dr Ilona Molenda-Grysa FINANSE PUBLICZNE Wykład 4 cd Sfera budżetowa: jednostki budżetowe zatrudnienie i wynagrodzenia w państwowych jednostkach budżetowych, rachunki dochodów własnych, fundusze motywacyjne; zakłady budżetowe; gospodarstwa pomocnicze. Pojęcie sfera budżetowa nie zostało sformułowane w ustawie o finansach publicznych. Jest ono używane w ustawach związanych z systemem wynagrodzeń obecnie obowiązuje ustawa z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Do państwowej sfery budżetowej ustawa zalicza: - państwowe jednostki budżetowe, - państwowe zakłady budżetowe, - gospodarstwa pomocnicze państwowych jednostek budżetowych, - uczelnie państwowe i inne jednostki prowadzące gospodarkę finansową na zasadach określonych ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym. W ustawie z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej jako pracowników jednostek sfery budżetowej określa się pracowników: - państwowych jednostek sfery budżetowej, - urzędów organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, - samorządowych jednostek budżetowych, zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, - biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz klubów, kół albo zespołów parlamentarnych. Definicja sfery budżetowej nie jest jednolita. Najczęściej jest ona rozumiana jako jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych. Podstawowe regulacje dotyczące jednostek budżetowych oraz zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych zawarte są w ustawie o finansach publicznych oraz w wydanych na jej podstawie aktach wykonawczych. Wszystkie te jednostki nie posiadają osobowości prawnej, a ich plany zamieszczane są w ustawie lub uchwale budżetowej. Jednostki budżetowe są podstawową formą organizacyjną sektora finansów publicznych. Są one ściśle związane z budżetem (państwa lub jednostki samorządu terytorialnego), nie mogą dysponować gromadzonymi przez siebie dochodami, a ich wydatki są realizowane w określonych limitach. Zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych to jednostki tzw. gospodarki pozabudżetowej. Gospodarka pozabudżetowa jest wyodrębnioną z budżetu działalnością gospodarczą, która pozwala na większą swobodę w dysponowaniu środkami sektora publicznego. Swoboda ta miała służyć lepszej efektywności wykorzystania środków, w praktyce jednak często towarzyszyły jej nadużycia i niegospodarność. W latach dziewięćdziesiątych liczba państwowych jednostek budżetowych uległa znacznemu zmniejszeniu. Początkowo wiązało się to z przekazywaniem gminom szkół podstawowych, kolejne zmiany związane były z wprowadzeniem w 1999 r. reformy terytorialnej oraz przekształceniem zakładów opieki zdrowotnej działających w formie jednostek budżetowych w samodzielne instytucje posiadające osobowość prawną. Według danych Ministerstwa Skarbu Państwa 31 grudnia 2005 r. funkcjonowało 2712 państwowych jednostek budżetowych (ok. 1/4 liczby jedno- stek z 1994 r.). Stopniowo zmniejsza się też liczba państwowych zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych. Znacznie trudniej jest określić liczbę jednostek samorządowej sfery budżetowej, gdyż nie ma żadnych rejestrów ani wykazów, które obejmowałyby całą tę zbiorowość. Szacuje się, że liczba samorządowych jednostek budżetowych przekracza 30 tysięcy. Ponieważ jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze nie posiadają osobowości prawnej, nie posiadają też własnego mienia. W ich dyspozycji znajduje się mienie powierzone im przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Sposób i tryb gospodarowania składnikami majątku ruchomego powierzonego jednostkom państwowym reguluje rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia 2004 r. Na koniec roku 2005 stan aktywów w dyspozycji tych jednostek wyniósł 157,9 mld zł, z czego 72,9% przypadało na dwa resorty: Skarbu Państwa i Obrony Narodowej. Nie istnieją żadne zbiorcze dane na temat mienia powierzonego jednostkom budżetowym, gospodarstwom pomocniczym i zakładom budżetowym jednostek samorządu terytorialnego. JEDNOSTKI BUDŻETOWE Jednostki budżetowe są podstawową formą organizacyjną sektora finan- sów publicznych. Ich cechą jest to, że rozliczają się z budżetem na zasadzie brutto, czyli uzyskane dochody odprowadzają na rachunek dochodów państwa lub JST i z budżetów tych pokrywane są ich wydatki. Oznacza to, że jednostki budżetowe nie mogą przeznaczać zebranych przez siebie dochodów na sfinansowanie własnych kosztów. W formie jednostek budżetowych działają m.in.: urzędy władzy państwowej, ministerstwa i inne urzędy administracji państwowej oraz samorządowej, sądy, prokuratury, jednostki wojskowe i policyjne, szkoły i domy opieki społecznej. Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu, w której określona jest nazwa, siedziba i przedmiot działalności jednostki. Państwowe jednostki budżetowe są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów i inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów. W przypadku jednostek samorządowych kompetencje takie należą do organów stanowiących JST. Organ tworzący jednostkę budżetową nadaje jej statut oraz określa mienie przekazywane jej w zarząd. Przy likwidacji i łączeniu jednostek określane jest przeznaczenie mienia użytkowanego przez te jednostki, w przypadku jednostki państwowej decyzja ta podejmowana jest w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Jeśli jednostka budżetowa ma być przekształcona w jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej, najpierw należy dokonać jej likwidacji. Należności i zobowiązania likwidowanej jednostki budżetowej przejmuje organ podejmujący decyzję o likwidacji, a jeśli jednostka jest likwidowana w celu przekształcenia może je przejąć nowa jednostka. Gospodarka finansowa jednostki budżetowej prowadzona jest na podstawie planu finansowego jednostki budżetowej, obejmującego plan jej dochodów i wydatków. Tryb ustalania planów jest niejasny z dwóch powodów: przepisy ustawy o finansach publicznych dotyczące planów finansowych jednostek budżetowych są wewnętrznie sprzeczne, a ponadto zasady tworzenia planów finansowych jednostek budżetowych, określone w rozporządzeniu Ministra Finansów z 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania przy przekształcaniu w inną formę organizacyjno-prawną, nie są w pełni zgodne z przepisami ustawowymi. Zgodnie z ustawą o finansach publicznych plany finansowe jednostek budżetowych ustalają same jednostki (bardziej poprawne byłoby stwierdzenie, że plany finansowe ustalają kierownicy jednostek). Plany te mają być zgodne z ustalonym wcześniej przez organ wykonujący budżet układem wykonawczym, stanowiącym uszczegółowienie uchwalonego budżetu i podstawę do określenia kwot dochodów i wydatków przypisywanych poszczególnym jednostkom finansowanym z danego budżetu. Projekty planów państwowych jednostek budżetowych opracowywane są przez kierowników państwowych jednostek budżetowych na podstawie informacji o kwotach dochodów i wydatków budżetowych przyjętych w projekcie ustawy budżetowej. Podobny tryb obowiązuje przy sporządzaniu projektów planów samorządowych jednostek budżetowych, przy czym informacje o dochodach i wydatkach przyjętych w projekcie uchwały budżetowej przekazywane są kierownikom jednostek budżetowych przez zarządy JST i to im przekazywane są pózniej projekty zatwierdzone przez kierowników jednostek budżetowych. Jednostki budżetowe prowadzą gospodarkę finansową na podstawie projektów planów finansowych do czasu opracowania planów uwzględniających ostateczne kwoty dochodów i wydatków przyjęte w ustawie lub uchwale budżetowej. Zmiany w planach finansowych jednostek budżetowych mogą być wprowadzane, jeśli: - Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów lub Minister Finansów podejmie decyzję o zmianach wydatków budżetu państwa, - zarząd JST wprowadzi zmiany planu dochodów i wydatków w czasie wykonywania budżetu. ZATRUDNIENIE I WYNAGRODZENIA W PACSTWOWYCH JEDNOSTKACH BUDŻETOWYCH Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie związane z zatrudnieniem i wynagrodzeniami pracowników państwowych jednostek budżetowych jest ustawa z 23 grudnia 1999 r. o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Ustawa określa także zasady i tryb kształtowania wynagrodzeń pełniących służbę w państwowych jednostkach budżetowych: - żołnierzy: zawodowych, odbywających nadterminową zasadnie służbę wojskową oraz odbywających okresową służbę wojskową, - funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej (z wyjątkiem pełniących służbę kandydacką), - funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Więziennej i Służby Celnej. W rozumieniu ustawy wynagrodzenia obejmują zarówno wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, jak też uposażenia, nagrody roczne i uznaniowe, dodatkowe uposażenia roczne oraz zapomogi przysługujące żołnierzom i funkcjonariuszom. RACHUNKI DOCHODÓW WAASNYCH Na podstawie nowelizacji ustawy o finansach publicznych z dniem l stycznia 2005 r. utworzono nową formę organizacyjną sektora finansów publicznych rachunki dochodów własnych jednostek budżetowych. Głównym celem nowelizacji ustawy była likwidacja środków specjalnych, stanowiących mocno nadużywaną formę gospodarki pozabudżetowej. Środki specjalne były ściśle związane z jednostką budżetową i określano je jako boczną kasę resortów. Ze środków specjalnych wypłacane były przede wszystkim dodatkowe wynagrodzenia. Rachunki dochodów własnych to w istocie rzeczy inaczej nazwane środki specjalne, chociaż można zauważyć, że wbrew powszechnie deklarowanym intencjom zwiększenia jawności i przejrzystości finansów publicznych plany finansowe tej nowej formy organizacyjnej nie są nawet zamieszczane w ustawie budżetowej. Ustawa o finansach publicznych stanowi, że jednostki budżetowe mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych środki pochodzące z następujących zródeł: - opłat za udostępnianie dokumentacji przetargowej, - spadków, zapisów i darowizn, - odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie, zarządzane lub użytkowane przez jednostkę. Ustawa wymienia ponadto piętnaście zródeł dochodów, z których można zasilać rachunki dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych. Dochody, które mogą być gromadzone na rachunkach dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych to: 1) wpływy z działalności wykraczającej poza zakres statutowej działalności podstawowej, takiej jak np. świadczenie usług szkoleniowych i informacyjnych; 2) opłaty egzaminacyjne, opłaty za wydawanie świadectw i certyfikatów oraz za sprawdzanie kwalifikacji; 3) wpisy i wpłaty z tytułu prowadzenia postępowań odwoławczych; 4) wpływy ze sprzedaży zapasów mobilizacyjnych; 5) wpływy z zadań i przedsięwzięć realizowanych we współpracy ze służbami specjalnymi innych państw; 6) dochody uzyskiwane za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa imprez masowych; 7) wpływy od Narodowego Funduszu Zdrowia za udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej i podstawowych świadczeń lekarza dentysty w jednostkach utworzonych przez Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości i ministra właściwego do spraw wewnętrznych; 8) opłaty za czynności, których nie jest w stanie wykonać (z przyczyn finansowych lub organizacyjnych) powiatowy lekarz weterynarii, pobierane na podstawie ustawy z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej; 9) opłaty wnoszone przez podmioty ubiegające się o dopuszczenie do użytku szkolnego programu lub podręcznika oraz przez podmioty i placówki ubiegające się o uzyskanie akredytacji, pobierane na podstawie ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty; 10) wpływy z działalności informacyjnej i szkoleniowej prowadzonej przez regionalne izby obrachunkowe, pobierane na podstawie ustawy z 7 pazdziernika 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych; 11) opłaty z tytułu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych za wykonane czynności konsularne; 12) 75% wpływów z najmu, dzierżawy lub sprzedaży składników majątkowych placówek zagranicznych; 13) odsetki od wkładów i lokat na rachunkach bankowych placówek zagranicznych; 14) opłaty za dokonane czynności egzekucyjne w egzekucji należności pieniężnych, opłaty manipulacyjne z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych; opłaty komornicze oraz zwrot wydatków poniesionych przez organ egzekucyjny w sytuacji, gdy tytuł wykonawczy zawiera wady uniemożliwiające przeprowadzenie postępowania; pobierane na mocy ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji; 15) odpłatność za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów i młodzieży w bursach i internatach, ponoszona przez rodziców lub opiekunów. Odrębne ustawy nie mogą określać innych zródeł dochodów własnych i innego ich przeznaczenia niż wymienione w ustawie o finansach publicznych. Teoretycznie więc nie powinno być żadnych innych od wymienionych zródeł zasilania rachunków dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych. Należy jednak pamiętać, że polskie prawo jest bardzo zmienne, a kolejne nowelizacje ustawy o finansach publicznych wydają się bardzo prawdopodobne. Środki na rachunkach dochodów własnych mogą być przeznaczane następujące cele: - wydatki bieżące i inwestycyjne związane z uzyskiwaniem dochodów z opłat za udostępnienie dokumentacji przetargowej; - wskazane przez darczyńcę; - remont lub odtworzenie mienia, jeśli zródłem dochodów są odszkodowania i wpłaty za utracone lub uszkodzone mienie. W przypadku rachunków państwowych jednostek budżetowych środki tam zgromadzone mogą być też przeznaczane na wydatki bieżące i inwestycyjne związane z uzyskiwaniem dochodów: - z działalności wykraczającej poza statutową działalność podstawową, - z opłat egzaminacyjnych, za wydanie świadectw i certyfikatów, - z wpisów i wpłat z tytułu prowadzenia postępowań odwoławczych, - z realizacji zadań i przedsięwzięć we współpracy ze służbami specjalnymi innych państw, - za czynności polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa imprez masowych, - od Narodowego Funduszu Zdrowia za udzielanie określonych świadczeń zdrowotnych, - pobieranych na podstawie ustawy o Inspekcji Weterynaryjnej, o systemie oświaty, o regionalnych izbach obrachunkowych oraz o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, - z opłat z tytułu zryczałtowanych kosztów rzeczywistych za wykonane czynności konsularne. FUNDUSZE MOTYWACYJNE Fundusze motywacyjne pojawiły się razem z rachunkami dochodów własnych jednostek budżetowych, z dniem l stycznia 2005 r. Jest to jeszcze jedna forma organizacyjna sektora finansów publicznych, która zastąpiła środki specjalne, przy czym, w przeciwieństwie do planów środków specjalnych, plany funduszy motywacyjnych nie są objęte ustawą budżetową. Fundusze motywacyjne są środkami finansowymi państwowych jednostek budżetowych gromadzonymi na wyodrębnionych rachunkach bankowych. Fundusze są zasilane częścią dochodów budżetu państwa uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia przestępstw i wykroczeń przeciwko mieniu, jak też przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych. Ze środków tych wypłacane są nagrody dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy przyczynili się bezpośrednio do uzyskania tych dochodów. Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 listopada 2005 r. w sprawie określenia przypadków, w których wynagrodzenia w jednostkach państwowej sfery budżetowej mogą być wypłacane ponad ustalony poziom wynagrodzeń, stanowi iż, nagrody mogą być przeznaczone dla: - policjantów, - funkcjonariuszy Straży Granicznej, - pracowników izb i urzędów skarbowych, inspektorów kontroli skarbowej, pracowników jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej, - funkcjonariuszy celnych i byłych funkcjonariuszy Inspekcji Celnej, - żołnierzy Żandarmerii Wojskowej, - funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego. ZAKAADY BUDŻETOWE Zakłady budżetowe to jednostki, które wykonują wyodrębnione zadania za odpłatnością, a koszty ich działalności pokrywane są z przychodów własnych. Ustawa o finansach publicznych dopuszcza jednak przypadki dotowania zakładów budżetowych. Organami tworzącymi, łączącymi, przekształcającymi i likwidującymi państwowe zakłady budżetowe są ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych przepisów. Takie same kompetencje w stosunku do gminnych, powiatowych i wojewódzkich zakładów budżetowych należą do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Dla utworzenia zakładu budżetowego konieczne jest określenie: - nazwy i siedziby, - przedmiotu działalności, - części budżetu właściwej dla rozliczeń zakładu, - zródeł przychodów własnych, - stanu wyposażenia w środki obrotowe oraz składniki majątkowe przekazane w użytkowanie zakładowi. W przypadku likwidowania i łączenia zakładów budżetowych odpowiednie organy określają przeznaczenie mienia znajdującego się w użytkowaniu zakładu. Decyzja o przeznaczeniu mienia państwowych zakładów budżetowych jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Aby przekształcić zakład budżetowy w jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej, należy najpierw dokonać jego likwidacji. Należności i zobowiązania likwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który podjął decyzję o likwidacji. Jeśli likwidacja miała na celu przekształcenie zakładu, wówczas należności i zobowiązania przejmuje utworzona jednostka. Zakłady mogą otrzymywać z budżetu: - dotacje przedmiotowe, - dotację podmiotową lub dotację celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji, - jednorazową dotację z budżetu na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe dla nowo tworzonego zakładu. Zakłady budżetowe zobowiązane są do wpłacania do budżetu nadwyżki środków obrotowych ustalonych na koniec okresu rozliczeniowego. Gospodarka finansowa zakładu budżetowego jest prowadzona na podstawie rocznego planu finansowego obejmującego: - przychody, w tym dotacje z budżetu, - koszty i inne obciążenia, - stan środków obrotowych, stan należności i zobowiązań na początek i koniec roku, - rozliczenia z budżetem. Plan może być zmieniany w ciągu roku, jeśli zakład realizuje przychody i koszty wyższe od planowanych, o ile nie powoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani też zwiększenia dotacji z budżetu. Jeśli wpłaty nie będą zmniejszone, a dotacje zwiększone, organ tworzący zakład budżetowy może upoważnić jego kierownika do dokonywania innych zmian w planie finansowym. Terminy i tryb opracowywania planów zakładów budżetowych oraz tryb dokonywania w nich zmian, jak również sposób ustalania i rozliczania wpłat do budżetu oraz przekazywania i rozliczania dotacji budżetowych reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z 29 czerwca 2006 r. w sprawie gospodarki finansowej jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych oraz trybu postępowania przy przekształcaniu w inną formę organizacyjno-prawną. Plan zakładu budżetowego zatwierdzany jest przez jego kierownika w ciągu 10 dni od otrzymania od właściwego dysponenta części budżetowej lub zarządu JST informacji o ostatecznych kwotach przychodów i wydatków zakładu. Jeśli zakład osiąga przychody niższe od planowanych, realizacja odpowiednio niższych wydatków nie wymaga zmiany planu finansowego. GOSPODARSTWA POMOCNICZE Gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej to organizacyjnie i finansowo wyodrębniona z jednostki budżetowej działalność uboczna lub część działalności podstawowej jednostki. Gospodarstwo pomocnicze finansuje koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych; dopuszcza się jednak możliwość ich dofinansowywania. Gospodarstwa mogą otrzymywać z budżetu dotacje przedmiotowe, a nowo tworzone gospodarstwa dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. Podobnie jak w przypadku zakładów budżetowych, do przychodów własnych gospodarstw pomocniczych nie zalicza się dochodów z najmu i dzierżawy oraz innych umów o podobnym charakterze dotyczących składników majątkowych Skarbu Państwa. Sprzedaż usług na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonywana jest po kosztach własnych. Jeśli gospodarstwa realizują przychody wyższe od kosztów, są one zobowiązane do wpłacenia do budżetu połowy osiągniętego zysku. Podstawą gospodarki finansowej gospodarstwa pomocniczego jest roczny plan finansowy, który obejmuje: - przychody, w tym dotacje z budżetu, - koszty i inne obciążenia, - rachunek zysków i strat, - stan środków obrotowych, - stan należności i zobowiązań na początek i koniec okresu, - rozliczenia z budżetem. Plan może być zmieniany w ciągu roku, jeśli przychody i koszty gospodarstwa są wyższe od planowanych przychodów i kosztów, pod warunkiem że nie spowoduje to zmniejszenia wpłat do budżetu ani zwiększenia dotacji z budżetu. Gospodarstwa pomocnicze są tworzone, przekształcane w jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej oraz likwidowane przez kierownika jednostki budżetowej. W przypadku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych wymaga to uprzedniego uzyskania zgody właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody, a w przypadku gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych zarządu JST. Dla nowo tworzonego gospodarstwa pomocniczego określa się: - nazwę i siedzibę gospodarstwa, - nazwę i siedzibę jednostki budżetowej, - przedmiot działalności wyodrębnionej z zakresu działalności jednostki budżetowej, - składniki majątkowe przydzielone gospodarstwu przez jednostkę budżetową. Przekształcenie gospodarstwa pomocniczego w jednostkę o innej formie organizacyjno-prawnej wymaga uprzedniej jego likwidacji. Gdy gospodarstwo jest likwidowane, jego składniki majątkowe, należności i zobowiązania przejmuje macierzysta jednostka budżetowa. O przeznaczeniu składników majątkowych przydzielonych gospodarstwu pomocniczemu, w przypadku jego przekształcenia, decyduje organ tworzący jego macierzystą jednostkę budżetową. W przypadku gospodarstwa pomocniczego państwowej jednostki budżetowej decyzja ta jest podejmowana w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa. Sposób i tryb opracowania planów finansowych gospodarstw pomocniczych a także sposób i terminy rozliczeń z budżetem ustala rozporządzenie Ministra Finansów z 29 czerwca 2006 r. Największym gospodarstwem pomocniczym jest Centrum Obsługi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (COKPRM), którego głównym zródłem przychodów są usługi wydawniczo- poligraficzne, a dokładniej sprzedaż i rozpowszechnianie Dziennika Ustaw, Monitora Polskiego i Monitora Polskiego B. Ponadto gospodarstwo świadczy m.in. usługi wczasowo-konferencyjne, hotelarsko-gastronomiczne oraz transportowe i naprawcze środków transportu. COKPRM dysponuje ośmioma ośrodkami szkoleniowo-wypoczynkowymi, z których większość jest ośrodkami sezonowymi. W 2004 r. COKPRM zatrudniało łącznie 893 pracownikowi administracyjno-biurowych i osób pełniących funkcje usługowe oraz 58 osób na stanowiskach kierowniczych. W formie gospodarstw pomocniczych resortu obrony narodowej funkcjonowały m.in. kasyna wojskowe, pralnie, wojskowe domy wypoczynkowe, piekarnie i wojskowe zakłady remontowo-budowlane. Na koniec 2005 r. działało w sumie 128 takich jednostek. Gospodarstwa pomocnicze wojewodów to przede wszystkim jednostki obsługujące urzędy wojewódzkie i drogowe przejścia graniczne, a także jednostki przy ośrodkach doradztwa rolniczego, inspekcjach ochrony roślin i nasiennictwa, inspekcjach jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, wojewódzkich centrach zdrowia publicznego, kuratoriach oświaty i parkach krajobrazowych.