MIKROKLIMAT PODSTAWOWE POJCIA ZWIZANE Z MIKROKLIMATEM Mikroklimat w znaczeniu encyklopedycznym jest to klimat charakterystyczny dla maÅ‚ej części Å›rodowiska, której odrÄ™bnoÅ›d jest wynikiem specyfiki ukÅ‚adu czynników jÄ… tworzÄ…cych. ·ð CaÅ‚oksztaÅ‚t zmian fizycznych czynników meteorologicznych w badanym, ograniczonym miejscu. ·ð Warunki klimatyczne panujÄ…ce na stanowisku roboczym lub w pomieszczeniu przemysÅ‚owym Główne parametry mikroklimatu: ·ð Temperatura ·ð Temperatura promieniowania ·ð WilgotnoÅ›d] ·ð Ruch powietrza ·ð CiÅ›nienie atmosferyczne Wszystkie części skÅ‚adowe mikroklimatu wywierajÄ… wpÅ‚yw na samopoczucie czÅ‚owieka, jego sprawnoÅ›d fizycznÄ… i umysÅ‚owÄ…, na wydajnoÅ›d pracy oraz zachowanie dobrego stanu zdrowia. Mikroklimat decyduje także o gospodarce cieplnej organizmu. Temperatura - okreÅ›la stan energetyczny czÄ…stek powietrza oraz pary wodnej w nim zawartej. Zbyt wysoka temperatura może powodowad spadek sprawnoÅ›ci psychofizycznej np. temp. >26° C obniżenie poziomu uwagi, spostrzegawczoÅ›ci i refleksu. Zbyt niska temperatura może powodowad zwężenie naczyo krwionoÅ›nych, zwÅ‚aszcza kooczyn, co może powodowad obniżenie temp. skóry nawet o 10° C Temperatura promieniowania- Promieniowanie termiczne otoczenia wyraża wielkoÅ›d energii, jakÄ… oddajÄ… przedmioty znajdujÄ…ce siÄ™ w otoczeniu poprzez promieniowanie. Jego poziom zależy od temperatury powietrza i temperatury promieniujÄ…cych obiektów. WilgotnoÅ›d - Charakteryzuje zawartoÅ›d pary wodnej w powietrzu. ·ð wilgotnoÅ›d bezwzglÄ™dna- okreÅ›la iloÅ›d wody w gramach zawartej w 1 m3 powietrza ·ð wilgotnoÅ›d wzglÄ™dna- okreÅ›la stosunek pary wodnej w powietrzu do pary wodnej maksymalnie możliwej do pochÅ‚oniÄ™cia Ruch powietrza- prÄ™dkoÅ›d ruchu powietrza opisuje wzglÄ™dne zmiany poÅ‚ożenia organizmu i otaczajÄ…cych go czÄ…steczek pary wodnej i powietrza. Może wpÅ‚ynÄ…d na odczuwanie temperatury. PrÄ™dkoÅ›d ruchu powietrza w pomieszczeniu, gdzie jest wykonywana praca, powinna byd dostosowana do jej rodzaju. CiÅ›nienie atmosferyczne- stosunek siÅ‚y nacisku powietrza do powierzchni, na którÄ… dziaÅ‚a. Normalne ciÅ›nienie atmosferyczne wynosi 1013hPa. Wskaznik PMV - Przewiduje Å›redniÄ… wartoÅ›d gÅ‚osów dużej grupy ludzi co do odczuwanego przez nich ciepÅ‚a. SÅ‚uży do oceny stopnia komfortu cieplnego. +3 gorÄ…co +2 ciepÅ‚o +1 nieznacznie ciepÅ‚o 0 neutralnie -1 nieznacznie chÅ‚odno -2 chÅ‚odno -3 zimno Wskaznik PPD - Daje odpowiedz na pytanie: jak wiele osób z dużej grupy odczuwa dyskomfort cieplny w zadanych warunkach? Proponowane granice komfortu cieplnego to wartoÅ›d PMV zawierajÄ…ca siÄ™ w przedziale 0,5 do +0,5 co odpowiada 90% zadowolonych. NARZDZIA SAUÅ»CE DO POMIARU MIKROKLIMATU Termometr- PrzyrzÄ…d do pomiaru temperatury metodÄ… poÅ›redniÄ…, na podstawie zmiany pod wpÅ‚ywem temperatury wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci ciaÅ‚a termometrycznego zastosowanego w termometrze. Zakres mierzonych temperatur i zastosowao termometru w znacznym stopniu zależy od ciaÅ‚a termometrycznego i wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci termometrycznej. PodziaÅ‚ ze wzglÄ™du na zasadÄ™ dziaÅ‚ania: ·ð cieczowy wykorzystuje zjawisko rozszerzalnoÅ›ci cieczy, sklada siÄ™ z kapilary, w ktorej panuje proznia oraz zbiornika z rtÄ™ciÄ… lub alkoholem o rtÄ™ciowy dla temperatur od -38 do 356 o alkoholowy dla temperatur od -70 do 120 ·ð bimetalowy ·ð gazowy ·ð parowy ·ð elektryczny PodziaÅ‚ ze wzglÄ™du na przeznaczenie: ·ð lekarski zakres temperatur od 35 do 42 (termometr temperatur maksymalnych) ·ð zaokienny - zakres temperatur: od -50 do 50°C; termometr wskazujÄ…cy temperaturÄ™ powietrza. Może byd cieczowy, bimetaliczny, elektroniczny lub inny. ·ð Pokojowy zakres temperatur od 0 do 40 ·ð Laboratoryjny zakres temperatur bardzo różny, zazwyczaj 0 do 150 Barometr- przyrzÄ…d do pomiaru ciÅ›nienia atmosferycznego, w zależnoÅ›ci od zasady dziaÅ‚ania dzielÄ… sie na: ·ð Cieczowe - do pomiaru ciÅ›nienia atmosferycznego wykorzystywana jest tu ciecz o znacznej gÄ™stoÅ›ci (zwykle rtÄ™d) zawarta w rurce umieszczonej pionowo. CiÅ›nienie hydrostatyczne cieczy równoważy ciÅ›nienie atmosferyczne, a wysokoÅ›d sÅ‚upa cieczy zależy od tego ciÅ›nienia. o Barometry lewarowe o Barometry naczyniowe Fortina o BÅ‚Ä™dy wskazao barometrów rtÄ™ciowych mogÄ… byd powodowane: żð Zapowietrzeniem barometru żð Brakiem poÅ‚ożenia pionowego żð NiedokÅ‚adnym ustawieniem podzielni żð WpÅ‚ywami temperatury żð SzerokoÅ›ci geograficznej żð WysokoÅ›ci poÅ‚ożenia nad poziomem morza ·ð Sprężynowe (aneroid) barometr jest zaopatrzony w sprężyste pudÅ‚o z wypompowanym powietrzem. CiÅ›nienie zewnÄ™trzne powoduje wyginanie wieka pudÅ‚a, czemu przeciwstawia siÄ™ jego sprężystoÅ›d. Ruchy wieka przenoszÄ… siÄ™ na ruch wskazówki, która na skali pokazuje wielkoÅ›d ciÅ›nienia. Barometr sprężynowy ustÄ™puje znacznie w dokÅ‚adnoÅ›ci rtÄ™ciowemu, aczkolwiek jest wygodniejszy użyciu. o BÅ‚Ä™dy pomiarowe barometrów sprężynowych mogÄ… byd wywoÅ‚ywane przez: żð TemperaturÄ™; żð Tarcie; żð PoÅ‚ożenie barometru; żð HisterezÄ™. Higrometr - przyrzÄ…d sÅ‚użący do wyznaczania wilgotnoÅ›ci powietrza. ·ð WÅ‚osowe- oparte na wÅ‚asnoÅ›ciach wÅ‚osów ludzkich, zwierzÄ™cych oraz niektórych włóknach syntetycznych, polegajÄ…cych na zmianie ich dÅ‚ugoÅ›ci pod wpÅ‚ywem zmian wilgotnoÅ›ci powietrza. ·ð Psychometry - Dwa identyczne termometry sÄ… zawieszone obok siebie - jeden jest suchy, natomiast zbiorniczek rtÄ™ciowy drugiego z nich owiniÄ™ty jest stale zwilżonÄ… szmatkÄ… baweÅ‚nianÄ…. Ruch powietrza powoduje odparowywanie wody ze szmatki i oziÄ™bianie baoki termometru mokrego. Różnica wskazao obu termometrów jest miarÄ… wilgotnoÅ›ci Anemometr- przyrzÄ…d do mierzenia prÄ™dkoÅ›ci, a niekiedy kierunku wiatru oraz ruchu gazów i cieczy. Stosuje siÄ™ anemometry: ·ð obrotowe (rotacyjne), w których wykÅ‚adnikiem prÄ™dkoÅ›ci jest liczba obrotów odpowiedniego wirnika zaopatrzonego w tachometr; ·ð ciÅ›nieniowe, gdzie prÄ™dkoÅ›d przepÅ‚ywu okreÅ›la siÄ™ na podstawie proporcjonalnego do niej a wywoÅ‚anego strumieniem pÅ‚ynu ciÅ›nienia dynamicznego; ·ð cieplne, gdzie miarÄ… prÄ™dkoÅ›ci jest spadek temperatury umieszczonego w strumieniu pÅ‚ynu drucika oporowego, przez który przepÅ‚ywa prÄ…d elektryczny; ·ð laserowe, gdzie prÄ™dkoÅ›d mierzona jest dziÄ™ki Å›wiatÅ‚u wiÄ…zki laserowej. OÅšWIETLENIE NARZD WZROKU Wszelkie informacje, jakie odbieramy z otoczenia, docierajÄ… do nas za pomocÄ… wyspecjalizowanych komórek zmysÅ‚owych, zwanych receptorami. ReagujÄ… one na zmiany w otaczajÄ…cym nas Å›wiecie i przetwarzajÄ… je na impulsy zrozumiaÅ‚e dla mózgu. Wiele receptorów zgrupowanych jest w organy, zwane narzÄ…dami zmysłów. Najbardziej zÅ‚ożonym ze wszystkich narzÄ…dów jest narzÄ…d wzroku. Należy on do tzw. telereceptorów czyli receptorów odbierajÄ…cych bodzce za poÅ›rednikiem jakiegoÅ› noÅ›nika (może to byd Å›wiatÅ‚o, dzwiÄ™k lub substancje wonne). NarzÄ…d wzroku umiejscowiony jest najwyżej w organizmie, co pozwala mu na uzyskanie jak najwiÄ™kszego pola zasiÄ™gu (widzenia). W skÅ‚ad narzÄ…du wzroku wchodzÄ…: ·ð gaÅ‚ka oczna, ·ð narzÄ…dy dodatkowe, stanowiÄ…ce aparat ochronny, aparat ruchowy gaÅ‚ki ocznej oraz narzÄ…d (gruczoÅ‚) Å‚zowy, ·ð nerw wzrokowy. GAAKA OCZNA ·ð Å›rednica okoÅ‚o 24mm, ·ð poÅ‚ożona jest w oczodole, ·ð budowa ma charakter warstwowy, ·ð wyróżniamy: o bÅ‚onÄ™ zewnÄ™trznÄ… włóknistÄ…, o bÅ‚onÄ™ Å›rodkowÄ… naczyniowÄ…, o bÅ‚onÄ™ wewnÄ™trznÄ… nerwowa. WAÓKNISTA BAONA ZEWNTRZNA GAAKI OCZNEJ Na włóknistÄ… bÅ‚onÄ™ zewnÄ™trznÄ… gaÅ‚ki ocznej skÅ‚ada siÄ™: ·ð rogówka poÅ‚ożona w przedniej części gaÅ‚ki ocznej, ·ð twardówka przedÅ‚użajÄ…ca siÄ™ ku tyÅ‚owi od rogówki. Rogówka jest zupeÅ‚nie przezroczystÄ… bÅ‚onÄ…, która pozbawiona jest naczyo krwionoÅ›nych i chÅ‚onnych. Odżywiana jest przez otaczajÄ…cy jÄ… od tyÅ‚u pÅ‚yn komory przedniej oka. Stanowi ona najbardziej wysuniÄ™ty do przodu element gaÅ‚ki ocznej, uwypuklajÄ…c siÄ™ na jej przedniej powierzchni. Jej budowa umożliwia zaÅ‚amywanie promieni Å›wiatÅ‚a, w sposób zapewniajÄ…cy ich percepcjÄ™ przez siatkówkÄ™. Twardówka, inaczej biaÅ‚kówka poÅ‚ożona jest najbardziej zewnÄ™trznie i stanowi nieprzejrzystÄ… bÅ‚onÄ™ oka. Tkanka Å‚Ä…czna budujÄ…ca twardówkÄ™ zapewnia jej dużą wytrzymaÅ‚oÅ›d, która umożliwia m. in. zachowanie kulistego ksztaÅ‚tu gaÅ‚ki ocznej. Pokrywa ona dominujÄ…cÄ… częśd gaÅ‚ki ocznej. Jej głównÄ… funkcjÄ… jest ochrona gaÅ‚ki ocznej przed urazami. Stanowi ona również miejsce przyczepu mięśni okoruchowych. Tylna częśd twardówki poprzebijana jest licznymi naczyniami krwionoÅ›nymi zaopatrujÄ…cymi gaÅ‚kÄ™ ocznÄ…. Maksymalna gruboÅ›d to okoÅ‚o 2 mm, osiÄ…ga w miejscu powstania nerwu ocznego. NACZYNIOWA BAONA ÅšRODKOWA GAAKI OCZNEJ Na naczyniowÄ… bÅ‚onÄ™ Å›rodkowÄ… gaÅ‚ki ocznej skÅ‚ada siÄ™: ·ð naczyniówka, ·ð tÄ™czówka, ·ð ciaÅ‚o rzÄ™skowe. Naczyniówka poÅ‚ożona jest najbardziej ku tyÅ‚owi części bÅ‚ony naczyniowej oka. W jej obrÄ™bie przebiegajÄ… liczne naczynia krwionoÅ›ne zaopatrujÄ…ce gaÅ‚kÄ™ ocznÄ… oraz siatkówkÄ™. Jej przednim przedÅ‚użeniem jest ciaÅ‚o rzÄ™skowe oraz tÄ™czówka. CiaÅ‚o rzÄ™skowe zbudowane jest z gÅ‚adko mięśniowych nitek Å›ciÄ™gnistych, tworzÄ…cych miÄ™sieo rzÄ™skowy, który przy pomocy wiÄ…zadeÅ‚, przymocowany jest do powierzchni soczewki. Jego skurcz i rozkurcz reguluje gruboÅ›d soczewki, która pod wpÅ‚ywem pracy mięśnia rzÄ™skowego ulega uwypukleniu bÄ…dz też spÅ‚aszczeniu, dostosowujÄ…c siÄ™ do widzenia obrazów z różnej odlegÅ‚oÅ›ci. TÄ™czówka ma ksztaÅ‚t kolorowego pierÅ›cienia z uÅ‚ożonym w centrum otworem zrenicznym. DziÄ™ki zawartoÅ›ci włókien mięśniowych, może ona regulowad Å›rednicÄ™ zrenicy i tym samym zwiÄ™kszad lub zmniejszad iloÅ›d Å›wiatÅ‚a docierajÄ…cÄ… do siatkówki. Komórki jej zrÄ™bu i nabÅ‚onka barwnikowego zawierajÄ… pigment decydujÄ…cy o kolorze oczu. Im wiÄ™cej barwnika w zrÄ™bie tym oczy sÄ… ciemniejsze. Warto przy okazji wspomnied, że przestrzeo pomiÄ™dzy tylnÄ… częściÄ… rogówki, a przedniÄ… powierzchniÄ… tÄ™czówki, to komora przednia oka. Jej wnÄ™trze wypeÅ‚nia pÅ‚yn, który produkowany jest w ciele rzÄ™skowym, a odpÅ‚ywa w kÄ…cie tÄ™czówkowo-rogówkowym, zwanym kÄ…tem przesÄ…czania. ZnajdujÄ… siÄ™ tam żyÅ‚y wodne, uchodzÄ…ce do żyÅ‚ twardówki. Utrzymanie staÅ‚ej iloÅ›ci pÅ‚ynu warunkuje utrzymanie wÅ‚aÅ›ciwego ciÅ›nienia w oku. Kolejnym znaczÄ…cym elementem oka jest soczewka. PoÅ‚ożona jest zaraz za tÄ™czówkÄ… i umocowana do ciaÅ‚a rzÄ™skowego za pomocÄ… cienkich włókienek tzw. wiÄ…zadeÅ‚ek Zinna. Po rogówce jest ona drugÄ… strukturÄ… oka, która ma zdolnoÅ›d zaÅ‚amywania promieni Å›wietlnych. Zbudowana jest z przezroczystej masy substancji biaÅ‚kowych, które otoczone sÄ… torebkÄ…. Wraz z wiekiem, wnÄ™trze soczewki mÄ™tnieje, co okreÅ›la siÄ™ mianem zadmy. Przestrzeo pomiÄ™dzy tylnÄ… powierzchniÄ… tÄ™czówki, a przedniÄ… powierzchniÄ… soczewki nazywana jest komorÄ… tylnÄ… oka. Jej wnÄ™trze wypeÅ‚nia dokÅ‚adnie ten sam pÅ‚yn, co komorÄ™ przedniÄ… oka. Natomiast przestrzeo poÅ‚ożona od tyÅ‚u soczewki, to ciaÅ‚o szkliste, wypeÅ‚niajÄ…ce caÅ‚Ä… gaÅ‚kÄ™ ocznÄ…. Jest to galaretowata, przezroczysta masa, która zawiera okoÅ‚o 98% wody. Jego funkcjÄ… jest utrzymanie ksztaÅ‚tu i regulacja ciÅ›nienia gaÅ‚ki ocznej. NERWOWA BAONA WEWNTRZNA GAAKI OCZNEJ Na nerwowÄ… bÅ‚onÄ™ wewnÄ™trznÄ… gaÅ‚ki ocznej skÅ‚ada siÄ™: ·ð siatkówka, ·ð warstwa nerwowo-nabÅ‚onkowa. Siatkówka wyÅ›ciela wnÄ™trze gaÅ‚ki ocznej i stanowi jej Å›wiatÅ‚oczuÅ‚Ä… częśd odpowiedzialnÄ… za powstawanie obrazów w oku. Jest bÅ‚onÄ… odbierajÄ…cÄ… bodzce Å›wietlne. Jej struktura jest bardzo czuÅ‚a i wystarczy kilka fotonów Å›wiatÅ‚a, aby jÄ… pobudzid. Wykazuje skomplikowanÄ… budowÄ™ wewnÄ™trznÄ…, którÄ… można zaobserwowad pod mikroskopem. Warstwa nerwowo-nabÅ‚onkowa stanowi warstwÄ™ receptorowÄ… i to wÅ‚aÅ›nie tutaj odbierane sÄ… bodzce wzrokowe. Zbudowana jest z: ·ð czopków, których jest ok. 7 milionów, sÄ… odpowiedzialne za odbieranie kolorów, ·ð prÄ™cików, których jest ok. 125 milinów, sÄ… odpowiedzialne za odbieranie natężenia Å›wiatÅ‚a, odpowiadajÄ… za widzenie o zmroku. W ramach warstwy nerwowo-nabÅ‚onkowej możemy wyróżnid ·ð plamkÄ™ żółtÄ… czyli miejsce, w którym znajduje siÄ™ najwiÄ™ksze skupienie czopków; jest to częśd siatkówki najbardziej czuÅ‚a na Å›wiatÅ‚o i barwy, ·ð plamkÄ™ Å›lepÄ… czyli miejsce, w którym wystÄ™pujÄ… jedynie prÄ™ciki, a zupeÅ‚nie brak w nim czopków; jest zupeÅ‚nie nieczuÅ‚Ä… częściÄ… siatkówki. NarzÄ…dy dodatkowe narzÄ…du wzroku możemy podzielid na: ·ð aparat ochronny oka, ·ð gruczoÅ‚ Å‚zowy, ·ð aparat ruchowy gaÅ‚ki ocznej. W ramach aparatu ochronnego oka wyróżniamy: ·ð powieki: dolnÄ… i górnÄ… ich funkcjÄ… jest zabezpieczenia gaÅ‚ki ocznej przed nadmiernym natężeniem Å›wiatÅ‚a i urazami; ich ciÄ…gÅ‚y ruch warunkuje odpowiedni nawilżenie powierzchni gaÅ‚ki ocznej oraz staÅ‚e usuwanie ciaÅ‚ obcych i innych zanieczyszczeo, ·ð rzÄ™sy - głównym i najważniejszym zadaniem rzÄ™s jest ochrona oczu poprzez wyÅ‚apywanie czÄ…stek brudu, kurzu jak i drobnych owadów, ·ð brwi ich funkcjÄ… jest ochrona oka przed dostaniem siÄ™ do niego potu i wody deszczowej, ·ð gruczoÅ‚ Å‚zowy poÅ‚ożony jest w bocznej okolicy oczodoÅ‚u, a jego funkcjÄ… jest wytwarzanie Å‚ez, które umożliwiajÄ… staÅ‚e nawilżenie i oczyszczanie powierzchni gaÅ‚ki ocznej. Azy skÅ‚adajÄ… siÄ™ z 99% wody, w której rozpuszczony jest w niewielkich iloÅ›ciach chlorek sodu. ZawierajÄ… również lizozym, który wykazuje dziaÅ‚anie bakteriobójcze. Natomiast aparat ruchowy gaÅ‚ki ocznej, to po prostu mięśnie, dziÄ™ki którym możemy poruszad gaÅ‚kÄ… ocznÄ… oraz powiekami do góry, do doÅ‚u, w prawo, w lewo, itd. MECHANIZM DZIAAANIA OKA ÅšwiatÅ‚o wpadajÄ…ce do oka biegnie przez rogówkÄ™, komorÄ™ przedniÄ… oka, soczewkÄ™ i ciaÅ‚o szkliste, by zakooczyd swÄ… podróż na siatkówce wywoÅ‚ujÄ…c wrażenie wzrokowe, przekazywane do mózgu za poÅ›rednictwem nerwów Å‚Ä…czÄ…cych siÄ™ w nerw wzrokowy. Rogówka, wraz z cieczÄ… wodnistÄ…, soczewkÄ… i ciaÅ‚em szklistym, stanowiÄ… ukÅ‚ad skupiajÄ…cy promienie Å›wietlne tak, by na siatkówce pojawiaÅ‚ siÄ™ ostry obraz obserwowanego przedmiotu i dawaÅ‚ jak najostrzejsze wrażenie wzrokowe. Dlatego też soczewka ma możliwoÅ›d zmiany swojego ksztaÅ‚tu, a co za tym idzie mocy optycznej. Pozwala to na ogniskowanie na siatkówce przedmiotów znajdujÄ…cych siÄ™ w różnych odlegÅ‚oÅ›ciach od oka. ZdolnoÅ›d tÄ™ nazywamy akomodacjÄ…. Ostre widzenie uzyskiwane jest wtedy, gdy ognisko obrazowe pokrywa siÄ™ z siatkówkÄ…. W przypadku, gdy oko nie jest w stanie zogniskowad Å›wiatÅ‚a dokÅ‚adnie na siatkówce mówimy o wadach wzroku. Siatkówka jako odbiornik promieniowania elektromagnetycznego zbudowane jest z dwóch rodzajów komórek Å›wiatÅ‚oczuÅ‚ych: czopków i prÄ™cików poÅ‚Ä…czonych za pomocÄ… nerwów z mózgiem. Czopki o wzglÄ™dnie niskiej czuÅ‚oÅ›ci przeznaczone sÄ… do obserwacji przy Å›wietle dziennym. Ich maksymalne zagÄ™szczenie wystÄ™puje w doÅ‚ku Å›rodkowym (plamce żółtej). JeÅ›li zatem obraz obserwowanego przedmiotu znajdzie siÄ™ dokÅ‚adnie w tym obszarze uzyskujemy wtedy najlepsza zdolnoÅ›d rozdzielczÄ…. Wraz ze spadkiem natężenia Å›wiatÅ‚a wpadajÄ…cego do oka roÅ›nie Å›rednica zrenicy. W momencie, gdy czuÅ‚oÅ›d czopków jest niewystarczajÄ…ca do prowadzenia obserwacji, mimo dużych wymiarów zrenicy, funkcjÄ™ receptorów przejmujÄ… prÄ™ciki. PrÄ™ciki znajdujÄ… siÄ™ poza doÅ‚kiem Å›rodkowym, a najwiÄ™ksze ich zagÄ™szczenie znajduje siÄ™ w odlegÅ‚oÅ›ci kÄ…towej 15 stopni od jego Å›rodka (dlatego widzenie nocne nazywamy widzeniem peryferyjnym). Przy dużym natężeniu Å›wiatÅ‚a prÄ™ciki chronione sÄ… przed nadmiarem Å›wiatÅ‚a przy użyciu specjalnego barwnika. Jego dziaÅ‚anie możemy zaobserwowad przechodzÄ…c z ciemnego pomieszczenia do jasnego lub odwrotnie (efekt olÅ›nienia). Proces przystosowania wzroku do warunków oÅ›wietlenia nazywamy adaptacjÄ…. W miejscu gdzie poÅ‚Ä…czenia nerwowe elementów Å›wiatÅ‚oczuÅ‚ych z mózgiem tworzÄ… wspólny nerw wzrokowy powstaje plamka Å›lepa pozbawiona zupeÅ‚nie czopków i prÄ™cików. JeÅ›li obraz przedmiotu obserwowanego znajdzie siÄ™ w tym miejscu wrażenie wzrokowe nie zostanie odebrane i obserwator nie zauważy tego przedmiotu. PoÅ‚Ä…czenie oka z mózgiem Sposób, w jaki siatkówki obu oczu, poÅ‚Ä…czona jest z korÄ… wzrokowÄ… półkul mózgowych w obu częściach mózgu, nie jest tak prosty jak można by oczekiwad. Nerwy wzrokowe obu oczu Å‚Ä…czÄ… siÄ™ bezpoÅ›rednio przed wejÅ›ciem do wgÅ‚Ä™bienia czaszki, tworzÄ…c tak zwane skrzyżowanie wzrokowe. Pózniej dzielÄ… siÄ™ one ponownie na dwa rozgaÅ‚Ä™zienia, tak zwane drogi wzrokowe, które Å‚Ä…czÄ…c siÄ™ z ciaÅ‚em kolankowatym bocznym prowadzÄ… do obu części kory wzrokowej półkul mózgowych (rys.). Skrzyżowanie wzrokowe jest miejscem, gdzie nerw wzrokowy z każdego oka rozdziela siÄ™ na dwie drogi wzrokowe w taki sposób, że każda z nich zawiera włókna wzrokowe pochodzÄ…ce z obu oczu. W ukÅ‚adzie tym lewa poÅ‚owa kory wzrokowej przetwarza informacje wizualne pochodzÄ…ce z lewej strony siatkówki obu oczu (prawa strona pola widzenia), natomiast prawa poÅ‚owa kory wzrokowej zajmuje siÄ™ prawÄ… stronÄ… każdej z siatkówek (lewa strona pola widzenia). RODZAJE WIDZENIA, MECHANIZMY PROCESU WIDZENIA Widzenie: ·ð fotopowe ·ð ekotopowe ·ð mezopowe Mechanizmy procesu widzenia: ·ð adaptacja ·ð akomodacja ·ð konwergencja Adaptacja- zdolnoÅ›d oka do dopasowywania do różnego natężenia Å›wiatÅ‚a, dziÄ™ki któremu możliwe jest dobre widzenie przy peÅ‚nym oÅ›wietleniu jak i przy Å›wietle gwiazd. Za adaptacjÄ™ odpowiadajÄ… mechanizmy adaptacyjne. Oko ludzkie może przyjmowad informacjÄ™ wizualnÄ… w bardzo dużym zakresie poziomów oÅ›wietlenia. Adaptacja zawiera w sobie co najmniej dwa procesy: ·ð zmiana wielkoÅ›ci zrenicy- Zależnie od iloÅ›ci dostÄ™pnego Å›wiatÅ‚a, Å›rednica zrenicy przeciÄ™tnej dorosÅ‚ej osoby zmienia siÄ™ od 2 do 8 milimetrów. Adaptacja szerokoÅ›ci zrenicy zachodzi w ciÄ…gu kilku dziesiÄ…tych sekundy. ·ð adaptacja fotochemiczna- Gdy Å›wiatÅ‚o wpada do oka, skÅ‚ad chemiczny Å›wiatÅ‚oczuÅ‚ych pigmentów w prÄ™cikach i czopkach zmienia siÄ™, przez co wyzwalany jest maÅ‚y prÄ…d elektryczny. W ciemnoÅ›ciach, pigmenty te sÄ… odnawiane i sÄ… ponownie gotowe na reagowanie na Å›wiatÅ‚o. Przy staÅ‚ym poziomie oÅ›wietlenia, proporcje pomiÄ™dzy stymulowanymi i niestymulowanymi pigmentami w receptorach sÄ… mniej wiÄ™cej w równowadze. Jeżeli natomiast wystÄ…pi drastyczne obniżenie poziomu oÅ›wietlenia, regeneracja pigmentu wymaga pewnej iloÅ›ci czasu. Czopki przystosowujÄ… siÄ™ do niższych poziomów oÅ›wietlenia znacznie szybciej niż prÄ™ciki (dobrze oÅ›wietlone wnÄ™trze) do bardzo niskiego poziomu oÅ›wietlenia. Czas potrzebny czopkom na adaptacjÄ™ i odzyskanie caÅ‚kowitej wrażliwoÅ›ci wynosi okoÅ‚o 10 minut. PrÄ™ciki potrzebujÄ… do tego od 30 do 60 minut. Adaptacja przy przejÅ›ciach z ciemnoÅ›ci do Å›wiatÅ‚a jest o wiele szybsza i zabiera zwykle okoÅ‚o jednej minuty. Zjawisko adaptacji, możemy najÅ‚atwiej zaobserwowad np. po wyjÅ›ciu z seansu filmowego poczÄ…tkowo, po wyjÅ›ciu z ciemnego pomieszczenia nic nie widzimy, ale z czasem nasze oko adaptuje siÄ™ do jaÅ›niejszego otoczenia i widocznoÅ›d siÄ™ poprawia. Jest to adaptacja dodatnia. W przypadku nadmiernego oÅ›wietlenia nastÄ™puje odruchowe przymykanie powiek, zwężenie zrenicy oraz zmniejszenie czuÅ‚oÅ›ci receptorów siatkówki adaptacja ujemna. Najwyższy stopieo adaptacji do ciemnoÅ›ci nastÄ™puje po okoÅ‚o godzinie. Akomodacja (nastawnoÅ›d oka) zjawisko dostosowania siÄ™ oka do oglÄ…dania przedmiotów znajdujÄ…cych siÄ™ w różnych odlegÅ‚oÅ›ciach. Dostosowanie to polega na odpowiednim doborze ostroÅ›ci widzenia. Mechanizm akomodacji: Zmiana ksztaÅ‚tu soczewki - zmiana ogniskowej - zmiana zdolnoÅ›ci zbierajÄ…cej Zakres akomodacji: ·ð Punkt bliży wzrokowej - najbliższy punkt, jaki oko jest w stanie ostro widzied dziÄ™ki akomodacji soczewki (ok. 10 cm). ·ð Punkt dali wzrokowej - najbliższy punkt powyżej którego soczewka nie akomoduje (ok. 6 m) Elastyczna soczewka oka może zmieniad swój ksztaÅ‚t dziÄ™ki mięśniom rzÄ™skowym. Skupienie wzroku na obiekcie znajdujÄ…cym siÄ™ daleko powoduje rozluznienie mięśnia rzÄ™skowego i spÅ‚aszczenie soczewki. Skupienie wzroku na obiekcie znajdujÄ…cym siÄ™ blisko powoduje skurcz mięśnia rzÄ™skowego i zaokrÄ…glenie soczewki. Wady wzroku: ·ð KrótkowzrocznoÅ›d- wystÄ™puje gdy promienie Å›wietlne skupiajÄ… siÄ™ przed siatkówkÄ… powodujÄ…c powstanie obrazu rozmazanego. ·ð DalekowzrocznoÅ›d- wystÄ™puje gdy promienie Å›wietlne skupiajÄ… siÄ™ poza siatkówkÄ…. ·ð Astygmatyzm- powstaje gdy siÅ‚a Å‚amiÄ…ca oka nie jest równomierna dla wszystkich fal Å›wietlnych. Tor Å›wiatÅ‚a w oku, gdy patrzy siÄ™ na dużą odlegÅ‚oÅ›d (A), i z soczewkÄ… przystosowanÄ… dla widzenia bliskiego obiektu (B). W drugim przypadku, soczewka jest grubsza i bardziej wypukÅ‚a w wyniku skurczenia mięśni wokół soczewki. ZdolnoÅ›d akomodacji waha siÄ™ z wiekiem. MaÅ‚e dzieci mogÄ… bez problemu widzied z odlegÅ‚oÅ›ci mniejszej niż 10 centymetrów. Jednak w wieku 45 lat oczy wiÄ™kszoÅ›ci osób dorosÅ‚ych majÄ… znacznie mniejszÄ… zdolnoÅ›d akomodacji. Z tego powodu problematyczne staje siÄ™ czytanie bez pomocy optycznej, czyli bez okularów. Proces akomodacji zwykle przebiega nieÅ›wiadomie. Czas potrzebny dla peÅ‚nej akomodacji oka trwa okoÅ‚o 0,7 sekundy. Na szybkoÅ›d akomodacji ma również wpÅ‚yw poziom zmÄ™czenia. Konwergencja - zdolnoÅ›d oczu do Å›ledzenia obserwowanego przedmiotu poprzez zmianÄ™ poÅ‚ożenia gaÅ‚ek ocznych. DziÄ™ki temu zjawisku czÅ‚owiek może okreÅ›lad swojÄ… odlegÅ‚oÅ›d od przedmiotu. Przy prawidÅ‚owej reakcji na obu gaÅ‚kach powstajÄ… dwa obrazy, które nakÅ‚adajÄ… siÄ™ na siebie zostajÄ… skojarzone jako pojedynczy obraz. W zakres caÅ‚kowitej konwergencji wchodza: ·ð Konwergencja akomodacyjna, doprowadzajÄ…ca oczy do obuocznej fiksacji oglÄ…danego przedmiotu ·ð Konwergencja fuzyjna, odruchowa, poprawiajÄ…ca niezbyt dokÅ‚adnie ustawione oczy przez konwergencjÄ™ akomodacyjnÄ… i doprowadzajÄ…ca do fuzji obuocznych obrazów ·ð Konwergencja toniczna, zależna od spoczynkowego napiÄ™cia mięśni ocznych przy patrzeniu w dal ·ð Konwergencja psychologiczna, uwarunkowana poczuciem bliskoÅ›ci obserwowanego przedmiotu Choroby: ·ð Porażenie konwergencji charakteryzuje siÄ™ brakiem ruchu zbieżnego oczu i widzeniem podwójnym skrzyżowanym, które zwiÄ™ksza siÄ™ przy patrzeniu na bliski punkt, podczas gdy inne ruchy oczu nie sÄ… upoÅ›ledzone. WystÄ™puje czÄ™sto przy uszkodzeniach mózgu. ·ð Niedomoga konwergencji - na wystÄ™powanie majÄ… wpÅ‚yw: duża odlegÅ‚oÅ›d zrenic, wady refrakcji, nieużywanie akomodacji i konwergencji, krótkowzrocznoÅ›d starcza, zaburzenia umysÅ‚owe, zaburzenia przemiany materii. Objawy: widzenie podwójne, bóle gÅ‚owy, oczu uwidaczniajÄ… siÄ™ czÄ™sto po dÅ‚uższej pracy z bliska. ·ð Skurcz konwergencji poÅ‚Ä…czony jest najczęściej ze skurczem akomodacji. WystÄ™puje na ogół u chorych z niewyrównanÄ… nadwzrocznoÅ›ciÄ… maÅ‚ego lub Å›redniego stopnia. WystÄ™puje dwojenie nieskrzyżowane, które zwiÄ™ksza siÄ™ przy patrzeniu z bliska. Konwergencja nie zmienia siÄ™ z wiekiem.