Katowice dn. 16 paz
dziernika 2007 r.
Skrót prasowy dotyczący ustaleń kontroli NIK
w KWK  HALEMBA
Po wypadku w KWK  HALEMBA , w którym w dniu 21.11.2006 r. zginęło
23 górników, na wniosek Pana Lecha Kaczyńskiego - Prezydenta Rzeczypospolitej -Delegatura
Najwy\
szej Izby Kontroli w Katowicach, przeprowadziła kontrolę w Kompanii Węglowej S.A.1
Centrum Wydobywcze Północ Oddział KWK  Halemba 2 w zakresie przestrzegania
obowiązujących w Spółce zasad zatrudniania firm obcych, przestrzegania przepisów
regulujÄ…cych bezpieczne wykonywania przez nie pracy oraz nadzoru Kopalni nad
przestrzeganiem procedur słu\
ących zapewnieniu bezpieczeństwa w zakładzie górniczym
w latach 2005  2007 (I półrocze).
Wyniki kontroli zostały przedstawione w protokole kontroli podpisanym w dniu
1 sierpnia 2007 r. przez Zarząd Kompanii Węglowej S.A., natomiast oceny działalności
kierownictwa Kopalni przedstawione zostały w przesłanym do Zarządu KW S.A. dnia
30 września 2007 r. wystąpieniu pokontrolnym. Do \
adnego z ww. dokumentów nie zostały
wniesione zastrze\
enia.
Najwy\
sza Izba Kontroli negatywnie oceniła działalność Kopalni w zakresie spraw
objętych kontrolą, a kontrola realizacji przez nią obowiązujących w Spółce procedur
przetargowych wskazywać mo\
e na występowanie zjawisk o charakterze korupcyjnym.
Spośród sześciu firm zewnętrznych wykonujących w badanym okresie ró\
ne prace na terenie
Kopalni, kontrolą objęto sposób zlecenia zadań trzem z nich, realizację przez nie robót oraz
nadzór Kopalni nad tymi pracami.
Kontrola dotyczyła:
" Górniczego Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego  MARD Marian Długosz
w Rudzie Śląskiej3, w zakresie robót związanych z likwidacją ściany 1 w pokładzie 340,
ścian 5 i 6 w pokładzie 413/1 w partii H na poz. 525 m oraz ściany 1 w pokładzie 506
w partii E na poziomie 1030 m.4.
" Przedsiębiorstwa Robót Górniczych Bytom Sp. z o.o.5 w zakresie prac związanych z
wykonaniem wyrobisk udostępniających w pokładzie 416 w północnej części partii F6;
" Zakładu Robót Górniczych  GÓRREM s.j. Tadeusz Warzocha i Piotr Zdebel
w Katowicach7 w zakresie prac związanych z budową rurociągu głównego odwadniania
Ø 500 w szybie Grunwald III8.
Wszystkie te firmy wybrane zostały do realizacji ww. zadań w wyniku czterech
przeprowadzonych przez KW S.A. przetargów, a konieczność ich zatrudnienia Kopalnia
uzasadniała brakiem własnej wyspecjalizowanej załogi do ich wykonania, lub jej
niewystarczającą ilością. Procedury przetargowe przeprowadzone były w oparciu
o obowiązujący w Spółce i zatwierdzony uchwałą Zarządu KW S.A. regulamin.
1
zwanej dalej Spółką lub KW S.A.
2
zwanej dalej KopalniÄ…
3
zwanego dalej:  MARD
4
Firma związana z zaistniałym dnia 21.11.2006 r. wypadkiem zbiorowym, w którym zginęło 23 górników, w tym
15-tu z firmy MARD.
5
zwanego dalej:  PRG
6
wybór losowy
7
zwanego dalej:  GÓRREM
8
wybór losowy
1
I. Najwy\
sza Izba Kontroli negatywnie oceniła przygotowanie i sposób przeprowadzenia
przez KopalniÄ™ procedur przetargowych
Stwierdzono bowiem, \
e:
1. Wszystkie przygotowane przez Kopalnię Specyfikacje Istotnych Warunków
Zamówienia9 sporządzone zostały niezgodnie z zapisami  Regulaminu postępowania
w sprawach o zamówienia publiczne w Kompanii Węglowej S.A. 10 Zakładały one
bowiem, \
e do obowiązków zamawiającego nale\
eć będzie dostarczenie wykonawcom
robót projektów technicznych zlecanych robót dopiero po zawarciu umowy. Działanie
takie, zdaniem NIK, uniemo\
liwiało oferentom rzetelne przygotowanie składanych ofert
oraz określenie realnego terminu realizacji zadania.
2. Za wyjątkiem przetargu na wykonywanie wyrobisk udostępniających w pokładzie 416,
przygotowane przez Kopalnię SIWZ nie zobowiązywały oferentów do sporządzania
harmonogramów wykonania planowanych robót. Zdaniem NIK uniemo\
liwiało to
właściwy nadzór Kopalni nad kolejnością i terminowością wykonywania robót oraz w
istotny sposób utrudniało cząstkowe rozliczenia realizowanych kontraktów.
3. W trzech spośród czterech skontrolowanych przetargów opracowane przez Kopalnię
SIWZ nie zawierały wymogu przedło\
enia zabezpieczenia nale\
ytego wykonania
umowy. Zdaniem NIK, mogło to utrudniać szybką egzekucję ewentualnych roszczeń
z tytułu szkód spowodowanych przez zleceniobiorcę lub strat wynikłych z niezgodnego
z umową wykonania robót. Mogło tak\
e sprzyjać przystępowaniu do przetargów
podmiotów o słabej kondycji ekonomiczno-finansowej11.
4. Wymagania techniczne stanowiące załącznik do SIWZ nakładały na wykonawcę
obowiązek załączenia do składanej oferty kopii dokumentów potwierdzających
posiadanie przez zatrudnianych pracowników fizycznych i osoby dozoru aktualnych
badań lekarskich oraz pełnych kwalifikacji do prowadzenia
i nadzorowania robót. śadna z ofert w skontrolowanych przetargach nie zawierała
dokumentów w zakresie dotyczącym pracowników fizycznych. Zdaniem NIK,
z uwagi na istotność tego wymogu, komisje przetargowe powinny kwestionować takie
oferty, lub \
ądać od oferentów ich uzupełnienia pod rygorem odrzucenia oferty.
5. Brak dostępu oferentów do dokumentacji technicznej zadania, uniemo\
liwiał
zarówno oferentowi jak i komisji przetargowej dokonanie rzetelnej oceny, czy firma
startująca w przetargu dysponuje odpowiednią ilością pracowników o niezbędnych
kwalifikacjach zawodowych.
Przykładowo, projekt techniczny likwidacji ściany 1 w pokł. 506/E zakładał, \
e
rabunek12 sekcji obudowy zmechanizowane w ścianie prowadzony będzie przez
trzyosobowe brygady pracowników posiadających kwalifikacje górnika-rabunkarza,
w tym jedna z nich powinna dodatkowo posiadać uprawnienia do obsługi obudów
zmechanizowanych. Firma MARD realizujÄ…ca roboty likwidacyjne winna na czterech
9
zwane dalej SIWZ
10
zwany dalej  Regulaminem& 
11
Jedyny wyjÄ…tek stanowiÅ‚ przetarg na wykonanie rurociÄ…gu głównego odwadniania Ø 500 w szybie Grunwald III,
w którym zobowiązano wykonawcę do przedstawienia zabezpieczenia w wysokości 2% wartości zawartej umowy.
Wprawdzie wybrany oferent zło\
ył zabezpieczenie nale\
ytego wykonania umowy, jednak\
e miała ona postać
gwarancji ubezpieczeniowej wa\
nej do 2.03.2008 r., tj. do dnia w którym upływała umowny termin realizacji
zadania. Zdaniem NIK, przyjęcie tego typu zabezpieczenia nie w pełni zabezpieczało interesy KW S.A., gdy\

mo\
na je było wykorzystać jedynie w przypadku wcześniejszego zerwania umowy z winy wykonawcy, natomiast
wszelkie roszczenia po terminie realizacji kontraktu dochodzone by musiały być na drodze cywilnoprawnej.
12
Czynność polegająca na bezpiecznym opuszczeniu sekcji obudowy i jej wyciągnięciu do przedziału
transportowego w likwidowanej ścianie, wraz z czynnościami mającymi na celu zabezpieczenie odsłoniętego
odcinka stropu.
2
zmianach w ciągu doby dysponować przynajmniej 12-toma pracownikami z takimi
uprawnieniami. Zarówno kontrola NIK, jak i ustalenia powołanej przez Prezesa
Wy\
szego Urzędu Górniczego13 komisji w sprawie zbadania okoliczności wypadku
zbiorowego, który miał miejsce podczas likwidacji ww. ściany w dniu 21.11.2006 r.
wykazały, \
e firma ta nie dysponowała odpowiednią ilością pracowników o takich
kwalifikacjach. Spośród 15-tu pracowników tej firmy, którzy dnia 21.11.2006 r. zginęli
w wypadku, jedynie dwóch posiadało kwalifikacje górnika-rabunkarza, a ani jedna osoba
nie posiadała uprawnień do obsługi obudów zmechanizowanych. Pomimo tego,
w obecności osób dozoru Kopalni roboty były nadal prowadzone.
6. Kierownictwo Kopalni w sposób nieprawidłowy planowało likwidację
wyeksploatowanych ścian. Zgodnie z ż 365 pkt 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki
z dnia 28.06.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz
specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpo\
arowego w podziemnych zakładach
górniczych14 wyrobiska ścianowe po zakończeniu eksploatacji powinny być
zlikwidowane w okresie nie dłu\
szym ni\
trzy miesiÄ…ce. Przekroczenie tego terminu
dopuszczalne jest jedynie w uzasadnionych przypadkach. Przepis ten był przez Kopalnię
lekcewa\
ony, a wnioski o przeprowadzenie przetargów na likwidację
wyeksploatowanych ścian kierowane były do Zarządu KW S.A. nawet kilka miesięcy po
zakończeniu eksploatacji15.
7. Opracowane przez Kopalnię SIWZ dla przetargów na roboty likwidacyjne nie
zawierały informacji o:
- warunkach górniczo-geologicznych w jakich prowadzone miały być roboty oraz
o występujących w rejonie planowanych robót zagro\
eniach,
- \
ądanej przez zamawiającego szczegółowości demonta\
u urządzeń tj. na jakie
elementy (podzespoły) ma być demontowane likwidowane wyposa\
enie,
Brak tych informacji, zdaniem NIK, miał istotne znaczenie dla treści składanych ofert
i doboru firmy realizujÄ…cej to zadanie.
8. SIWZ dla przetargu na budowÄ™ rurociÄ…gu głównego odwadniania Ø 500 w szybie
Grunwald III w swoich postanowieniach zawierała jako warunek przystąpienia do
przetargu posiadanie przez oferenta certyfikatu systemu jakości, w zakresie zgodnym
z przedmiotem zamówienia. Nie określono jednak o jakiego rodzaju certyfikat chodzi.
Zdaniem NIK, wymóg ten mógł w istotny sposób wpłynąć na ograniczenie dostępu do
przetargu innym firmom ni\
GÓRREM oraz spowodować, \
e firma ta (realizujÄ…ca
ju\
w Kopalni inne tego typu prace) wygrała przetarg. Podkreślić przy tym nale\
y, \
e
w \
adnym z realizowanych przez Kopalnię w badanym okresie postępowań tego typu
obowiÄ…zku nie wprowadzono oraz \
e ww. firma jako jedyna dysponowała przed
ogłoszeniem przetargu dokumentacją techniczną planowanych robót16.
13
zwanego dalej  WUG
14
Dz.U. nr 139, poz. 1169 ze zm., zwane dalej:  rwsbhp .
15
Ściany 5 i 6 w pokładzie 413/1/H zostały zatrzymane odpowiednio w lipcu i czerwcu 2004 r., a ściana 1 w
pokładzie 340 we wrześniu 2004 r., natomiast wniosek o przeprowadzenie postępowania przetargowego na ich
likwidację, dyrektor Kopalni skierował do Zarządu KW S.A. dopiero w końcu listopada 2004 r.
Ściana 1 w pokładzie 506/E została zatrzymana decyzją dyrektora OUG w Gliwicach dnia 10.03.2006 r., natomiast
dyrektor Kopalni, wiedzÄ…c o posiadanych braku mo\
liwości likwidacji ściany siłami Kopalni skierował do Zarządu
KW S.A. wniosek o wszczęcie postępowania przetargowego na jej likwidację dopiero w ostatnich dniach marca.
16
Firma GÓRREM realizowała ww. zadanie od 2002 r. na podstawie umowy z dnia 8.11.2002 r., jednak\
e nie
mogła go zrealizować ze względu na utrudnienia ze stronie Kopalni. Po upływie przewidzianego w umowie terminu
realizacji, Zarząd KW S.A. nie wyraził zgody na przedłu\
enie terminu i zdecydował o nowym przetargu na
realizację tego zadania, nie rezygnując jednocześnie z zatwierdzonej przez Kierownika Ruchu Zakładu Górniczego
(zwanego dalej KRZG) i opracowanej na zlecenie GÓRREM dokumentacji technicznej robót.
3
9. W dwóch spośród czterech skontrolowanych postępowań, w momencie wnioskowania
o przeprowadzenie przetargu Kopalnia nie dysponowała dokumentacją techniczną
robót. Zdaniem NIK uniemo\
liwiało to rzetelne oszacowanie ich wartości. Analiza
sporządzonych przez Kopalnię kalkulacji wykazała, \
e:
- kalkulacja robót likwidacyjnych ścian 5 i 6 w pokł. 413/1/H oraz ściany 1 w pokł. 340
nie uwzględniała rzeczywistego stanu likwidowanych ścian17 oraz konieczności
wykonania dodatkowych robót. Spowodowało to konieczność przesunięcia terminów
ich likwidacji, a ilość roboczodniówek przepracowanych przez pracowników firmy
MARD przy likwidacji wyniosła 13.370 tj. o 3.733 więcej ni\
przewidywała kalkulacja
Kopalni oraz o 5.811 więcej ni\
zakładała firma MARD w swojej ofercie.
- kalkulacja likwidacji ściany 1 w pokł. 506/E sporządzona została przy zało\
eniu
znacznie większego obło\
enia robót ni\
przewidywano w projekcie technicznym
likwidacji ściany oraz z uwzględnieniem robót, które w ogóle nie powinny być i nie
były wykonywane. W efekcie przewidywana wartość kontraktu została w istotnie
zawy\
ona.
Ze względu na powy\
sze, negatywnie oceniono równie\
pracę Biura Zamówień
Publicznych i Przetargów KW S.A., do którego obowiązków  zgodnie z obowiązującym
w KW S.A. regulaminem - nale\
ała weryfikacja przedstawianych przez Kopalnię
kalkulacji i wniosków.
10. W przypadku dwóch spośród czterech skontrolowanych przetargów zbie\
ność ofert
zło\
onych przez wygrywajÄ…ce w nich firmy z kalkulacjami sporzÄ…dzonymi przez
KopalniÄ™ budzi powa\
ne wątpliwości NIK. Ustalono bowiem \
e:
- oferta zło\
ona przez firmę GÓRREM w przetargu na wykonanie rurociągu głównego
odwadniania Ø 500 w szybie Grunwald III ró\
niła się od kalkulacji sporządzonej przez
KopalniÄ™ o 0,23 %18,
- oferta zło\
ona przez firmę MARD w przetargu na likwidację ścian 5 i 6
w pokł. 413/1/H i ściany 1 w pokładzie 340 ró\
niła się od kalkulacji sporządzonej
przez KopalniÄ™ o 0,36 %19;
Wystąpienie tak niewielkich ró\
nic pomiędzy składanymi ofertami,
a sporządzonymi w sposób wskaz
nikowy przez KopalniÄ™ kalkulacjami, zdaniem
NIK, wskazywać mo\
e, \
e oferenci przed sporzÄ…dzeniem ofert dysponowali wiedzÄ…
na temat wysokości środków jakie KW S.A zamierza przeznaczyć na realizację ww.
zadań.
11. Wyboru firmy MARD na wykonawcę likwidacji ściany 1/506/E dokonano bez
nale\
ytej weryfikacji zło\
onych ofert. Oferta konkurencyjnej do MARD, firmy PPUH
 Góreks Sp. z o.o.20 nie została przez komisję odrzucona pomimo tego, \
e firma ta
nigdy nie prowadziła robót dołowych, zatrudniała jedynie dwie osoby, a jej działalność
17
Wg dokumentacji przetargowej sporządzonej przez Kopalnię w listopadzie 2004 r. ściany znajdowały się
w dobrym stanie, a ich wysokość wynosiła 1,8 m w przypadku ścian 5 i 6 oraz 2,6 m w przypadku ściany 1.
Potwierdzały to równie\
sporządzone dnia 6.05.2005 r. i 18.08.2005 r. pomiędzy Kopalnią a firmą MARD
protokoły przekazania rejonów likwidowanych ścian. Jednak\
e ju\
23.08.2005 r. Kopalnia wystąpiła do Zarządu
KW S.A. z wnioskiem o przesunięcie określonych w umowie. terminów zakończenia likwidacji stwierdzając,
\
e doszło do znacznego pogorszenia warunków górniczo-geologicznych likwidowanych ścian (ściany 5 i 6 miały
wysokość 1 m, ściana 1 wysokość 1,5  1,8 m, a w chodnikach doszło do obwałów stropu na wysokość ponad
1,5 m).
18
Kalkulacja Kopalni sporzÄ…dzona wskaz
nikowo określała koszt zadania na 5.061.725,10 zł netto, a oferta
GÓRREM wynosiła 5.050.000 zł netto.
19
Kalkulacja wskaz
nikowa sporządzona przez Kopalnię na roboty związane z likwidacją 3 ww. ścian opiewała na
łączną kwotę 2.321.561 zł netto, natomiast oferta zło\
ona przez firmę MARD wynosiła 2.330.000 zł netto.
20
zwanej dalej  Góreks
4
polegała na wykonywaniu prac badawczo-rozwojowych. Wprawdzie do oferty tej
załączone zostały referencje mogące wskazywać, \
e posiada ona doświadczenie
w zakresie robót likwidacyjnych, jednak\
e zostały one sfałszowane przez właściciela
firmy MARD, który przygotowywał ofertę Góreksu. Fałszerstwa dokonano
wykorzystujÄ…c referencje wystawione firmie MARD przez KWK  Katowice Kleofas
i KWK  Pniówek , wpisując w miejsce nazwy tej firmy, nazwę PPUH  Góreks
Sp. z o.o.21 Uwagę komisji powinien zwrócić równie\
fakt, \
e kalkulacje roboczodniówki
znajdujące się w ofertach obydwu ww. firm były niemal\
e identyczne22, podobnie jak
ilość roboczodniówek przewidywanych na realizację zadania23. Stwierdzono ponadto, \
e
właściciel firmy MARD wpłacił na konto firmy Góreks kwotę 32.000 zł,
z przeznaczeniem na wadium przetargowe, którą to kwotę, potrącając 3.000 zł firma ta
zwróciła po rozstrzygnięciu przetargu firmie MARD.
W ocenie NIK stwierdzone wy\
ej nieprawidłowości uzasadniają podejrzenie
występowania w Kopalni zjawisk o charakterze korupcyjnym.
II. Najwy\
sza Izba Kontroli negatywnie oceniła nadzór Kopalni nad prawidłowością
i bezpieczeństwem robót prowadzonych na jej terenie przez firmy zewnętrzne oraz
sposób prowadzenia związanej z tym dokumentacji.
Ustalono bowiem, \
e:
1. Dokumentacja techniczna likwidacji ścian, dokumentacja układów transportowych
oraz zasady współpracy kierownictwa i dozoru Kopalni z kierownictwem i dozorem
firmy obcej w przypadku umów zawartych z firmą MARD zostały opracowane
tylko w jednym egzemplarzu, który przekazany został ww. firmie. Zdaniem NIK,
utrudniało to słu\
bom Kopalni właściwy nadzór nad firmą MARD w zakresie terminowej
i zgodnej z ww. dokumentami realizacji zadań.
2. Oględziny miejsca wypadku zbiorowego w ścianie 1/506/E oraz prace Komisji WUG
wykazały, \
e dozór Kopalni nie przestrzegał podstawowych przepisów bezpiecznego
prowadzenia robót górniczych oraz nie egzekwował ich przestrzegania przez
pracowników firmy MARD. Dotyczyło to przepisów mówiących o zapobieganiu
zagro\
eniu wybuchem metanu i pyłu węglowego. Lekcewa\
ono równie\

przestrzeganie zasad zatrudniania pracowników o właściwych kwalifikacjach oraz
zasad bezpiecznego prowadzenia transportu. Stwierdzono bowiem, m.in. \
e:
- przed przystąpieniem do robót likwidacyjnych w ścianie 1/506/E nie doprowadzono
pyłu węglowego znajdującego się w niej do stanu niewybuchowego (min. 80% części
niepalnych stałych w pyle kopalnianym);
- stan zapór przeciwwybuchowych w dowierzchni 3 był niezgodny z przepisami
i dokumentacjÄ…,
- nie zwracano uwagi na występujące w ścianie zagro\
enie metanowe, ignorujÄ…c
występujące wielokrotnie przypadki przekroczenia dopuszczalnego stę\
enia metanu
(2%).
21
Kserokopie oryginalnych referencji wystawionych firmie MARD znajdowały się w posiadaniu Kopalni, gdy\

zostały jej przekazane przez tą firmę wraz z ofertą przetargową na likwidację ścian 5 i 6 w pokładzie 413/1/H
oraz ściany 1 w pokładzie 340.
22
Na osiem pozycji wykazanych w kalkulacjach, sześć było identycznych. Ró\
nice występowały jedynie w
wielkości zysku (MARD 19,60 zł, Góreks 30,60 zł) i kosztów pracowniczych (MARD 29,31 zł; Góreks 40,31zł).
23
W ofercie firmy MARD przewidywano na realizację zadania 4.898 roboczodniówek, zaś w ofercie firmy Góreks
4.920 roboczodniówek. Tak niewielka ró\
nica (22 rbdn) w kalkulacji ofert powinna zdaniem NIK zwrócić uwagę
Komisji, szczególnie w sytuacji, \
e oferentom nie przekazano projektu technicznego likwidacji ściany, a jedynie
ogólne informacje nt. przedmiotu zamówienia.
5
3. Firma MARD przystąpiła do rabunku obudowy ściany 1/506/E bez uprzedniego
przygotowania kolejki szynowej KSP-32, która miała słu\
yć do transportu sekcji
obudowy. Działanie to było niezgodne z projektem technicznym likwidacji ściany
i dokumentacją układu transportowego. W efekcie wyrabowane sekcje gromadzone były
w przedziale transportowym ściany, co spowodować mogło zaburzenia przepływu
powietrza w ścianie oraz sprzyjało powstawaniu lokalnych nagromadzeń metanu
o niebezpiecznych stÄ™\
eniach. ZgodÄ™ na przystÄ…pienie firmy MARD do rabunku sekcji,
bez mo\
liwości ich wytransportowania wydał Dyrektor Kopalni. Kopalnia nie tylko, \
e
nie reagowała na fakt, \
e firma MARD prowadzi likwidację ściany niezgodnie
z dokumentacją, to dodatkowo w dniach 18 i 19.11.2006 r. do likwidowania ściany
skierowani zostali pracownicy kopalnianego oddziału likwidacyjno-zbrojeniowego,
którzy wyrabowali i pozostawili w kanale ściany 6 sekcji. Roboty te nie zostały
uzgodnione z firmą MARD, a ich koszty (dniówki 12 pracowników i 3 osób dozoru)
poniosła Kopalnia.
4. Sfałszowano dokumenty odbioru urządzeń transportowych dla potrzeb likwidacji
ściany 1/506/E, gdy\
ich stan techniczny uniemo\
liwiał dopuszczenie do eksploatacji.
Dotyczyło to kolejki szynowej podwieszanej KSP-32 nr 2, która z miała słu\
yć do
wytransportowania sekcji obudowy poza rejon ściany 1/506/E. W protokole jej odbioru
stwierdzono, \
e:  urządzenie nadaje się do eksploatacji . Faktycznie jej obiór się nie
odbył, gdy\
spośród trzech osób podpisanych w protokole tylko jedna przebywała w tym
dniu na dole Kopalni. Ponadto, wbrew ustaleniom zawartym w umowie w składzie
komisji nie było pracowników Kopalni. Przeprowadzone przez kontrolujących w dniu
11.05.2007 r. oględziny wykazały tak\
e, \
e trasa kolejki KSP 32 w dowierzchni 3 była
nieukończona i nieprzystosowana do przewozu cię\
kich elementów.
5. Sfałszowane zostały protokoły odbioru kołowrotów typu Jankowice nr 2 i 3, które
słu\
yć miały do transportu wyrabowanej obudowy przez ścianę 1/506/E do miejsca
załadunku na kolejkę KSP-32. Sporządzono je wbrew postanowieniom zawartym w
umowie, gdy\
w skład komisji dokonującej odbioru wchodzili jedynie pracownicy
Kopalni, a w obydwu przypadkach jeden z członków komisji nie zje\
d\
ał tego dnia na
dół Kopalni.
6. Firma MARD wykonywała w ścianie 1/506/E demonta\
trasy przenośnika
w sposób niezgodny z zawartą umową i dokumentacją techniczno-ruchową tego
urządzenia, przekazując na powierzchnię jego elementy skręcone po dwie sztuki.
Ostatecznie rozkręcały je słu\
by Kopalni, przez co część kosztów wkalkulowanych
w cenę usługi ponosiła Kopalnia.
7. Podczas prowadzenia robót likwidacyjnych w ścianie 1/506/E, firma MARD, wbrew
postanowieniom dokumentacji techniczno-ruchowej oraz bez zgody Kopalni
dokonywała odpięcia przenośnika ścianowego od obudowy zmechanizowanej
poprzez przecinanie łączących te urządzenia łączników. W efekcie zostało
zniszczonych 37 łączników o wartości 7.252 zł netto. Kopalnia nie prowadziła ewidencji
zniszczonych elementów, ani nie podjęła z wykonawcą rozmów mających na celu
rozliczenie poniesionych z tego powodu strat.
8. Sporządzony 16.11.2006 r. protokół przekazania rejonu ściany 1 w pokładzie 506/E
zawierał nieprawdziwe informacje. Przekazaniem objęto bowiem sekcje obudowy
zmechanizowanej, przenośnik ścianowy i podścianowy oraz dwa przenośniki taśmowe,
podczas gdy do likwidacji pozostała jedynie obudowa zmechanizowana, a pozostałe
urządzenia zdemontowane i wytransportowane zostały w lipcu, sierpniu oraz
paz
dzierniku 2006 r.
6
9. Dyrektor Kopalni nie informował niezwłocznie Okręgowego Urzędu Górniczego24
w Gliwicach o podjęciu przez firmę MARD robót likwidacyjnych, do czego był
zobowiązany przepisami. W przypadku realizacji umowy na likwidację ścian 5 i 6 oraz
ściany 1 w pokładzie 340 informacja taka została przekazana blisko miesiąc po
rozpoczęciu robót likwidacyjnych, natomiast w przypadku likwidacji ściany 1
w pokładzie 506/E pismo zawiadamiające zostało przesłane do OUG w Gliwicach blisko
2 tygodnie po rozpoczęciu robót przez firmę MARD.
10. Formalne zezwolenia na likwidację ścian, dyrektor Kopalni wydawał ze znacznym
opóz
nieniem w stosunku do rzeczywistej daty rozpoczęcia przez firmę MARD robót,
które określone były w projektach technicznych likwidacji. W przypadku ściany 1
w pokładzie 340 zezwolenie wydane zostało 63 dni po rozpoczęciu przez firmę MARD
prac w rejonie likwidowanej ściany. W przypadku ścian 6 i 5 odpowiednio po 63 i 150
dniach od rozpoczęcia tych prac, natomiast w przypadku likwidacji ściany 1 w pokł.
506/E zgodę taką wydano 119 dni po rozpoczęciu robót w rejonie likwidowanej ściany.
11. Dział BHP Kopalni nie kontrolował prawidłowości robót wykonywanych przez
firmę GÓRREM w szybie Grunwald III, tłumacząc, \
e w dziale tym brak jest osób
posiadających stosowne uprawnienia lekarskie do pracy na wysokości. Zdaniem NIK,
problem ten powinien zostać rozwiązany, bądz
poprzez wyznaczenie w KW S.A. osób,
które takie roboty kontrolować będą w całej Spółce, bądz
poprzez zlecenie tego typu
zadania firmie zewnętrznej, które zatrudniają osoby z wymaganymi uprawnieniami.
III. Najwy\
sza Izba Kontroli negatywnie ocenia nadzór Kopalni nad dbałością
o stan techniczny urządzeń energomechanicznych budowy przeciwwybuchowej, co
stwarzało realne zagro\
enie dla \
ycia załogi Kopalni.
Zgodnie z przepisami odbiór urządzeń elektrycznych zabudowanych w wyrobiskach takich
jak w rejonie ściany 1/506/E winien być dokonywany przez rzeczoznawcę, posiadającego
uprawnienia WUG w zakresie urządzeń budowy przeciwwybuchowej. Rzeczoznawcy
zatrudnionej w tym celu firmy w sposób nierzetelny dokonywali odbiorów urządzeń
elektrycznych zabudowanych na stanowisku pracy, a sporządzane przez nich protokoły
odbioru technicznego urządzeń budowy przeciwwybuchowej były fałszowane.
Stwierdzono, \
e sztygar zmianowy tej firmy, nie mając stosownych uprawnień,
przeprowadzał w dniach 20, 23.10 i 14.11.2006 r. badania techniczne urządzeń budowy
przeciwwybuchowej zainstalowanych w rejonie ściany 1/506/E25 oraz sporządził protokoły
odbioru technicznego, które następnie przekazał do podpisu innemu pracownikowi tej firmy,
który takie uprawnienia posiadał. W zło\
onym zeznaniu stwierdził, \
e ten proceder jest
nagminny i \
e był on do tego zobowiązany przez swoje kierownictwo.
Badania wykonane w Kopalni Doświadczalnej  Barbara na zlecenie Komisji powołanej
przez Prezesa WUG do zbadania przyczyn i okoliczności zapalenia i wybuchu metanu oraz
wypadku zbiorowego, zaistniałych w dniu 21.11.2006 r. w KWK  Halemba wykazały m.in.
\
e zabudowane w ściany 1/506/E urządzenia elektryczne nie spełniały wymogów
urządzenia budowy przeciwwybuchowej. Dotyczyło to m.in. kołowrotu typu Jankowice nr
1 i wentylatora WLE 804B zabudowanych w ścianie 1/506/E. Z tego te\
powodu,
w sporzÄ…dzonym przez ww. KomisjÄ™ sprawozdaniu stwierdzono, \
e:  Nie wyklucza siÄ™
przyczyny zainicjowania zapalenia metanu od:urządzeń elektrycznych eksploatowanych
w niewłaściwym stanie&  .
IV. Najwy\
sza Izba Kontroli negatywnie oceniła sposób dokonywania przez Kopalnię
rozliczeń z kontrahentami za wykonane roboty.
24
zwanego dalej  OUG
25
wentylatora WLE-803B i stacji transformatorowej zabudowanych w dowierzchni 3/506 oraz oświetlenia i
wentylatora WLE-804B zabudowanych w ścianie 1/506/E.
7
Powy\
szą ocenę uzasadniają następujące ustalenia:
1. Umowa zawarta przez KW S.A. z firmą MARD na likwidację ścian 5 i 6 w pokładzie
413/1 oraz ściany 1 w pokładzie 340 zakładała, \
e pierwsze dwie ściany zostaną
zlikwidowane do 4.08.2005 r., natomiast trzecia do 4.09.2005 r. Likwidacja ścian 5 i 6
została zakończona ponad 7 m-cy po terminie, a ściany 1 ponad 2 m-ce po terminie.
Opóz
nienia nie spowodowały obcią\
enia wykonawcy karami umownymi, które powinny
wynieść około 223 tys. zł, gdy\
4 m-ce po zawarciu umowy, dyrektor Kopalni wystąpił
do ZarzÄ…du KW S.A. z wnioskiem o zawarcie z firmÄ… MARD aneksu do umowy w
którym przesunięte by zostały terminy likwidacji ścian. Zarząd KW S.A. wyraził na to
zgodę. Wniosek uzasadniano znacznym pogorszeniem warunków geologiczno-
górniczych w ścianach oraz występującymi w wyrobiskach korytarzowych obwałami
stropu. Zdaniem NIK, do tak powa\
nych deformacji wyrobisk26, nie mogło dojść
w okresie od dnia przekazania firmie MARD rejonów likwidowanych ścian27 do dnia
23.08.2005 r., szczególnie \
e w okresie tym nie wystąpiły w nich \
adne zdarzenia
o gwałtownym charakterze (np. tąpnięcia). Poza tym pogorszenia warunków górniczo-
geologicznych nie odnotowano w sporzÄ…dzonych w dniach 6.05.2005 i 16.08.2005
protokołach przekazania rejonów likwidowanych ścian. W zawartych aneksach zmianami
objęto zarówno termin realizacji zadań, jak i wysokość wynagrodzenia za ich wykonanie
obni\
ając je o 3% tj. o 66,9 tys. zł. Zdaniem NIK, dokonanie tego typu zmian było
niegospodarne oraz naruszało postanowienia art. 144 ust. 1 Ustawy Prawo
Zamówień Publicznych28.
2. Zgodnie z umowami na likwidację ścian 5 i 6 w pokładzie 413/1 oraz ściany 1
w pokładzie 340 firma MARD obowiązana był przedstawić Kopalni kalkulację kosztów
poszczególnych robót. Dokumentu takiego nie przedstawiono, a nadzorujący realizację
umowy KRGP29 wyjaśnił, \
e nie przypomina go sobie. W ocenie NIK, brak tego
dokumentu uniemo\
liwiał dokonanie rzetelnego rozliczenia robót wykonanych przez
firmę MARD. W efekcie, za prace przygotowawcze związane z likwidacją ściany 1
zrealizowane w okresie od 9.05 do 30.06.2005 r. firma MARD obciÄ…\
yła Kopalnię
fakturami opiewającymi na kwotę 670 tys. zł, co stanowiło blisko 64% wartości
całego zadania, podczas gdy wg kalkulacji Kopalni sporządzonej przed przetargiem
udział tych prac nie przekraczał 20% wartości zadania. W przypadku likwidacji ścian
5 i 6, za roboty przygotowawcze prowadzone przez firmę MARD do września 2005 r.
Kopalnia obciÄ…\
ona została fakturami na kwotę 554,9 tys. zł, co stanowiło blisko 50%
wartości umowy, natomiast wg informacji uzyskanych przez NIK w innych kopalniach
koszty robót przygotowawczych wahają się od 14,5 do 22,7% ogólnej wartości likwidacji
ścian.
3. W protokole odbioru częściowego robót związanych z likwidacją ścian 5 i 6
wykonanych w czerwcu 2005 r. był nierzetelny. Stał się on jednak podstawą obcią\
enia
Kopalni fakturą na kwotę 302 tys. zł netto, a wpisano \
e jednym ze zrealizowanych zadań
był demonta\
i wytransportowanie elementów przenośnika ścianowego. Protokół ten
podpisał przedstawiciel Kopalni ignorując fakt, \
e roboty te nie mogły zostać wykonane
gdy\
rejon ww. ścian był w okresie od paz
dziernika 2004 r. do sierpnia 2005 r.
wyłączony z systemu wentylacyjnego Kopalni.
4. Kopalnia niezgodnie z umową rozliczała roboty likwidacyjne wykonane przez firmę
MARD w ścianie 1/506/E. Rozliczenie obywać się miało w oparciu o protokoły
częściowego odbioru robót oraz przedstawiony przez oferenta podczas przetargu
26
Deformacje te opisano w przypisie nr 18.
27
Rejon ściany 1 został przekazany protokolarnie firmie Mard dnia 6.05.2005 r., natomiast rejon ścian 5 i 6 dnia
16.08.2005 r.
28
Dz.U. z 2006r. nr 164 poz. 1163
29
Kierownik Robót Górniczych Pomocniczych.
8
 cennik określający wartość procentową zrealizowanych robót. W trakcie realizacji
kontraktu firma MARD zmieniła ww.  cennik , a słu\
by Kopalni bezkrytycznie go
zaakceptowały i posługiwały się nim przy rozliczeniach30. Zmiana ta pozwoliła na
obciÄ…\
enie Kopalni kwotami znaczne wy\
szymi ni\
pierwotnie zakładano. W efekcie, do
dnia 30.11.2006 r. firma MARD obciÄ…\
yła Kopalnię fakturami na łączną kwotę
799.920 zł netto, co stanowiło ok. 62,5% wartości całego zadania. Poniewa\
do
wykonania pozostały roboty związane z rabunkiem i wytransportowaniem obudowy
zmechanizowanej, których udział wg pierwotnego  cennika wynosił 53,6% całości
zadania, nale\
y uznać, \
e Kopalnia zapłaciła firmie MARD o 113.840 zł więcej ni\

powinna.
5. Pomimo wprowadzonych po zawarciu umowy zmian w projekcie technicznym
likwidacji ściany 1 w pokładzie 506/E, które w istotny sposób ograniczały
pracochłonność prac przewidywanych przy realizacji tego zadania31, dyrektor
Kopalni nie podjął rozmów z firmą MARD mających na celu ograniczenie
wysokości nale\
nej tej firmie zapłaty. Wartość prac z których zrezygnowano,
w kalkulacji Kopalni przygotowanej na potrzeby przetargu szacowano na ok. 300 tys. zł.
6. Dyrektor Kopalni do czasu zakończenia kontroli, nie podjął z firmą MARD rozmów
dotyczących rozliczeniach prac wykonanych w okresie likwidacji ściany 1
w pokładzie 506/E przez pracowników Kopalni, a przewidzianych w umowie do
wykonania przez pracowników firmy MARD. W okresie od lipca do dnia
21.11.2006 r. przy likwidacji ściany 1 zatrudnieni byli pracownicy z oddziałów MEZ,
TST, GZL, którzy przepracowali łącznie 441 roboczodniówek, których koszt wyniósł
łącznie 79.342,46 zł. Ponadto, w okresie od 3.11.2006 r. do 20.11.2006 r. przy obsłudze
firmy MARD zatrudniani byli pracownicy oddziałów MDP2, MDO i MZL, którzy
przepracowali łącznie 96 rbdn. Dniówek tych nie ewidencjonowano celem ewentualnego
dokonania rozliczeń z firmą MARD, a ich kosztami obcią\
ono konta robót aktualnie
prowadzonych przez ww. oddziały.
7. W dniu 29.12.2006 r., tj. 3 dni przed ustalonym w umowie terminem, dokonano
częściowego odbioru robót wykonywanych przez PRG, związanych z drą\
eniem
wyrobisk udostępniających pokład 416 w parceli F. Odbioru tego ze strony Kopalni
dokonał nadsztygar górniczy ds. Robót Przygotowawczych Firm Obcych oraz z-ca
Kierownika Działu Mierniczo  Geologicznego Kopalni, a podpisany przez nich
protokół był nierzetelny. Zaliczyli oni bowiem na poczet wykonanych robót m.in. 13 m
przekopu wentylacyjnego 1, który nie został wykonany. W efekcie PRG obcią\
yło
KopalniÄ™ fakturÄ… na kwotÄ™ o 80.600 netto wy\
szÄ… ni\
nale\
ało, a na podstawie szkicu
sztygarskiego, sporządzonego przez Kierownika Oddziału PRG dokonano aktualizacji
mapy podstawowej Kopalni, nanosząc na niej 13 m przekopu, którego nie było. W
efekcie powstały nierzetelne zapisy w księgach rachunkowych Kopalni oraz nierzetelne
mapy geologiczne.
30
W cenniku do przetargu udział % przygotowania dróg transportu wynosił 7,3 % wartości całego zadania,
demonta\
trasy i napędów przenośnika ścianowego 4HB-260 - 8,35%, wybudowa i wytransportowanie obudowy
zmechanizowanej Glinik 53,6%. W zmienionym cenniku udziały te wynosiły odpowiednio: 9,7%, 27% i 34,3%.
31
 Projekt techniczny likwidacji ść. 1/506/E przewidywał prowadzenie likwidacji wyposa\
enia przy zastosowaniu
tzw. wentylacji opływowej. Wiązało się to z koniecznością zabudowy w miejscach wyrabowanych sekcji obudowy
zmechanizowanej kasztów z drewna podpierających strop od strony zawału ściany oraz zabudową podciągów
metalowych w stropie ściany. Zmiany wprowadzone aneksem nr 4 projektu technicznego, spowodowały \
e budowa
kasztów w ścianie nie była konieczna na odcinku pomiędzy dowierzchnią badawczą a dowierzchnią 2. Tym samym,
przewidywana pracochłonność likwidacji ściany 1 uległa zmniejszeniu o roboty związane z transportem drewna i
prostek stalowych oraz z zabudową kasztów i podciągów.
9
PrzedstawiajÄ…c powy\
sze oceny i uwagi, Najwy\
sza Izba Kontroli wniosła o:
1. Wzmocnienie nadzoru nad bezpieczeństwem robót prowadzonych przez firmy
zewnętrzne na terenie Kopalni, ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania
przepisów regulujących zasady bezpieczeństwa przy wykonywaniu robót,
zatrudniania na stanowiskach pracy pracowników o wymaganych kwalifikacjach
i uprawnieniach, utrzymywaniu zabezpieczeń przeciwwybuchowych (zapory
wodne i pyłowe) w stanie zgodnym z dokumentacją.
2. Wzmocnienie nadzoru nad przestrzeganiem procedur określonych
w Regulaminie przetargowym Kompanii Węglowej.
3. Opracowywanie kalkulacji kosztów robót przewidywanych do zlecenia firmom
zewnętrznym w oparciu o dokumentację techniczną oraz dokonywanie ich
rzetelnej weryfikacji przez powołane do tego celu w KW S.A. słu\
by.
4. Informowanie firm zewnętrznych o zagro\
eniach związanym z realizacją zleceń
na etapie organizowaniu przetargu poprzez zamieszczanie w SIWZ informacji
w tym zakresie.
5. Wprowadzenie w umowach z kontrahentami postanowień nakładających na
wykonawcÄ™ obowiÄ…zek sporzÄ…dzenia harmonogramu rzeczowo-finansowego
robót, przedkładania zabezpieczenia nale\
ytego wykonania robót oraz
mo\
liwości renegocjacji wartości zamówienia w przypadku zmiany zakresu robót
wynikłych z zagro\
eń naturalnych i innych zdarzeń, których nie mo\
na było
przewidzieć w momencie zlecania robót.
6. Rozwiązanie problemu nadzoru słu\
b BHP KW S.A. nad prawidłowością robót
prowadzonych w szybach.
10