Powstania narodowe nie były dobrem samym w sobie lecz instrumentem do wywalczenia niepodległości w formie suwerrennego państwa.
DROGI DO ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI:
-bezkompromisowa - najpierw powstanie poprzez walkę zbrojną i odzyskanie niepodległości poprzez państwo.Gromadzenie sił i środków do rozprawy z zaborcą.
-droga kompromisu i przystosowania się tzn. że skoro okoliczności nie sprzyjają to można podtrzymywać byt narodowy w ramach instytucji i praw rządów zaborczych i w sposób legalny walczyć o poszerzenie obszaru samodzielności narodowej - praca organiczna.
W powstaniu listopadowym bardzo dużą rolę odgrywała emigracja - ok. 10 tyś uchodźców głównie z Francji. Wielka Emigracja odegrała dużą rolę w kształtowaniu się świadomości patriotycznej i politycznej Polaków. Na emigracji działali wielcy Polacy: Mickiewicz, Słowacki, Szopen, istniała też historiografia polityczna - Lelewel.
CO ONI PROPAGOWALI?
Poprzez swoją twórczość przyczyniali się do upowszechnienia ideałów walki z przemocą, niepodległości, obroną podstawowych wartości moralnych, nawet kosztem życia, szczęścia osobistego. Romantycy upowszechniali też polski mesjanizm, swoistą mistykę narodu powołanego poprzez cierpienie do oswobodzenia ludzkości. Przyczynili się jednak do bardzo niebezpiecznej cechy mentalności Polaków a mianowicie widzenie polityki w kategoriach literackich. Zresztą cecha ta jest typowa dla wszelkich emigracji złożonych z elit o zablokowanych możliwościach normalnego działania, wtedy powstają wyobrażenia bez możliwości urzeczywistnienia czy sprawdzenia tego.
Tak też się stało z emigracją polską . W tych środowiskach domagali się , by kategorie literackie przełożyć na język polityki . ( w normalnych krajach to wydarzenia polityczne przekładają się na literaturę , u nas było odwrotnie ) . Od polityków domagano się wskazania i urzeczywistniana drogi do niepodległości . Kluczową sprawą było uwłaszczenie czyli jak wówczas mówiono uobywatelnienie chłopów . Zakładano , że jeśli chłop otrzyma ziemię na własność , to wtedy nabędzie świadomości narodowej i obywatelskiej i włączy się do walki o niepodległość .
Jeśli chodzi o środowiska polityczne Wielkiej Emigracji to najwybitniejszą postacią cieszącą się pewnym autorytetem wśród dyplomatów i elit rządzących był książę Adam Czartoryski - jedyny polityk z prawdziwego zdarzenia . Wokół niego skupiali się ludzie o poglądach zachowawczych , realistycznych . Z czasem środowisko to przyjmie nazwę Hotelu Lambert . Drogę do niepodległości w tym środowisku widziano w ten sposób , że powstanie winno wybuchnąć w dogodnym momencie politycznym przy poparciu rządów Anglii i Francji i rzeczywiście zarówno Anglia jak i Francja miały sprzeczne interesy z Rosją w tamtym okresie i w tę konfigurację usiłował wpisać się książę A. Czartoryski . W kwestiach społecznych w środowisku Hotelu Lambert uważano , że uwłaszczenie winno nastąpić za odszkodowaniem na rzecz dotychczasowych dziedziców i winno być rozłożone w czasie . Ewentualny przyszły ustrój Polski widziano jako monarchię konstytucyjną na wzór angielski lub francuski . Te środowiska można nazwać prawicowymi .Przez pewien czas pozycji Czartoryskiego mogło zagrozić inne ugrupowanie - Komitet Narodowy Polski z Lelewelem na czele . Komitet ten był powiązany z organizacjami masońskimi , inspirował nieudane wyprawy Zaliwskiego i Artura Zawiszy do Królestwa Polskiego , celem prowadzenia działań partyzanckich .
1823 Wyprawy te zakończyły się klęską . Zaliwski zginął , a Zawisza został schwytany i stracony . Chłopi ochotnie wyłapywali partyzantów . Komitet ten zdelegalizowały władze francuskie . Najpoważniejszym ugrupowaniem lewicy było Towarzystwo Demokratyczne Polskie . Polski dokument to manifest programowy - manifest Poities 1836 r. ( Płatie ) , był to tzw. duży manifest . W manifeście obiecywano bezpłatne uwłaszczenie chłopów , zaraz po wybuchu powstania , powstanie miało być wsparte przez międzynarodową rewolucję zorganizowaną przez ruch Karbonariuszy - rewolucyjny odłam masonerii . Karbonariusze dążyli do obalenia porządku po Kongresie Wiedeńskim , byli zwolennikami wolności narodów i republikańskiej formy rządów . Szczególnie aktywni byli na terenie Włoch . Najbardziej skrajnym ugrupowaniem były Gromady Ludu Polskiego : Grudziądz i Humań . Zarzucały one szlachcie doprowadzenie Polski do zguby , wybawienia zaś szukały we wprowadzeniu zasad ewangelicznej sprawiedliwości i zniesienia prywatnej własności ziemi . Członkowie tego ugrupowania rekrutowali się spośród żołnierzy - chłopów , którzy przez jakiś czas byli internowani w pruskich twierdzach m. in. w Grudziądzu odmówili przyjęcia amnestii i koniec końców znaleźli się na wyspach brytyjskich .
Ich przywódcą był Heltman , Krępowiecki . Emigracja była skłócona . Wtedy też w polityce i ideologii pojawiła się nowa kategoria - a mianowicie kategoria ludu polskiego . Lud polski przeciwstawiano szlachcie i arystokracji , a także bogatemu mieszczaństwu . Lud natomiast mieli stanowić chłopi , plebs miejski , uboga szlachta i wykorzeniona inteligencja - ludzie z wykształceniem , ale bez zatrudnienia . Emigracja była bardzo infiltrowana przez służby wywiadowcze carskiej ambasady w Paryżu . Zdarzały się spektakularne apostazje , czyli porzucenia sprawy niepodległości i przyjęcia carskiej łaski z możliwością powrotu do kraju ( najwybitniejsza apostazja - Adama Górowskiego . Był to jeden z bardzo radykalnych przywódców Towarzystwa Demokratycznego Polskiego , który porzucił sprawę , zdał się na carską łaskę i powrócił do kraju ) . Pośród Emigracji pewną rolę odgrywała też agentura . Jeden z takich agentów działał tak skutecznie , że zdołał skłócić całe Środowisko emigracyjne . Emigracja usiłowała również oddziaływać na kraj tworząc organizacje konspiracyjne i przygotowując kraj do przyszłego powstania . Takim emisariuszem , który stworzył sieć konspiracji na Litwie był Szymon Konarski . Zdołał on w latach 1835 - 38 stworzyć rozgałęzioną siatkę spiskową z tym , że spisek zdekonspirowano , wielu uczestników aresztowano , Konarskiego też aresztowano i rozstrzelano . Jeśli chodzi o tzw. " Konarszczyznę " to ona źle zapisała się w pamięci polskiej ludności Kresów Wschodnich , bo szans na powodzenie nie miała , a przyczyniła się do aresztowania i zesłania kilkuset uczestników konspiracji .
W latach 1835 - 38 w Krakowie powstało Stowarzyszenie Ludu Polskiego - tajna demokratyczna organizacja niepodległościowa działająca w zaborze austriackim oraz w Poznańskiem , Królestwie , na Litwie i Ukrainie . Do jej czołowych działaczy należał Seweryn Goszczyński . Organizacja ta została rozbita przez liczne aresztowania w 1837 r . , a na jej miejsce powstała Konfederacja Narodu Polskiego , która zamierzała wzniecić powstanie narodowe . Miała też pewne kontakty z ruchem spiskowym na terenie Królestwa . Na terenie Królestwa natomiast działał ruch spiskowy pod przywództwem księdza Ściegiennego . Z tym że ruch ten miał bardziej zabarwienie społeczne i narodowe . Był jednak częścią planu powstania trójzaborowego , gdzie walka o niepodległość miała być połączona z wojną ludową i głębokimi przeobrażeniami społecznymi . Wizję takich przeobrażeń nakreślił emisariusz E. Dembowski . Na skutek licznych aresztowań wybuch powstania zawieszono , lecz myśli nie zaniechano . Tym bardziej że na terenie Poznańskiego powstała organizacja o nazwie Związek Plebejuszy . Termin powstania wyznaczono na 1846 r. , z tym , że władze rosyjskie i pruskie skutecznie zapobiegły powstaniu . Wyznaczony na przywódcę popularny działacz emigracyjny L. Mierosławski został aresztowany .
Do pewnego poruszenia doszło w Galicji, ale tu władze uciekły się do prowokacji, pośród chłopów rozpuszczono wieść, że dobry cesarz chce znieść pańszczyznę, dać im wolność tylko się panowie zbuntowali i ceszrz prosi chłopów o pomoc, W odpowiedzi na to tłumy chłopów rzuciły się na pańskie dwory, wymordowano kilka tyś. szlachty i oficjalistów. Na czele chłopów stanął J. Szela. Powstańcom udało się w Rz. P. Krakowskiej tzn . powstańcom udało się opanować miasto powołać rząd narodowy, ale wobec braku wsparcia powstańcy ponieśli klęskę. Do Krakowa wkroczyły oddziały austriackie zaś sam Kraków ostatni szczątek Rz.P. został włączony do Galicji