przedmiot zakres deklarowana sposób przykłady uwagi
wartość interpretacji
Wiedza Na chłopski
potoczna rozum:
- Odwołanie się
do naoczności
- Wyjaśnianie
-tworzy uproszczony
przez atrybuty
 wieloryb jest obraz świata
- Wyjaśnianie
rybą, bo żyje w - jest ograniczona
przyczynowo-
wodzie czasowo i
Użyteczność skutkowe przy
 pingwin nie jest przestrzennie
rozumiana w powierzchownym
ptakiem bo nie - jest pierwotna
Zdarzenia wielokrotnie sposób ujęciu przyczyny
Sytuacje i lata filogenetycznie i
powtarzalne (osobisty pragmatyczny - Uwzględnianie
zdarzenia życia  Słońce i księżyc ontogenetycznie
udział jako kryterium (jako umiejętność zależności o
codziennego krążą wokół - jest egalitarna (nie
faktu) wspierajÄ…ca charakterze
ziemi, bo to podlega handlowi)
skuteczność jakościowym
widzimy - jest konkretna
działania) - Tendencja do
 nożem łatwo się - jest szczątkowo
poszukiwania
skaleczyć bo jest emocjogenna
dynamiki w
ostry (najczęściej tam gdzie
przeciwieństwach
powoduje dyskomfort
- Powierzchowna
wizja świata
- Pojęte jest tylko
to, co da siÄ™
zwerbalizować
Wiedza - frenologia spekulacja dopuszcza
spekulacyjna - naiwna dziwne,
Użyteczność jako
interpretacja obce elementy (sÄ…
kategoria Schemat
Fakty jako zaćmienia słońca one rdzeniem, na nich
umysłowa  myślenia jest w
przedmioty i - hipotezy buduje siÄ™ spekulacje)
rozwiązywanie pełni dowolny,
zjawiska istniejÄ…ce Fakty w  zasadzie Danikena - nieempiryczny
problemów, konstrukcja
realnie, (kryterium powtarzalne, niekiedy - koncepcja charakter tych
wyjaśnianie umysłowa ma
konieczności jako jednostkowe wolnej woli, elementów
wątpliwości, dać poczucie
kryterium psychoanalityczne - powszechny błąd
dawanie poczucia satysfakcji
istnienia) interpretacje interpretacyjny -
satysfakcji intelektualnej
symboli  ignotum per
intelektualnej
ignotum (nieznane
przez nieznane
Wiedza - eschatologia - irracjonalny nie ma
irracjonalna Zgodny z - cuda akcentów
Treści i
regułami logiki, - Koncepcja guru pejoratywnych
natchnienia
lecz czasami jako  pomazańca - niesprawdzalna
objawień, urojeń,
Prawda- jako ograniczony boskiego empirycznie (poza
dogmatów, Fakty w  zasadzie
prawda wojujÄ…ca, rygorami - koncepcja rasy u cudami)
intuicji, jednostkowe lub rzadko
agresywna, dogmatu bÄ…dz
hitlerowców - słabo
daimoniów, powtarzalne
bezkonkurencyjna wymuszony - komunizm jako zobiektywizowana ze
propagandy,
instytucjonalnie nieunikniona faza względu
agitacji,
przez rozwoju na silne akcenty
indoktrynacji
indoktrynację. społecznego emocjogenne
Wiedza - wiedza artystyczna
artystyczna uczy wrażliwości i
Świat przeżyć, sposobów
Świat przeżyć ograniczony zasobem - Metafory wyrażania emocji
wewnętrznych doświadczeń - Skojarzenia - wiedza artystyczna
człowieka (jako pomysłowością i przez Rym wskazuje także
Dowolne reguły
swobodna wizja możliwościami piękno - Wieloznaczność wartości, które w
interpretacji
własnej osoby i wykonawczymi artysty w formy drodze analogii
otaczającej postaci - Literatura można dostrzec w
rzeczywistości) zmaterializowanego science fiction świecie realnym
dzieła (skuteczny mechanizm
warunkujący rozwój
emocjonalny)
Wiedza Funkcje:
- deskryptywna
naukowa
Możliwie
(opis werbalny,
komponentny i - fakty sensualnie - zgodny z
 Dlaczego można
przechowywanie
szczegółowy obraz weryfikowalne Prawda, regułami logiki
się łatwo eksponat ów i
świata i człowieka - powtarzalne rozumiana w - zgodny z
skaleczyć nożem? rekwizytów, rejestracja
jako jego - komunikatywność sposób klasyczny zasadami
obrazów, pomiar)
Bo jest tępy
wyeksponowanego - obiektywność statystycznymi
- eksplanacyjna
elementu
- prognostyczna
- pragmatyczna
1
I CYKL WYKA
ADOW:
PSYCHOLOGIA JAKO WIEDZA, NAUKA I M
DROŚĆ śYCIOWA.
Wiedza:
całokształt doświadczenia społecznego
jest zobiektywizowany, dzięki symbolicznej formie
-stanowi istotną wartość społeczną i państwową, kontrolowaną zwyczajowo i prawnie.
jest przez wyspecjalizowane instytucje: gromadzona, przechowywana, porzÄ…dkowana,
upowszechniana i rozwijana
Koncepcje prawdy:
1. klasyczna  zgodność świadectwa ze stanem rzeczywistym
2. koherencyjna  jednorodność poglądów
3. psychologiczna  jednolitość przekonań
4. pragmatyczna  możliwość wykorzystywania działań,. skuteczna
Funkcje (cele zewnętrzne) wiedzy naukowej
" deskryptywna
- opis werbalny
opis świata w oparciu o języki (najpierw naturalne)  umiejętność rejestracji
graficznej. Porównywanie, koncentracja na powtarzalnych elementach 
uogólnienia, szybkie wyczerpanie zasobów języka naturalnego, stąd konieczność
rozbudowania go, co interesowało jednak tylko wąską grupę ludzi  stąd
powstanie języków sztucznych, używanych przez specjalistów; równolegle
powstawał język znaków graficznych, języki sztuczne nabierały własnej składni
(medycyna  łacina, chemia, matma  duża precyzja i jednoznaczna budowa,
dzięki logice  języki komputerowe), sztuczne języki cały czas się rozwijają
i działają, w psychologii  słowa pochodzą z języka potocznego, ale mają inne
znaczenie
- przechowywanie eksponatów i rekwizytów
ludy pierwotne poznawały zbyt wiele nowości, dlatego zamiast je nazywać,
przechowywały eksponaty i rekwizyty, by póz
niej rozwikłać ich tajemnice.
Arystoteles zaleca zachowanie oryginalnych ziół z obcych krajów, by
je zasuszyć. Rekwizyty w psychologii nie mają zastosowania!
Dwie grupy: bodz
ce wzrokowe (oprócz testów) i definicja przez pokaz -
demonstracja (np. wzorcowe zapachy).
- rejestracja obrazów
(obraz stanowi polisensoryczny konkret, utrwalone rozłożenie w przestrzeni
wielobarwnych plam, istniejÄ… obrazy: dotykowe, smakowe, akustyczne)
- pomiar
(przypisywanie słowom, elementom wartości; najpóz
niejsza forma
i przyśpieszenie rozwoju, psychometria)
2
" eksplanacyjna (opisowa, pomaga zrozumieć świat)
kauzalizm Dlaczego? Wskazanie przyczyny
Wskazanie zbioru czynników
kondycjonalizm W jakich okolicznościach?
prawnych
Wskazanie stałych cech
strukturalizm Dzięki jakim właściwościom?
strukturalnych
Jaką rolę pełni wyjaśniony
funkcjonalizm Wskazanie roli
element?
genetyzm Jak do tego doszło? Rekonstrukcja faz rozwojowych
Podanie następstw wyjaśnionego
teleologia W jakim celu?
elementu
Podanie zjawisk
dialektyka Przeciwko czemu?
antagonistycznych
propabilistyka W jakim stopniu? Wskazanie prawdopodobieństwa
" prognostyczna
- jeżeli zna się już powiązanie lub zależności między elementami rzeczywistości
można na podstawie stanu rzeczywistego przewidywać (tzn. oczekiwać
z prawdopodobieństwem wyraz
nie większym niż oszacowanie zależności
przypadkowej) następstwa i konsekwencje, nieraz nawet oddalone w czasie
Dzięki temu konieczne, ale zidentyfikowane stany przyszłe przestają zaskakiwać,
a często także obezwładniać emocjonalnie, ponadto dają czas na oswojenie się
z nieuchronnością zdarzeń, oraz przygotowanie ich do wystąpienia.
" pragmatyczna
- przewidując następstwa i konsekwencje stanów bieżących można równocześnie
ocenić ich przydatność dla własnych celów, bądz
zagrożenie dla własnych dążeń.
Ponadto można wydedukować z istniejących teorii determinanty owych stanów
bieżących. Zatem istniejąca wiedza podpowiada, które właściwości stanów
poprzedzających należy wzmocnić, a które zablokować, aby sprzyjało
to oczekiwanej teraz
niejszości, bądz
zamierzonej przyszłości. Podpowiada także
jak zrobić to skutecznie.
Scjentyzm (od łac. scientia - wiedza) - zespół poglądów filozoficznych głoszących, że prawdziwą i w pełni
uzasadnioną wiedzę o rzeczywistości dostarczają jedynie nauki przyrodnicze. Scjentyzm rozwinął się w drugiej
połowie XIX wieku z empiryzmu i pozytywizmu. Za jego twórcę uważa się Augusta Comte. Według tego
poglądu nauki szczegółowe, wolne od nieweryfikowalnych eksperymentalnie teorii, które nie mają ambicji
wyjaśniania wszystkiego na podstawie jednej, apriorycznie przyjętej zasady filozoficznej, są jedyną drogą do
uzyskania rzetelnej wiedzy o rzeczywistości. Tylko te zagadnienia mogą być sensownie rozwiązane, bądz

dadzą się wyjaśnić językiem tak zdefiniowanych nauk szczegółowych. Wszystkie inne problemy są
nierozstrzygalne lub całkowicie nonsensowne i wynikają z niejasności językowych. Idea scjentyzmu jako
postawy myślowej wyraża się w haśle: "Nauka zamiast religii".
3
II CYKL WYKA
ADOW:
ZWI
ZKI PSYCHOLOGII Z RÓśNYMI DZIEDZINAMI WIEDZY
Psychologia na tle kryteriów klasyfikacji wiedzy
" Wszystkie typy wiedzy w różnym stopniu i na różne sposoby interesują się człowiekiem
i dzięki temu psychologia jest spokrewniona z każdym z nich
" Psychologia interesuje się wszystkimi typami wiedzy jako produktem ludzkiej aktywności.
SÄ… one z
ródłem pośrednich wiadomości o naturze i możliwościach człowieka.
" Rozwiązania i pokrewieństwo czasem są dla psychologii korzystne i podnoszą jej prestiż,
zwiększają użyteczność; innym razem  wręcz przeciwnie  godzą w dorobek psychologii,
generują wątpliwości, co do kompetencji i redukują jej autorytet.
" Psychologię uważa się za wiedzę naukową i chce być za taką uważana, ale od czasu
ortodoksyjnego behawioryzmu nie jest skłonna płacić za to każdej ceny. Obecnie próbuje swoje
związki z innymi typami wiedzy wykorzystać dla rozszerzenia swych kompetencji, podkreślenia
odrębności i dla inspiracji.
Psychologia + Wiedza spekulacyjna
Psychologia korzysta (czasem) ze spekulatywnych sposobów poszukiwania hipotez.
Psychologia umożliwia badania  spekulatywnych skłonności natury człowieka
Psychologia + Wiedza irracjonalna
Mają wspólne obszary zainteresowań faktami o charakterze nie empirycznym
wspólne zainteresowanie koncentrujące się na istocie, naturze, tradycji, specyfice itd.
człowieczeństwa, ale zdecydowanie odmienne rozstrzygnięcia tych samych problemów
tworzenie i rozpowszechnianie wiedzy irracjonalnej jest ważnym z
ródłem informacji
o irracjonalnych aspektach ludzkiego zachowania
obopólne próby zawłaszczenia wspólnych terenów badań i dyskredytowania
opozycyjnych kompetencji  z
ródłem konfliktu jest wspólne i zarazem monopolistyczne traktowanie prawdy
jako wartości dominującej
Powinowactwo i antynomia ideologiczne psychologii (m. In)
psychologia pastoralna
tortury psychiczne (inkwizycje, cele więzienne, 16 sposobów prowadzenia śledztwa)
Borys Tiepkow  Psychologia:  11 cech człowieka radzieckiego :
Niemcy hitlerowskie:
psychologia rasistowska i eugenika
wykonywanie wyroków śmierci środkami
psychologicznymi
Psychologia + Wiedza artystyczna
Wiedza artystyczna potrafi w sposób  humanitarny generować tany emocjonalne,
których badaniem zajmuje się psychologia
Wiedza artystyczna inspiruje psychologię do badań nad  artystycznym aspektem psychiki,
szczególnie nad twórczością, indywidualnością, samodzielnością, etc.
Istnieje pole wspólne w postaci psychologii sztuki
4
Psychologia + Wiedza naukowa
Staranne definiowanie faktów interesujących psychologię, pod kątem kryteriów
obowiÄ…zujÄ…cych naukÄ™
Podporządkowanie procesu badawczego i oceny rezultatów wymaganiom metodologii
Inwestowanie w rozwój metodologii i twórcza adaptacja jej osiągnięć do specyfiki i
potrzeb psychologii
Tolerancyjny stosunek, ale zarazem wyraz
ne określenie granic z pozanaukowymi typami
Wiedzy
III CYKL WYKA
ADÓW:
PSYCHOLOGIA NA TLE KRYTERIOW TYPOLOGII NAUKOWEJ
Wiedza naukowa
Nauki formalne Nauki Empiryczne
Humanistyczne Społeczne Biologiczne Fizyczne
(aktywność ludzi i jej skutki) (interakcje) (przyr. żywa) (przyr. martwa)
- Psychologia
- Filologia
- Historia
- Etnografia
- Socjologia
- Ekonomia
Funkcja deskryptywna aspekt teoretyczny
Funkcja eksplanacyjna (nauka akademicka)
Wiedza naukowa
Funkcja prognostyczna aspekt praktyczny
Funkcja pragmatyczna (nauka stosowana)
Podstawowe właściwości nauk praktycznych:
- cel: jak należy działać i jakie stosować środki, by uzyskać pożądany stan
- działanie diagnostyczne
- działanie korekcyjne
Psychologia akademicka vs. Psychologia stosowana
Psychologia teoretyczna Psychologia stosowana
Deklarowany cel Budowa teorii Algorytmy działań
Sytuacje typowe dla ludzkich
Centrum zainteresowań Aktywność psychosomatyczna
działań
Zakres uogólnień maksymalny Ograniczony problem
Próba badawcza reprezentacyjna wyczerpująca
5
Psychologia ogólna vs. Psychologia różnic indywidualnych
Psychologia ogólna Psychologia różnic indywidualnych
Elementy trwałe, specyficzne, występujące we
wszystkich egzemplarzach danej kategorii; Elementy niespecyficzne dla kategorii,
przedmiot tworzy wizję abstrakcyjną człowieka, istniejące tylko (przejściowo) w
umieszczając w niej tylko te elementy, które się niektórych egzemplarzach
powtarzajÄ….
Arystoteles Treść forma
Åšw. Tomasz Istota (esencja) Istnienie (egzystencja)
Kant noumen fenomen
Psychologia pracy,
dziedziny Psychologia zdrowia, psychologia sztuki
Psychologia społeczna
Psychologia rozwoju, psychofizjologia
Komentarz: poszczególne dziedziny mogą się łączyć z obiema rodzajami psychologii  ścisła współpraca
między psychologami poszczególnych dziedzin może pomóc w rozwiązywaniu problemów.
Specyfika badań w naukach psychologicznych:
1. Człowiek jest jednocześnie przedmiotem i podmiotem badania
2. Powrót do subiektywnej sfery badanych faktów
3. Badanie pośrednie
4. Badanie wieloczynnikowe
5. Powszechne stosowanie pomiaru
Wskaz
niki w badaniach psychologicznych:
Fakt psychiczny Fakt psychologiczny Pojęcie psychologiczne
Poziom badania Poziom analizy
Poziom rzeczywistości
empirycznego teoretycznej
- istnieje w czasie
- jest nieidentyfikowany
przestrzennie
- zależny od
- ma charakter fizyczny
materialnego podłoża
- ma charakter empiryczny
-intymny
- może tworzyć łatwo
- intencjonalny
definiowalny zwiÄ…zek z
- dynamiczny
faktem psychicznym, dla
- latentny
którego staje się
- posiada właściwości
wskaz
nikiem w czasie
teleologiczne
badania
- może występować w
formie symbolicznej
- może być świadomy
Poznajemy badamy
Wskaz
niki w badaniach psychologicznych:
- Introspekcjonizm
- Behawioryzm
- Psychoanaliza
6
Obiektywizacja - weryfikacja wiedzy, poglądów, postawy, przekonań powstałych na gruncie osobistego
przeświadczenia poprzez konfrontację z prawdami od nas niezależnymi, faktami, cudzymi
opiniami i doświadczeniem. (koncepcja obiektywizacji)
Intersubiektywność  przeżycia i emocje są podobne u pewnej grupy osób.
Ad. 3 Badanie bezpośrednie - forma introspekcji, nie można udowodnić, że badana osoba:
Trafnie i konsekwentnie identyfikuje stany swych przeżyć
Zdaje sobie sprawę z niektórych przeżyć (podświadomość, tłumienie)
Rzetelnie informuje o swoich przeżyciach (w sposób zamieniony, np. kłamstwo,
pozorowanie, lub w sposób mimowolny: wstd)
Badanie pośrednie - ignoruje introspekcyjne zeznania, informacje o stanach psychicznych czerpie z
somatycznych, behawioralnych, fonetycznych, mimicznych (itd.) wskaz
ników, objawów,
symptomów. Badanie pośrednie wymaga wiedzy teoretycznej w celu wskazania
związków pomiędzy objawami a stanami przeżyć, oraz nadaniu tym związkom nazwy.
Ad.4 Badanie jednoczynnikowe
(tylko jedna zmienna niezależna główna), chociaż jeszcze często
stosowane, jest nieefektywne ponieważ:
· przy powszechnej koniecznoÅ›ci zbadania kilku zmiennych niezależnych (czynników
sprawczych) trzeba badanie sukcesywnie powtarzać
· powtarzanie na tych samych osobach, aby Å‚atwiej kontrolować zmienne uboczne,
grozi zakłóceniem trafności wewnętrznej
· eliminuje możliwość ujawnienia i zbadanie wpÅ‚ywu interakcji
· interpretacja bazuje na logice indukcji, szczególnie kanonach Milla
Badanie wieloczynnikowe
równocześnie wszystkie zmienne niezależne, wówczas:
· sytuacja badania staje siÄ™ bardziej naturalna, bliższa sytuacjom życiowym
· ujawniajÄ… siÄ™ interakcje
· ale: poważnie wzrastajÄ… trudnoÅ›ci organizacyjne, np.: wyraz
nie wzrasta ilość osób
badanych
· ale: wystÄ™puje konieczność stosowania zaawansowanej statystyki, przede wszystkim
analizy wariancji
Ad. 5 Pomiar - jest czynnością konsekwentnego przyporządkowania liczb badanym obiektom bądz
ich
właściwościom, zgodnie ze zbiorem zasad, tworzącym tzw. skalę pomiarową.
Rezultaty pomiaru w sposób naturalny poddają się transformacjom matematycznym i
uogólnieniom statystycznym. Pomiar sprzyja osiągnięciu celów wewnętrznych nauki:
ścisłości, ogólności, wysokiej informacyjnej zawartości. Stosowanie pomiaru jest dowodem
metodologicznego zaawansowania dyscypliny.
7
System skal Stevensa (1951)
Obejmuje 4 skale:
NominalnÄ…
PorzÄ…dkowÄ… (rangowÄ…)
Przedziałową (interwałową)
IlorazowÄ… (stosunkowÄ…)
Skala
Skala nominalna Skala porzÄ…dkowa Skala ilorazowa
przedziałowa
zliczanie + + + +
porzÄ…dkowanie + + +
pomiar + +
A B CD E F G
C < ed < a C < ed < a Opis właściwości (możliwe c e a b g f
0
(jednostka
Skala z jednej strony
grupowanie) (wektor)
podziałowa)
zamknięta zerem
Kategoria Liczbowe symbole
Liczby naturalne,
zaawansowana konwencjonalne i Liczby naturalne Liczby rzeczywiste
rangujÄ…ce
liczb porzÄ…dkujÄ…ce
Równość,
nierówność,
tożsamość,
Sumowanie, Mnożenie,
Dopuszczalne zliczanie Badanie relacji
różnicowanie dzielenie
operacje logiczne i elementów w  większy niż i
(porównywanie (porównywanie
arytmetyczne podgrupach,  mniejszy niż
przedziałów) stosunków)
proporcja ,
procenty,
podziały logiczne
- nr telefonów
- nr samochodów
- nr zawodników
- długość
na boisku
- numeracja -masa
- odpowiedzi w - czas względny
porządkowa na - czas bezwzględny
teście (kalendarz)
poczÄ…tku listy (np. czas reakcji)
projekcyjnym -temperatura
przykłady - rangi - skale
- klasyfikacja - skale
- wyniki surowe psychofizyczne
profili standaryzowane
testów, (np. jasności,
psychologicznych - skala Therstone a
kwestionariuszy głośności)
- typologia
charakteru,
temperamentu,
zachowania
Staramy się pracować na najsilniejszej skali! Wykorzystywanie skali słabszej niż właściwości danych
pomiarowych wiąże się z utratą części informacji zawartych w wynikach.
8
IV CYKL WYKA
ADOW:
EWOLUCJA PRZEDMIOTU PSYCHOLOGII
Zasadnicze fazy ewolucji przedmiotu psychologii:
Okres koncepcji zwiÄ…zanych z duszÄ…
(skończył się wraz ze Średniowieczem)
Okres koncepcji procesów psychicznych (zdolność dostrzegania związków)
(początek Renesansu, poprzez Oświecenie, do końca XIC wieku)
Okres badań zachowania (zdolność skutecznego działania)
(2,3,4 dziesiątek każdego stulecia)
Okres koncepcji człowieka działającego
(połowa zeszłego stulecia)
O duszy i Bogu słów kilka:
- Arystoteles podzielił ją na czuciową, animalną i myślącą
- Ludwik Foejerbach wygenerował kilka sytuacji, w których w umyśle człowieka mógł powstać Bóg
- pod koniec średniowiecza struktury religijne były na tyle silne, że zniechęciły innych ludzi do refleksji na
temat duszy.
Aktywność  zdolność organizmu do przechowywania i wydatkowania energii.
Działanie = aktywność + cel
Czynność = działanie + organizacja
Czynność jest zatem ukierunkowaną na osiągnięcie celu strukturą operacji, kształtującą się stosowanie do
warunków w taki sposób, aby możliwość osiągnięcia celu była utrzymana mimo zmieniających się
okoliczności. Koncepcja czynności jest paradygmatem współczesnej psychologii. Stanowi ona
szansę na zbudowanie uniwersalnej teorii ludzkiej aktywności oraz integrację dyscyplin
psychologicznych.
Typologia czynności:
Wegetatywne  dotyczą narządów wewnętrznych
Lokomocyjne - umożliwiają przemieszczenia organizmu względem zewnętrznych punktów
odniesienia
Manipulacyjne  przemieszczenia elementów otoczenia względem organizmu powodowane przez
jego wyspecjalizowane narzÄ…dy.
Sygnalizacyjne  generowanie symboli służących porozumiewaniu się
Umysłowe  złożone z operacji psychicznych i służące reprezentacji otoczenia, planowaniu i kontroli
działań.
9
Analiza struktury czynności:
Struktura modalna
- ma charakter podmiotowy,
- stanowi kategorialny wykaz elementarnych
operacji (motorycznych lub psychicznych) wykonywanych w ramach konkretnej czynności.
- może ujawnić różnice pomiędzy ludz
mi w zakresie składu wykonywanych operacji
- może ułatwić dokonanie wyboru najbardziej optymalnego wariantu czynności dla określonego zadania
- może ujawnić wzajemne zastępowanie (kompensację) niektórych narządów lub procesów.
Struktura przedmiotowa
- jest możliwie szczegółową charakterystyką dynamiki operacji, najczęściej motorycznych, uwzględniającą ich
fizyczne parametry uwarunkowane właściwościami obiektu będącego przedmiotem czynności.
Na przykład: siła, szybkość, zasięg, okresowość, rytmiczność
Struktura funkcjonalna
- stanowi zbiór operacji, wyróżnianych ze względu na role, które pełniąw stosunku do generalnego celu
czynności. Na przykład: wykonawcze, przygotowawcze, pomocnicze, kontrolne,
korekcyjne. Wśród pomocniczych: uchwycenie, przemieszczenie (przesunięcie,
przeniesienie, przerzucenie), położenie, ułożenie, upuszczenie,
odrzucenie, oparcie
Struktura formalna
- jest planem czynności uwzględniającym poszczegolne ruchy lub operacje i ich wzajemne chronologiczne i
przestrzenne powiÄ…zania
10
Determinanty czynności:
Predyspozycje
- względnie trwałe właściwości organizmu i psychiki, które różnicują osobników
wewnątrz gatunku pod względem właściwości ilościowych.
- Pod względem genetycznym są dziedziczne lub wrodzone (ukształtowane
w okresie życia płodowego).
- Podobne są u rodzeństwa, szczególnie bliz
niÄ…t: prawie identyczne sÄ… u bliz
niÄ…t
jednojajowych.
- Przykłady: Zdolności, temperament, odporność na choroby, siła fizyczna
Doświadczenie
- zbiór właściwości psychofizycznych , wysoce zindywidualizowanych
ze względu na osobiste losy ludzi i odmienne okoliczności.
- jednakże upodobniają się w tramach wspólnot kulturowych.
-mają wyłącznie charakter nabyty.
- celowe nabywanie doświadczenia to proces uczenia się. Ale większa część zgromadzonego doświadczenia to
niezamierzony skutek uboczny różnych czynności.
- Mechanizmem administrującym doświadczeniem jest pamięć.
Motywacja
- mechanizm kształtujący cel, inicjujący czynność i zabezpieczający dla niej bazę energetyczną.
Opiera siÄ™ na:
potrzebach  stanach zaburzonej równowagi, objawiających się brakami obiektów, stanów bądz

informacji niezbędnych do zachowania życia, zdrowia i sprawności
motywach  powtarzalnych, zoptymalizowanych schematach działań zaspokajających potrzeby
zadaniach  zamierzonych sposobach redukcji rozbieżności między diagnozą stanu rzeczywistego a
wizją stanu pożądanego
Sytuacja
- ogół czynników reprezentujących środowisko, dynamicznych, posiadających naturę
fizyczną, ale także stanowiących relacje między elegantami składowymi.
- Czynniki sytuacji oprofilowują możliwości działania swoją materialną naturą.
- W konkretnych przypadkach majÄ… charakter facylitujÄ…cy albo destrukcyjny.
Obraz sytuacji
- psychiczna reprezentacja sytuacji rzeczywistej
- powstaje dzięki zmysłowemu odbiorowi sygnałów emanowanych przez zjawiska fizyczne sytuacji
i ukształtowanych dzięki percepcji.
- pełna reprezentacja zawiera także informacje wyabstrahowane z sygnałów.
- jest zarówno warunkiem detekcji celu, bazą dla organizacji i czynnikiem kontroli jej przebiegu.
11
V CYKL WYKA
ADOW:
PRZETWARZANIE INFORMACJI JAKO NACZELNY PARADYGMAT
WSPOA
CZESNEJ NAUKI.
pojęcia
Sygnał - zjawisko dysponujące energią, która jest w stanie pobudzić zmysły.
Ważne są:
odpowiedni rodzaj energii (taki, który działa na receptory)
odpowiednia ilość energii (aby przekroczyć granicę pasma wrażliwości)
Próg wrażeń (próg absolutny)  granica, po której bodziec jest odbierany
Próg bólu  granica, po przekroczeniu której zmysły przestają odbierać w sposób normalny
Abstrahowanie  pobieranie sygnału informacji
Granica subcepcji  granica podświadomej percepcji; subcepcja to zjawisko polegające na
odbieraniu bodz
ców ze świata zewnętrznego, jednak eksponowanych zbyt
krótko lub zbyt słabych, aby mogły zostać świadomie zarejestrowane (bodziec
około progowy) Subcepcja, zwana także "postrzeganiem nieświadomym", ma
wpływ na nasze zachowanie, chociaż nie zdajemy sobie z tego sprawy. W
zwiÄ…zku z tym bywa wykorzystywana jako metoda psychomanipulacji np. w
reklamie.
Zbiór bodz
ców  reakcja automatyczna na nic.
Informacja to:
Treść sygnału
Znaczenie sygnału
Użyteczność sygnału
Wiadomośc o aktualnie zachodzącej zmianie
Komunikat o rozpoznawalnym zjawisku (sygnale)
Czynnik decydujący o organizacji sygnału
Czynnik warunkujący istnienie sygnału
Sygnał to:
Nośnik informacji
12
Ilość informacji
strategia połówkowa patrz skrypt: str. 23
Ilość informacji = ilość koniecznych kroków
Ilość koniecznych kroków = log2 + wielkość zbioru
I = log2N
(każdy element zbioru N jest równie prawdopodobny)
Entropia  niezorganizowany, nieuporządkowany, chaotyczny, bezpostaciowy zbiór, pozbawiony informacji.
Informacja =
JednostkÄ… informacji jest bit.
1 bit =
Każdy bit redukuje nieuporządkowanie zbioru (układu elementów) o połowę!
Ile bitów posiada informacja zawarta w jednym słowie?
Alfabet składa się z 32 liter
Obliczam ilość informacji w jednej literze: log232 = 5
Ilość liter w wyrazie x 5 bitów = ilość informacji w słowie
Wzór na ilość informacji w zbiorze, którego elementy nie są jednakowo prawdopodobne musi uwzględniać
dodatkowo sumę indywidualnych współczynników prawdopodobieństwa wystąpienia każdego elementu.
13
Piksel  wyodrębniony element obrazu stanowiący zarazem punkt na ekranie monitora.
W rzeczywistych obszarach wizualnych mamy sÄ…siadujÄ…ce ze sobÄ… obszary identycznych pikseli, czyli
powierzchnię optycznie identyczną. Skoro informacja dotyczy zmiany lub zróżnicowania to na takich
obszarach nie ma informacji, a jej zawartość w obrazie jest faktycznie znacznie mniejsza niż przedstawiają to
podane przykłady. Należy je zatem traktować jako sposoby obliczania maksymalnej pojemności informacyjnej
odpowiednio skonstruowanego brazu.
Sygnał niosący informację trwa w czasie, pozwalając na zróżnicowany okres przesyłania (pobierania)
informacji:
Bod  jednostka przesyłania informacji (bit/s)
Redundancja  nadwyżka informacji, której nie można już
skutecznie wykorzystać
Informacja redundantna  informacja użyteczna + redundacja
Kategoria informacyjna we współczesnej psychologii:
Fascynacja cybernetykÄ…
Konstatacja (przekonanie), że człowiek pobiera, przetwarza, przechowuje, generuje i nadaje
informacje
Tendencja do utożsamiania procesu psychologicznego z procesem przetwarzania informacji
Nadzieja na rozpowszechnienie możliwości pomiaru aktywności psychicznej wykorzystującej
jednostkÄ™ bit
Nadzieja na płaszczyznę wspólnych i porównywalnych badań różnych faktów psychologicznych
Informacja:
- figuralna
- symboliczna
- semantyczna
Kryteria
Postać informacji
charakterystyki
figuralna symboliczna semantyczna
nośnik obraz znak pojęcie
Charakter znaczenia naturalny konwencjonalny naturalny
forma Zmysły, pamięć asocjacje abstrakcje
przetwarzanie wyobraz
nia język myślenie
Wyniki przetwarzania wyobrażenie zdanie sąd
14
Kod  jeden z wariantów istniejących w obrębie postaci zawierający informację równą z pozostałymi kodami.
jeden z wariantów istniejących w obrębie postaci zawierający informację równą z pozostałymi kodami.
Alfabet  zbiór znaków, z których możliwe jest tworzenie kombinacji o znaczeniach odrębnych od samych
zbiór znaków, z których możliwe jest tworzenie kombinacji o znaczeniach odrębnych od samych
zbiór znaków, z których możliwe jest tworzenie kombinacji o znaczeniach odrębnych od samych
znaków
Przetwarzanie informacji polega najczęściej na:
Przetwarzanie informacji polega najczęściej na:
Zmianie postaci, tzw. transformacji a potem o nim
transformacji (ten sam obiekt można sobie wyobrazić, a potem o nim
pomyśleć)
Zmianie kodu, tzw. przekodowaniu (ten sam obiekt wyrazić w różnych modalnościach zmysłowych)
przekodowaniu (ten sam obiekt wyrazić w różnych modalnościach zmysłowych)
Zmianie alfabetu, tzw. konwencji (tę samą informację można wyrazić innym znakiem w obrębie tej
konwencji (tę samą informację można wyrazić innym znakiem w obrębie tej
samej modalności)
Przykłady wykorzystywania teorii informacyjnej w psychologii:
wykorzystywania teorii informacyjnej w psychologii:
- ujednolicenie pomiaru przetwarzania informacji
ujednolicenie pomiaru przetwarzania informacji
Test Toulouse  Pieron
Test Landolta patrz skrypt: str. 27
patrz skrypt: str. 27
Prawo Hick a
VI CYKL WYKA
ADOW:
PRZEGL
D METOD WSPOA
CZESNYCH
PRZEGL
D METOD WSPOA
CZESNYCH BADAC
PSYCHOLOGICZNYCH.
stanowisko metodologiczne
procedura badawcza
metoda badania
technika badania
narzędzie badawcze
Stanowisko metodologiczne - zbiór założeń o charakterze filozoficznym, mającym często charakter
zbiór założeń o charakterze filozoficznym, mającym często charakter
zbiór założeń o charakterze filozoficznym, mającym często charakter
światopoglądowy, dotyczących natury badanych faktów i możliwości ich
światopoglądowy, dotyczących natury badanych faktów i możliwości ich
światopoglądowy, dotyczących natury badanych faktów i możliwości ich
rozpoznania.
rozpoznania.
Stanowisko metodologiczne określa procedury czy np.
Stanowisko metodologiczne określa procedury. Rozstrzyga wątpliwości czy np. sensowne jest
psychologiczne badanie osób bez kontaktu z nimi, czy można planować badanie zdarzeń
psychologiczne badanie osób bez kontaktu z nimi, czy można planować badanie zdarzeń
psychologiczne badanie osób bez kontaktu z nimi, czy można planować badanie zdarzeń
przyszłych, czy możliwość poznawania ludzkiej (także własnej) psychiki dostępna jest
przyszłych, czy możliwość poznawania ludzkiej (także własnej) psychiki dostępna jest
przyszłych, czy możliwość poznawania ludzkiej (także własnej) psychiki dostępna jest
człowiekowi itp. Wybór stanowiska metodologicznego jest wyborem modelu świata i języka
człowiekowi itp. Wybór stanowiska metodologicznego jest wyborem modelu świata i języka
opisu rzeczywistości.
opisu rzeczywistości.
15
Procedura badawcza - zbiór zasad dotyczących możliwości i specyfiki prowadzenia badania psychologicznego
ze względu na relację czasową  wystąpienia badanego zjawiska  planowanie i
realizacja badania .
1. Przeszłość  procedura retrospektywna (model ex post facto)
2. Teraz
niejszość  procedura symultaniczna (model korelacyjno  regresyjny)
3. Przyszłość  procedura prospektywna (model eksperymentalny)
Metoda badania  zespół czynności, które należy wykonać i procesów, które muszą się odbyć, aby można
było uzyskać uzasadnione i sprawdzone twierdzenie o badanych faktach.
1. Heurystyczne  służą do gromadzenia wiedzy o faktach
2. Diagnostyczne  służą do rozpoznania stan rzeczy
3. Terapeutyczne  służą do działań zmieniających stan rzeczy
Narzędzie badawcze  materialna konstrukcja (werbalna lub techniczna) wymuszająca swą strukturą
specyficzny, jednoznaczny i konsekwentny tok postępowania podczas realizacji
badania.
Narzędzia badawcze oraz sposoby posługiwania się bywają często ujednolicone. To znaczy, że wszyscy,
którzy się nimi posługują są zobowiązani  pod rygorem nieważności wyniku  do przestrzegania:
Szczegółowych dyrektyw posługiwania się konkretnym narzędziem
Korzystania ze specyficznego sprzętu, wykonanego identycznie, bez względu na producenta
Identycznego testu instrukcji, podobnie przedstawionego
Tych samych, szczegółowych reguł interpretacji wyników
Spełnienie tych warunków nazywamy wystandaryzowaniem narzędzia. Wówczas posiada ono w swej
nazwie nazwÄ™ metody + nazwisko konstruktora + ewentualnie informacjÄ™ o wersji.
Ad. Metody badań:
1. Obserwacja
2. Rozmowa
3. Kwestionariusz
4. Test
5. Eksperyment
6. Analiza wytowrów
Obserwacja - sposób systematycznego uzyskiwania informacji (w kodzie figuralnym), obejmujący 3 fazy:
Spostrzeganie (celowe, polisensoryczne, konsekwentne, dyskretne)
Rejestracja (pełna, ciągła, zamaskowana)
Interpretacja (szczegółowa, subtelna, konsekwentna)
Celem obserwacji jest rekonstrukcja determinantu zmian (także psychicznych) obserwowanego
obiektu.
16
Kwestionariusz  sztywny zbiór pytań diagnostycznych, przedstawianych osobie badanej do indywidualnego
wykonania. Kwestionariusze(zwłaszcza psychometryczne) zawierają często:
Pytania buforowe
Pytania paralelne
Skale kłamstwa
Rozmowa  polega na zbieraniu informacji przez stawianie pytań otwartych + selektywnej obserwacji
rozmówcy
Rozmowa bezpośrednia  ma miejsce wówczas, kiedy pytania stawiamy podmiotowi
naszego badania
Wywiad  pytania stawiamy osobom trzecim.
Za każdym razem zakres tematyczny pytań i strategia naszego postępowania są nieco inne. Odpowiedzi
wymagają rejestracji. W rozmowie bezpośredniej żądana jest ciągła rejestracja multimedialna (pytanie,
odpowiedz
, Ew. komentarz, intonacja, czas zwłoki, mimika, pantomimika) W wywiadzie na ogół wystarcza
robienie notatek, w miarę możliwości dosłownych. Odejście od dosłowności jest niekontrolowanym
początkiem interpretacji, która ma charakter jakościowy. Jej zasadnicza część ma za zadanie  jak
zazwyczaj  znalezienie psychologicznego wyjaśnienia zarejestrowanych faktów oraz powinna być
wykonywana z pewną zwłoką i niekoniecznie przez osobę zadającą pytania.
W metodzie rozmowy narzędzia mają charakter zbiorów pytań. Zbiory te mogą być w ograniczonym
zakresie (uzależnionym od treści odpowiedzi i doświadczenia psychologa) modyfikowane w trakcie
badania pod względem kompletności, kolejności oraz szczegółowości i subtelności sformułowań.
O standaryzacji narzędzi można mówić w ograniczonym zakresie, w stosunku do stabilnego powtarzania
badania na kolejnych osobach w obrębie jednego problemu.
Test  zbiór zadań, których proces rozwiązywania w ujednoliconych warunkach staje się próbką zachowania i
podlega ocenie łącznie z uzyskanym wynikiem rozwiązania. Testy ( szczególnie psychometryczne)
podlegają ocenie ze względu na następujące kryteria:
Trafność  zgodność faktycznego przedmiotu badania konkretnego narzędzia z
deklarowanymi intencjami jego autora
Rzetelność  stabilność uzyskiwanych wyników przy powtarzaniu badań
Standaryzacja  stopień ujednolicenia warunków i okoliczności powtarzanych badań
Normalizacja  istnienie dużego, ujednoliconego zbioru wyników pomiarów, stanowiącego
odniesienie dla porównań
Obiektywizacja  zbiór zasad postępowania interpretacyjnego uniezależniający rezultat od
osoby dokonujÄ…cej interpretacji.
Eksperyment  wywoływanie lub modyfikacja przebiegu zjawiska w kontrolowanych warunkach dla celów
badania. Eksperymentator:
Manipuluje czynnikami determinujÄ…cymi badane zjawisko
Kontroluje czynniki tworzÄ…ce sytuacje badania
Eliminuje czynniki zakłócające proces badania
Mierzy zachodzÄ…ce zmiany
Analiza wytworów  wykorzystuje korespondencję, pamiętniki, dzienniki, blogi, prace szkolne, dokumenty
typu CV, rękodzieła i inne prace artystyczne
17
metoda techniki
systematyczna
selektywna
migawkowa
obserwacja
uczestniczÄ…ca
chronometrażowa
chronocyklografia
Rozmowa bezpośrednia
rozmowa
wywiad
Prosty, dynamiczny,
psychometryczny skalujÄ…cy, selekcyjny,
kwestionariusz komputerowy
biograficzny
ankieta
psychometryczny
grupowy
Plamy, obrazy,
test
niedokończone zdania i
projekcyjny
opowiadania,
psychodrama, sceno test.
laboratoryjny
eksperyment naturalny
symulacyjny Granie roli, w transie
Analiza wytworów
Metody badań we współczesnej psychologii:
Specyficzne  właściwe tylko dla psychologii, mają charakter poufny, a ich kompetentne i legalne
stosowanie wymaga specjalistycznego wykształcenia i uprawnień zawodowych.
Niespecyficzne  opracowane w szczegółach przez inne dyscypliny (logiczne, statystyczne,
fizjologiczne, informatyczne)
Procedura retrospektywna Procedura symultaniczna Procedura prospektywna
metody
do rekonstrukcji przyczyny:
- rozmowa
- kwestionariusz - obserwacja
- analiza wytworów - test
- eksperymemt
Do diagnozy skutku: - rozmowa
- obserwacja - kwestionariusz
- test
-analiza wytowrów
18
Skala  ujednolicony sposób kodowania informacji o natężeniu objawu będącego przedmiotem pytania
Skala graficzna
Skala numeryczna 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Skala przymiotnikowa 1 2 3 4 5
Nie dotyczy rzadko czasami trudno powiedzieć często
Środki techniczne wspierające profesjonalne doświadczenie obserwatora:
1. Np. lornetka, zasłona, lustro, szyba jednostronnie przepuszczalna, światło, okulary maskujące
2. Np. arkusz obserwacyjny, zeszyt obserwacyjny, stoper, mikrofon, aparat fotograficzny, kamera,
czujnik ruchu, therbligi (Gilberth)
3. Np. sprzęt mikserski, umożliwiający spowolnienie odtwarzania rejestracji, oprogramowanie
komputerowe umożliwiające analizę dynamiki i wychwytywanie sekwencji, skalowanie.
19