Temat: Układ powłokowy (zewnętrzna osłona ciała).
1. Układ powłokowy kręgowców:
a) skóra
b) warstwa podskórna
c) wytwory skóry:
- receptory
- gruczoły
- twory rogowe (łuski, pióra, włosy i inne)
2. Trójwarstwowa budowa powłok ciała kręgowców:
I naskórek (warstwa rogowa, warstwa jasna, warstwa ziarnista, warstwa kolczysta, warstwa podstawowa)
II skóra właściwa
III tkanka podskórna
mięsień
3. Naskórek - nabłonek wielowarstwowy płaski na powierzchni skóry (zewnętrzna warstwa skóry).
warstwa rogowa
warstwa jasna - martwe, złuszczające się komórki na powierzchni skóry
warstwa ziarnista

warstwa kolczysta
warstwa podstawowa - warstwa rozrodcza nabłonka - najgłębiej położona warstwa cylindrycznych komórek zawierających ziarenka barwnika
błona podstawna

melanina
4. Funkcje naskórka:
- funkcja okrywająca - ochronna (bariera ochronna przed zmianami mechanicznymi, chemicznymi i biologicznymi środowiska zewnętrznego, obrona przed utratą wody i
ciepła)
- funkcja zmysłowa - receptory skórne (odbierające bodzce od środowiska zewnętrznego)
- funkcja wydzielnicza - gruczoły skórne (np. łojowe, potowe)
- funkcja obronna - wytwory rogowe (np. pazury, rogi)
5. Skóra właściwa - najgrubsza i najsilniejsza warstwa powłoki ciała (2 mm grubości - człowiek).
Warstwa skóry zbudowana z tkanki łącznej zwartej tworzącej dwie, przechodzące jedna w drugą warstwy:
- warstwa brodawkowata (tworząca brodawki z naczyniami i nerwami)
- warstwa siateczkowata (siatkowaty układ włókien białkowych i sieć większych naczyń krwionośnych)
W skórze właściwej zlokalizowane są receptory, gruczoły i osadzone wytwory rogowe.
6. Właściwości skóry właściwej (sprężystość, wytrzymałość, elastyczność) zależą od włókien kolagenowych, sprężystych i retikulinowych występujących w substancji
międzykomórkowej tkanki łącznej.
Grubość warstwy skóry właściwej:
1) Jest cechą:
- gatunkową (wśród zwierząt gospodarskich najgrubsza u bydła, najcieńsza u owiec)
- indywidualną (zależną od płci, wieku, wielkości, warunków życia)
2) Zależy od części ciała (najlepiej rozwinięta na grzbiecie i bocznych powierzchni kończyn)
7. Warstwa podskórna - wiąże skórę właściwą z mięśniami i powięziami.
Warstwa podskórna - tkanka łączna wiotka ze skłonnością do przechodzenia w tkankę łączną tłuszczową.
Grubość podściółki tłuszczowej zależy od:
- gatunku zwierzęcia (spośród zwierząt gospodarskich najlepiej rozwija się u świni i owcy)
- sposobu żywienia
8. W miejscach przylegania skóry do wyniosłości kości tworzą się podskórne kaletki maziowe.
Kaletka maziowa:
- łącznotkankowy worek wytwarzający maz stawową
- zmniejsza tarcie i ułatwia ślizganie się narządów względem siebie
Kaletka maziowa występuje na przykład na wyrostku kości łokciowej.
9. Funkcje układu powłokowego:
- izolacyjno-ochronna
- obronna
- zmysłowa
- oddechowa
- wydzielnicza
- wydalnicza
- regulacyjna
10. Wytwory skóry pokrywające ciało kręgowców - chronią przed działaniem czynników zewnętrznych i mogą uczestniczyć w mechanizmach regulacyjnych.
- łuski (ryby)
- łuski, tarczki i tarcze (gada)
- pióra i łuski (ptaka)
- włosy (ssaka)