Polskie Państwo Podziemne 2014r


Polskie Państwo Podziemne   My z niego
wszyscy ...
Aleksander Mickiewicz
Katowice 2014
Polskie Państwo Podziemne
tajne struktury państwa polskiego, istniejące w czasie II wojny
światowej, podlegające Rządowi RP na uchodzstwie.
Określenie to po raz pierwszy w okupowanym kraju pojawiło się na
łamach Biuletynu Informacyjnego w dniu 13 stycznia 1944 roku.
Powstanie oraz działalność
W nocy z 26 na 27 września 1939 roku powstała w oblężonej Warszawie
Służba Zwycięstwu Polski  konspiracyjna organizacja wojskowa, mająca
prowadzić walkę przeciw okupantom. 13 listopada 1939 roku została ona
przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podlegający rządowi
emigracyjnemu. 14 lutego 1942 roku generał Władysław Sikorski przekształcił
ZWZ w Armię Krajową (AK). Jej Komendantem Głównym został generał
Stefan Rowecki, wybitny teoretyk walk miejskich. Utworzenie AK miało służyć
scaleniu wszystkich grup wojskowych w jedną organizację, podległą rządowi
RP na uchodzstwie.
Jesienią 1941 roku do ZWZ należało 40 tysięcy żołnierzy, pod koniec 1942 roku
AK liczyła ich już około 200 tysięcy. Była największą podziemną armią w
okupowanej Europie. Jednakże większość żołnierzy nie przeszła regularnego
Powstanie oraz działalność
- zadania
Główne zadanie Armii Krajowej polegało na gromadzeniu sił do uderzenia
w chwili załamania się Niemiec. Akcje zbrojne prowadziły bowiem do
okrutnych represji  hitlerowcy rozstrzeliwali kilkudziesięciu Polaków za
każdego zabitego Niemca. Dopiero pod koniec 1942 roku AK nasiliła
działalność dywersyjną:
" atakowała niemieckie posterunki,
" wykolejała transporty wojskowe przeznaczone na front wschodni,
" wysadzała mosty,
" odbijała więzniów.
Na tę zmianę wpłynęło zahamowanie sukcesów Wehrmachtu, osiągnięcie
sprawności organizacyjnej przez AK oraz działalność Gwardii Ludowej.
Polska, choć znajdowała się pod okupacją, posiadała legalny i uznawany na
Zachodzie rząd emigracyjny. Istniały Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, oraz
podziemna Armia Krajowa. W Warszawie przebywał (oczywiście w ukryciu)
Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera. Podlegały mu wydziały:
wywiadu, dywersji, oświaty, sądownictwa i polityki. Działały konspiracyjne sądy,
których wyroki nie tylko wykonywano, ale też ogłaszano w podziemnej prasie.
Ta zaś była fenomenem w okupowanej Europie: ukazywało się około 1400
tytułów (z tego 17 wychodziło przez całą okupację). Istniały czasopisma
polityczne, wojskowe, literackie, kobiece, humorystyczne. W podziemnych
drukarniach wydawano też książki (Niemcy zezwalali tylko na poradniki, np.
ogrodnicze).Na przełomie 1943 na 1944 łączny nakład prasy podziemnej
wydawanej przez Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze  koncern
wydawniczo-poligraficzny Armii Krajowej wynosił blisko 250 tysięcy
egzemplarzy czasopism, 65.500 broszur i 120 tys. egzemplarzy ulotek.
Przez całą okupację działały tajne komplety, tzn. podziemne szkoły.
Tajna Organizacja Nauczycielska zapewniała im kadrę oraz
przygotowywała, rozprowadzała podręczniki. Na terenie Generalnej
Guberni (GG) utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich. Podziemne
wyższe uczelnie kształciły polonistów, historyków, matematyków, lekarzy.
W czasie wojny, studia ukończyło prawie 10 tysięcy studentów.
Ponieważ Niemcy zgodzili się jedynie na działalność podrzędnych
teatrzyków i kabaretów (których repertuar miał ogłupiać Polaków),
powstały podziemne teatry.
W prywatnych mieszkaniach lub piwnicach wystawiano dramaty
Słowackiego, Wyspiańskiego, Szekspira. Odbywały się też koncerty i
wieczory poetyckie.
Ruch oporu w okupowanej Polsce obejmował prawie wszystkie
dziedziny życia. Dlatego tajne struktury podporządkowane rządowi
emigracyjnemu nazywano po wojnie Polskim
Państwem Podziemnym. Drugiego takiego
państwa nie było w całej Europie. Po upadku
powstania warszawskiego stolicą Polskiego
Państwa Podziemnego została Częstochowa.
Struktura organizacyjna Polskiego
Państwa Podziemnego
Polskie Państwo Podziemne czasów II wojny było swego
rodzaju fenomenem na skalę światową. Mimo
bezwzględnego terroru, jaki wprowadziły nazistowskie
Niemcy, funkcjonowały wszystkie organy, zarówno cywilne,
jak i wojskowe. W skład Polskiego Państwa Podziemnego
wchodziły tajne struktury państwa podlegające rządowi RP
na uchodzstwie. Struktury te podzielono na pion wojskowy i
cywilny.
W skład podziemnych struktur politycznych i administracyjnych
wchodziły:
" Delegatura Rządu na Kraj powołana w kwietniu 1940 r., która
reprezentowała rząd emigracyjny, kierowała walką cywilną ruchu
oporu oraz była zwierzchnikiem sił zbrojnych na ziemiach polskich.
" Kierownictwo Walki Cywilnej utworzone w 1942 r., które miało
kierować cywilnym ruchem oporu społeczeństwa (w lipcu 1943 r.
zostało ono przekształcone w Kierownictwo Walki Podziemnej).
" Rada Jedności Narodowej, która została utworzona w 1944 r.
przez prezydenta Władysława Raczkiewicza
i Delegata Rządu jako namiastka polskiego parlamentu.
Do podziemnych struktur wojskowych należały:
Służba Zwycięstwu Polski i Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podporządkowany
rządowi emigracyjnemu.
W 1942 r. ZWZ został przemianowany na Armię Krajową (AK), która miała
przeprowadzić akcję scaleniową, czyli podporządkować wszystkie organizacje
zbrojne jednemu dowództwu. Jednak akcja ta nie powiodła się w pełni.
Autonomię utrzymywały Bataliony Chłopskie.
Poza AK znalazła się Gwardia Ludowa (Armia Ludowa) oraz część Narodowej
Organizacji Wojskowej.
Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego było utrzymanie ciągłości
instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania państwu i
ewentualne przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu działań
wojennych.
DOWÓDCY POLSKICH SIA ZBROJNYCH NA KRAJ
(KOMENDANCI ARMII KRAJOWEJ)
Komendant AK podlegał Naczelnemu
Wodzowi Władysławowi Sikorskiemu
W kraju funkcje pełnili:
zdjęcie stopień Imię i nazwisko pseudonim Okres
dowodzenia
gen.
MICHAA TOKARZEWSKI- Torwid 27 IX 1939 
dyw.
KARASZEWICZ
III 1940
Aresztowany przez NKWD w marcu
1940, więziony do 1941,opuścił
Związek Radziecki z armią
gen. Andersa jako jego zastępca,
zmarł na emigracji w 1946
gen.
Kazimierz Sosnkowski Godziemba III 1940 
broni
Dowodził z Francji, po śmierci gen. 18 VI 1940
Sikorskiego do IX 1944 Naczelny
Wódz PSZ, zmarł na emigracji w
1969
gen.
Stefan Rowecki Grot 18 VI 1940 
dyw.
Aresztowany 30.06.1943 przez 30 VI 1943
Gestapo w Warszawie,
prawdopodobnie zamordowany w KL
Sachsenhausen w sierpniu 1944
Gen. Tadeusz Komorowski Bór VII 1943 
Dyw.
Po kapitulacji Powstania 2 X 1944
Warszawskiego w niewoli niemieckiej
do maja 1945, zmarł na emigracji w
1966
Gen. Leopold Okulicki Niedzwiadek 3 X 1944 
Bryg.
Wydał rozkaz rozwiązania Armii 17 I 1945
Krajowej ,aresztowany przez NKWD
27.03.1945, sądzony w procesie
szesnastu , zamordowany
w sowieckim więzieniu Butyrki
24.12.1946 r.
DELEGACI RZDU RP NA KRAJ
Zdjęcie imię i nazwisko pseudonimy okres urzędowania
Jan Skorobohaty  Jakubowski Dziadek/Vogel Tymczasowy
Delegat Rządu
Gen. bryg., walczył w Legionach
Polskich i Kampanii Wrześniowej , 25.V-14XII 1940
od 1942 komendant rezerw
Komendy Głównej AK ,
zmarł w 1955 w Polsce
Cyryl Ratajski Górski/Wartski Delegat
Polityk, prezydent Poznania, Wrzos/Celestyn 3.XII.1940-
minister spraw wewnętrznych zmarł 5.VIII.1942
Radwański
w Warszawie 19.X.1942
Jan Piekałkiewicz Juliański/Wernic/ Delegat
Ekonomista, polityk PSL, Wrocławski 5.VIII.1942 -
aresztowany przez Gestapo
19.II.1943
19.II.1943 trafił na Pawiak,
prawdopodobnie tam zamordowany
19.VI.194
Jan Stanisław Jankowski Doktor/Jan Delegat
19.II.1943
Polityk NPR , SP, aresztowany przez /Klonowski
(formalnie
NKWD 27.III.1945, sądzony
/Sobolewski/Sobó
od 21.IV.1943) -
w Procesie Szesnastu,
l
27.III.1945
zmarł (zamordowany ?)
w sowieckim obozie 13.III.1953 na
dwa tygodnie przed końcem kary
Stefan Korboński Zieliński Delegat
28.III.1945-
Polityk PSL , poseł na Sejm
28.VI.1945
Ustawodawczy 1947,
po ucieczce premiera Mikołajczyka,
na jesieni 1947 wyemigrował z Polski
,
zmarł w USA w 1989
Akcje zbrojne
Według danych niemieckich, od czerwca 1942 do listopada 1944r. zorganizowano
ponad 3200 akcji dywersyjno-sabotażowych na linie kolejowe, pociągi, mosty i dworce.
Najsłynniejszą z nich było wysadzanie wszystkich torów kolejowych na wylotowych
liniach z Warszawy. Akcję tę, noszącą kryptonim  Wieniec , przeprowadził w nocy 7/8
pazdziernika 1942r. oddział AK, w skład którego wchodził m.in. minerski patrol
kobiecy  Dysk .
Podobną akcję,  Wieniec II , zorganizowano też w noc sylwestrową 1942/1943r.
Do innego rodzaju działań Kedywu należało np. dwukrotne odbicie więzniów z Pińska
czy odbicie Jana Bytnara  Rudego przez kolegów z Szarych Szeregów.
W ramach akcji odwetowych wykonywano również wyroki na czołowych
przedstawicielach aparatu okupacyjnego, skazanych na śmierć przez podziemne sądy.
Najsłynniejszym z nich był zorganizowany w lutym 1944 r. zamach na Franza
Kutscherę, dowódcę policji i SS dystryktu warszawskiego.
Szczególną sławę zdobyły działające w Warszawie bataliony "Zośka" i "Parasol".
Działania dywersyjno-sabotażowe nasiliły się w latach 1943-1944. Zlikwidowano
wówczas m.in. ok. 2 tys. agentów gestapo, ok. 1 tys. żandarmów i uwolniono kilkuset
więzniów.
Największymi działaniami wojskowymi podjętymi przez AK
było powstanie warszawskie, które rozpoczęło się
1 sierpnia 1944 i akcja  Burza podjęta na wschodnich
obszarach Polski. Trwała od 4 stycznia 1944, kiedy wojska
sowieckie przekroczyły na Wołyniu granicę polsko-sowiecką
z 1939 roku, do stycznia 1945 r..
W początkowej fazie akcja  Burza opierała się na współpracy wojskowej
jednostek polskich i rosyjskich. Po przełamaniu obrony niemieckiej w tych
rejonach władze sowieckie złamały te porozumienia
wojskowe i internowały tysiące żołnierzy AK.
II wojna światowa była trudnym okresem dla większości narodów 
a zwłaszcza dla Polski, która straciła ponad 16% mieszkańców (jest to
największy odsetek na świecie). Polacy jednak poczuli swoją
wewnętrzną siłę podczas wojny, umieli pokazać, że za kawałek ziemi są
gotowi ponieść śmierć, o tym mówił J. Beck w przemówieniu
z dn. 5 maja 1939 r.):
 Pokój jest rzeczą cenną i pożądaną. Nasza generacja, skrwawiona
w wojnach, na pewno na okres pokoju zasługuje. Ale pokój, jak prawie
wszystkie sprawy tego świata, ma swoją cenę, wysoką, ale wymierną.
My w Polsce nie znamy pojęcia pokoju za wszelką cenę. Jest jedna
tylko rzecz w życiu ludzi, narodów i państw, która jest bezcenna. Tą
rzeczą jest honor.
Wykazali się także dojrzałością, tworząc organizacje polityczne,
wojskowe (WiN, AK, Wawer itp.). Walczyli za tą wolność, która dla
naszego młodego pokolenia jest rzeczą normalną, ale nie zawsze tak było
(mam tu na myśli okupację niemiecką i radziecką). Walczono w miastach
i w lasach, jak mój pradziadek z Gwardii Ludowej w batalionie  Brzozy na
kielecczyznie.


Wyszukiwarka