MAKROEKONOMIA Makroekonomia dr Elżbieta Lorek Wzrost gospodarczy, rozwój gospodarczy, cykle gospodarcze Wzrost gospodarczy " powiększanie z roku na rok podstawowych wielkości ekonomicznych (PKB, DN) " zwiększanie w danym czasie strumieni dóbr i usług wytworzonych w gospodarce i pożądanych przez ludzi na skutek rozszerzania zdolności wytwórczych gospodarki dr Elżbieta Lorek 1/30 Wzrost gospodarczy Wzrost gospodarczy " podstawowy miernik wzrostu gospodarczego stopa wzrostu gospodarczego (r) PKBn PKBn-1 PKB " r = = PKBn-1 PKB dr Elżbieta Lorek 2/30 Rozwój gospodarczy Rozwój gospodarczy " proces na który składa się długofalowy wzrost zamożności społeczeństwa " Zmiany ilościowe i jakościowe w strukturze wytwarzanych dóbr i usług dr Elżbieta Lorek 3/30 Czynniki wzrostu gospodarczego PRACA, ZIEMIA, KAPITAA HISTORYCZNE tradycyjne [zasoby naturalne, kapitał, zasoby demograficzne] SYSTEMOWE nowoczesne [majątek produkcyjny, inwestycje, innowacje, efektywność wykorzystania czynników, wiedza] ZATRUDNIENIE, MAJTEK PRODUKCYJNY EKSTENSYWNE WYDAJNOŚĆ PRACY, PRODUKTYWNOŚC MAJTKU INTENSYWNE dr Elżbieta Lorek 4/30 Równowaga ekonomiczna Równowaga ekonomiczna sytuacja, gdy przy pełnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych zachodzi równość między PODAŻ wszystkich dóbr a POPYTEM na nie oraz równość między PODAŻ pieniądza a popytem na pieniądz dr Elżbieta Lorek 5/30 Cykliczny rozwój gospodarki " w gospodarce stały proces zmian globalnego popytu i podaży, co przejawia się zmianami produkcji, stóp procentowych, inflacji, bezrobocia " wzrost gospodarczy nie jest procesem trwałym charakteryzuje się okresową zmiennością dr Elżbieta Lorek 6/30 Koniunktura gospodarcza " zmiany aktywności ekonomicznej w gospodarce " splot warunków i czynników wpływających na sytuację gospodarczą " synonim stanu gospodarki dr Elżbieta Lorek 7/30 Rodzaje wahań aktywności gospodarczej " wahania cykliczne powtarzające się ze względną regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające się fluktuacjami wokół trendu " wahania sezonowe zmiany aktywności gospodarczej występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych samych porach roku) " wahania przypadkowe (losowe) spowodowane jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym " wahania specjalne (cykle świńskie) dr Elżbieta Lorek 8/30 Wskazniki Wyprzedzające " stopa bezrobocia " zmiany cen akcji " powstawanie/likwidacja firm " pozwolenia na budowę Równoległe " produkcja " handel " dochody " zyski Post factum " płaca realna " kredyty dr Elżbieta Lorek 9/30 Cechy wahań cyklicznych " wynik samowyzwalających się mechanizmów wewnętrznych, które występują w gospodarce " swym zasięgiem obejmują całą gospodarkę " sekwencje wzrostowych oraz spadkowych zmian wielkości ekonomicznych są oddzielone punktami zwrotnymi " punkty zwrotne powtarzają się ze stosunkowo względną regularnością " fluktuacje mają charakter krotko-i średniookresowy dr Elżbieta Lorek 10/30 Rodzaje cykli koniunkturalnych " Cykle Juglara (cykl klasyczny, cykl główny) Clemens Juglar ojciec teorii cyklu koniunkturalnego " Cykle Kitchina (cykle krótkie - cykle mniejsze) Joseph Kitchin w 1923 roku opisał krótsze cykle, między dwoma kryzysami głównymi, występującymi zgodnie z cyklem Juglara - cykl trwał średnio 3,5 lat (39-40 miesięcy) " Cykle Kuznetza 15-18 lat " Cykle Kondratiewa - cykle długie (45-60 lat) - przyczyna cykli: innowacje, sfera pieniądza, inflacja lub deflacja, styl życia, ważne wydarzenia polityczne dr Elżbieta Lorek 11/30 Cykle Kondratiewa Nikołaj Kondratiew " przeanalizował przebieg koniunktury w takich krajach jak: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone na przełomie lat 1780 1920 " badał: ceny hurtowe, płace, kursy akcji, obroty handlu zagranicznego, produkcję węgla, surówki żelaza, ołowiu " stwierdził, że gospodarka światowa rozwija się cyklicznie: od rozkwitu, przez spadek i kryzys, ożywienie do ponownego rozkwitu dr Elżbieta Lorek 12/30 Cykle Kondratiewa Pierwsza fala 1787 1842 (poprzedziły: wynalazki w przemyśle tekstylnym, maszyna parowa) Druga fala 1843 1897 (poprzedziły: rozwój kolei żelaznej, elektryczność) Trzecia fala 1898 1950 (poprzedziły: badania nad silnikiem spalinowym, przemysł chemiczny) Czwarta fala 1951 2010 ? (poprzedzona: postęp lotnictwa, elektroniki, energii jądrowej) Od 2010 r. piąta fala (poprzedzona: innowacje w dziedzinie biotechnologii, elektroniki, telekomunikacji, genetyki, informatyki) dr Elżbieta Lorek 13/30 Cykle Kondratiewa TRWANIE LIDER INNOWACJA FALE LATA CYKLU GOPODARCZY maszyna parowa, przemysł 1787 1842 55 Wielka Brytania I tekstylny kolej żelazna, 1843 1897 54 Wielka Brytania II silnik, spalinowy, samochód, przemysł chemiczny, 1898 1950 52 USA III elektryczność samolot, elektronika, 1951 2010 ? 59 ? USA IV energia jądrowa, biotechnologie, Informatyka, genetyka 2010 ? USA V telekomunikacja, dr Elżbieta Lorek 14/30 Cykl klasyczny trend PKB kryzys depresja ożywienie szczyt t dr Elżbieta Lorek 15/30 Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego Fazy cyklu I. Kryzys II. Depresja III. Ożywienie gospodarcze IV. Szczyt koniunktury dr Elżbieta Lorek 16/30 Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego I. Kryzys " spadek produkcji " spadek inwestycji " spadek zatrudnienia " spadek kursów papierów wartościowych " ograniczenie kredytów inwestycyjnych " ograniczanie ilości zamówień na urządzenia wytwórcze i rezygnowanie z kontraktów budowlanych " zahamowanie wzrostu cen (a nawet spadek) " wzrost stopy procentowej dr Elżbieta Lorek 17/30 Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego II. Depresja " spadek płac " spadek cen " spadek odsetek " realny PNB przestaje spadać i stabilizuje się na najniższym poziomie " małe i słabsze przedsiębiorstwa bankrutują " marża z zysków gwałtownie spada (trudności sprzedaży) " maksymalne ograniczenie przez banki komercyjne kredytów " inwestycje i konsumpcja osiągają swoje minimum (nigdy zero) " powolny wzrost globalnego popytu dr Elżbieta Lorek 18/30 Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego III. Ożywienie " przedsiębiorcy, którzy przetrwali, dokonują renowacji swojego kapitału " wycofanie starych maszyn i urządzeń zakupując nowocześniejsze, bardziej ekonomiczne " wzrost produkcji " wzrost inwestycji " wzrost zatrudnienia " wzrost zysków " banki komercyjne nagromadziły środki pieniężne, a szukając klientów obniżają stopę procentową dr Elżbieta Lorek 19/30 Przebieg klasycznego cyklu koniunkturalnego IV. Szczyt koniunktury " wysoki poziom wydatków inwestycyjnych - wzrost zdolności produkcyjnych gospodarki " inwestycje osiągają swój najwyższy poziom (przestają rosnąć) " papiery wartościowe osiągają najwyższa cenę " koszty produkcji rosną " naciski płacowe " wzrost skłonności do oszczędzania " stopniowy wzrost kosztów produkcji w stosunku do wzrostu cen " ograniczanie kredytów przez banki " wygasanie optymistycznych nastrojów wśród przedsiębiorców " nadpodaż " gospodarka wchodzi w fazę kryzysu dr Elżbieta Lorek 20/30 Cykle we współczesnej gospodarce Cykl klasyczny Cykl współczesny (do II wojny światowej) (po II wojnie światowej) cztery fazy dwie fazy (recesja, ekspansja) (kryzys, depresja, ożywienie, szczyt) Czas trwania Czas trwania 8-12 lat 3,5-5 lat dr Elżbieta Lorek 21/30 Cykle we współczesnej gospodarce " mniejsza amplituda wahań we współczesnej gospodarce " dezintegracja jednego cyklu światowego na nie zsynchronizowane cykle krajowe " osłabienie koniunktury w danym kraju łagodzone przez wymianę międzynarodową " kryzysy w w USA [1969-1970, 1974-1975, 1981-1982, 1990-1991] dr Elżbieta Lorek 22/30 Cykle we współczesnej gospodarce - teorie wahań cyklicznych " teorie - wyjaśniają przyczyny fluktuacji, stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych, rozbieżności między potencjalnym a faktycznie wytwarzanym PKB " wyjaśnienie przyczyn, stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych, rozbieżności między potencjalnym a faktycznie wytwarzanym PKB dr Elżbieta Lorek 23/30 Cykle we współczesnej gospodarce - teorie neoklasyczne " czynniki zakłócające równowagę mają charakter egzogeniczny (system gospodarczy ma właściwość stabilności, po zachwianiu przywraca stan równowagi) " czynniki zewnętrzne: wojny, rewolucje, wydarzenia polityczne, odkrycia nowych zasobów, zmiany demograficzne, innowacje techniczne, zjawiska przyrodnicze dr Elżbieta Lorek 24/30 Cykle we współczesnej gospodarce - teorie neoklasyczne Teoria plam na słońcu " periodyczne pojawianie się większej liczby plam na słońcu powoduje okresy nieurodzaju " zmiany produkcji rolnej powodują zmiany w rytmie produkcji przemysłowej " w rezultacie w wyniku oddziaływań zewnętrznych gospodarka wykazuje rytmiczne wahania aktywności (W. S. Jevons) dr Elżbieta Lorek 25/30 Cykle we współczesnej gospodarce - teorie neoklasyczne Teoria innowacji " falowe pojawianie się innowacji organizacyjno technicznych jest przyczyną cykli " przedsiębiorca innowator stosuje nowe rozwiązania w produkcji " innowator znajduje naśladowców rozprzestrzenianie się innowacji (wzrost inwestycji, produkcji) " popyt nie nadąża za podażą następuje obniżenie cen i spadek zysków " spadek popytu inwestycyjnego faza kryzysu " rozpowszechnianie innowacji faza ożywienia (J. Schumpeter) dr Elżbieta Lorek 26/30 Cykle we współczesnej gospodarce - teorie neoklasyczne Teoria cyklu politycznego " cykliczny rozwój wywołany zmianami priorytetów ekonomicznych władzy " ekspansywna polityka polityka fiskalna i monetarna ożywienie gospodarcze ( w okresie poprzedzającym wybory) " skutki polityki ekspansywnej (inflacja, konieczność stosowania polityki restrykcyjnej) wyborcy odczuwają dopiero po wyborach dr Elżbieta Lorek 27/30 Cykle we współczesnej gospodarce - teorie keynesowskie " cykliczny rozwój gospodarki związany z systemem gospodarczym " gospodarka rynkowa podlega wahaniom fazy spadkowe są efektem procesów zachodzących w fazach wzrostowych i odwrotnie " nadprodukcja spadek cen spadek konsumpcji nowe metody produkcji obniżenie kosztów wytwarzania oczyszczenie gospodarki (twórcze zniszczenie) nowy popyt inwestycyjny dr Elżbieta Lorek 28/30 Cykle we współczesnej gospodarce - oddziaływanie rządu na współczesne cykle " wieloletnie i skuteczne oddziaływanie polityki stabilizacyjnej państwa " dynamiczna ekspansja sektora usług, który charakteryzuje się dużą odpornością na spadki koniunktury " istnienie bardziej wiarygodnych informacji o sytuacji gospodarczej i jej perspektywach " szybkość przepływu informacji " procesy globalizacji i internacjonalizacji dr Elżbieta Lorek 29/30 Cykle we współczesnej gospodarce wahania koniunktury w Polsce rok poprzedni = 100 130 120 110 100 90 80 70 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 PKB Produkcja sprzedana przemysłu Produkcja budowlano-montażowa dr Elżbieta Lorek 30/30