka pÅ‚aca minimalna bezrobociem i zatrudnieniem Restrykcyjna ochrona pracowników przed zwolnieniem (wysoki EPL) Niski stopieÅ„ wolnoÅ›ci gospodarczej / bariery w Wzrost kosztów prowadzenia firmy rozwoju przedsiÄ™biorczoÅ›ci => “! popytu na pracÄ™ Alternatywne zródÅ‚o dochodu => Wysokie i dÅ‚ugotrwale wypÅ‚acane zasiÅ‚ki “! bodzców bezrobotnych do dla bezrobotnych lub inne transfery (pomoc spoÅ‚eczna) podejmowania legalnej pracy MaÅ‚y odpÅ‚yw z bezrobocia do SÅ‚aba kontrola bezrobotnych w zakresie poszukiwania zatrudnienia => wzrost bezrobocia przez nich pracy i gotowoÅ›ci do zatrudnienia dÅ‚ugookresowego 0+ Brak lub niewielki wpÅ‚yw netto Aktywna polityka rynku pracy (efekty substytucji) (szkolenia i subsydiowanie zatrudnienia) 12 WpÅ‚yw na bodzce pracodawców WpÅ‚yw na bodzce bezrobotnych Udane reformy rynku pracy - wzrost współczynnika zatrudnienia 75 70 65 60 55 50 45 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 Irlandia Holandia N. Zelandia Hiszpania Wlk. Brytania 13 Udane reformy rynku pracy spadek stopy bezrobocia 25 20 15 10 5 0 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 Irlandia Holandia N. Zelandia Hiszpania Wlk. Brytania 14 Holandia Wlk. Brytania Hiszpania (1985- (1985-2005) 2005) (1984-2005) Zmiana współczynnika zatrudnienia 50% 71% 67% 73% 46% 62% Zmiana stopy bezrobocia 14,3% 5,2% 11,3% 4,6% 21,3% 11,0% Ä™! 1,4pp. (ale niższy Wysoki klin podatkowy “! 8,4 pp. “! 6,2 pp. dla bezrobotnych) Silna presja na wzrost pÅ‚ac Centralizacja Decentralizacja Wciąż branżowy wywierana przez zwiÄ…zki zawodowe negocjacji negocjacji system negocjacji (branżowy system negocjacji pÅ‚acowych) “! Zamrożenie pÅ‚acy Brak “! spadek pÅ‚acy Wysoka pÅ‚aca minimalna minimalnej pÅ‚acy minimalnej minimalnej “! dla pracowników Restrykcyjna ochrona pracowników “! praca na Utrzymanie EPL czasowych i z przed zwolnieniem (wysoki EPL) niepeÅ‚ny etat na niskim poziomie umowami na staÅ‚e Niski stopieÅ„ wolnoÅ›ci gospodarczej / bariery Ä™! wolnoÅ›ci gosp. Ä™! wolnoÅ›ci gosp. Brak istotnych zmian w rozwoju przedsiÄ™biorczoÅ›ci “! wysokoÅ›ci “! wysokoÅ›ci “! wysokoÅ›ci Wysokie i dÅ‚ugotrwale wypÅ‚acane zasiÅ‚ki dla bezrobotnych lub inne transfery (pomoc i maks. okresu i maks. okresu i maks. okresu spoÅ‚eczna) otrzymywania otrzymywania otrzymywania Ä™! kontroli w Ä™! kontroli, zakresie Ä™! kontroli w zakresie SÅ‚aba kontrola bezrobotnych w zakresie poszukiwania przez nich pracy i gotowoÅ›ci do weryfikacja rent przyznawania przyznawania zatrudnienia chorobowych zasiÅ‚ków i rent zasiÅ‚ków chorobowych Niewielki wzrost Niewielki spadek Aktywna polityka rynku pracy Niewielki wzrost (wysokich) (niskich) (szkolenia i subsydiowanie zatrudnienia) wydatków15 wydatków wydatków Czy istnieje uniwersalna struktura instytucjonalna gwarantujÄ…ca wysokie wykorzystanie zasobów pracy? Niskie zatrudnienie Wysokie zatrudnienie i wysokie bezrobocie i niskie bezrobocie Grupa I Grupa II Grupa III Wlk. Brytania, Dania Holandia, Belgia, Niemcy USA, Australia Szwecja Hiszpania Klin podatkowy ++ -- -- Presja na wzrost pÅ‚ac ++ ++ -- wywierana przez zwiÄ…zki zawodowe StopieÅ„ ochrony pracowników ++ + -- przed zwolnieniem (wysoki EPL) Zakres wolnoÅ›ci gospodarczej ++ + +/- ZasiÅ‚ki dla bezrobotnych lub inne Niskie wydatki Wysokie wydatki Wysokie wydatki transfery (pomoc spoÅ‚eczna) PLMP Aktywna polityka rynku pracy (szkolenia i subsydiowanie Niskie wydatki Wysokie wydatki Wysokie wydatki zatrudnienia) - ALMP 16 O efektywnoÅ›ci rynku pracy decyduje zdolnoÅ›d do zwiÄ™kszania liczby nowych miejsc pracy 80 Irlandia 70 Hiszpania 60 Holandia Korea Australia 50 Kanada 40 Luksemburg USA 30 Grecja Belgia Portugalia 20 Norwegia UK Niemcy Zach* Francja Dania 10 WÅ‚ochy Japonia Szwecja 0 Finlandia 0 10 20 30 40 50 Wielkość populacji (%) Niemcy Zachodnie: dane z lat 1984-1998 " Wysoki współczynnik zatrudnienia i niska stopa bezrobocia mogÄ… być wynikiem niskiej presji demograficznej - przykÅ‚ad Szwecji i Danii " Efektywne gospodarki tworzÄ… miejsca pracy także dla imigrantów 17 (np. Irlandia, USA) Liczba pracujÄ…cych(%)