NARZDY PACIOWE MSKIE NarzÄ…dy pÅ‚ciowe mÄ™skie dzieli siÄ™ na wewnÄ™trzne i zewnÄ™trzne. Do narzÄ…dów wewnÄ™trznych zalicza siÄ™: Øð parzyste: jÄ…dro, najÄ…drze, nasieniowód, pÄ™cherzyki nasienne Øð nieparzysty gruczoÅ‚ krokowy (stercz, prostata). NarzÄ…dami pÅ‚ciowymi zewnÄ™trznymi sÄ…: Øð narzÄ…d kopulacyjny - prÄ…cie, w którym przebiega cewka moczowa, Øð worek mosznowy - moszna, w którym leżą jÄ…dra. JDRO MÄ™ska gonada wytwarzajÄ…cÄ… komórki pÅ‚ciowe, plemniki i hormony (androgeny), majÄ…ce wpÅ‚yw na powstanie pierwotnych i wtórnych cech pÅ‚ciowych. JÄ…dro ma ksztaÅ‚t owalny, nieco spÅ‚aszczony bocznie, wielkoÅ›ci orzecha wÅ‚oskiego. DÅ‚ugość jego wynosi 4-5 cm, szerokość 2,5-3,5 cm, grubość 2-2,5 cm. Masa od 20 do 30 g. Z zewnÄ…trz jÄ…dro otoczone jest dwiema blaszkami bÅ‚ony surowiczej, pod którymi znajduje siÄ™ gruba torebka włóknista - bÅ‚ona biaÅ‚awa, od której w gÅ‚Ä…b gruczoÅ‚u wchodzÄ… liczne przegrody Å‚Ä…cznotkankowe tworzÄ…ce przegródki jÄ…dra, przegródki dzielÄ… jÄ…dro na ok. 200 pÅ‚acików. Przegrody biegnÄ… zbieżnie do tylnego brzegu gruczoÅ‚u i Å‚Ä…czÄ… siÄ™ tam tworzÄ…c Å›ródjÄ…drze. Każdy pÅ‚acik skÅ‚ada siÄ™ z kilku kanalików nasiennych krÄ™tych, które przed wejÅ›ciem do Å›ródjÄ…drza Å‚Ä…czÄ… siÄ™ w cewki proste. W Å›ródjÄ…drzu cewki proste tworzÄ… sieć kanalików - sieć jÄ…dra. Cewki nasienne proste i siatkÄ™ jÄ…dra zaliczamy do dróg wyprowadzajÄ…cych nasienie. Od sieci jÄ…dra wychodzi ok. 10-20 przewodów odprowadzajÄ…cych uchodzÄ…cych do przewodu najÄ…drza. CaÅ‚kowita dÅ‚ugość kanalików nasiennych obu jÄ…der wynosi do 1200 m. 1 ÅšcianÄ™ kanalika krÄ™tego tworzÄ…: bÅ‚ona wÅ‚asna oraz nabÅ‚onek plemnikotwórczy. NabÅ‚onek plemnikotwórczy tworzÄ…: komórki podporowe (Sertoliego). Rola - odżywianie komórek spermatogenezy i plemników, wytwarzanie i wydzielanie do Å›wiatÅ‚a kanalika krÄ™tego pÅ‚ynu stanowiÄ…cego Å›rodowisko dla plemników (zawiera on duże stężenie testosteronu); fagocytowanie ciaÅ‚ resztkowych powstaÅ‚ych w spermiogenezie komórki pÅ‚ciowe w różnych stadiach dojrzewania. Rola produkcja plemników. Komórki pÅ‚ciowe ukÅ‚adajÄ… siÄ™ w kilka warstw, najmniej zróżnicowane spermatogonie, leżą przy bÅ‚onie podstawnej. Proces różnicowania komórek pÅ‚ciowych spermatogeneza, przebiega w trzech fazach: 1. spermatocytogenezy, w której dzielÄ…ce w mitozie siÄ™ spermatogonie /z diploidalnÄ… (46) liczbÄ… chromosomów/ przeksztaÅ‚cajÄ… siÄ™ ostatecznie w spermatocyty (46), 2. dwóch podziałów redukcyjnych (mejozy), w wyniku czego ze spermatocytów powstajÄ… spermatydy (23 chromosomy), 3. spermiogenezy, spermatydy nie podlegajÄ… już podziaÅ‚om, ale rozpoczynajÄ… zÅ‚ożony proces przeksztaÅ‚ceÅ„, w wyniku czego powstajÄ… plemniki. Proces spermatogenezy oraz dziaÅ‚anie komórek Sertoliego regulowany jest przez hormon folikulotropowego i testosteron. Z kolei za produkcjÄ™ testosteronu odpowiada hormon luteinizujÄ…cy. PeÅ‚en cykl spermatogenezy u czÅ‚owieka trwa okoÅ‚o 72-74 dni. GruczoÅ‚ Å›ródmiąższowy PomiÄ™dzy kanalikami krÄ™tymi znajdujÄ… siÄ™ skupiska komórek - gruczoÅ‚ Å›ródmiąższowy, który stanowi ok. 12% objÄ™toÅ›ci jÄ…dra. Czynność gruczoÅ‚u rozpoczyna siÄ™ od okresu pokwitania, ok. 12 13 roku życia. Komórki Å›ródmiąższowe jÄ…dra syntetyzujÄ… i wydzielajÄ… steroidowe hormony pÅ‚ciowe mÄ™skie, czyli androgeny. Najważniejszy z nich to testosteron, a oprócz niego dihydrotestosteron i androstendiol. DziaÅ‚anie testosteronu i innych androgenów powoduje: pobudzanie spermatogenezy; powstawanie drugorzÄ™dowych cech pÅ‚ciowych mÄ™skich (owÅ‚osienie, budowa ciaÅ‚a); zwiÄ™kszanie masy mięśni szkieletowych, syntezÄ™ czÄ…steczek i makroczÄ…steczek (dziaÅ‚anie anaboliczne). NAJDRZE NajÄ…drze poÅ‚ożone jest na obrzeżu jÄ…dra. Widoczne sÄ… w nim gÅ‚owa, trzon i ogon. Kanaliki odprowadzajÄ…ce jÄ…dra wchodzÄ… do gÅ‚owy najÄ…drza i uchodzÄ… do zwiniÄ™tego przewodu najÄ…drza (4-6 m). Dystalny odcinek przewodu najÄ…drza opuszcza ogon narzÄ…du i przeksztaÅ‚ca siÄ™ w nasieniowód. W najÄ…drzu plemniki dojrzewajÄ… i sÄ… magazynowane. Plemniki, które trafiajÄ… z jÄ…dra do najÄ…drza sÄ… niedojrzaÅ‚e, tzn. nie majÄ… zdolnoÅ›ci ruchu i zapÅ‚adniania komórki jajowej. 2 Ruchy rzÄ™sek nabÅ‚onka powodujÄ… powolne przesuwanie siÄ™ nasienia w kierunku przewodu najÄ…drza, a skurcz mięśniówki gÅ‚adkiej powoduje szybkie przesuniÄ™cie plemników. Wydzielina przewodu najÄ…drza stwarza Å›rodowisko, które: " sprzyja dojrzewaniu i przechowywaniu plemników (peÅ‚ni funkcjÄ™ zbiornika plemników) " lekko kwaÅ›ne Å›rodowisko dziaÅ‚a hamujÄ…co na ruchy plemników, oszczÄ™dzajÄ…c ich energiÄ™. NASIENIOWÓD Stanowi przedÅ‚użenie przewodu najÄ…drza, przeprowadza nasienie do cewki moczowej. DÅ‚ugoÅ›ci ok. 50-60 cm, Å›r. 3 mm, Å›ciana gruba, twarda, Å‚atwo wyczuwalny. Biegnie po przyÅ›rodkowej stronie jÄ…dra, przechodzi przez kanaÅ‚ pachwinowy, razem z nerwami i naczyniami krwionoÅ›nymi wchodzi do miednicy maÅ‚ej. Nasieniowód wraz z nerwami i naczyniami tworzy powrózek nasienny Wyróżniamy : część zewnÄ…trzbrzusznÄ… przebiega w mosznie część pachwinowÄ… biegnie w kanale pachwinowym część miednicznÄ… biegnie wewnÄ…trzotrzewnowo w miednicy mniejszej BÅ‚ona Å›luzowa wysÅ‚ana nabÅ‚onkiem wielorzÄ™dowym walcowatym. Komórki nabÅ‚onka baÅ„ki nasieniowodu wytwarzajÄ… wydzielinÄ™ wchodzÄ…cÄ… w skÅ‚ad nasienia, która pobudza plemniki do ruchu. BÅ‚ona mięśniowa ma zdolność do szybkiego kurczenia siÄ™, caÅ‚a warstwa mięśniówki jest silnie unerwiona. Przed wnikniÄ™ciem w gruczoÅ‚ krokowy nasieniowód tworzy rozszerzenie, w którym przechowywane sÄ… plemniki, zwane baÅ„kÄ…, tu dochodzi do nasieniowodu przewód wydalajÄ…cy pÄ™cherzyka nasiennego. Od tego miejsca nasieniowód nazywamy przewodem wytryskowym - wnika do gruczoÅ‚u krokowego i uchodzi do części sterczowej cewki moczowej na wzgórku nasiennym. PCHERZYKI NASIENNE PÄ™cherzyki nasienne (gruczoÅ‚y pÄ™cherzykowe) sÄ… uchyÅ‚kami nasieniowodu o ksztaÅ‚cie cewek. Dalszy koniec cewki (stanowiÄ…cy część wydzielniczÄ… gruczoÅ‚u) jest szerszy i Å›lepo zakoÅ„czony, a bliższy zwęża siÄ™ i uchodzi w postaci przewodu wyprowadzajÄ…cego do baÅ„ki nasieniowodu. DÅ‚ugość wynosi Å›rednio 4-5 cm. PÄ™cherzyki nasienne wydzielajÄ… jasny i lepki pÅ‚yn o odczynie sÅ‚abo zasadowym. Stanowi on 70-80% objÄ™toÅ›ci nasienia i pobudza plemniki do ruchu. Zawiera m.in.: fruktozÄ™ (cukier odżywiajÄ…cy plemniki), tÅ‚uszcze, biaÅ‚ka (przede wszystkim globuliny), sole mineralne, kwas askorbinowy (witamina C), kwas cytrynowy i prostaglandyny (A , B , F ). 2 2 2 Wydzielanie pÄ™cherzyków nasiennych pobudzajÄ… androgeny, a hamujÄ… estrogeny. 3 GRUCZOA KROKOWY GruczoÅ‚ krokowy (stercz, prostata) ma ksztaÅ‚t i wielkość kasztana jadalnego (2 x 3 x 4 cm), masa ok. 20g, wyróżnia siÄ™ w nim podstawÄ™ skierowanÄ… ku górze i wierzchoÅ‚ek skierowany ku doÅ‚owi. Leży w miednicy mniejszej poniżej pÄ™cherza moczowego, do którego przylega podstawÄ…. Przez gruczoÅ‚ przechodzi cewka moczowa, do której uchodzÄ… przewody wytryskowe. Zbudowany jest z trzech pÅ‚atów: lewego, prawego i Å›rodkowego. W zaawansowanym wieku, pÅ‚at Å›rodkowy ulega przerostowi, co może być przyczynÄ… zwężenia Å›wiatÅ‚a cewki moczowej i kÅ‚opotów z wydalaniem moczu. Miąższ gruczoÅ‚u krokowego skÅ‚ada siÄ™ 30-50 pojedynczych gruczołów cewkowo- pÄ™cherzykowych. Przewody odprowadzajÄ…ce dwóch sÄ…siadujÄ…cych gruczołów bardzo czÄ™sto Å‚Ä…czÄ… siÄ™ ze sobÄ… i w ten sposób ich liczba wynosi od okoÅ‚o 20. UchodzÄ… one do cewki moczowej w pobliżu ujÅ›cia przewodów wytryskowych. W Å›wietle pÄ™cherzyków i cewek wydzielniczych gruczoÅ‚u krokowego spotyka siÄ™ czÄ™sto owalne lub okrÄ…gÅ‚e twory o budowie warstwowej. NoszÄ… one nazwÄ™ kamyków albo ciaÅ‚ek sterczowych i sÄ… zbudowane ze skondensowanych, czasem zwapnianych biaÅ‚ek i wÄ™glowodanów, a ich liczba wzrasta wraz z wiekiem. Skurcz włókien mięśniowych gÅ‚adkich stercza powoduje wyciÅ›niecie wydzieliny gruczołów. Wydzielina gruczoÅ‚u krokowego nadaje nasieniu charakterystyczny zapach oraz ma wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci neutralizujÄ…ce kwaÅ›nÄ… wydzielinÄ™ pochwy. GruczoÅ‚ krokowy wydziela substancje o wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciach hormonalnych, tzw. prostaglandyny, które powodujÄ… zwolnienie skurczów macicy i rozluznienie koÅ„ca brzusznego jajowodu. Wydzielina stanowi 20% objÄ™toÅ›ci ejakulatu Komórki stercza uwalniajÄ… specyficzne biaÅ‚ko PSA (prostate specyfic antygen), którego stężenie wzrasta w stanach zapalnych, nowotworach i urazach prostaty. Odpowiedzialne za utrzymanie nasienia w pÅ‚ynnej postaci. GRUCZOAY OPUSZKOWO-CEWKOWE Leżą w pobliżu opuszki prÄ…cia w obrÄ™bie przepony moczowo-pÅ‚ciowej. Przewody gruczołów opuszkowo-cewkowych uchodzÄ… do części gÄ…bczastej cewki moczowej GruczoÅ‚y produkujÄ… podobnÄ… do Å›luzu wydzielinÄ™ o odczynie lekko zasadowym, która przedostaje siÄ™ do cewki moczowej, czyni jÄ… Å›liskÄ… oraz alkalizuje resztki kwaÅ›nego moczu. OpróżniajÄ… siÄ™ podczas wzwodu prÄ…cia przygotowujÄ…c drogÄ™ dla nasienia. 4 PRCIE (penis, czÅ‚onek mÄ™ski) PrÄ…cie jest narzÄ…dem pÅ‚ciowym mÄ™skim zewnÄ™trznym, jest narzÄ…dem kopulacyjnym i koÅ„cowym odcinkiem dróg moczowych. PrÄ…cie ma ksztaÅ‚t podÅ‚użnego walca zakoÅ„czonego stożkiem. DÅ‚ugość w stanie spoczynku wynosi okoÅ‚o 6 - 11cm, a w stanie wzwodu 11 - 17 cm. Anatomicznie w prÄ…ciu wyróżnia siÄ™: ·ð odnogi i nasadÄ™ stanowiÄ… część tylnÄ…, nieruchomÄ… prÄ…cia, przytwierdzonÄ… do koÅ›ci Å‚onowych i spojenia Å‚onowego oraz przykrytÄ… skórÄ… moszny i krocza ·ð trzon ma ksztaÅ‚t pokrytego skórÄ… walca; ·ð żoÅ‚Ä…dz z ujÅ›ciem cewki moczowej część ruchoma W budowie prÄ…cia najważniejszÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… trzy struktury wzwodowe, z których każda otoczona jest przez bÅ‚onÄ™ biaÅ‚awÄ… zbudowanÄ… z tkanki Å‚Ä…cznej włóknistej zbitej. Wyróżnia siÄ™: ·ð dwa ciaÅ‚a jamiste znajdujÄ… siÄ™ po stronie grzbietowej prÄ…cia, majÄ… utkanie gÄ…bczaste zbudowane z systemu jam wysÅ‚anych Å›ródbÅ‚onkiem ·ð jedno ciaÅ‚o gÄ…bczaste leży po stronie brzusznej prÄ…cia, przebiega w nim część jamista cewki moczowej, jego koniec dalszy przeksztaÅ‚ca siÄ™ w żoÅ‚Ä…dz, ma budowÄ™ podobnÄ… do ciaÅ‚ jamistych, ale mniej komórek mięśniowych gÅ‚adkich (odwrotnie niż w ciaÅ‚ach jamistych). CiaÅ‚a jamiste i ciaÅ‚o gÄ…bczaste prÄ…cia skÅ‚adajÄ… siÄ™ z licznych szczelinowatych przestrzeni wysÅ‚anych Å›ródbÅ‚onkiem i zawierajÄ…cych krew. Krew z ciaÅ‚ jamistych wyprowadzajÄ… naczynia żylne o wÄ…skim Å›wietle. W nastÄ™pstwie rozkurczu mięśni gÅ‚adkich tÄ™tnic doprowadzajÄ…cych oraz skurczu żyÅ‚ wypustowych krew dopÅ‚ywa do ciaÅ‚ jamistych w nadmiarze. Szczelinowate przestrzenie przepeÅ‚nione krwiÄ… rozszerzajÄ… siÄ™ znacznie i objÄ™tość ciaÅ‚ jamistych zwiÄ™ksza siÄ™ powodujÄ…c wzwód, tj. usztywnienie i powiÄ™kszenie prÄ…cia Å»oÅ‚Ä…dz prÄ…cia jest przedÅ‚użeniem i stożkowatym pogrubieniem ciaÅ‚a gÄ…bczastego w jego dalszej części. Nie zawiera ciaÅ‚ jamistych, a wewnÄ…trz znajduje siÄ™ skomplikowany splot żylny. PowierzchniÄ™ skóry żoÅ‚Ä™dzi wyÅ›ciela nabÅ‚onek wielowarstwowy pÅ‚aski nierogowaciejÄ…cy.. Trzon prÄ…cia z zewnÄ…trz pokrywa cienka, Å‚atwo przesuwalna skóra, Å‚Ä…czÄ…ca siÄ™ z podÅ‚ożem wzdÅ‚uż brzegu żoÅ‚Ä™dzi (korony). Poza okresami wzwodu skóra prÄ…cia tworzy ruchomy faÅ‚d skórny skÅ‚adajÄ…cy siÄ™ z dwóch blaszek (wewnÄ™trznej i zewnÄ™trznej) - napletek. WewnÄ™trzna blaszka napletka, która przylega do żoÅ‚Ä™dzi jest nieco podobna do bÅ‚ony Å›luzowej, lecz zawiera charakterystyczne dla skóry gruczoÅ‚y Å‚ojowe, wydzielajÄ…ce łój napletkowy, czyli tzw. mastkÄ™ (smegma). Od strony wewnÄ™trznej napletka znajduje siÄ™ wÄ™dzideÅ‚ko napletka zapobiegajÄ…ce nadmiernemu cofaniu siÄ™ skóry. Struktury wzwodowe prÄ…cia to poÅ‚Ä…czone ze sobÄ… przestrzenie naczyniowe napeÅ‚niajÄ…ce siÄ™ krwiÄ… podczas wzwodu (erekcji). Krew do prÄ…cia dostarczajÄ… tÄ™tnice gÅ‚Ä™bokie i tÄ™tnice 5 grzbietowe, odchodzÄ…ce od tÄ™tnicy prÄ…cia. Liczne anastomozy tÄ™tniczo-żylne Å‚Ä…czÄ… tÄ™tnice gÅ‚Ä™bokie z żyÅ‚ami odprowadzajÄ…cymi krew z prÄ…cia. OdgaÅ‚Ä™zienia tÄ™tnic gÅ‚Ä™bokich, tzw. tÄ™tnice spiralne (lub Å›limakowate) dostarczajÄ… krew do ciaÅ‚ jamistych i ciaÅ‚a gÄ…bczastego. W stanie spoczynku sÄ… one skrÄ™cone i obkurczone, a caÅ‚a krew przepÅ‚ywa przez tÄ™tnice gÅ‚Ä™bokie i anastomozy tÄ™tniczo-żylne omijajÄ…c jamy struktur wzwodowych. Podczas erekcji tÄ™tnice spiralne wyprostowujÄ… siÄ™ i poszerzajÄ…, co powoduje napÅ‚yw krwi do jam ciaÅ‚ jamistych i ciaÅ‚a gÄ…bczastego. NapeÅ‚nianie siÄ™ jam struktur wzwodowych krwiÄ… jest zależne od zamykania siÄ™ anastomoz tÄ™tniczo-żylnych w wyniku pobudzenia nerwów przywspółczulnych. Dodatkowo na zatrzymanie odpÅ‚ywu krwi z jam ciaÅ‚ jamistych i ciaÅ‚a gÄ…bczastego wpÅ‚ywa zaciskanie Å›wiatÅ‚a cienkoÅ›ciennych żyÅ‚ odprowadzajÄ…cych przez krew wypeÅ‚niajÄ…cÄ… jamy. Po zmniejszeniu podniecenia nerwy przywspółczulne przestajÄ… dostarczać impulsów, dochodzi do otwarcia anastomoz tÄ™tniczo-żylnych i odpÅ‚ywu krwi ze struktur wzwodowych. Podczas wzwodu ciaÅ‚a jamiste uzyskujÄ… wiÄ™kszÄ… sztywność niż ciaÅ‚o gÄ…bczaste. OdpÅ‚yw krwi z ciaÅ‚a gÄ…bczastego nie jest tak mocno hamowany, co pozwala na zachowanie drożnoÅ›ci cewki moczowej. Unerwienie: prÄ…cie unerwia nerw grzbietowy prÄ…cia (gaÅ‚Ä…z nerwu sromowego) odchodzÄ…cego od splotu krzyżowego. Nerwy ukÅ‚adu autonomicznego - współczulne i przywspółczulne biegnÄ… ze splotu miedniczego. Moszna Jest ona workiem skórnym, wewnÄ…trz którego znajdujÄ… siÄ™ jÄ…dra, jest uwypukleniem przedniej Å›ciany brzucha. Åšciana moszny zbudowana jest z podobnych warstw jak przednia Å›ciana brzucha, czyli: skóry, bÅ‚ony kurczliwej Å‚Ä…czÄ…cej siÄ™ z mięśniówkÄ… prÄ…cia, krocza i okolicy pachwinowej, powiÄ™zi nasiennej zewnÄ™trznej, powiÄ™zi mięśnia dzwigacza jÄ…dra, mięśnia dzwigacza jÄ…dra, powiÄ™zi nasiennej wewnÄ™trznej osÅ‚onki pochwowej jÄ…dra otaczajÄ…cej bÅ‚onÄ™ biaÅ‚awÄ… jÄ…dra. OsÅ‚onka pochwowa bÄ™dÄ…ca przedÅ‚użeniem otrzewnej (bÅ‚ony surowiczej) posiada dwie blaszki: trzewnÄ… i Å›ciennÄ…. PomiÄ™dzy blaszkÄ… trzewnÄ… a Å›ciennÄ… znajduje siÄ™ jama surowicza moszny. Zawiera ona niewielkÄ… ilość pÅ‚ynu surowiczego. W stanach zapalnych mogÄ… siÄ™ tu gromadzić jego znaczne iloÅ›ci tworzÄ…c wodniaka. PodobieÅ„stwo to jest wynikiem tzw. procesu zstÄ™powania jÄ…der, który zachodzi pod koniec okresu rozwoju wewnÄ…trzmacicznego lub dopiero po urodzeniu. U pÅ‚odu jÄ…dra znajdujÄ… siÄ™ w jamie brzusznej w okolicy lÄ™dzwiowej, pod koniec ciąży jÄ…dra wraz z najÄ…drzami i nasieniowodami wÄ™drujÄ… w dół z jamy brzusznej przez kanaÅ‚ pachwinowy do moszny. W procesie tym uczestniczy także przednia Å›ciana jamy brzusznej, która wÄ™drujÄ…c przed jÄ…drem do worka mosznowego tworzy kieszonkÄ™ ze wszystkich swoich warstw wraz z otrzewnÄ…. 6 Moszna jest odpowiednikiem warg sromowych wiÄ™kszych. Åšwiadczy o tym znajdujÄ…ce siÄ™ poÅ›rodkowo pasmo tworzÄ…ce szew moszny i przegroda moszny. Ze wzglÄ™du na niżej poÅ‚ożone lewe jÄ…dro worek mosznowy nie jest symetryczny i lewÄ… poÅ‚owÄ… zwisa nieco niżej. Skóra moszny jest ciemniejsza, sÅ‚abo owÅ‚osiona i zawiera znacznÄ… ilość gruczołów Å‚ojowych i potowych. Mieszki wÅ‚osowe sÄ… nieco wyniosÅ‚e ponad powierzchniÄ™ skóry. Skóra moszny może siÄ™ znacznie rozciÄ…gać szczególnie podczas wzwodu. Worek mosznowy unosi siÄ™, ponieważ skóra zostaje zużyta na pokrycie powiÄ™kszonego prÄ…cia.. Obecność bÅ‚ony kurczliwej powoduje, że w zależnoÅ›ci od Å›rodowiska, w którym siÄ™ znajduje, może ona kurczyć siÄ™ i regulować temperaturÄ™ w worku mosznowym, co jest istotne dla funkcji jÄ…der. W czasie chÅ‚odu moszna utrzymuje odpowiedniÄ… temperaturÄ™ kurczÄ…c siÄ™, co zbliża jÄ…dra do wnÄ™trza ciaÅ‚a. Akcja ta wspomagana jest skurczem mięśnia dzwigacza jÄ…dra. TermoregulacjÄ™ wspomaga również mięśniowa bÅ‚ona sprężysta, wyÅ›cieÅ‚ajÄ…ca mosznÄ™ od wewnÄ…trz. Kurczenie siÄ™ jej włókien powoduje marszczenie skóry moszny, co zmniejsza jej powierzchniÄ™ i redukuje ucieczkÄ™ ciepÅ‚a; odpowiednio rozkurczanie powoduje wygÅ‚adzenie moszny, a przez to zwiÄ™kszenie jej powierzchni i polepszenie chÅ‚odzenia. Temperatura wewnÄ…trz moszny jest o 2- 3°C niższa niż w jamie brzusznej, co ma duże znaczenie dla prawidÅ‚owego przebiegu spermiogenezy. TÄ™tnice doprowadzajÄ…ce krew do moszny to tÄ™tnice sromowe wewnÄ™trzne i tÄ™tnice sromowe zewnÄ™trzne. Unaczynienie żylne to żyÅ‚y sromowe wewnÄ™trzne i żyÅ‚y podskórne odpiszczelowe. SpÅ‚yw chÅ‚onki odbywa siÄ™ do wÄ™złów chÅ‚onnych pachwinowych. Natomiast za unerwienie odpowiedzialny jest nerw pÅ‚ciowo-udowy, biodrowo-pachwinowy oraz nerw sromowy. 7 Badanie nasienia - seminogram, spermiogram " Podstawowe badanie nasienia jest najważniejszym narzÄ™dziem diagnostycznym w przypadku diagnostyki niepÅ‚odnoÅ›ci mÄ™skiej. " Do badania należy dostarczyć nasienie uzyskane podczas masturbacji najlepiej po powstrzymaniu siÄ™ od wytrysku przez 3-5 dni przed badanie. " Badanie powinno być wykonane w ciÄ…gu 30 minut od pobrania nasienia. PeÅ‚na analiza nasienia zawiera badanie makroskopowe i mikroskopowe, i w jej skÅ‚ad wchodzi: " charakterystyka pÅ‚ynu nasiennego (np. objÄ™tość i pH) " liczba, ruchliwość, morfologia plemników " ocena innych skÅ‚adników morfotycznych nasienia, Aby uzyskać wiarygodny wynik, należy przeprowadzone co najmniej dwa badania w odstÄ™pie minimum 3 tygodni. Øð ObjÄ™tość - WartoÅ›ci prawidÅ‚owe: powyżej 1,5ml = normospermia: 2,0 - 4,0 ml WartoÅ›ci nieprawidÅ‚owe: aspermia: 0 - 0,5 ml hipospermia: 0,5 - 2,0 ml hiperspermia: > 6,0 ml Øð Czas upÅ‚ynnienia do 30 min Øð pH 7,2 - 8,0 Øð Kolor - terminologia używana do okreÅ›lania barwy: prawidÅ‚owa: szaro-opalizujÄ…ca, mleczno-szara, nieprzezroczysta nieprawidÅ‚owa: przezroczysta, żółtawa (żółtaczka, przyjmowane leki), czerwono- brunatna (domieszka krwi) Øð Zapach kasztanów Øð Liczba plemników w ml: liczba plemników na mililitr (koncentracja, gÄ™stość plemników) 15 mln/ml liczba plemników na ejakulat (caÅ‚kowita liczba plemników lub liczebność plemników). Uzyskuje siÄ™ jÄ… przez pomnożenie liczby plemników na mililitr przez liczbÄ™ mililitrów nasienia 39 mln (na ejakulat). Azoospermia Brak plemników w ejakulacie w ocenie bezpoÅ›redniej Brak plemników w ejakulacie wg oceny bezpoÅ›redniej, po Cryptozoospermia zwirowaniu plemniki obecne w powstaÅ‚ym osadzie Asthenozoospermia Procent plemników o ruchu progresywnym (PR) <32% CaÅ‚kowita liczba plemników w ejakulacie <15M/mL Oligozoospermia Koncentracja plemników <39M/mL Procent prawidÅ‚owych morfologicznie (pod wzglÄ™dem ksztaÅ‚tu) Teratozoospermia plemników <4% Liczba plemników wartoÅ›ci nieprawidÅ‚owe: " polizoospermia: powyżej 250 mln/ml (u okoÅ‚o 0,5 4 % niepÅ‚odnych mężczyzn.) 8 - zbyt szybkie wyczerpywanie fruktozy zawartej w pÅ‚ynie nasiennym, bÄ™dÄ…cej podstawowym zasobem energetycznym dla plemników; - zmniejszonÄ… ilość ATP w plemnikach; - uszkodzonÄ… czynność akrosomalnÄ… plemników; - zmniejszonÄ… ilość DNA w nasieniu; - aberracje chromosomowe w materiale genetycznym plemników. Øð Ruch plemników e" 32% plemników o ruchu progresywnym (dawne typu a i b) lub e" 40% plemników a i b i c (klasy a: plemniki o ruchu postÄ™powym szybkim, lasy b: plemniki o ruchu postÄ™powym wolnym) Øð Å»ywotność WartoÅ›ci prawidÅ‚owe: >75 proc. żywych plemników Øð Morfologia WartoÅ›ci prawidÅ‚owe: >4% o prawidÅ‚owej budowie WartoÅ›ci nieprawidÅ‚owe: Jeżeli mniej niż 4% (wczeÅ›niej 14% , 30%) prawidÅ‚owych, mówimy o teratozoospermii " MorfologiÄ™ ocenia siÄ™ przy wiÄ™kszym powiÄ™kszeniu niż wczeÅ›niej wymienione parametry, dlatego aby móc lepiej przyjrzeć siÄ™ poszczególnym elementom budowy plemnika. " Przy ocenie bierze siÄ™ pod uwagÄ™ np. ksztaÅ‚t główki plemnika, dÅ‚ugość i ksztaÅ‚t witki, prawidÅ‚owość poÅ‚Ä…czenia główki z witkÄ…, a także wiele innych aspektów budowy. " Za nieprawidÅ‚owe uznaje siÄ™ także plemniki posiadajÄ…ce wiÄ™cej niż jednÄ… główkÄ™ lub witkÄ™. " Dodatkowo ocenia siÄ™ także odsetek/procent plemników z uszkodzeniami danego typu (1. defekt główki, 2. defekt wstawki, 3. defekt witki, 4. pozostaÅ‚oÅ›ci cytoplazmy). " Suma tych odsetków może być wyższa niż 100% ponieważ niektóre plemniki majÄ… wiÄ™cej niż jeden defekt. " JeÅ›li obserwuje siÄ™ znacznÄ… liczbÄ™ plemników z jakimÅ› konkretnym typem defektu (powiÄ™kszona główka) powinno to być odnotowane na wyniku. Øð Aglutynaty i agregaty plemników: brak 9 Øð W nasieniu można także oceniać poziom fruktozy, cynku, kwasu cytrynowego, kwaÅ›nej fosfatazy - do oceny funkcjonalnoÅ›ci pÄ™cherzyków nasiennych. Øð Komórki okrÄ…gÅ‚e <5mln/ml Komórki okrÄ…gÅ‚e to wszystkie komórki znajdujÄ…ce siÄ™ w nasieniu nie bÄ™dÄ…ce plemnikami. Jeżeli ilość komórek okrÄ…gÅ‚ych przekracza dopuszczalnÄ… normÄ™ należy dokÅ‚adnie okreÅ›lić liczbÄ™ leukocytów. Jeżeli przekracza ona 1mln/ml Å›wiadczyć to może o infekcji narzÄ…dów pÅ‚ciowych. Kolejnym etapem diagnostyki bÄ™dzie wykonanie posiewu nasienia z antybiogramem Parametry idealnego plemnika Idealny, dojrzaÅ‚y plemnik zgodnie z wytycznymi WHO, posiada główkÄ™ owalnego ksztaÅ‚tu, o regularnym konturze, dÅ‚ugoÅ›ci 4,0-5,0 mikrometra, szerokoÅ›ci 2,5-3,5 mikrometra. Przednia część główki (akrosom 40-70%) jest bledsza, dalsza, część jÄ…drowa zawierajÄ…ca materiaÅ‚ genetyczny, ciemniejsza. NiechÅ‚onÄ…ce barwnika wakuole nie powinny stanowić wiÄ™cej niż 20% powierzchni główki. Stosunek dÅ‚ugość do szerokość to 1,50-1,75. Pojedyncza witka plemnika powinna być przyczepiona symetrycznie przy podstawie główki. Podstawa główki powinna być szeroka. Witka powinna mieć dÅ‚ugość 45 mikrometra, nie zwiniÄ™ta oraz nie zakrzywiona. Zaraz za główkÄ… pierwsza część witki to wstawka, która powinna być troszkÄ™ szersza niż dalsza część witki, okoÅ‚o 1 mikrometra, o dÅ‚ugoÅ›ci 7-8 mikrometra. Normalna kropla cytoplazmatyczna powinna mieć gÅ‚adkÄ… bÅ‚onÄ™, być umiejscowiona przy podstawie główki, a jej rozmiar nie powinien przekraczać 1/3 główki. WnÄ™trostwo wrodzone niezstÄ…pienie jÄ…dra, stan w którym nie dokonaÅ‚ siÄ™ proces przemieszczenia siÄ™ jÄ…dra z jamy brzusznej do moszny. NieprawidÅ‚owość ta dotyczy okoÅ‚o 1-2% chÅ‚opców, u których po ukoÅ„czeniu okresu niemowlÄ™cego nie stwierdza siÄ™ jÄ…dra w mosznie. Spodziectwo - jest najczęściej wystÄ™pujÄ…cÄ… wadÄ… wrodzonÄ… cewki moczowej i prÄ…cia u chÅ‚opców (1/300 chÅ‚opców). Polega na niedorozwoju obwodowego odcinka cewki moczowej. Cewka nie dochodzi do szczytu żoÅ‚Ä™dzi, a jej ujÅ›cie poÅ‚ożone jest na brzusznej (spodniej) stronie prÄ…cia, na mosznie lub na kroczu. Wada może stanowić niewielki defekt kosmetyczny lub dysfunkcje oddawania moczu i seksualnÄ…, stanowiÄ…cÄ… poważny problem psychologiczny. 10 Wierzchniactwo - to wada rozwojowa cewki moczowej wystÄ™pujÄ…ca głównie u dzieci pÅ‚ci mÄ™skiej dochodzi w niej do rozszczepienia cewki moczowej po grzbietowej stronie prÄ…cia. Może dotyczyć jedynie żoÅ‚Ä™dzi lub caÅ‚ego prÄ…cia, wtedy dziecko nie trzyma moczu. Wierzchniactwo powoduje, że cewka jest niezroÅ›niÄ™ta, prÄ…cie jest krótkie, pÅ‚askie, zgiÄ™te ku górze. Ta nieprawidÅ‚owość w umiejscowieniu ujÅ›cia cewki moczowej dotyka także, bardzo rzadko, dziewczynek. Obrzezanie czyli cyrkumcyzja (Å‚ac. circumcisio) jest to zabieg, który polega na częściowym lub caÅ‚kowity usuniÄ™ciu zewnÄ™trznych elementów narzÄ…dów pÅ‚ciowych. Obrzezanie kobiet oznacza wyciÄ™cie Å‚echtaczki, a czasami także mniejszych i wiÄ™kszych warg sromowych. Obrzezanie mężczyzn dotyczy usuniÄ™cia dużej części napletka. Niekiedy oprócz napletka usuwane jest także wÄ™dzideÅ‚ko napletkowe (Å‚ac. frenulum). Obrzezanie mężczyzn nie powoduje istotnych zmian w budowie organizmu ani w jego funkcjonowaniu. Stulejka jest schorzeniem na które cierpi ok. 12% mężczyzn, polega na zwężeniu koÅ„cówki napletka do tego stopnia, że skutkuje to utrudnieniem (odczuwalny jest dyskomfort, a nawet ból) lub nawet niemożliwoÅ›ciÄ… zsuniÄ™cia napletka z żoÅ‚Ä™dzi. Stulejka utrudnia bÄ…dz uniemożliwia prowadzenia podstawowych czynnoÅ›ci higieniczny (mycie, usuwanie zalegajÄ…cej pod napletkiem mastki zwanej również smegmÄ…) i fizjologicznych (oddawanie moczu). Stulejka skutecznie utrudnia lub wrÄ™cz uniemożliwia odbywanie czynnoÅ›ci seksualnych. Podczas stosunku może dojść do naderwania napletka, a powstajÄ…ce czÄ™sto rany po zabliznieniu powodujÄ… jeszcze wiÄ™ksze zwężenie utworu napletka. Wazektomia jest bezpiecznÄ… i efektywnÄ… metodÄ… trwaÅ‚ej antykoncepcji u mężczyzn. Zabieg może być wykonany w warunkach ambulatoryjnych, w znieczuleniu miejscowym. Poprzez niewielkie naciÄ™cie w górnej części moszny dociera siÄ™ do nasieniowodu, z którego, po przeciÄ™ciu i podwiÄ…zaniu koÅ„ców, wycina siÄ™ fragment o dÅ‚ugoÅ›ci okoÅ‚o 0,5 1 cm. Wazektomia nie ma wpÅ‚ywu na wytwarzanie plemników, sÄ… one nadal produkowane, ale ponieważ nie ma możliwoÅ›ci uwolnienia ich w wytrysku, stopniowo rozpuszczajÄ… siÄ™ i sÄ… wchÅ‚aniane przez organizm. Operacja nie wpÅ‚ywa na popÄ™d pÅ‚ciowy i nie powoduje impotencji. Wytryski nastÄ™pujÄ… normalnie, ponieważ zamkniÄ™cie nasieniowodu nie wpÅ‚ywa na produkcjÄ™ pÅ‚ynu nasiennego w prostacie. Jedyna różnica polega na tym, że po wazektomii pÅ‚yn nasienny nie zawiera plemników pewność po 3 miesiÄ…cach. Impotencja, niemoc pÅ‚ciowa, czÄ™sto spotykane u mężczyzn zaburzenie seksualne - niepeÅ‚ne wzwody, brak wzwodu, zaburzenia erekcji, zanik lub osÅ‚abienie reaktywnoÅ›ci seksualnej. Z badaÅ„ amerykaÅ„skich wynika, że dotyczy 5% 40-latków, 10% 60-latków, 20% 70-latków. 11 Praca z atlasem: Jolanta Sadek 12