Rozdział 26 Microsoft BackOffice W bieżącym rozdziale przyjrzymy się bliżej środowisku Microsoft BackOffice, uwzględniając także inne produkty, pozwalające nam zwiększyć funkcjonalność systemu NT. Na pytanie czym jest BackOffice można odpowiedzieć dwojako. Najprościej mówiąc jest to pakiet programów przeznaczonych do pracy w środowisku NT, w którego skład wchodzą SQL Server, Exchange Server, serwer zarządzania system (System Management Server) oraz SNA Server. Jednak - w kontekście strategii produkcji i marketingu firmy Microsoft - odpowiedz tą musielibyśmy uzupełnić. Otóż, odpowiadając na potrzeby rynku, Microsoft opracował szereg interfejsów umożliwiających wymianę danych pomiędzy jego, coraz bardziej rozbudowanymi, produktami (od elementarnego Clipboard-u w Windows po zaawansowaną technologię OLE 2), tworząc w efekcie rodzinę Microsoft Office. Microsoft BackOffice jest odpowiednikiem pakietu Office, przeznaczonym do pracy w środowisku z serwerem. Aączy on w sobie najpopularniejsze aplikacje realizowane na serwerach NT - system zarządzania bazami danych, serwer obsługujący pocztę i pracę grupową, pakiet do łączenia się z komputerami mainframe, system zarządzania oprogramowaniem i jego rozprowadzania. Przyjęta tutaj strategia zakłada jednolitą obsługę systemu operacyjnego - np. z wykorzystaniem COM (Common Object Model) lub OLE (Object Linking and Embedding). BackOffice - wprowadzenie Jeszcze do niedawna, systemy operacyjne umożliwiały jedynie realizację poszczególnych aplikacji. Jednakże z czasem, zgodnie z wymogami rynku, zaczęto uzupełniać je o pewne (często bardzo rozbudowane) narzędzia i akcesoria. Wśród takich narzędzi, stanowiących obecnie integralną część wielu systemów operacyjnych, wyróżnić możemy: 1070 Rozdział 26 narzędzia do obsługi protokołów sieciowych (jak np. TCP/IP, NetBEUI, SPX/IPX), akcesoria do drukowania sieciowego oraz współużytkowania plików (jak np. FTP, LPD/LPR, odpowiednie narzędzia Microsoft/Novell), oprogramowanie do obsługi modemów i komunikacji (RAS), graficzny interfejs użytkownika (należy pamiętać, że dotychczas Windows traktowany był jako dodatkowy pakiet dla systemu DOS), narzędzia do pracy w sieci Internet, klient poczty elektronicznej, wygaszacze ekranu i tapety pulpitu roboczego, narzędzia do odtwarzania dzwięków - WAV, MIDI itp., narzędzia do prezentacji video (jak np. Video for Windows, Active Movies), narzędzia do obsługi telefonii. Liczba integrowanych w systemach operacyjnych usług rośnie w szybkim tempie. Jednakże wciąż istnieją usługi wspólne dla wielu systemów sieciowych, które wymagają uruchamiania dodatkowych programów. Wiele z nich wykorzystywanych jest relatywnie rzadko, stąd ich integracja z systemem operacyjnym - by nie windować jego ceny - nie znajduje uzasadnienia. Sytuacja zmienia się oczywiście wraz z pojawieniem się aplikacji wykorzystujących te usługi. W systemach operacyjnych wprowadzane są wówczas stosowne akcesoria do ich obsługi (które powinny także ściśle współpracować pomiędzy sobą). Przykładem może być tutaj właśnie BackOffice - zapewniający zestaw ściśle współpracujących ze sobą akcesoriów dla Windows NT. Mimo wielkiej różnorodności, jesteśmy w stanie wyodrębnić pewne, podstawowe (i wspólne wielu użytkownikom) grupy aplikacji: System do zarządzania bazami danych - wszystkie współczesne systemy operacyjne umożliwiają przechowywanie danych w plikach dyskowych. Niemniej jednak wyszukanie potrzebnej informacji w zle zorganizowanym systemie plików może być bardzo kłopotliwe. Dotychczas stworzono szereg metod Microsoft BackOffice 1071 przeszukiwania i składowania danych, stąd o wiele łatwiej posłużyć się jedną z nich, niż tworzyć własną. Zadaniem systemu zarządzania bazami danych jest dostarczenie narzędzi do sprawnego operowania danymi. Poczta elektroniczna - stanowi dziś podstawową metodę przesyłania informacji w sieci. Nowoczesny system poczty elektronicznej powinien realizować przekaz różnorodnych, także rozbudowanych danych (np. arkuszy kalkulacyjnych), zapewniając ponadto przeglądanie, opracowywanie i składowanie otrzymywanych wiadomości. Narzędzia do zarządzania systemem - ponieważ wciąż dążymy do tego, by wykonywać coraz więcej operacji w coraz krótszym czasie, otaczamy się coraz większą liczbą - wymagających administrowania, serwerów i innych systemów komputerowych. Dlatego też niezbędnym staje się posiadanie narzędzi, pozwalających na łatwe zarządzanie sprzętem komputerowym i utrzymanie go w ruchu. Systems Management Server Microsoft-u zaprojektowano w celu dostarczenia ulepszonych narzędzi do tworzenia wielkich sieci komputerowych - nie tylko do obsługi serwerów, ale także monitorowania systemu, rozprowadzania oprogramowania i przechowywania konfiguracji stacji roboczych. Narzędzia do komunikacji pomiędzy systemami różnych typów - stosowane wtedy, gdy nie chcemy ujednolicać (tj. przekształcać do jednego typu - np. NT) swojego środowiska komputerowego. Windows NT udostępnia narzędzia do komunikacji na wysokim poziomie z wieloma typami serwerów Novell-a i UNIX-a. Serwery Internetu i Intranetu - dla wielu organizacji Internet może służyć jako doskonałe zródło pozyskiwania informacji o innych, jak również przekazywania innym danych o sobie. Informacje takie możemy także przeglądać (korzystając z odpowiednich narzędzi graficznych) we własnej sieci Intranet (sieci serwerów, bazującej na tych samych protokołach i akcesoriach co Internet, ale ograniczonej swoim zasięgiem do jednej instytucji). 1072 Rozdział 26 Podkreślić tutaj należy, iż jedynie Microsoft Mail i serwer SQL mogą działać niezależnie od NT (rysunek 26.1). BackOffice funkcjonuje w oparciu o następujące usługi systemu NT: łączność z klientami systemu Windows (DOS, Windows, Windows 95, i Windows NT Workstation), łączność z innymi komputerami - np. serwerami Novell NetWare, UNIX-a, komputerami Macintosh, możliwość kontroli dostępu poprzez system rejestracji, akcesoria i narzędzia do zarządzania systemem, wielozadaniowy system operacyjny, umożliwiający implementację specjalizowanych procesów uruchamianych w tle i wykorzystanie wspólnych obszarów pamięci w aplikacjach BackOffice. Rys. 26.1. System Microsoft SQL SNA Syst ems Internet Exchange Mai l Server Server Man agement Information Server BackOffice Server Server Server Microsoft'u. Windows NT Server Przejdzmy teraz do usług świadczonych przez NT na rzecz systemu BackOffice. W odniesieniu do łączności z komputerami pełniącymi rolę klientów BackOffice i serwera NT należy tutaj wymienić: Obsługę przestrzeni dyskowych, zawierających aplikacje i dane, do których odwołuje się stacja robocza. Protokoły komunikacyjne i systemy transmisji - takie jak NetBEUI i TCP/IP. Dzięki temu projektanci aplikacji nie muszą się troszczyć o szczegóły związane z komunikacją i transmisją (wykorzystują oni po prostu odpowiednie procedury standardowo dostępne w NT). Usługi sieciowe (takie jak współużytkowanie plików i drukarek). System współużytkowania plików pozwala na implementację katalogów zawierających oprogramowanie i dane wykorzystywane równocześnie przez wielu klientów. Microsoft BackOffice 1073 Standardy transmisji danych (takie jak ODBC), które pozwalają na korzystanie z usług komunikacyjnych wyższego poziomu - jak np. dostęp do baz danych. Usługi komunikacyjne (takie jak Remote Access Service), umożliwiające pracę klientom dołączonym do serwera poprzez modem, tak jakby byli oni przyłączeni bezpośrednio do sieci lokalnej. Drugą grupę usług świadczonych przez Windows NT na rzecz systemu BackOffice (i innych aplikacji) stanowi łączność z innymi serwerami i środowiskami - gdy mamy do czynienia z procesorami i systemami operacyjnymi różnych typów, przed którymi stawiamy różnorakie wymagania. Często, by działać efektywnie, takie systemy powinny wymieniać między sobą informacje, a nawet współpracować przy ich przetwarzaniu. Windows NT zaspoka wspomniane potrzeby poprzez: wbudowane elementy łączności NetWare, możliwość wykorzystania usług UNIX-owych, takich jak TCP/IP, zdalne wywoływanie procedur, FTP, usługi drukowania TCP/IP (LPR/LPD), elementy oprogramowania sieciowego AppleTalk. BackOffice wykorzystuje również inną, bardzo cenną, cechę NT - kontrolę dostępu. Tym samym - zamiast tworzenia własnych narzędzi do kontroli dostępu do baz danych i pakietów pocztowych (co niestety wciąż odnosi się do Microsoft Mail), pamiętania wielokrotnych identyfikatorów użytkownika i związanych z nimi haseł (z konfigurowaniem i ewentualnym resetowaniem odnośnych kont) - możemy się ograniczyć do pojedynczego identyfikatora użytkownika. Co więcej, w pracy w środowisku z domenami możemy także - by uzyskać dostęp do zasobów znajdujących się na różnych serwerach - stosować pojedynczy identyfikator użytkownika. Kontrola dostępu NT w BackOffice wiąże się z: zastosowaniem pojedynczego identyfikatora użytkownika - do kontroli dostępu do zasobów systemu BackOffice (z wyjątkiem programu pocztowego Microsoft Mail), 1074 Rozdział 26 umożliwieniem kontroli dostępu do aplikacji przez użytkowników typu klient, wykorzystaniem systemu bezpieczeństwa C-2 (opisanego w roz- dziale 25). Kolejny aspekt Windows NT, w kontekście pakietu BackOffice, dotyczy narzędzi i akcesoriów do zarządzania systemem. Tak jak przy kontroli dostępu użytkowników - dla każdej aplikacji można by tworzyć osobne akcesoria do zarządzania i konserwacji. Ponieważ jednak narzędzia tego typu wykonują z reguły podobne funkcje (np. wyświetlanie ostrzeżeń o rozpoczęciu wyrejestrowywania się lub uruchamianie i wstrzymywanie procesów skojarzonych z daną aplikacją), pojedyncze narzędzie do obsługi wszystkich aplikacji wydaje się być znacznym ułatwieniem. Pomimo tego, iż dla różnych pakietów BackOffice wciąż wykorzystuje kilka oddzielnych narzędzi, wszystkie bazują na wspólnych akcesoriach. Obejmują one m.in: Event viewer (Monitor zdarzeń), User Manager - do zarządzania kontami użytkowników, Registry - z zapisem konfiguracji, Remote Access administrator - do kontroli zdalnego dostępu poprzez modem, Disk administrator - przygotowujący miejsce na dysku do składowania aplikacji, User profiles (profile użytkowników) - kontrolujące możliwości (i ograniczenia) działania poszczególnych grup użytkowników, Performance monitor (Monitor wydajności) - określający efektywność działania systemu, Data backup - system archiwizacji danych, z rejestracją na taśmach, Service manager - program do zarządzania usługami (uruchamia- jący i wstrzymujący usługi skojarzone z aplikacjami), Print manager - program nadzorujący wydruk z aplikacji, Microsoft BackOffice 1075 usługę SNMP - pozwalającą na wykorzystanie mechanizmów gromadzenia danych z wykorzystaniem protokołu Simple Network Management Protocol, standardowe narzędzia do instalowania i konfigurowania (wykorzystanie programu Windows Setup, wspólne ekrany instalacyjne dla NT i BackOffice, a także samostartujące dyski CD-ROM, ładujące automatycznie akcesoria konfiguracyjne po ich włożeniu do napędu). W naszych rozważaniach dochodzimy teraz do usługi bardzo cennej. Chodzi nam mianowicie o uruchamianie procesów w tle i współużytkowanie obszarów pamięci. Jak wiadomo - wąskie gardło w transmisji dużych ilości danych powodowane jest operacją ich zapisu i odczytu z dysków. Sytuacji takiej możemy uniknąć przechowując przesyłane informacje w pamięci operacyjnej, co zazwyczaj wydatnie przyspiesza pracę większości aplikacji. Windows NT daje nam taką możliwość. Co więcej - projektantom skomplikowanych aplikacji (takich jak np. systemy zarządzania bazami danych) pozwala uruchamiać w nich szereg autonomicznych procesów (tj. realizowanych niezależnie w stosunku do pozostałych). Na tym jednak zależności pomiędzy NT a BackOffice się nie kończą. Wspomnieć należy także o tych, które czynią z Windows NT integralną część BackOffice, a mianowicie: 32-bitowy interfejs do programowania aplikacji dla Windows (API). Ten standardowy interfejs do systemu operacyjnego i związanych z nim usług znacznie ułatwia tworzenie nowego oprogramowania dla środowiska NT (eliminując wiele pracy związanej np. z zarządzaniem pamięcią). W jego skład wchodzą interfejsy do obsługi telefonii (TAPI), przesyłania komunikatów (MAPI), rejestracji i zezwalania (LSAPI), obsługi usług internetowych (ISAPI) i inne. Istniejące standardy komunikacji pomiędzy aplikacjami. Najnowsze z nich to mechanizm OLE (Object Linking and Embadding) oraz COM (Common Object Model), umożliwiające wywoływanie funkcji jednych aplikacji (np. Excel-a) z poziomu innych (np. Word-a). Ten sposób pracy został także rozszerzony na środowisko sieciowe. 1076 Rozdział 26 Większość różnorodnych urządzeń zewnętrznych obsługiwanych jest poprzez system operacyjny i szereg zdefiniowanych interfejsów sterowników, ułatwiając tym samym istotnie pracę aplikacjom. Pierwszy produkt z rodziny BackOffice - Microsoft Mail Server - stanowi rozszerzenie systemu poczty elektronicznej Microsoft'u. Podobnie do innych pakietów pocztowych (dla platformy PC), wykorzystuje on wspólny katalog z szeregiem plików używanych do przekazywania komunikatów pomiędzy użytkownikami. Z czasem serwer pocztowy w BackOffice zastąpiony został przez Exchange Server (serwer wymiany). Dotychczasowy serwer pocztowy nigdy nie był w stanie obsługiwać większych (i coraz popularniejszych) struktur sieciowych. Istotnym mankamentem był brak dostatecznej integracji z systemem operacyjnym oraz odpowiednich narzędzi do archiwizacji i odzyskiwania danych. Opracowany serwer wymiany wykorzystuje (by pełnić funkcje serwera pocztowego) wielokrotne procesy uruchamiane w tle. Dzięki tej architekturze można go łatwo dostosowywać do obsługi dużej liczby użytkowników. Exchange Server stwarza możliwość: przesyłania komunikatów pomiędzy użytkownikami systemu, dołączania plików do przesyłanych komunikatów, udostępniania bram do zewnętrznych systemów pocztowych (takich jak Lotus cc:Mail), a także wielu innych, funkcjonujących w sieci Internet - z możliwością przesyłania załączników w wielu różnych formatach, przesyłania komunikatów o standardowej zawartości, wysyłania komunikatów z wykorzystaniem własnych aplikacji (dzięki interfejsowi API), wykorzystania narzędzia do synchronizacji działań członków grupy (Schedule+). Kolejnym przedstawicielem rodziny BackOffice jest Microsoft SQL Server. Produktem mu pokrewnym jest Sybase SQL Server, w wersjach dla platformy UNIX-a, jak i dla Windows NT. (Jest to efekt wieloletniej, jednak zakończonej, współpracy Microsoft'u z firmą Sybase przy opracowywaniu serwera SQL). Serwer SQL jest Microsoft BackOffice 1077 systemem zarządzania relacyjnymi bazami danych - DBMS (Database Management System), który pozwala na: przechowywanie i odzyskiwanie danych, komunikację pomiędzy aplikacjami serwera i klienta, zarządzanie bazami danych, komunikację pomiędzy bazami danych, współpracę z różnorodnymi narzędziami do tworzenia aplikacji. Następny produkt - SMS (System Management Server) czyli serwer zarządzania systemami - nie jest jak dotąd zbyt rozpowszechniony (z czasem powinno się to jednak zmienić). Serwer ten pozwala administratorom nie tylko na centralne zarządzanie wieloma serwerami, ale także stacjami roboczymi. Jego atrakcyjność uzasadniają poniższe cechy: możliwość śledzenia (z wykorzystaniem bazy danych serwera SQL) konfiguracji sprzętu i oprogramowania stacji roboczych, działających pod nadzorem systemu Windows NT, Windows 95 czy też Windows 3x. możliwość automatycznego rozprowadzania oprogramowania poprzez sieć. Dotyczy to zarówno operacji wymagających prostego kopiowania plików jak i tych, którym towarzyszy dodatkowe konfigurowanie z wykorzystaniem skryptów użytkownika. interfejs do programowania, pozwalający na rozszerzanie możliwości podstawowego serwera zarządzania systemami. narzędzia wspierające dla pomocy technicznej, umożliwiające pozyskiwanie informacji o konfiguracjach systemów, danych technicznych produktów a nawet zdalne monitorowanie. Jak dotąd wiele serwerów Internetu działało w oparciu o system operacyjny UNIX. Z uwagi na fakt, iż Windows NT (podobnie jak UNIX) umożliwia komunikację sieciową, jest on idealnym kandydatem do obsługi serwera Internetu. Przykładem takiego serwera jest inne dzieło firmy z Redmont - Internet Information Server (Serwer informacyjny Internetu). Mimo iż obecnie na rynku takich produktów jest wiele, warto wiedzieć, że IIS może pełnić funkcje: 1078 Rozdział 26 serwera do przechowywania i udostępniania informacji w sieci WWW (World Wide Web), serwera do transmisji danych z wykorzystaniem FTP (File Transfer Protocol). Należy tu zauważyć, że stanowi on znacznie rozszerzoną wersję (zarówno pod względem możliwości przetwarzania jak i poziomu bezpieczeństwa) serwera FT P z Windows NT (który był tworzony z myślą o sieciach lokalnych). serwera Gopher'a do przeszukiwania zasobów Internetu. serwera nazw w domenie - DNS (Domain Name Server), przekształcającego numery adresowe w Internecie (np. 123.123. 123.123) do zrozumiałej postaci (np. www.microsoft.com). Wraz z powstaniem tak bogatego zródła informacji, jakim jest Internet, pojawiły się obawy o dostęp do nich przez osoby niepowołane. W konsekwencji stworzono wiele zabezpieczeń, nakładając także ograniczenia na usługi dostępne w Internecie. Z drugiej strony dla wielu osób praca w tej sieci jest zbyt trudna - stąd pomysł wykorzystania wygodnego narzędzia dla Internetu w lokalnych sieciach, dostępnych w ramach pojedynczych grup użytkowników - w Intranecie. Na tym zakończymy wprowadzenie do BackOffice. Zdajemy sobie sprawę, iż dogłębnej analizie tego tematu można by poświęcić niejedną książkę, jednak naszym celem jest jedynie uświadomienie możliwości oferowanych przez ten system, w kontekście pracy na serwerach działających pod nadzorem NT. Serwer SQL Jak już wspominaliśmy Microsoft rozpoczął pracę nad serwerem SQL razem z firmą Sybase, kontynuując jednak projekt ten samodzielnie. Celem tego przedsięwzięcia jest stworzenie w pełni funkcjonalnego serwera systemu zarządzania relacyjnymi bazami danych. W takich bazach danych wykorzystywane są informacje z szeregu tabel (stanowiących bazę danych). Każda z tych tabel może zawierać informacje innego typu. Zadaniem systemu zarządzania relacyjnymi bazami danych jest połączenie dostępnej informacji tak, aby utworzyć wielofunkcyjny system informacyjny. Microsoft BackOffice 1079 SQL Server ma też swoją konkurencję - wspominając choćby produkty firmy Oracle, a także znanej nam już Sybase (także w wersjach na platformę NT). Niska kompatybilność narzędzi do współpracy z relacyjnymi bazami danych stanowi poważny problem. Stąd też, opracowując własne aplikacje do obsługi baz danych, powinniśmy się poważnie zastanowić się nad wyborem oprogramowania, za którego pomocą będziemy je tworzyć. Podstawą serwera SQL - odnosi się to także do innych programów do obsługi relacyjnych baz danych (jak np. Oracle, IBM DB2, Informix) - jest język programowania baz danych SQL (Structured Query Language), czyli język zapytań strukturalnych. W większości produktów zastosowany język SQL jest zgodny z obowiązującym standardem ANSI. Zapewnia to (gdy wykorzystywane są różne systemy zarządzania bazami danych) dużą przenoszalność powstających aplikacji. Ponadto, w sponsorowanym przez Microsoft standardzie ODBC (Open Database Connectivity) dostępny jest zestaw wbudowanych sterowników do serwera SQL, umożliwiający dostęp do serwera SQL poprzez szeroką gamę narzędzi (takich jak Visual Basic, Visual C++ i im podobnych). Analizując serwer SQL Microsoft-u powinniśmy poświęcić nieco uwagi interesującej (zwłaszcza dla administratorów) koncepcji wykorzystania powielanych i rozproszonych baz danych. Serwer SQL pozwala na kopiowanie tabel zawartych w dużych bazach wzorcowych i umieszczanie ich w lokalnych, zazwyczaj mniejszych bazach danych. Realizując wspomnianą koncepcję, serwer SQL sam będzie dbał o odpowiednie rozsyłanie danych składowanych w bazie. Taki mechanizm pozwala na rozwiązanie problemów z ograniczeniami wynikającymi z niewystarczającej przepustowości linii transmisyjnych - w środowisku, w którym wymagany jest częsty dostęp do danych na odległych komputerach. Przejdziemy teraz do omówienia sposobu implementacji serwera SQL w Windows NT. Narzędzia związane z serwerem SQL zostały umieszczone w grupie programów serwera SQL (Microsoft SQL Server) w menu Start (rysunek 26.2). Widzimy tutaj szereg narzędzi ułatwiających pracę z systemem serwera SQL. W bieżącym rozdziale skupimy naszą uwagę na trzech spośród nich: 1080 Rozdział 26 na programie do zarządzania usługami SQL - SQL Service Manager, umożliwiającym uruchamianie i zamykanie baz danych, na programie do zarządzania zadaniami - SQL (SQL Enterprise Manager), dzięki któremu można kontrolować konfiguracje baz danych, na programie ISQL_w, udostępniającym informacje przechowywane w bazach danych. Rys. 26.2. Menu narzędzi serwera SQL. Pierwsze ze wspomnianych narzędzi - SQL Service Manager - pozwala na uruchamianie usług dostępnych w systemie. Dwie z nich (podstawowe) powinny zostać uruchomione przed rozpoczęciem pracy z serwerem SQL. Pierwsza - usługa świadczona przez Serwer MSSQL (MSSQLServer), to proces obsługujący bazy danych i warunkujący do nich dostęp. Drugą usługą jest program wykonawczy SQL - SQL Executive, który pozwala na planowanie zadań serwera. Wśród tych zadań możemy wyróżnić te, polegające na powielaniu baz danych (umożliwiające synchronizację tabel w wielokrotnych bazach danych), realizacji wyrażeń Transact-SQL, a także na wykonywaniu innych poleceń dotyczących baz danych. Do planowania (oraz zmian tych planów) zdarzeń w systemie przeznaczony jest SQL Enterprise Manager. Na rysunku 26.3 pokazany został prosty interfejs Service Manager-a. Pozwala on na Microsoft BackOffice 1081 wybranie rodzaju usługi (w przypadku dostępnych kilku serwerów z uruchomionym programem SQL Server, także na wybranie jednego z nich), a następnie akcji do przeprowadzenia: zakończenia usługi - stop, jej chwilowego wstrzymania z możliwością kontynuacji - pause oraz uruchomienia usługi (nowej czy też wstrzymanej) - start/continue. Zamieszczony na interfejsie symbol sygnalizatora ulicznego wskazuje na aktualny stan aktywności. Rys. 26.3. Program do zarządzania usługami SQL Microsoft-u. Następnym z listy narzędzi serwera SQL jest SQL Enterprise Manager, pokazany na rysunku 26.4. Daje on nam możliwość wykonania większości funkcji wymaganych w pracy administratora. Możemy tutaj skorzystać z drzewa rozwijalnego z listą wszystkich, dostępnych z jego poziomu elementów. Wśród nich znajdują się: Rys. 26.4. Program do zarządzania zadaniami SQL. zadania przeznaczone dla programu SQL Executive, 1082 Rozdział 26 urządzenia składowe (pliki danych), bazy danych, elementy baz danych (takie jak tabele), wpisy (logons). Otwieramy więc odpowiednią gałąz (zaznaczając znak plusa), a następnie dwukrotnie klikamy wybrany element. Spowoduje to wyświetlenie okna dialogowego odpowiadającego wybranemu elementowi. Rys. 26.5 pokazuje przykładowe okno dialogowe do edycji parametrów rejestracji (zmian hasła, prawa dostępu itp.). Należy zwrócić uwagę na symbol sygnalizatora w trzeciej linii drzewa sterowania (rysunek 26.4). Jego kolor (czerwony, żółty albo zielony) wskazuje na to, czy serwer jest uruchomiony, czy też nie. W celu uaktywnienia programu do zarządzania usługami SQL klikamy symbol sygnalizatora na pasku narzędzi. Rys. 26.5. Okno dialogowe programu do zarządzania zadaniami SQL. Właściwym programem, wchodzącym w skład serwera SQL, pozwalającym na pracę z danymi przechowywanymi w bazach danych, jest ISQL_w (interaktywny SQL dla Windows). Jest on narzędziem umożliwiającym osobom, które dobrze znają język SQL, szybki dostęp do danych. Na rysunku 26.6 widzimy przykład zapytania skierowanego do systemu. Po wybraniu zielonego klawisza odtwarzania (na pasku narzędzi, z symbolem strzałki Microsoft BackOffice 1083 skierowanej w prawo) program ISQL_w wykonuje wprowadzone zapytanie i zwraca wynik w postaci tabeli Results (rysunek 26.7). Osoby zainteresowane metodą wyszukiwania odpowiedzi na postawione zapytanie mogą się posłużyć wykorzystać tabele Statistics I/O (statystyki operacji wejścia/wyjścia) oraz Showplan (plan uzyskiwania informacji z bazy danych). Gdy nie chcemy korzystać z języka SQL możemy zainstalować sterowniki ODBC (dostarczane wraz z serwerem SQL), i zastosować takie narzędzia, jak program Microsoft Query (będący na wyposażeniu Visual C++ oraz Microsoft Office). Rys. 26.6. Przykład zapytania w języku SQL. 1084 Rozdział 26 Rys. 26.7. W ynik zapytania w języku SQL. Przechodzimy teraz do ostatniego narzędzia - tj. programu do konfiguracji serwera SQL - SQL Server Setup (rysunek 26.8). Pozwala on nam ustalić m.in. ścieżki dostępu do nadrzędnej bazy danych, położenie plików serwera SQL itp. Dzięki niemu możemy też wymusić automatyczny start serwera SQL w chwili uruchamiania systemu operacyjnego (Auto Start Server At Boot Time), czy też wykorzystać program do rejestracji zdarzeń w systemie NT - Windows NT Event Logging, do tworzenia bazy danych. Tym samym serwer SQL może pełnić funkcje narzędzia do monitorowania zdarzeń zachodzących w systemie. Praca serwera SQL wiąże się naturalnie z określonym obciążeniem systemu. Po pierwsze, systemy baz danych - dla zwiększenia szybkości swojego działania - bardzo intensywnie wykorzystują pamięć komputera (stąd określone wymagania względem wielkości pamięci zainstalowanej w serwerze). Inny problem, w odniesieniu do systemów z kilkoma stacjami dysków, stanowi zrównoważenie obciążenia stacji przy zapisywaniu i odczytywaniu danych (by uniknąć wąskich gardeł ). W przypadku serwera SQL możliwe jest dowolne rozmieszczanie obiektów występujących w bazach na różnych stacjach dysków. Dostęp do danych dla serwerów PC - w wyniku braku systemów transmisji danych o wysokiej przepustowości, jakimi dysponują serwery UNIXa - stanowi Microsoft BackOffice 1085 zazwyczaj najczęściej spotykane ograniczenie przy implementowaniu baz danych. Rys. 26.8. Panel do konfiguracji Serwera SQL Microsoft'u. Na zakończenie pragniemy podkreślić, iż serwer SQL nie jest jedynym programem do obsługi baz danych, przeznaczonym do pracy w środowisku NT. Skupiliśmy się na nim z uwagi na jego ścisłe powiązanie z systemem BackOffice. Serwer pocztowy Microsoft-u W naszych rozważaniach przejdziemy teraz do, dawno już wprowadzonego, serwera pocztowego - Microsoft Mail Server. Pomimo tego, że nie stanowi on wyrafinowanego systemu do obsługi poczty elektronicznej (zwłaszcza w porównaniu do wielu swoich nowoczesnych odpowiedników), i że nie jest w stanie obsługiwać dużej liczby użytkowników, istnieją przynajmniej dwa powody, dla których warto zwrócić na niego uwagę: jest on produktem testowanym przez wiele lat (a więc w miarę niezawodnym), i - co też istotne - łatwym w administrowaniu. Głównym konkurentem Microsoft Mail na rynku programów do obsługi poczty elektronicznej jest produkt Firmy Lotus - Lotus cc:Mail. Ma on strukturę podobną do Microsoft Mail (podobnie jak Microsoft Mail wykorzystuje wspólny katalog pocztowy 1086 Rozdział 26 współużytkowany poprzez sieć), wyposażony jest jednak w wiele zaawansowanych funkcji (jak np. współużytkowanie informacji z wykorzystaniem Lotus Notes). Serwer pocztowy Microsoft-u jest systemem poczty elektronicznej typu klient/serwer, przeznaczonym do pracy w sieciach komputerów osobistych. Został on opracowany w oparciu o system plików dostępnych dla wszystkich stacji roboczych typu klient, jako program umożliwiający poszczególnym klientom dostęp do odpowiednich danych. W pracy z Windows for Workgroups, dostęp do poczty elektronicznej uzyskujemy poprzez klienta MS Mail, stanowiącego integralną część systemu operacyjnego. W Windows 95 oraz NT, do uzyskiwania połączeń z serwerem MS Mail zastosowanie znajduje Exchange Inbox (można w tym samym celu wykorzystać klienta systemu pocztowego, wchodzącego w skład pakietu Microsoft Office). Współpracującym z omawianym systemem pocztowym jest pakiet do synchronizacji działań członków grupy, znany jako Schedule+. Pozwala on na przechowywanie harmonogramów użytkowników, zarówno na dyskach lokalnych jak i na dysku sieciowym Microsoft Mail. Przy aktywnej opcji przechowywania harmonogramów na dysku sieciowym, możemy planować i koordynować zajęcia - własne i osób przechowujących harmonogramy także na dysku sieciowym. Rys. 26.9 ilustruje architekturę tak działającego systemu. Microsoft BackOffice 1087 Rys. 26.9. Server Shared Directories Podstawowa architektura serwera MAILDATA MAILDATA pocztowego Directory Directory Microsoft-u. Post Office Post Office Network Cli ent Workstations Przyjrzyjmy się teraz strukturze katalogu wykorzystywanego do przechowywania danych pocztowych (urzędu pocztowego) w systemie Microsoft Mail Server. Przykład takiego katalogu pokazano na rysunku 26.10. Jak widać, jest on zbiorem plików i folderów dostępnych poprzez wspólną nazwę (tutaj: Maildata). W zasadzie, struktura znajdujących się w katalogu plików, z punktu widzenia użytkownika jest nieistotna, jako że wykorzystuje on ich zawartość poprzez klienta programu Microsoft Mail (czy też Microsoft Exchange w Windows 95 i NT 4). Zazwyczaj bezpośredni dostęp do zawartych w nich danych nigdy nie jest potrzebny. Do archiwizacji omawianych plików możemy używać standardowych narzędzi systemu operacyjnego. 1088 Rozdział 26 Rys. 26.10. Przykład skrzynki pocztowej Microsoft Mail Server. Serwer pocztowy Microsoft-u obejmuje ponadto oprogramowanie udostępniające dane przechowywane w kartotece poczty. Jak wcześniej mówiliśmy klient programu pocztowego Microsoft Mail jest dostępny z wielu zródeł: jako część systemu Windows for Workgroups, Microsoft Office, Windows NT 4, Windows 95. W NT 4 oraz Windows 95 należy - do połączenia z właściwą skrzynką pocztową serwera Microsoft Mail Server - wykorzystać Inbox klienta Microsoft Exchange. Zainstalowanie dodatkowego oprogramowania (opcjonalnie za dopłatą) do obsługi bram do zewnętrznych systemów pocztowych zapewni dostęp do wielu różnych systemów pocztowych (z funkcjo-nującymi za pośrednictwem Internetu na czele). Podstawowym zadaniem klienta programu Microsoft Mail (rysunek 26.11) jest stworzenie możliwości redagowania oraz przeglądania komunikatów pocztowych (listów). Istnieją dwa zasadnicze typy przesyłanych komunikatów - prywatne, przesyłane bezpośrednio do adresata oraz te, przeznaczone dla grupy odbiorców (komunikaty grupowe). Komunikaty grupowe, w przeciwieństwie do prywatnych, przechowywane są w folderach publicznych. Pamiętajmy, że w Microsoft Mail możemy bardzo łatwo uzupełniać tworzone komunikaty - w formie załączników - o różnego rodzaju dokumenty (jak np. arkusze kalkulacyjne). Dzięki temu zyskujemy bardzo wygodną metodę przekazywania nawet niezwykle skomplikowanych dokumentów pomiędzy poszczególnymi użytkownikami systemu. Microsoft BackOffice 1089 Rys. 26.11. Klient Microsoft Mail. Produktem zintegrowanym z systemem pocztowym Microsoft-u jest Microsoft Schedule+, należący do pierwszych programów wykorzystujących do transmisji danych system poczty elektronicznej (zamiast własnego systemu transmisji danych). W Schedule+ można m.in. udostępniać kopie harmonogramów pracy poszczególnych użytkowników innym użytkownikom - w taki sposób, aby mogli oni je przeglądać czy nawet modyfikować (jest to wygodne np. wtedy, gdy administratorzy wydziału mogą dysponować czasem pracowników). Dzięki Schedule+ możemy niewielkim nakładem pracy stworzyć bardzo wydajny system planowania działań członków grupy roboczej. Przykład okna Schedule+ (tutaj: wersja dla Windows 95 uruchomiona w Windows NT) przedstawia rysunek 26.12. 1090 Rozdział 26 Rys. 26.12. Microsoft Schedule+. Omawiany system pocztowy wymaga narzędzi do wydajnego administrowania - takich, jak np. admin.exe (rysunek 26.13). Jest to prosty program działający pod nadzorem DOS-u, z systemem menu w stylu Lotusa. Pomimo swojej prostoty, pozwala on na wykonywanie takich zadań, jak: dodawanie użytkowników do systemu, modyfikowanie i usuwanie ich kont. Zwróćmy uwagę na nietypowe zachowanie jednej z funkcji programu. Przy zmianie hasła użytkownika na nowe - poprzez Recov er z menu Local Admin - program nie prosi nas o wprowadzenie nowego hasła; domyślnie przyjęte zostaje hasło ustawione przy pomocy jednej z opcji lokalnej skrzynki pocztowej. Rys. 26.13. Narzędzie do administracji systemu pocztowego Microsoft-u. Microsoft BackOffice 1091 Integracja z innymi aplikacjami stanowi jedną z głównych zalet pakietów pocztowych PC. Microsoft rozpoczął ten proces, wprowadzając opcję wysłania poczty z wewnątrz aplikacji (jak Word). Dzięki temu użytkownik może utworzyć dokument, a następnie przesłać go, z wnętrza aplikacji, innym członkom w swojej grupie. Komfort takiego rozwiązania jest oczywisty (nie musimy wychodzić z edytora tekstu, uruchamiać oprogramowanie pocztowe, redagować list i na koniec dołączać dokument). Microsoft Mail jest zintegrowany z komponentami Microsoft Office, co więcej - MAPI umożliwia jego integrację z innymi aplikacjami, jak i z BackOffice. Piszący nowe aplikacje typu klient- serwer powinni o tym pamiętać. Pora teraz przyjrzeć się bliżej serwerowi pocztowemu Microsoft-u w kontekście NT Server. Nie jest on wprawdzie pakietem nowoczesnym, ale za to - jeśli chodzi o angażowanie zasobów systemu - względnie mało wymagającym. Zasadniczo wykorzystuje on dwa wspólne katalogi, spośród trzech przeznaczonych dla poczty i dla plików wykonywalnych. NT Server zapewnia obsługę wspólnego systemu plików, ograniczając tym samym nasze działania do tworzenia kont wejściowych wybranym użytkownikom (którzy mają posiadać skrzynki pocztowe) - potrzebują oni zarówno konta NT, aby dostać się do serwera oraz konta serwera pocztowego Microsoft-u. Przypomnijmy na koniec, iż omawiany Microsoft Mail Server jest produktem opracowywanym przez szereg lat, funkcjonującym poprawnie w niewielkich strukturach sieciowych. Jego instalacja jest prosta, niemniej trzeba się upewnić, że każdy użytkownik posiada zarówno konto NT jak i konto pocztowe, umożliwiające dostęp do systemu. Exchange Server Microsoft Mail wykazuje podobieństwa do wielu konkurencyjnych programów - wspólne pliki na dysku sieciowym, do których wgląd mają wszyscy uprawnieni (by mogli sprawdzić, czy nadeszła nowa przesyłka i wysłać odpowiedz). W pionierskiej fazie technologia stosowana była przede wszystkim w programach obsługi poczty na lokalnych maszynach PC. Gdy liczba użytkowników poczty 1092 Rozdział 26 wzrosła, wydajność systemów pocztowych bazujących na wspólnych plikach stała się niewystarczająca. Architektura ta uniemożliwiała ponadto wprowadzenie zaawansowanych funkcji (np. synchronizacji kartotek pomiędzy serwerami). Wyrazne tendencje w kierunku mniejszej ilości, ale potężniejszych serwerów PC miały także tutaj istotne znaczenie. Opracowując rozwiązania zapewniające efektywną obsługę większej ilości użytkowników, zdawano sobie sprawę, iż - bazując na obserwacjach systemów zarządzania bazami danych klient-serwer - kluczowe znaczenie ma tutaj pamięć oraz ciągi zadań realizowane w tle (usługi i wątki). Ich funkcją byłby transfer informacji pomiędzy obszarami pamięci i plikami danych oraz przetwarzanie zgłoszeń od użytkowników z sieci. Ciągi procesów, zaimplementowane dla Exchange Server (Serwera wymiany), ilustruje rysunek 26.14. Rys. 26.14. Usługi Microsoft Exchange Server. Z punktu widzenia administratora systemu Exchange Server Microsoft-u posiada dwie interesujące właściwości (w sensie pozytywnym i negatywnym). Otóż z uwagi na fakt, iż jest on integralną cześcią modelu ochrony Windows NT (dysponując dostępem do jego informacji o zabezpieczeniach), obsługa mechanizmów zabezpieczających wymaga zastosowania struktury domeny. Dla osób pracujących w grupach roboczych (z pominięciem domen) stanowi to istotne ograniczenie. Nie można przekształcić serwera grupy roboczej na serwer domeny (bez ponownej instalacji serwera NT). Przed instalacją Serwera wymiany trzeba pamiętać, że w przypadku uaktualnienia wersji 3.51, NT 4 przejmie wszystkie ustawienia poprzedniej konfiguracji. Microsoft BackOffice 1093 Exchange Server zakłada, we własnej grupie programowej, pewną liczbę pozycji (rysunek 26.15). Ta grupa programowa nie jest typowa, ponieważ - w przeciwieństwie do wielu swoich odpowiedników (z dużą liczbą użytecznych opcji, plików pomocy itp.) - mamy tutaj tylko jedną aplikację, która wykonuje zasadniczą administrację. Rys 26.15. Grupa programowa Serwera wymiany Microsoft-u. Narzędzie Microsoft Exchange Administrator przypomina swym wyglądem wiele współczesnych produktów Microsoft Office (rysunek 26.12). W prawym oknie wyświetlane są dane odpowiadające wybranej pozycji rozwijalnego drzewa. Możemy tutaj wskazać dowolną liczbę serwerów do podłączenia i ustalić parametry do dalszej pracy. 1094 Rozdział 26 Rys 26.16. Microsoft Exchange Administrator. Musimy sobie teraz odpowiedzieć na pytanie o to, gdzie serwer wymiany jest osadzony. Częściową odpowiedz daje nam Lotus Notes - wiodący produkt w klasie oprogramowania grupowego (tzn. oprogramowania umożliwiającego grupie osób wymianę informacji i wspólną pracę). Tutaj właśnie zauważalne są prekursorskie rozwiązania, pozwalające na wykorzystanie poczty elektronicznej do przesyłania informacji. Godny uwagi jest też interfejs programowy, poprzez który inne aplikacje mogą się łączyć - by móc przesyłać dane - bezpośrednio z serwerem wymiany. Udało się też tutaj silniej zintegrować serwer SQL, który jest najlepiej przystosowany do przechowywania informacji w formacie tablicy bazy danych. Wszystkie korzyści wynikające z zastosowania Exchange Server Microsoft-u, przedstawione w tym rozdziale, mają swoją cenę. Praca Serwera wymiany wymaga uruchomienia pewnej liczby drugoplanowych usług, angażując przy tym - w celu osiągnięcia odpowiedniej efektywności i obsłużenia wielu użytkowników - dużą ilość dostępnej pamięci (istnieje specjalny program optymalizujący, pomocny przy wygospodarowywaniu odpowiedniej ilości dostępnej pamięci przy określonym obciążeniu systemu). Microsoft BackOffice 1095 System Management Server Następny produkt z rodziny BackOffice, Serwer zarządzania systemem - SMS (Systems Management Server) - został zaprojektowany w odpowiedzi na potrzebę, zgłaszaną przez administratorów sieci, stworzenia oprogramowania, które skutecznie automatyzowałby obsługę dużych sieci komputerowych. W obecnej formie oferuje on takie usługi, jak: automatyczna inwentaryzacja sprzętu i oprogramowania na stacjach roboczych klienta i na serwerze, zdalna praca ze stacją roboczą (wsparcie użytkownika w rozwiązywaniu problemów z systemem), automatyczna instalacja oprogramowania za pośrednictwem sieci i z wykorzystaniem skryptów, analiza pracy protokołu sieciowego na poziomie podstawowym, dołączanie innych aplikacji do bazy danych SMS i wspomaganie tworzenia bardziej zaawansowanych i wyspecjalizowanych aplikacji, wspomaganiem interfejsu interfejsu pakietu licznikowego, umożliwiającego kontrolę liczby równolegle funkcjonujących kopii danego oprogramowania. Grupa programowa SMS zawiera narzędzia realizujące powyższe funkcje (rysunek 26.17). Znajdują się w niej trzy pozycje, zasługujące na szczególniejszą uwagę. Pierwsza z nich to SMS Administrator, będący głównym narzędziem do kontrolowania SMS- a. Drugą jest opcja SMS Books Online, trzecią natomiast - SMS Service Manager (Menedżer usług SMS). Podobnie jak SQL Server i Exchange Server - SMS wykorzystuje szereg procesów drugoplanowych, wyspecjalizowanych w poszczególnych zadaniach (niezbędnych dla realizacji wymienionych powyżej funkcji). Rys. 26.18 przedstawia usługi uruchamiane w tle, związane z SMS. 1096 Rozdział 26 Rys. 26.17 Grupa programowa serwera zarządzania systemem. Rys. 26.18 Systemy stowarzyszone z SMS. Serwer zarządzania systemem jest silnie związany z NT Server i innymi składnikami BackOffice. Specjalnie dla SMS-a uruchamiany jest serwer SQL - z oddzielną bazą danych do przechowywania wszystkich danych o inwentaryzacji i sterowaniu. Rys. 26.19 pokazuje okno ze struktury organizacyjnej SMS-a, w którym możemy określić właściwości bazy danych serwera SQL. Gdy dochodzi do integracji SMS-a z innymi aplikacjami, przybiera ona zwykle formę procedur zapisujących, obsługujących specyficzne wymagania instalacyjne każdej z tych aplikacji. Istnieje również narzędzie do generacji raportów, współpracujące z serwerem SQL i umożliwiające generację odpowiednio przystosowanych komunikatów w sieci. Microsoft BackOffice 1097 Rys. 26.19 Ustawienie serwera SQL dla SMS-a. SMS (w pewnych podzakresach działania) ma kilku tradycyjnych i nowych konkurentów. Istnieje pewna liczba narzędzi wspomagających pomoc techniczną oraz pakietów automatycznie rozpoznających konfigurację. W monitorowaniu sieci i zarządzaniu wykorzystuje się kilka analizatorów protokołów wraz z bardziej wyrafinowanymi narzędziami (z zastosowaniem protokołu SNMP). Wspomniane systemy używają własnych baz danych i nie potrzebują do tego celu serwera SQL. Liczba pojawiających się produktów z tego zakresu jest dobrym wskaznikiem potrzeb rynkowych. Wydaje się, że Microsoft podejmie próbę stworzenia z SMS-a narzędzia wiodącego w swojej klasie. Funkcjonowanie SMS-a wykazuje wiele podobieństw ze współdziała- niem bazy danych i aplikacji o charakterze serwera. W trakcie jego pracy musi być uruchomiony SQL Server. SMS pochłania znaczne zasoby pamięci (wymaga 28 MB, jednak wielkość ta dotyczy tylko SMS-a i nie uwzględnia innych, uruchomionych na serwerze NT usług). Na koniec drobna uwaga. Rys. 26.20 przedstawia okno stanu instalacji SMS-a. Widzimy tutaj kilka wskazników stanu wykonywanych operacji. Tak jak przy instalacji winnt32.exe realizowanych jest równolegle kilka procesów. W przypadku SMS instalacja przebiega rownolegle z konfiguracją bazy danych. 1098 Rozdział 26 Rys 26.20. Wielokrotne procesy w instalacji SMS-a. SNA Server Bramy (gateways) do maszyn IBM typu mainframe znajdują zastosowanie w wielu korporacjach. Główna trudność z takimi maszynami jest wynikiem ich indywidualnego (własnego) charakteru pracy. Można połączyć bezproblemowo dwa komputery UNIX-owe, uruchomić współpracę serwerów Novell-a i Windows NT w lokalnym środowisku sieciowym. Ale gdy nadejdzie moment podłączenia do maszyny typu mainframe, zmuszeni będziemy zaakceptować reguły postępowania narzucone przez architekturę sieci systemu - SNA (System Network Architecture). Trzeba przyznać, że istnieją rozwiązania, w których maszyny typu mainframe funkcjonują w oparciu o protokoły takie, jak TCP/IP. Niemniej jednak próbując je zmusić do współpracy z TCP/IP, natrafimy na problemy - m.in. związane z konfiguracją oprogramowania. Z reguły bowiem maszyny te pracują w trybie dostępu non-stop (a każda zmiana konfiguracji wymaga zazwyczaj restartowania systemu). Wtedy, gdy obsługa ma kłopoty z ich konfigurowaniem, restartów może być wiele, co może istotnie zakłócić pracę sieci. Kolejny problem, związany z instalacjami TCP/IP na maszynach mainframe, dotyczy wykorzystania zasobów. Gdy mainframe nie jest właściwie skonfigurowany, będąc przy tym intensywnie wykorzystywany przez szereg innych systemów poszukujących Microsoft BackOffice 1099 danych, jego obciążenie - ze względu na konieczność tłumaczenia wszystkiego na obcy mu język protokołu TCP/IP - będzie znacząco duże. Odpowiedzmy sobie teraz na pytanie - w jaki sposób zmusić inne komputery do komunikowania się z maszyną mainframe w jej własnym języku. Taki język składa się zazwyczaj z wielu komponentów, wykorzystywanych do transmisji plików, obsługi terminali itp. (podobnie jak w przypadku TCP/IP, gdzie mamy do czynienia z FTP, Telnet i innymi składnikami tworzonymi na ich bazie). IBM stosuje swój własny standard połączeń ze specyficznymi złączami. W przypadku wielu instalacjach łatwiej jest wyrażać żądania komputerów bezpośrednio w kategoriach IBM i kierować je do maszyny mainframe. Ona z kolei traktuje te żądania tak, jakby pochodziły z firmowych terminali IBM. Często oznacza to konieczność stosowania specjalnych kart do współpracy z komputerem mainframe i rozprowadzania okablowania sieciowego w standardzie IBM. Stąd taka komplementarna sieć wiąże się z dodatkową pracą przy projektowaniu, zarządzaniu i konserwacji. SNA Server, zgodnie z założeniami producenta, ma zapewnić wygodną pracę w obu środowiskach - mainframe i PC. Może się on łączyć z maszyną mainframe na wiele różnych sposobów, a połączenia mogą być nawiązywane poprzez proste przyłącze terminalowe, jak i nawet zastosowanie kanałów (channel attachments - szybka magistrala wewnętrzna komputera mainframe). Od strony użytkownika umożliwia on dostęp z sieci LAN o różnych architekturach i za pośrednictwem różnych protokołów (np. TCP/IP, IPX, AppleTalk). Każdorazowe podłączenie do kosztownego systemu mainframe (lub do AS/400) wymaga dokonania uważnej analizy wstępnej, także z uwzględnieniem elementów przez nas pominiętych, a które mogą wpływać na koszt całkowity (tj. koszt połączeń kablem koncentrycznym w zestawieniu z wyposażeniem komunikacyjnym i samym serwerem). Możemy również wykorzystać fakt, iż serwer SNA Microsoft-u wspomaga wiele mniejszych serwerów, samodzielnie świadczących usługi dla SNA (w przeciwieństwie do serwera-giganta wykonującego całą pracę). 1100 Rozdział 26 Internet Information Server W naszych rozważaniach przejdziemy teraz do Serwera informacyj- nego Internetu - ISS. Internet i sieć wewnętrzna - Intranet (czyli sieć lokalna, używająca standardowych narzędzi internetowych do przesyłania informacji) stanowią dziś temat bardzo gorący . Internet oraz pokrewny mu Intranet zapewnia nam: wygodny dostęp do złożonych informacji (tekst, grafika, wideo, dzwięk) w prostym graficznym formacie (HTML); wygodną metodę ściągania plików z urządzenia nadrzędnego do podrzędnego; dostęp do danych z baz danych w kontrolowanym formacie; możliwość dystrybucji obiektów (danych i związanego z nimi oprogramowania) poprzez sieć; dostęp do milionów komputerów rozproszonych po całym świecie. W zasadzie, Serwer informacyjny Internetu został zaprojektowany do ścisłej współpracy z Windows NT (i jego sieciową infrastrukturą) - by umożliwić wykorzystanie najbardziej popularnych usług Internetu: World Wide Web (WWW) File Transfer Protocol (FTP) Gopher Serwer World Wide Web jest przechowalnią dokumentów napisanych w HMTL i drugoplanową usługą, odpowiadającą na żądania o informację w formacie standardowego serwera sieci WWW (rysunek 26.21 przedstawia przykład strony WWW). Oferowana w IIS wersja usługi FTP (File Transfer Protocol), staje się standardem w Windows NT. Stworzono ją dla obsługi większego przepływu danych w Internecie i zadośćuczynienia większym wymaganiom w odniesieniu do ochrony. Natomiast serwer Gopher- a zaistniał na długo przed pojawieniem się WWW. Znajduje on wciąż zastosowanie u użytkowników, zorientowanych na Telnet i FTP. Microsoft BackOffice 1101 Microsoft-owi nie brakuje konkurentów. Netscape wiedzie wciąż na rynku serwerów PC i przeglądarek stron WWW. Istnieją również serwery innych firm (takich jak np. Oracle). Poza tym szereg serwerów, nie omówionych tutaj, pochodzi z czasów, gdy sieć była domeną UNIX-a i dlatego używają one UNIX-owych wersji serwerów sieciowych WWW. Wędrując po sieci Internet można napotkać oprogramowanie z obszaru shareware i freeware, dzieła indywidualne oraz rozszerzenia podstawowych standardów Netscape i Microsoft. Niemniej jednak niemal wszystkie strony serwerów WWW nadają się do oglądania standardowymi programami przeglądania. Rys. 26.21. Przykład strony WWW. Serwer informacyjny Internetu jest sterowany (uruchamiany i zatrzymywany) przez relatywnie proste narzędzie, przedstawione na rysunku 26.22. W tym przypadku, załadowane zostały jedynie usługi World Wide Web i FTP (bez Gopher-a). Trzeba wybrać usługę, która będzie sterowana i następnie kliknąć na sterowniku (przypominającym typowe sterowniki CD lub VCR). W przeciwieństwie do wielu innych składników BackOffice, IIS nie obciąża zbytnio serwera. Warto jeszcze poświęcić parę słów kwestii integracji IIS z BackOffice. Podobnie jak w większości najnowszych produktów, istnieje tu nowy interfejs API, który określa sposób odwoływania 1102 Rozdział 26 się programów (napisanych w takich językach jak C++) do IIS. Możemy tutaj stosować ponadto skrypty CGI, które mogą być postrzegane jako tradycyjny język programowania stron WWW - aby udostępnić aplikacje systemu operacyjnego usługom WWW i FTP. Ta pasjonująca dziedzina programowania koncentruje się na takich obszarach, jak dynamiczne tworzenie stron WWW z danych przechowywanych w bazie danych. Przykładem może być tutaj www.nasdag.com, zaimplementowany przez Microsoft do przedstawiania bieżących notowań giełdowych użytkownikom WWW, pochodzących z bazy danych serwera SQL. Rys. 26.22. Internet Service Manager. Oznaką integracji produktów BackOffice jest m.in. wspólny panel instalacyjny na tych dyskach CD ROM, na których znajduje się cały pakiet tego systemu (rysunek 26.23). Należy zauważyć, że wszystkie składniki BackOffice zależą od serwera NT (który powinien być zainstalowany). Powinniśmy także, przed zainstalowaniem SMS, posiadać również (zainstalowany) serwer SQL. Z drugiej strony wszystkie pozostałe produkty mogą być wybrane indywidualnie, w zależności od potrzeb. Dla przypomnienia - użytkownik, ze względu na wymogi serwera wymiany, powinien pracować w domenie (a nie w grupie roboczej), z minimum jedną partycją NTFS dla SMS-a. Microsoft BackOffice 1103 Rys 26.23. W spólny ekran instalacyjny systemu BackOffice. Windows NT Resource Kit Na omawianej liście pozycji wspomagających pracę NT Server ważne miejsce zajmuje pakiet Windows NT Resource Kit. Ten zbiór narzędzi programowych, uzupełniony bogatą dokumentacją, może być nam bardzo pomocny. Docenimy to zwłaszcza w administrowaniu rozbudowaną siecią NT. Na rysunku 26.24 widzimy listę narzędzi NT 3.51 Resource Kit. Zajmują one zaledwie 23 MB przestrzeni twardego dysku. Interesujące w tej grupie wydaje się narzędzie, które można uruchomić z linii komend, o nazwie SRVANY. Z reguły rzadko znajduje ono zastosowanie, choć oferuje możliwość (brakującą zwłaszcza osobom przyzwyczajonym do środowiska UNIX-a) wykonywania skryptów startowych. Jest to szczególnie ważne w pracy z bazami danych, takich jak serwer Oracle Workgroups. Wtedy, gdy konfigurujemy usługi związane z Oracle (np. aby go wystartować w chwili uruchomienia systemu), wymaga on wykonania kilku komend, w celu udostępnienia bazy danych dla użytkowników (autor użył SRVANY - aby utworzyć usługę w trakcie stratu systemu). SRVANY może wykonać usługę z dowolnego, wykonywalnego pliku NT. W najprostszym przypadku może to być skrypt systemu operacyjnego (batch file). Przypuśćmy, że nazywa się on startup.bat i jest umieszczony w kartotece skryptów systemowych. Uruchamiamy SRVANY, aby zamienić ten plik na usługę i przeprowadzić edycję odpowiedniej pozycji rejestru 1104 Rozdział 26 (wystarczy przejrzeć plik instruktażowy SRVANY), aby sprecyzować szczegóły. Gdy to już zrobimy będziemy mogli modyfikować startup.bat - tak jak czynilibyśmy to w UNIX- owych kartotekach RC, aby uruchomić serię plików wsadowych podczas startu systemu. Rys. 26.24. Grupa programów W indows NT Resource Kit. Produkty Microsoft-u w Internecie Chcielibyśmy zachęcić czytelników do korzystania z szerokiej oferty strony domowej Microsoft-u. Potrzebna nam będzie jedynie (zakładając oczywiście, że jesteśmy przyłączeni do Internetu, dysponując także odpowiednim pakietem pocztowym) odpowiednia przeglądarka stron WWW (np. Microsoft Internet Explorer lub też stosowne oprogramowanie takich producentów, jak: Netscape, Delrina, NCSA itd.). Główna strona Microsoft-u w sieci WWW ma adres: http:// www.microsoft.com. Stąd uzyskamy dostęp do strony BackOfice (rysunek 26.25). Prześledzmy więc krótką listę jej zasobów: bezpłatne oprogramowanie (do ściągnięcia) w wersjach testowych lub Beta (tą drogą pozyskać można nawet takie produkty, jak Internet Information Server). Microsoft BackOffice 1105 uaktualnione sterowniki urządzeń (z którymi bywają problemy lub też niedostępne na dystrybuowanych dyskach CD-ROM). informacje o produktach techniczne specyfikacje produktów (pomocne m.in. przy konfigurowaniu systemów). Rys. 26.25. Strona BackOffice, dostępna z głównej strony WWW Microsoft- u. Na koniec mała uwaga. Microsoft nie jest jedyną firmą, udostępniającą tego rodzaju dane w Internecie. Co więcej - niewiele jest dzisiaj poważnych korporacji, o których w sieci tej nic nie wiadomo. Niektóre strony są bardzo skromne, inne z kolei pełne szczegółów technicznych, niemniej jednak możemy znalezć informacje na temat niemal wszystkich interesujących nas produktów (m.in. korzystając z wyszukiwarek - np. www.lycos.com lub www.Webcrawler.com).