Wzmocnienia podłoża gruntowego głównych szlaków komunikacyjnych(1)
geoinżynieria geoinżynieria Nieznormalizowane metody wzmacniania podłoża biekty infrastruktury transportowej oraz budynki co- Wzmacnianiu i ulepszaniu podłoża poświęcony jest roz- raz częściej są posadawiane na terenach, które mają dział 5. normy EN 1997-1, zatytułowany Nasypy, odwodnie- Oniewystarczającą nośność. Są to tereny występowa- nia, ulepszanie i wzmacnianie podłoża . Zawiera wymagania nia słabych gruntów spoistych i organicznych, zdegradowa- dotyczące przygotowania (ulepszenia, wzmocnienia) podłoża ne, itp. Alternatywą dla kosztownych fundamentów głębo- naturalnego oraz wykonania budowli ziemnych, głównie na- kich jest wzmacnianie podłoża. sypów, a także zasady doboru materiału nasypów, procedu- W Polsce stosuje się wiele metod [5, 6, 9, 11, 12]. Do najpo- ry układania i zagęszczania oraz kontroli. W rozdziale tym pularniejszych należą: zamieszczono ponadto wymagania dotyczące odwodnień ro- wymiana gruntów o słabej nośności (pełna lub częściowa) boczych i trwałych. Wzmacnianie i ulepszanie podłoża omó- lub stosowanie lekkich wypełnień (lekkie kruszywa, bloki wiono jedynie szkicowo. Cały rozdział 5. jest tylko opisowy, styropianowe, spieniony lekki beton, popioły lotne, itp.); bardzo ogólny. Nie zawiera wymagań liczbowych, nie podaje prekonsolidacja gruntów ściśliwych, często w połączeniu metod czy warunków obliczeniowych. Pewne wymagania pro- z zastosowaniem drenów pionowych i zwykle z czasowym jektowe zamieszczone są w rozdziałach 11. i 12. EN 1997-1. przeciążeniem; Eurokod 7-1 zawiera kilka ważnych zagadnień projektowych wibroflotacja, wibrowymiana (kolumny kamienne), kolum- związanych z posadowieniami na słabym podłożu, które nie ny wibro-betonowe; były ujęte w krajowych przepisach bądz traktowano je margi- wgłębne mieszanie gruntu kolumny wapienne lub ce- nesowo. Do zagadnień tych należą: sprawdzanie zniszczenia mentowo-wapienne; hydraulicznego (rozdz. 10.), stateczności ogólnej (rozdz. 11.) konsolidacja dynamiczna i wymiana dynamiczna. i projektowanie nasypów (rozdz. 12.). Zagadnienia te przed- Metody te są stosowane przy posadawianiu nasypów dro- stawione są dość obszernie, lecz nie wyczerpująco. gowych, parkingów i obiektów przemysłowych (hale maga- zynowe, sklepy wielkoobszarowe), czyli wszędzie tam, gdzie Normy EN Wykonawstwo specjalnych robót geotech- duże i długotrwałe osiadania nie są dopuszczalne. nicznych Do grupy tej należy obecnie 13 norm, których celem jest Wzmacnianie podłoża w europejskich normach kodyfikacja metod wykonawstwa robót, badań i kontroli, geotechnicznych a także wymaganych właściwości materiałów. Pięć z nich System norm europejskich jest rozwijany od wielu lat. dotyczy bezpośrednio metod wgłębnego wzmacniania pod- Ma on na celu usunięcie przeszkód w wymianie handlowej łoża [7]. W latach 2002 i 2003 wydano w wersji polskiej EN i usług oraz harmonizację ustaleń technicznych w krajach Unii 12716 Iniekcja strumieniowa oraz EN 12715 Iniekcja. Na Europejskiej. Istotnym składnikiem systemu są normy bu- opracowanie polskich wersji czekają kolejne normy wprowa- dowlane, a wśród nich geotechniczne. Na początku 2004 r. dzone w latach 2005-2007 do zbioru polskich norm metodą Polska została pełnoprawnym członkiem Europejskiego Cen- uznania: EN 14679 Wgłębna stabilizacja (mieszanie) gruntu, trum Normalizacji CEN w Brukseli. Wywołało to podjęcie EN 15237 Drenaż pionowy oraz EN 14731 Wzmacnianie grun- wielu działań w dziedzinie normalizacji, wynikających z za- tu metodą wibrowania wgłębnego. Związane ze wzmacnia- sad obowiązujących w Unii. niem podłoża i fundamentów są także normy uznaniowe EN Normy europejskie z dziedziny geotechniki tworzą trzy 14199 Mikropale (w tłumaczeniu) i EN 14475 Grunt zbrojony. grupy: normy projektowania, tzw. Eurokody, ponad 30 norm Projekt normy prEN 14490 Gwozdziowanie gruntu jest obec- badań gruntów EN-ISO i instrukcji ISO-TC 341 oraz grupa nie przedmiotem ankiety powszechnej. Normy z serii Wyko- 13 norm EN Wykonawstwo specjalnych robót geotechnicz- nawstwo specjalnych robót geotechnicznych są coraz szerzej nych . wykorzystywane. Normy wykonawstwa są mniej znane niż Eurokody. Ich Zagadnienia wzmacniania podłoża w Eurokodzie 7-1 głównym celem jest określenie zasad wykonywania, warun- Prace nad opracowaniem jednolitych zasad projektowa- ków i kryteriów odbioru fundamentów. Zawierają także ob- nia (zwanych potocznie Eurokodami) rozpoczęto w latach szerne wymagania, które należy uwzględniać w projektowa- 70. Stworzono wówczas nowy system norm projektowania niu oraz w badaniach elementów i konstrukcji [8]. Są dobrą na podstawie stanów granicznych z zastosowaniem częścio- podstawą do specyfikacji technicznych. wych współczynników bezpieczeństwa. W Polsce system Mimo że norm wykonawstwa jest w sumie kilkanaście, nie ten jest znany, zbliżone zasady wprowadzano już od 1974 r. wszystkie metody wzmacniania podłoża zostały w nich ujęte. (np. PN-76/B-03001, PN-74/B-03020). W 2005 r. metodą W dalszej części referatu podano przykłady metod stosowa- uznania dołączono do zbioru polskich norm podstawową nych w kraju (wymiana dynamiczna, ubijanie), dla których normę geotechniczną EN 1997-1 [1], a w 2007 r. jej drugą brak jest norm wykonawczych. Jednak mimo tego stosowane część [2]. są one z powodzeniem. 60 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2007 (15) geoinżynieria geoinżynieria Wymagania odnośnie do wzmacniania słabego podłoża Głównym celem wzmacniania podłoża jest dostosowanie gruntu rodzimego do wymagań wynikających z oddziaływań podpieranej konstrukcji. Dane dotyczące posadowień bez- pośrednich precyzuje norma PN-B-03020:1981, a drogowych budowli ziemnych PN-S-02205:1998. Eurokod 7-1 zawie- ra bardzo ogólne wymagania. Wszystkie te normy wymaga- ją sprawdzenia dwóch stanów granicznych: nośności (ULS) i użytkowalności (SLS). Podłoże gruntowe powinno zapewnić bezpieczeństwo ze względu na nośność i stateczność. Nie powinno natomiast ulegać nadmiernym deformacjom w czasie całego projekto- wanego okresu użytkowania konstrukcji. Przykładowo, cał- kowite osiadania korony nasypu (suma osiadań nasypu, war- stwy wzmocnionej i podłoża) od momentu zakończenia nie Fot. 1. Teren wokół wybudowanej drogi nadal jest podmokły powinny przekroczyć 10 cm. Jeżeli podłoże gruntowe nie spełnia wymagań, należy roz- ważyć zmianę konstrukcji lub poprawić właściwości podłoża. Badania geotechniczne słabego podłoża Podstawą przy wyborze odpowiedniej metody wzmocnie- nia podłoża są wyniki badań polowych. Powinny one speł- niać wymagania odpowiednie dla słabych gruntów, zwłasz- cza jeśli chodzi o: określenie rozmiarów i głębokości warstw, które mogłyby wymagać wzmocnienia, oraz poziomu warstwy nośnej; niejednorodność podłoża, występowanie lokalnych socze- wek lub przewarstwień słabych gruntów ściśliwych; rodzaj gruntu i jego parametry, szczególnie warstw prze- znaczonych do wzmocnienia; przewidywania odnośnie do zachowania się gruntu wzmoc- nionego. Fot. 2. Wymiana gruntów słabych (fot. D. Czaja) Potrzebnymi parametrami są zwykle wytrzymałość na ści- nanie i dane na temat ściśliwości gruntu. Ważnym elementem jest porównanie danych z wcześniejszymi doświadczeniami. Rozpoznanie podłoża powinno być obszerne i dać możliwie rzetelny obraz warunków gruntowych. Szukanie oszczęd- ności przez ograniczenie zakresu badań nie jest wskazane i uzasadnione. Wiercenia i sondowania są znacznie tańsze od wzmacniania podłoża. Szczególnie przydatna przy projektowaniu wzmacniania podłoża jest metoda obserwacyjna zalecana w Eurokodzie 7-1 (pkt. 2.7) w przypadku, gdy trudne do przewidzenia jest za- chowanie gruntu z punktu widzenia geotechnicznego. Istota tej metody polega na korygowaniu projektu w trakcie budo- wy. Na podstawie prowadzonych pomiarów i monitorowania ustala się, czy zachowanie obiektu mieści się w dopuszczal- nych granicach i w razie potrzeby koryguje się projekt lub, jeżeli zachowanie przekroczy te granice, podejmuje się dzia- Fot. 3. Widok drogi po upływie roku od oddania jej do eksploatacji łania interwencyjne wg wcześniej ustalonego planu. Pierwotny projekt zakładał płytką wymianę gruntu oraz Przykłady wzmacniania podłoża nie ujęte w nor- wykonanie bardzo dużej liczby kolumn kamiennych metodą mach wibrowymiany w rejonie głębokiego zalegania słabych grun- tów. Głęboka wymiana gruntu Wykonawca zwrócił się do IBDiM o opinię na temat pro- Ulica Nowoprojektowana zlokalizowana w okolicach au- ponowanych w projektach rozwiązań. W obu przewidziano tostrady A2 koło Poznania przekracza tereny bagniste (fot. 1), wzmocnienie podłoża na odcinku długości ok. 200 m ko- [3]. Na jej trasie występują złożone i bardzo niekorzystne wa- lumnami żwirowymi oraz nasyp budowlany zbrojony geot- runki gruntowo-wodne. Cały analizowany odcinek położony kaniną. W opinii, w ogólnym zarysie, stwierdzono, że słaby jest w dolinie strumienia, gdzie zalegają grunty organiczne, grunt wymaga wzmocnienia, a użycie kolumn kamiennych ktorych miąższość jest bardzo zróżnicowana. Lokalnie grunty jest racjonalne. Po szczegółowej analizie uznano, że projekt te występują do głębokości około 7 m. ten można zmodyfikować, racjonalizując zakres użycia ko- GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2007 (15) 61 geoinżynieria geoinżynieria lumn. Rozpoznanie słabego podłoża było skąpe (mała licz- była zagęszczana do wymaganego wskaznika. Na tak przy- ba punktów badawczych), nie określono wyraznych granic gotowanym podłożu wzniesiono nasyp z gruntów spoistych stref słabszych, trudno było wyznaczyć potrzebny zakres stabilizowanych wapnem, pozyskanych z przekopu w dalszej i głębokość wzmocnienia. W rejonie, gdzie głębokość zale- części trasy ulicy. gania gruntów słabych nie była zbyt duża, możliwa była ich Po ukończeniu nasypu oraz nasypu przeciążającego rozpo- wymiana na grunty piaszczyste. Zasugerowano również, iż częto pomiary osiadań. Po upływie trzech miesięcy osiadania alternatywą kolumn żwirowych formowanych wibracyjnie w miejscu, gdzie warunki gruntowe były najbardziej nieko- mogą być kolumny wbijane (wybijane) udarowo za pomocą rzystne, wyniosły 3,2 cm i praktycznie się ustabilizowały. Ich ciężkiego ubijaka, prezentowane w [5]. wartość była znacznie mniejsza od przewidywań. Podjęto de- Ponadto dodatkowe badania wykazały, że głębokość za- cyzję o usunięciu nasypu przeciążającego i rozpoczęto budo- legania gruntów słabych jest większa (zalegały one nawet wę nawierzchni. do 7,8 m). Wyniki pomiarów osiadań potwierdziły efektywność za- W międzyczasie wykonawca umiejętnie obniżył zwiercia- stosowanej metody wzmocnienia. Przykład ten pokazuje, dło wody o około 1 m odprowadzając ją do pobliskiego stru- że pomimo trudnych warunków gruntowych możliwe było mienia. Umożliwiło to wjazd maszyn i usypanie platformy wybudowanie drogi w krótkim czasie i przy zastosowaniu roboczej. Podjął też próbę wybrania słabego gruntu organicz- prostego wzmocnienia. Metoda wymiany była znacznie tań- nego. Wykazała ona, że możliwe jest wybranie gruntu do sza niż kolumny kamienne wykonywane metodą wibracyjną głębokości 5 m. Ściany wykopu zachowały stateczność przez (wibrowymiana). kilka godzin, a napływ wody nie był zbyt duży. Dzięki temu możliwe było bezpieczne wypełnienie wykopu piaskiem. Re- Wzmacnianie podłoża dzięki wymianie dynamicznej zultaty tej próby były podstawą nowego projektu zakładają- Metoda ta jest jedną z metod wzmacniania udarowego. cego głęboką wymianę gruntu. Ubijanie gruntu za pomocą ubijaka spuszczanego swobodnie Parametrami istotnymi ze względu na powodzenie wymia- z dużej wysokości jest prawdopodobnie najstarszą metodą ny gruntu były moduły ściśliwości i wodoprzepuszczalność wzmacniania podłoża. W Polsce metoda ubijania stosowana (współczynnik filtracji) warstw słabych gruntów. Parametry te jest od wielu lat. Skuteczność wzmacniania słabych podło- są zwykle trudne do wyznaczenia w sposób rzetelny. Warto- ży metodą udarową przedstawił J. Rzezniczak, np. w [10]. ści parametrów dla tych samych warstw znacznie się różni- Wymiana dynamiczna jest modyfikacją klasycznego ubijania ły w kolejnych dokumentacjach geotechnicznych. Parametry gruntu. Polega na stopniowym wypełnianiu krateru materia- gruntowe użyte w projekcie zamiennym zostały ostrożnie łem ziarnistym, formowanym w gruncie za pomocą ciężkiego oszacowane na podstawie krytycznej analizy danych z wcze- ubijaka (rys. 1). Zasypany materiał ponownie jest ubijany, śniejszych dokumentacji, wyników badań dodatkowych zale- a do powstającego krateru dodawana jest kolejna porcja ma- conych w pierwszej opinii IBDiM oraz literatury technicznej teriału ziarnistego. W ten sposób powstaje kolumna z moc- i własnych doświadczeń Zakładu Geotechniki IBDiM. Oce- nego, dobrze zagęszczonego materiału. Ciężar bijaka wynosi niono zakres spodziewanych osiadań i czas niezbędny do zwykle od 10 do 30 t (stosowane są również ubijaki o więk- konsolidacji warstw słabych. Na podstawie dodatkowych ba- szej masie). Ubijak upuszczany jest swobodnie z wysokości dań podłoża oraz prób przeprowadzonych przez wykonawcę zwykle 10-30 m. Metoda ta może być efektywnie stosowa- w projekcie przyjęto wymianę gruntu na całym analizowa- na, gdy głębokość gruntów słabych wynosi do 7 m. Może nym odcinku. Tam, gdzie miąższość wierzchnich warstw na- być używana do wzmacniania zarówno wilgotnych gruntów mułu nie przekraczała 2,5 m, wykonano całkowitą wymianę spoistych (gliny, iły, pyły), jak i gruntów organicznych (np. warstwy słabej. Dotyczyło to również fragmentów, gdzie wy- namuły, torfy). Do formowania kolumn najbardziej przydat- stępowała druga głęboka warstwa namułów o miąższości do ne jest kruszywo naturalne, tj. żwir, pospółka lub kruszywo 2 m. Przeprowadzone w tym przypadku analizy wykazały, łamane. Możliwe jest również wykorzystanie materiałów do- że czas konsolidacji tej cienkiej warstwy będzie dość krótki, stępnych lokalnie (jako domieszki) takich, jak żużel, odpady a osiadania akceptowalne. kopalniane, gruz z rozbiórki itp. Na odcinku o długości ok. 50 m zalegały głębokie (do Kolumny kamienne zwiększają nośność podłoża, znacznie ok. 7,8 m) warstwy gruntów słabych o miąższości 4-4,5 m. ograniczają osiadania, a także zwiększają stateczność wzno- Projekt zakładał wymianę gruntu do największej możliwej szonych budowli. głębokości (tj. 5-5,5 m) oraz czasowe przeciążenie nasypem Metoda wymiany dynamicznej została zastosowana w trak- o wysokości 1,5 m. Bez przeciążenia osiadania nasypu trwa- cie budowy odcinka Trasy Siekierkowskiej w Warszawie [4]. łyby zbyt długo. Oszacowano następujące wartości osiadań: Warunki gruntowe na tym odcinku są trudne. Ze względu na najbardziej prawdopodobne 5 do 10 cm; wybudowany wcześniej most była to jedyna możliwa lokali- przy najbardziej niekorzystnych parametrach 25-35 cm. zacja (fot. 4). Czas trwania przeciążenia zaplanowano na minimum 60 dni. Wierzchnia warstwa o miąższości 3-4 m zawierała osady Uzależniono go jednak od wyników pomiarów osiadań. akumulacji rzecznej. Namuły organiczne (w stanie miękko- Przeciążenie miało przyspieszyć konsolidację słabych grun- plastycznym IL = ~ 0,6, wilgotność naturalna ~70%) zalegały tów oraz zapobiec pózniejszej różnicy osiadań i spękaniu pod ok. jednometrową warstwą mady lub bezpośrednio pod nawierzchni. powierzchnią terenu. Poniżej znajdowały się mady pylaste Wymiany gruntu dokonano we wrześniu 2003 r. Sła- w stanie plastycznym (IL = 0,25-0,49). Pod warstwą gruntów be grunty wybierano za pomocą koparki podsiębiernej słabych zalegały piaski średnie i grube, średniozagęszczone w sekcjach o wymiarach 10 m x połowa szerokości nasypu (ID = 0,50-0,65). (fot. 2). Wykop niezwłocznie wypełniano piaskiem przed na- Również i w tym przypadku wzmocnienie realizowane płynięciem wody do środka. Wierzchnia warstwa wypełnienia było technologią zamienną. Pierwotny projekt przewidy- o miąższości 3-3,5 m (powyżej zwierciadła wody gruntowej) wał wzmocnienie podłoża za pomocą kolumn cementowo- 62 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2007 (15) geoinżynieria geoinżynieria Rys. 1. Schemat procesu wymiany dynamicznej wg L. Menarda wapiennych (kolumny C-W) o średnicy 60 cm i rozstawie 1,5 na 1,5 m. Głównym powodem zastosowania wymiany dynamicznej była konieczność przyspieszenia konsolidacji słabych gruntów oraz budowy nasypu i drogi. Na omawianym odcinku zastosowano 12-tonowy ubijak o kształcie pokazanym na fot. 5, spuszczany z wysokości 20 m. Na całym wzmacnianym odcinku usypana została platfor- ma robocza o miąższości ok. 1 m. Kolumny zaprojektowano w siatce kwadratowej z przesu- nięciem co drugi rząd. W części, gdzie projektowany nasyp miał wysokość powyżej 4,5 m, przewidziano kolumny w roz- stawie 5 x 5 m, a w pozostałej 5,5 x 5,5 m. Formowanie kolumny rozpoczynano od serii uderzeń, w wyniku których powstawał krater o głębokości ok. 2 m. Po wypełnieniu krate- ru materiałem ziarnistym następowała kolejna seria uderzeń. Proces ten powtarzano do momentu wystąpienia wyraznego Fot. 4. Odcinek trasy wymagający wzmocnienia podłoża zmniejszenia wpędu (zagłębienia) ubijaka w stosunku do po- przednich uderzeń. Na zakończenie całkowicie wypełniano krater i dogęszczano górną część kolumny serią uderzeń. Do formowania kolumn stosowane było kruszywo przygotowy- wane na terenie budowy (kruszony gruz betonowy zmiesza- ny w stosunku 1 : 3 z piaskiem średnim). Po wykonaniu wszystkich kolumn platforma została do- gęszczona ( ironing ) za pomocą ubijaka o prostokątnej pod- stawie (fot. 6) w siatce 2,5 x 2,5 m. Następnie proces ten powtórzono na warstwie powierzchniowej, przy użyciu kla- sycznych walców wibracyjnych. Przewidywane osiadania podłoża pod 5,7 m nasypem wy- nosiły: ponad 40 cm w przypadku braku wzmocnienia; ok. 10 cm w przypadku podłoża wzmocnionego kolumnami. Zatem projekt wzmocnienia zakładał zmniejszenie osiadań Fot. 5. Krater uformowany w wyniku serii uderzeń ubijakiem o kształcie czterokrotnie. Osiadania nasypu mierzono przez 6 tygodni prostopadłościanu po jego wykonaniu. Ustabilizowały się po ok. 4 tygodniach. GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2007 (15) 63 geoinżynieria geoinżynieria Były one mniejsze niż zakładane 10 cm. Jakość wykonania kolumn była kontrolowana przy użyciu sondy dynamicznej. Ponadto wykonano próbne obciążenia dwóch wybranych kolumn. Przeprowadzone sondowania wykazały, że mate- riał kolumny w jej środku miał średnio ID = 0,65, a na skraju 0,55. Zaobserwowano również wzrost oporu sondowania w czasie (po ok. 3 tygodniach). Niewątpliwie problemem był wpływ uderzeń na przyle- głe budynki. Po jednej stronie trasy, od strony osiedla blo- ków wielorodzinnych, istnieje kanał (rów o głębokości ok. 3 m), który osłabił rozchodzenie się wibracji. Po przeciwnej stronie znajduje się kilka jednorodzinnych domków usytu- owanych jeszcze bliżej odcinka wzmacnianego kolumnami. W celu zmniejszenia wpływu uderzeń na te budynki wyko- nano tymczasowy rów równoległy do krawędzi wznoszone- go nasypu. Fot. 6. Ubijak stosowany do ironingu W tym przypadku wymiana dynamiczna została zastoso- wana z powodzeniem. Metoda ta wydaje się być prostsza, Literatura łatwiejsza do kontrolowania i tańsza od kolumn cemento- 1. PN-EN 1997-1:2005 (U) Eurocode 7. Geotechnical design. wo-wapiennych. W omawianym przypadku największą jej Part 1. General rules. zaletą była możliwość rozpoczęcia budowy nasypu niemal 2. PN-EN 1997-2:2007 (U) Eurocode 7. Geotechnical design. natychmiast po wykonaniu kolumn. Part 2. Ground investigation and testing. 3. Gajewska B., Kłosiński B., Czaja D.: Wzmocnienie słabego Podsumowanie podłoża organicznego ulicy. X Międzynarodowa Konferen- Z powodu coraz mniejszej liczby gruntów przydatnych cja Trwałe i bezpieczne nawierzchnie drogowe , Kielce, dla budownictwa, obecnie wykonawcy znacznie częściej 11-12 maja 2004, s. 263-270. stają przed koniecznością budowania na terenach o mniej 4. Godlewski T., Saloni J.: Wzmocnienie podłoża gruntowego korzystnych warunkach gruntowych. W celu poprawy wła- kolumnami DR na przykładzie odcinka trasy Siekierkow- ściwości podłoża stosowane są różne metody jego wzmac- skiej w Warszawie. XIV Krajowa Konferencja Mechaniki niania. Gruntów i Inżynierii Geotechnicznej, Białystok-Augustów, Większość metod wzmacniania podłoża jest relatyw- czerwiec 2006. Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej, nie nowa. Są one nieustannie rozwijane, co powoduje, Budownictwo, zeszyt nr 28, tom 2, 2006, s. 347-348. że normalizacja z zakresu projektowania i wykonawstwa 5. Gryczmański M.: Wzmacnianie słabego podłoża gruntowe- w zasadzie nie nadąża za rozwojem techniki. Komitet go wbijanymi kolumnami kamiennymi. Przegląd doświad- CEN/TC 288 Wykonawstwo specjalnych robót geotech- czeń śląskich, Inżynieria i Budownictwo nr 3/2003. nicznych (Execution of special geotechnical works) opraco- 6. Kłosiński B.: Wzmacnianie podłoża i fundamentów. Semi- wał 13 norm, dotyczących również wzmacniania podłoża narium Pale i fundamenty specjalne , Warszawa, 2.03.2004, i fundamentów. Nie obejmują one jednak wszystkich sto- s. 83-108. sowanych obecnie metod. Normy projektowe (Eurokod 7. Kłosiński B., Gajewska B.: Wzmacnianie słabych podłoży 7-1) traktują temat wzmacniania podłoża bardzo pobieżnie. gruntowych w europejskich normach geotechnicznych. XIV W przypadku wzmacniania podłoża szczególnie użyteczna Krajowa Konferencja Mechaniki Gruntów i Fundamentowa- jest metoda obserwacyjna, promowana w EC 7-1. nia, Białystok-Augustów, czerwiec 2006. Zeszyty Naukowe Przydatnym dokumentem są opracowane na zlecenie Ge- Politechniki Białostockiej, Budownictwo, zeszyt nr 28, tom neralnej Dyrekcji Dróg Publicznych (obecnie: Generalna 2, 2006, s. 357-366. Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad) oraz opublikowa- 8. Kłosiński B., Gajewska B.: Zagadnienia projektowe w nor- ne w 2002 r. Wytyczne wzmacniania podłoża gruntowego mach europejskich dotyczących wykonywania fundamen- w budownictwie drogowym [13]. Zawierają one ogólne in- tów. XX Konf. Warsztat Pracy Projektanta Konstrukcji, Wi- formacje o różnych metodach wzmacniania podłoża oraz sła, 1-4.03.2005, t. I, s. 11-33. wskazówki dotyczące wyboru konkretnych metod, a także 9. Pisarczyk S.: Geoinżynieria. Metody modyfikacji podłoża podstawowe wymagania odnośnie do badań kontrolnych gruntowego, Politechnika Warszawska, Warszawa 2005. i monitorowania. 10. Rzezniczak J. Wzmacnianie słabych podłoży. Geoinżynie- Przedstawione w artykule przykłady głębokiej wymiany ria. Drogi mosty tunele, nr 01/2007, s. 34-42. gruntu i wymiany dynamicznej są raczej prostymi metodami 11. Sękowski J.: Nasypy niebudowlane problemy i wyzwa- wzmacniania podłoża. Jednak bardzo często to właśnie one nia. XIV Krajowa Konferencja Mechaniki Gruntów i Inży- okazują się skuteczne i ekonomicznie uzasadnione. nierii Geotechnicznej, Białystok-Augustów, czerwiec 2006. Zeszyty Naukowe Politechniki Białostockiej, Budownictwo, Referat został wygłoszony w trakcie Seminarium Wzmac- zeszyt nr 28 tom 2, 2006, s. 429-438. nianie Podłoża Gruntowego i Fundamentów Budowli orga- 12. Topolnicki M.: Fundamentowanie budowli w warunkach nizowanego przez IBDiM i PZWFS. słabego podłoża. XI Krajowa Konferencja Mechaniki Grun- tów i Inżynierii Geotechnicznej, Gdańsk 1997, tom. III, s. 7-32. mgr inż. Beata Gajewska 13. Wytyczne wzmacniania podłoża gruntowego w budow- Instytut Badawczy Dróg i Mostów autor nictwie drogowym. IBDiM, Warszawa 2002. 64 GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2007 (15) geoinżynieria geoinżynieria Keller Polska Sp. z o.o. Jesteśmy do . Ozarów Mazowiecki Panstwa Dyspozycji: ul. Poznańska 172 . 05-850 Ozarów Mazowiecki Tel. (022) 733 82 70 Fax (022) 733 82 80 Z naszej centrali oraz biur w Gdyni, Krakowie, Poznaniu i Wroclawiu realizujemy zlecenia na terenie calego kraju. Biuro Keller Ukraine Sp. z o.o. realizuje zlecenia na terenie krajów bylego ZSRR. E-Mail: Keller-Polska@keller.com.pl Internet: www.keller.com.pl GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 04/2007 (15) 65