MIESZKO I (960-992) W X wieku doszło do zjednoczenia ludów z terenów Wielkopolski. Zamieszkujące ją plemię Polan podbiło następnie Kujawy i Mazowsze. W około 960 na czele państwa stanął Mieszko I z dynastii Piastów. Rozpoczął on dość agresywną politykę ekspansji, która doprowadziła do znacznego rozrostu państwa. Po licznych walkach z Wieletami i Niemcami (972- wygrana bitwa z margrabiom Hodonem pod Cedynią) przyłączył on do Polski Pomorze wraz z ujściem Odry. W 981 utracił on Grody Czerwieńskie na rzecz księcia kijowskiego Włodzimierza. Po śmierci swojej pierwszej żony Dobrawy, odebrał on Czechom Śląsk, jak i najprawdopodobniej Małopolskę z Krakowem i Sandomierzem. Terytorium państwa Mieszka wynosiło około 250 tys. km i liczyło około 1 mln ludności. W 965 roku Mieszko poślubił czeską księżniczkę Dobrawę. Następstwem tego kroku był pokój z Czechami (do czasu śmierci Dobrawy) jak i przyjęcie z rąk czeskich chrztu w 966 roku. Zaletą tego kroku było uniknięcie uzależnienia od Niemiec. Sam chrzest dał Polsce: -zespolenie państwa w całość -pomoc ze strony papiestwa, pod opiekę którego Mieszko oddał Polskę w 990 w dokumencie \"Dagome iudex\". -zaliczenie do grona państw chrześcijańskich, prze co władca polski traktowany był na równi z innymi, -rozwój kultury i pisma, -ochrona przed najazdami niemieckimi pod pretekstem chrystianizacji, -utworzenie biskupstw (pierwsze w 968 w Poznaniu z biskupem Jordanem).
BOLESŁAW CHROBRY (992-1025) Po śmierci Mieszka I w 992 roku, na tronie polskim doszło do walki o władzę pomiędzy potomkami władcy. Jednakże syn Mieszka i Dobrawy dość szybko uporał się z konkurentami od władzy i zasiadł na tronie jako książę polski. Za jego panowania Polska urosła do rangi potęgi, powiększyła swoje terytorium jak i umocniona została pozycja chrześcijaństwa. W 997 roku miała miejsce tragicznie zakończona misja biskupa Wojciecha w Prusach. Bolesław wykupił zwłoki męczennika i postarał się o uznanie Wojciecha świętym. Bolesław zadbał o utworzenie biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu, jaki i arcybiskupstwa w Gnieźnie. W 1000 roku doszło do zjazdu w Gnieźnie. Pielgrzymka cesarza Ottona III była bardzo ważnym krokiem w stosunkach międzynarodowych Polski. Kraj Bolesława uznany został za kolejną potęgę chrześcijańską i włączono go do planów cesarza o utworzeniu państwa uniwersalnego (Galia, Germania, Italia, Słowiańszczyzna). Chrobry otrzymał od Ottona insygnia w postaci diademu i włóczni św. Maurycego, co równało się ze zgodą cesarza na koronację polskiego władcy. Jednak tuż po spotkaniu w Gnieźnie Otton III zmarł, a Polska weszła na drogę wojny z Niemcami. Wojny przebiegały w trzech etapach: -1002-05 - Bolesław zajął Milsko, Łużyce i Miśnię, a w 1003 Czechy Morawy i Słowację. Odmowa złożenia cesarzowi Henrykowi II hołdu z Czech spotkała się z atakiem Niemców na Polskę. Dotarli oni pod Poznań, gdzie zawarto pokój, na mocy którego Bolesław utracił większość zdobytych ziem. -1007-13 - Chrobry zajął Milsko i Łużyce. Po dość długich walkach cesarz na mocy pokoju w Merseburgu oddał te ziemie Bolesławowi jako lenno. -1015-18 - Polska skutecznie obroniła swoich granic przed agresją Niemców, zakończona pokojem w Budziszynie. Polska utrzymała Milsko i Łużyce, a w Miśni cesarz zobowiązał się osadzić margrabiów przyjaznych Polsce. Ponadto Chrobry otrzymał wsparcie na wyprawę kijowską. W 1018 Bolesław wyruszył na Ruś Kijowską, która została ograbiona, a na tronie zamiast obalonego Jarosława Mądrego Bolesław osadził swojego zięcia Świętopełka. Ponadto do Polski przyłączono Grody Czerwieńskie, utracone przez Mieszka. Tuż prze śmiercią w 1025 roku Bolesław Chrobry koronował się na pierwszego króla Polski. Stał on się od tej pory \"pomazańcem bożym\" panującym z woli Boga.
MIESZKO II LAMBERT (1025-1034) Po śmierci Bolesława Chrobrego na tronie Polskim zasiadł Mieszko II, który jeszcze w 1025 roku koronował się na króla. Jego bracia Bezprym i Otton zostali pominięci. Polska jednak przeżywała kryzys, który rozpoczął się już pod koniec panowania Chrobrego. Głównymi powodami były -słaba integralność z nowymi terenami (Milsko, Łużyce, Grody Czerwieński), -szybki rozwój terytorialny przy powolnym rozwoju kadry urzędniczej, -koniec procesu kształtowanie się struktur państw ościennych, -próby uniezależnienia się rycerstwa od władzy centralnej, -obciążenie społeczeństwa podatkami, na Kościół, państwo i drużyny. Początkowo Mieszko II kontynuował politykę ojca. Usunął rodzeństwo i wyruszył na wyprawę łupieżczą do Saksonii. Jednak już w 1031 doszło do pierwszych niepowodzeń. Jednocześnie na Polskę uderzył Jarosław Mądry, odbierając nam Grody Czerwieńskie i cesarz Konrad II odbierając Milsko i Łużyce. Mieszko II zmuszony został od ucieczki do Czech, a Konrad wraz z Jarosławem osadzili na tronie przychylnego sobie brata Mieszka Bezpryma. W 1032 powrócił Mieszko i usunął Bezpryma z tronu, ten jednak zdążył odesłać cesarzowi insygnia koronne, zrzekając się prawa do koronacji. W 1034 umiera Mieszko II. Po jego śmierci narastający od lat kryzys nasila się. Po powstaniu Mazowsze odrywa się od Polski pod władzą Masława. W 1039 książę czeski Brzetysław najechał na Polskę, zajmując Wielkopolską i Śląsk. Wywiózł on z Polski relikwie św. Wojciech i bardzo zniszczył zajęte tereny. Istnieje hipoteza, że w latach 1034-39 polska była pod panowaniem Bolesława Zapomnianego, syna Mieszka II lub, że nastąpił rozpad państwa na księstwa.
KAZIMIERZ ODNOWICIEL (1039-1058) W 1039 roku z pomocą cesarza Henryka II na tron polski wszedł syn Mieszka II książę Kazimierz. Z pomocą Jarosława Mądrego pokonano na Mazowszu Masława i tereny te wcielono do Polski. W 1050 cesarz uznał zwierzchnictwo Polski nad Śląskiem, lecz pod warunkiem płacenia trybutu cesarstwu niemieckiemu. Kazimierz zreformował wojsko. Wojowie w zamian za służbę na wezwanie władcy otrzymali ziemie. Zmniejszyło to koszt ciągłego utrzymania wojska, który spoczywał na państwie jak i doprowadziło do rozkwitu rycerstwa. Ponadto Kazimierz rozbudował Kraków, przenosząc doń główne instytucje (m.in. arcybiskupstwo).
BOLESŁAW ŚMIAŁY (1058-1079) Po śmierci księcia Kazimierza, na tronie polskim zasiadł jego syn książę Bolesław. Nowy władca prowadził bardzo ożywioną politykę międzynarodową: -Zmienił kierunek orientacji polityki polskiej z poparcia dla cesarza na poparcie dla papieża. Zaznaczyć należy, że w latach panowania Bolesława miał miejsce spór pomiędzy papieżem Grzegorzem VII a cesarzem Henrykiem IV. Efektem poparcia papieża było przywrócenie metropolii kościelnej w Gnieźnie, oraz ufundowanie biskupstwa w Płocku. Ponadto Bolesław otrzymał zgodę na koronację, która odbyła się w 1076 roku. -Przestał płacić trybut ze Śląska na rzecz Niemiec. -Ingerował w sprawy wewnętrzne Czech, Węgier (osadził na tronie własnego kandydata Władysława) i Rusi, gdzie korzystając z rozbicia dzielnicowego i walk wewnętrznych, osadził na tronie kijowskim własnego kandydata Izasława. Polityka Bolesława przywróciła Polsce pełną niezależność. Zakończył on proces odbudowy Polski po kryzysie monarchii wczesnopiastowskiej. W Polsce zaczęto bić srebrną monetę. Ustabilizowana sytuacja zewnętrzna nie szła niestety w parze z sytuacją wewnętrzną. Rządy twardej ręki prowadzone przez Bolesława budziły niepokój wśród możnych, którzy zawiązali spisek przeciwko władcy. Na czele spisku stał biskup Stanisław ze Szczepanowa. Po wykryciu spisku przez Bolesława biskup skazany został na karę śmierci przez obcięcie wszystkich członków. Spiskowcy, którzy pragnęli osadzić na tronie Władysława Hermana, brata Bolesława, wykorzystali posunięcie króla do pozbycia się władcy z kraju. Bolesław bowiem podniósł rękę na wysokiego dostojnika kościelnego, który zgodnie z prawem podobnie jak król był pomazańcem bożym. W 1079 Bolesław zmuszony został do ucieczki na Węgry, gdzie w 1081 roku zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach. Władysław Herman (1079-1102) Po wejściu na tron Władysława Hermana Polska znów poczęła podupadać. Straciła znaczenie międzynarodowe wypracowane przez Bolesława Śmiałego. Herman zrezygnowała z koronacji, zmieniając kierunek polityki polskiej z propapieskiego na procesarski. Było to m.in. wynikiem wygranej cesarza Henryka IV w sporze z Grzegorzem VII. W imieniu Władysława rządy sprawował wojewoda Sieciech z rodu Starżów. Sprawował on jednak brutalne rządy, przeciwko którym wystąpili możni, którzy za panowania Hermana zanotowali poważny wzrost znaczenia. Zmusili oni Władysława do uznania nieślubnego syna Zbigniewa, któremu król nadał Śląsk. Sieciech zaatakował Śląsk i uwięził Zbigniewa. Ten jednak odzyskawszy wolność sprzymierzył się ze swoim bratem Bolesławem Krzywoustym. Bracia wraz z możnymi doprowadzili do usunięcia Sieciecha. Na Władysławie Hermanie wymusili oni przyznanie poszczególnych dzielnic. W 1097 roku doszło do podziału kraju . -Władysław Herman utrzymał władzę zwierzchnią, dzielnicę mazowiecką i główne grody. -Zbigniew otrzymał Wielkopolskę i Kujawy, -Bolesław Krzywousty dostał Śląsk i Małopolskę, jednak główne grody obsadzone były przez wojska Władysława.
BOLESŁAW KRZYWOUSTY (1102-1138) Po śmierci Hermana w 1102 roku Zbigniew zajął Mazowsze, a Bolesław grodu ojca. Doszło do konfliktu między braćmi, który przerodził się w wojnę. W latach 1106-07 Bolesław zajął ziemie Zbigniewa, podczas gdy ten uciekł do cesarza Henryka V. W 1109 Henryk zaatakował Bolesława i doszło do bardzo krwawej wojny podjazdowej (słynna obrona Głogowa i bitwa na Psim Polu). Dzięki sojuszowi Bolesława z Węgrami i zastraszeniu Czech, wyprawa wojenna cesarza zakończyła się klęską. Z rozkazu Bolesława pojmany Zbigniew został oślepiony. W latach 1116-23 Bolesław podbił Pomorze. Pierwsze przyłączył Pomorze Gdańskie, a następnie Zachodnie i Zaodrzańskie. Pomorze Gdańskie włączono do polski a na Zachodnim władzę sprawował Wracisław, jako lennik polski. Bolesław Krzywousty prowadził również bardzo ożywioną politykę zagraniczną. Misja chrystianizacyjna na Pomorzu doprowadziła do utworzenia we Włocławku i na Wolinie biskupstw. Małżeństwo Rysky, córki Bolesława z Magnusem królem Danii i Szwecji doprowadziło do sojuszu z tymi państwami. W 1135 Bolesław złożył w Magdeburgu hołd lenny z Pomorza cesarzowi Lotarowi III. Musiał się on również zmagać z częstymi wyprawami łupieżczymi ze strony Czech. Po śmierci Bolesława w 1138 weszła w życie jego ustawa sukcesyjna. Nie był to jednak jego testament. Zgodnie z ustawą, każdy potomek władcy miał otrzymać swój udział w państwie. Miało to zaprzestać bratobójczych wojen o władzę. Wprowadzono zasadę senioratu, na mocy której tron, jaki i dzielnicę senioralną, miał posiadać najstarszy syn Bolesława, a następnie najstarszy z rodu Piastów. Ponadto wprowadzono zasadę pryncypatu. Princeps (senior), oprócz posiadania dzielnicy senioralnej (w skład której wchodziła ziemia sieradzka, krakowska, łęczycka, Pomorze Gdańskie i zachodnia Wielkopolska z Gnieznem) i władzy zwierzchniej, posiadał zwierzchnictwo nad Pomorzem Zachodnim, sprawował politykę zagraniczną, władzę sądowniczą, mianował wszystkich kasztelanów jak i sprawował zwierzchnictwo nad Kościołem i inwestyturą. Państwo zostało podzielone następująco: -Władysław II Wygnaniec - dzielnica senioralna, Śląsk, ziemia lubuska, -Bolesław IV Kędzierzawy - Mazowsze, część Kujaw, -Mieszko III Stary - Wielkopolska z Poznaniem, -Henryk Sandomierski- ziemia sandomierska -Salomea (wdowa po Bolesławie) wraz z najmłodszymi synami i córkami otrzymała ziemię łęczycką