Joanna A
apińska
Wykład 2. Tkanka nabłonkowa. Krew
Tkanka nabłonkowa
Cechy charakterystyczne tkanki nabłonkowej
" Zwarty układ komórek
" Mała ilość substancji międzykomórkowej
" Wyspecjalizowane połączenia międzykomórkowe
" Komórki leżą na błonie podstawnej (warstwa z kolagenu proteoglikanów i
glikoprotein), która oddziela je od leżącej pod nimi tkanki łącznej
" Obecność w cytoplazmie filamentów keratynowych tworzących cytoszkielet
" Brak unaczynienia (odżywianie przez dyfuzję substancji odżywczych z naczyń
krwionośnych tkanki łącznej)
" Wytwarzanie struktur powierzchniowych  glikokaliks, rzęski, mikrokosmki
Podziały nabłonków ze względu na:
a) Pochodzenie nabłonków
" Ektoderma  naskórek, nabłonek jamy ustnej i odbytu
" Endoderma  nabłonek wyściełający światło układu oddechowego i przewodu
pokarmowego
" Mezoderma  nabłonek wyściełający naczynia krwionośne jamy ciała i układ
moczowo płciowy
b) Funkcję nabłonków
·ð OkrywajÄ…ca
·ð ZmysÅ‚owa
·ð GruczoÅ‚owa
c) Morfologię nabłonków
·ð Liczba warstw komórek
·ð KsztaÅ‚t komórek powierzchownych
Nabłonki okrywające:
Jednowarstwowe: Wielowarstwowe:
- płaski - płaski nierogowaciejący
- płaski rogowaciejący
- sześcienny - sześcienny
- walcowaty - walcowaty
" dwurzędowy - przejściowy
" wielorzędowy
Nabłonek jednowarstwowy płaski
Pojedyncza warstwa płaskich komórek o centralnie położonym okrągłym lub owalnym
jądrze komórkowym. Wyściela:
" pęcherzyki płucne
" kłębuszki nerkowe
" naczynia krwionośne i limfatyczne
" jamę opłucnej
" osierdzie
" otrzewnÄ…
Nabłonek jednowarstwowy sześcienny
Pojedyncza warstwa komórek sześciennych, (podobne wymiary wysokości i szerokości).
Występuje w:
" jajnikach
" pęcherzykach tarczycy
" oskrzelikach oddechowych i cewkach nerkowych
Nabłonek jednowarstwowy walcowaty (cylindryczny)
Tworzą go wysokie cylindryczne komórki, których jądra leżą zwykle przypodstawnie.
Komórki tego nabłonka mogą pełnić różne funkcje: wydzielniczą, absorpcyjną i ochronną.
W związku z pełnioną funkcją na wolnej powierzchni komórki obecne są specyficzne
struktury: rzęski (w jajowodzie), mikrokosmki (w żołądku i jelitach), stereocilia (w
przewodzie najądrza). Między komórkami walcowatymi występują czasem buławkowate
komórki kubkowe produkujące śluz.
Występuje w:
" żołądku i jelitach
" przewodzie najÄ…drza jajowodach
" dużych przewodach wyprowadzających niektórych gruczołów
Nabłonek wielorzędowy
Jest odmianą nabłonka jednowarstwowego walcowatego. Jądra komórek tego nabłonka
leżą na różnych poziomach dając wrażenie wielowarstwowości. Tworzy go jedna warstwa
komórek, z których wszystkie położone są na błonie podstawnej, jednak nie wszystkie
sięgają wolnej powierzchni nabłonka. Na wolnej powierzchni komórki tego nabłonka
posiadają rzęski. Obecna jest też duża liczba komórek kubkowych.
Występuje w:
" drogach oddechowych
" przewodzie najÄ…drza
" nasieniowodzie
" przewodach wyprowadzających dużych gruczołów.
Nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący:
Tworzy go wiele warstw komórek. Komórki warstwy najgłębszej (warstwy podstawnej)
mają walcowaty kształt, przypodstawnie położone jądro owalne jądro komórkowe
(prostopadle do błony podstawnej) i leżą na błonie podstawnej. Połączone są one ze zobą
za pomocą desmosomów a z błoną podstawną za pomocą hemidesmosomów. Występują
tu komórki macierzyste ulegające podziałom. Powstałe w ten sposób komórki ulegają
różnicowaniu i przesuwają się w wyższe warstwy nabłonka. Ponad warstwą podstawną
leży warstwa kolczysta zbudowana z komórek wielobocznych o okrągłym, centralnie
położonym jądrze komórkowym, połączonych miedzy sobą desmosomami. Im bliżej
powierzchni nabłonka komórki tej warstwy stają się coraz bardziej spłaszczone. Następną
warstwą jest warstwa ziarnista zbudowana z kilku pokładów wrzecionowatych komórek
układających się swoją długą osią do powierzchni nabłonka. Warstwa rogowa leżąca
powyżej utworzona jest przez bezjądrzaste, silnie spłaszczone komórki (płytki rogowe),
które następnie ulegają złuszczeniu. Występowanie tego nabłonka: naskórek, niektóre
okolice jamy ustnej.
Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący
Budowa podobna jak w nabłonku wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym ale brak
warstwy rogowej.
Występuje w:
" jamie ustnej
" gardle
" przełyku
" na przedniej powierzchni rogówki
" pochwie
" odbycie
Nabłonek wielowarstwowy sześcienny
Zbudowany z 2-3 warstw komórek sześciennych.
Występuje w:
" dużych przewodach wyprowadzających trzustki, ślinianek i gruczołów potowych
Nabłonek wielowarstwowy walcowaty
Zbudowany z 2-3 warstw komórek, komórki warstwy powierzchownej mają kształt
walcowaty.
Występuje w:
" cewce moczowej męskiej
" spojówce
" przewodach wyprowadzających niektórych gruczołów (np. ślinianek)
Nabłonek przejściowy
Występuje w drogach moczowych (pęcherzu moczowym). Wygląd nabłonka zmienia się
w zależności od stopnie wypełnienia pęcherza; w pęcherzu opróżnionym obserwujemy 5-
6 warstw komórek natomiast w wypełnionym  2-3 warstwy komórek. Warstwa
powierzchowna zbudowana z komórek baldaszkowatych pokrywających po kilka
komórek warstw leżących poniżej.
Nabłonek gruczołowy
Gruczoły:
" jednokomórkowe
" wielokomórkowe
qð wewnÄ…trzwydzielnicze
qð WewnÄ…trzwydzielnicze
Podziały gruczołów zewnątrzwydzielniczych:
1. Ze względu na układ przewodów wyprowadzających
" Proste
" Rozgałęzione
" Złożone
2. Ze względu na kształt odcinków wydzielniczych
" Cewkowate
" Kłębkowate
" Pęcherzykowe
" Cewkowo-pęcherzykowe
3. Ze względu na rodzaj wydzieliny
" Surowicze
" Åšluzowe
" Mieszane
4. Ze względu na mechanizm wydzielania
" Merokrynowe (trzustka)
" Apokrynowe (gruczoł mlekowy)
" Holokrynowe (gruczoł łojowy)
Struktury powierzchniowe:
" Glikokaliks
" Mikrokosmki i stereocilia
" Prążkowanie podstawne
" Rzęski i witki
Połączenia międzykomórkowe:
1. połączenie
zamykajÄ…ce
2. połączenie
zwierajÄ…ca
3. desmosom
(desmogleiny,
desmosomowi płytki
mocujÄ…ce utworzone
przez białka łączące-
desmoplakiny, do nich
dołączone są
filamenty pośrednie)
4. połączenie jonowo-
metaboliczne
1. Połączenia zamykające
(częściowa fuzja błon, przylegają do siebie białka integralne błon sąsiadujących komórek)
Szczelne, nieprzepuszczalne połączenia na bocznej powierzchni komórki w okolicy jej
szczytu
" Obwódka zamykająca  pas obejmujący cały obwód komórki (np. w nabłonku
wyścielającym jelita)
" Strefa zamykająca  ograniczone do niewielkiej przestrzeni (w śródbłonkach)
2. Połączenia zwierające (przylegania)  miejsca silnego mechanicznego zwarcia błon
komórkowych sąsiadujących komórek, błony komórkowe oddzielone od siebie o ok.
20-30 nm, brak fuzji błon, zespolenie za pomocą białek błonowych tzw. cząsteczek
adhezyjnych (kadheryn, integryn), zespolenie dotyczy również cytoszkieletów
sąsiadujących komórek (większa wytrzymałość mechaniczna połączeń co wpływa na
spójność i odporność nabłonków na siły rozciągania
" Obwódka zwierająca  opasuje cały obwód komórki
" Punkt przylegania  łączy komórki na niewielkiej przestrzeni
" Plamka zwierająca (desmosom  połaczenie między komórkami, hemidesmosom 
połączenie między komórkami a błoną podstawną)
3. Połączenia jonowo-metaboloczne (nexus)  połączenia punktowe, miedzy błonami
niewielka przestrzeń (2-4 nm)
·ð Koneksony (kanaÅ‚y uformowane przez bÅ‚onowe biaÅ‚ka integralne - koneksyny o
heksagonalnym układzie podjednostek białkowych
Błona podstawna  cienka warstwa substancji międzykomórkowej, stanowi granicę
między tkanką nabłonkową a łączną
" Blaszka jasna  z glikoprotein: lamininy, entaktyny, fibronektyny
" Blaszka gęsta  kolagen typu IV
" Blaszka siateczkowa  kolagen typu III
Krew
Krew
Osocze: Krwinki
(75-80% wody
17-24% zwiÄ…zki organiczne:
albuminy, globuliny,
Erytrocyty
Trombocyty
Leukocyty
fibrynogen, cukry, lipidy,
4,5-5,5 mln/mm3
200-400 tys/mm3
5-9 tys/mm3
witaminy
1% zwiÄ…zki nieorganiczne)
granulocyty agranulocyty
fibrynogen surowica
Limfocyty Monocyty
28-42% 4-8%
Eozynofile
Neutrofile 2-5%
Bazofile
45-65%
0,5-1%
Erytrocyty (krwinki czerwone)
Kształt okrągłego, dwuwklęsłego dysku, dzięki temu są elastyczne, zdolne do
odksztaÅ‚cania i odporna na uszkodzenia, brak jÄ…dra komórkowego, Å›r. 7,7 µm. Erytrocyty
o takim kształcie i średnicy to normocyty. Erytrocyty otacza błon a komórkowa pokryta
glikokaliksem w którym znajdują się ugrupowania antygenowe decydujące o grupie krwi.
Funkcja;
Wiąże się ze zdolnością odwracalnego wiązanie tlenu (dzięki obecności hemoglobiny)
Anizoctoza- zróżnicowanie wielkości erytrocytów
" makrocytoza
" mikrocytoza
Polikilocytoza  zróżnicowanie erytrocytów ze względu na ich kształt
Anemia (niedokrwistość)  niedobór hemoglobiny
Nadkrwistość  zwiększenie liczby erytrocytów
Hemoliza  uwolnienie hemoglobiny z erytrocytów w wyniku pęcznienia i pękania
krwinek w roztworach hiopotonicznych
Leukocyty  krwinki białe
Leukopenia  mniejsza liczba krwinek białych we krwi
Leukocytoza  zwiększenie zawartości krwinek białych we krwi
Granulocyty obojętnochłonne
" Åšr. 12-15 µm
" Słabo kwasochłonna cytoplazma, wielopłatowe jądro komórkowe (liczba płatów
wzrasta w miarę starzenia się komórki)
" Ziarnistości:
- azurochłonne (pierwotne) zawierają: fosfatazę kwaśną, lizozym, elastazę,
mieloperoksydazę, białka zwiększające przepuszczalność błon
- specyficzne (wtórne) zawierają: kolagenazy, laktoferrynę, białka wiążące witaminę
B12, białka o aktywności przeciwbakteryjnej (defensyny)
Funkcje:
" Udział w procesach zapalnych
" Fagocytoza bakterii (receptory dla fragmentu Fc IgG)
" Uwalnianie leukoptrienów i lipoksyn (mediatory procesu zapalnego)
" Uwalnianie cytokin
Granulocyty kwasochłonne
" Åšr. 14 µm
" Okularowe jądro komórkowe, kwasochłonna cytoplazma
" Ziarenka kwasochłonne zawierają: główne białko zasadowe (MBP), białko kationowe
eozynofilów (ECP), neurotoksynę eozynofilową (EDN), fosfatazę kwaśną,
peroksydazÄ™
" Ziarenka pierwotne zawierają arylsulfatazę i histaminazę (zdolność unieczynniania
histaminy)
Funkcje:
" Udział w reakcjach alergicznych
" Niszczenie pasożytów
" Zdolności fagocytozy kompleksów antygen-przeciwciało (zdolność fagocytozy
mniejsza niż u neutrofili)
Granulocyty zasadochłonne:
" Åšr. 9-12µm
" Jądro z 1-3 segmentów słabo widoczne zza ziarnistości, kwasochłonna cytoplazma
" Zasadochłonne ziarna zawierają: kwaśne śluzowocukrowce (siarczan heparanu),
histaminÄ™, serotoninÄ™, heparynÄ™, eozynofilowy czynnik chemotaktyczny ECF-A ECF-
C
" Na powierzchni komórek są receptory dla fragmentu Fc IgE
Funkcje:
" Udział w reakcjach alergicznych
Antygen + IgE = swoista (immunologiczna) degranulacja bazofilów
Substancje mitogenne, czynniki ułatwiające przepływ jonów wapniowych, detergenty =
nieswoista degranulacja bazofilów
Limfocyty:
" Åšr. 8-15 µm
" Duże jądro komórkowe otoczone niewielkim rąbkiem zasadochłonnej cytoplazmy
" Nieliczne drobne ziarna azurochłonne, mała ilość organelli komórkowych, nieliczne
wolne rybosomy
" Limfocyty B  szpik, odpowiedz
humoralna (udział przeciwciał), pobudzenie przez
antygen
" limfocyt B=>komórka plazmatyczna=> produkcja przeciwciał
" Limfocyty T  grasica, odpowiedz
komórkowa
- Tc  cytotoksyczne  wydzielają perforyny, bezposrednie zabijanie komórek
zakażonych wirusem lub komórek nowotworowych
- Th  pomocnicze  produkują limfokiny sterujące funkcją innych komórek układu
immunologicznego
- Ts  supresorowe  hamują reakcje immunologiczne, kontrola aktywności innych
limfocytów
" Komórki NK  spontanicznie niszczą komórki nowotworowe, mają silne właściwości
cytotoksyczne
Monocyty
" Åšr. 15-20 µm
" prekursory makrofagów (fagocytów jednojądrzastych)
" nerkowate jądro komórkowe w którego zagłębieniu leżą cysterny aparatu Golgiego,
obecność peroksydazy
" liczne lizosomy zawierające fosfatazę kwaśną, arylsulfatazę i peroksydazę
" powstają w szpiku, potem przez kilka dni przebywają we krwi a następnie przenikają
do tkanek gdzie staja siÄ™ makrofagami tkankowymi (histiocytami)
" duża ruchliwość, chemotaksja w stosunku do obumarłych tkanek, drobnoustrojów i
mediatorów
" duża zdolność do fagocytozy
PÅ‚ytki krwi (trombocyty)
" Åšr. 2-4 µm
" Powstają z fragmentów cytoplazmy megakariocytów
" Hialomer to przejrzysta, bezziarnista obwodowa część cytoplazmy; granulomer to
centralna ziarnista część cytoplazmy trombocytów
" Ziarenka ą zawierają: płytkowy czynnik krzepnięcia III, białko von Willebranda
" Ziarenka Å‚ zawierajÄ…: histaminÄ™ serotoninÄ™, ADP, jony wapnia