Przewóz osób przyczepami rolniczymi
Dokument ten został przetłumaczony i zaadoptowany za zgodą Health and Safety Executive (HSE),
z oryginału opublikowanego przez ww. instytucję i dostępnego na stronie internetowej
http://www.hse.gov.uk/pubns/ais36.pdf
Tłumaczenia dokonano uwzględniając uwarunkowania krajowe, należy się jednak upewnić, czy odpowiednie
polskie prawodawstwo, normy i wymagania zostały w pełni uwzględnione.
Przytaczanie informacji zawartych w dokumencie jest dozwolone pod warunkiem powołania się na tłumaczenie i
oryginał.
Autorzy zarówno oryginalnego dokumentu, jak i tłumaczenia, nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie
informacji w nim zawartych.
Wprowadzenie
Niniejsze informacje skierowane są do osób używających przyczep do przewozu ludzi na
terenie gospodarstwa rolnego. Podano tutaj wymogi, jakie, zależnie od okoliczności, powinna
spełniać przyczepa używana do przewozu osób.
Informacje te dotyczą tylko przewozu w gospodarstwach rolnych, to znaczy bez korzystania
z dróg publicznych, ponieważ przewóz osób na przyczepach rolniczych po drogach
publicznych może być niezgodny z przepisami prawa o ruchu drogowym. W przypadku
konieczności przewozu po drogach publicznych należy skontaktować się z policją i ustalić,
jakie dodatkowe środki ostrożności mogą być wymagane. Trzeba też pamiętać, że część
przepisów drogowych ma zastosowanie na wszystkich obszarach dostępnych publicznie, np.
na drodze wjazdowej do gospodarstwa rolnego z ogólnie dostępną ścieżką.
W Polsce, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r.  Prawo
o ruchu drogowym (DzU nr 98, poz. 602, z póz
n. zm.), przewóz osób może
odbywać się tylko pojazdem do tego przeznaczonym lub przystosowanym.
Przewóz osób
w przyczepie jest zabroniony, za wyjątkiem (art. 63 ust.3 ustawy):
- przewozu dzieci do szkół i przedszkoli i z powrotem w przyczepie
przystosowanej do przewozu osób, ciągniętej przez ciągnik rolniczy,
- konwojentów, drużyn roboczych i osób wykonujących czynności ładunkowe
w przyczepie ciągniętej przez ciągnik rolniczy, pod warunkiem, że:
1) liczba przewożonych osób nie przekracza 5,
2) osoby stojące trzymają się uchwytów,
3) osoby przewożone nie znajdują się między ładunkiem a przednią ścianą
przyczepy,
4) prędkość zespołu pojazdów nie przekracza 20 km/godz.
1
 Rozporządzenie ministra transportu i gospodarki morskiej z dnia 1 kwietnia
1999 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego
wyposażenia (DzU nr 44, poz. 432) przewiduje, że przyczepy do przewozu osób
powinny być wyposażone w stopnie lub drabinki z poręczą zapewniającą
bezpieczne wsiadanie i wysiadanie. Taki zestaw transportowy powinien ponadto
obejmować apteczkę pierwszej pomocy i dwie gaśnice, z których jedna powinna
być w zasięgu kierowcy, a druga w przyczepie przeznaczonej do przewozu osób.
Przyczepa powinna być z tyłu oznakowana znakiem określającym dopuszczalną
prędkość i trójkątną tablicą wyróżniającą pojazd wolnobieżny.
Ciągnięcie pojazdu
Ciągnik lub inny pojazd ciągnący:
" musi być sprawny technicznie, w szczególności dotyczy to układu kierowniczego,
hamulców (zarówno postojowych, jak i zasadniczych) oraz kół i opon
" musi mieć urządzenie do sterowania hamulcami przyczepy, najlepiej bezpośrednio
połączone z hamulcem zasadniczym, ewentualnie, gdy jest to niemożliwe, za pomocą
systemu hydraulicznego
" musi być właściwie i bezpiecznie połączony z używaną przyczepą. Zwłaszcza zaczep na
traktorze powinien być dostosowany do dyszla przyczepy. Wszystkie niezbędne
sworznie i zawleczki zabezpieczające powinny być na swoim miejscu.
Kierowca pojazdu ciągnącego powinien być osobą dojrzałą, wykwalifikowaną i
odpowiedzialną. Niezbędne jest odpowiednie szkolenie kierowcy, gwarantujące nabycie przez
niego stosownych kwalifikacji. Osoby młode mogą potrzebować więcej szkoleń i
wzmożonego nadzoru.
Przepisy polskie wymagają, by kierowca pojazdu do przewozu osób posiadał
prawo jazdy odpowiedniej kategorii i co najmniej dwuletni staż jako kierowca.
Przyczepa
" Przyczepa powinna być w dobrym stanie, sprawna technicznie, szczególnie jej koła
i opony, hamulce, podłoga i burty boczne oraz zaczep (dyszel). Kierowca i pasażerowie
nie mogą mieć dostępu do kół (lub gąsienic) z dowolnego miejsca, w którym mogą
znajdować się podczas jazdy.
" Hamulce (hydrauliczne lub pneumatyczne) powinny działać na co najmniej jedną oś
przyczepy. Powinny być połączone bezpośrednio z hamulcami zasadniczymi traktora.
Gdy jest to niemożliwe, muszą być tak zainstalowane, aby kierowca mógł łatwo nimi
sterować w trakcie kierowania pojazdem (np. ze swojego siedzenia).
2
" System świateł tylnych, w pełni sprawny, powinien być zamontowany na obydwu
pojazdach, ciągnącym i ciągnionym, szczególnie kierunkowskazy (są to normalne
światła używane podczas jazdy).
" W przypadku przewozu osób po zmroku, należy zapewnić odpowiednie oświetlenie
wejścia na / zejścia z przyczepy oraz obszaru na przyczepie zajmowanego przez
pasażerów (jest to dodatkowe oświetlenie zwiększające widoczność na przyczepie).
Latarki lub reflektory ręczne nie są do tego celu odpowiednie.
" Nie wolno używać przyczep w warunkach, gdy możliwe byłoby ich przewrócenie.
Przyczepy używane regularnie do przewozu pracowników lub osób trzecich
Poniższe porady dotyczą przyczep używanych do regularnego przewozu pracowników (np.
grupowo) lub do przewozu osób trzecich (np. uczniów zwiedzających gospodarstwo rolne,
klientów gospodarstw, które prowadzą bezpośrednią sprzedaż produktów rolnych,
uczestników wycieczek szkolnych).
" Trzeba zapewnić siedzenia z oparciami, przymocowane do podłogi przyczepy. Wszyscy
pasażerowie, w tym dzieci, powinni siedzieć ze stopami opartymi na podłodze, najlepiej
zwróceni twarzami do kierunku jazdy lub na zewnątrz przyczepy. Jeśli jednak tak nie
jest (to znaczy pasażerowie siedzą zwróceni twarzami do środka przyczepy), to za
oparcie dla pleców mogą służyć im burty brzegowe przyczepy (w tym tylna i przednia).
Przepisy polskie wymagają, by jako siedzenia służyły ławki przymocowane do
podwozia w sposób uniemożliwiający niezamierzone zmiany ich położenia,
o długości co najmniej 40 cm na jedną osobę i szerokości (głębokości) nie
mniejszej niż 30 cm. Odstęp między dwiema sąsiednimi ławkami ustawionymi
jedna za drugą nie powinien być mniejszy niż 65 cm, a ustawionymi naprzeciw 
90 cm, wliczając w to szerokość jednej ławki.
" Oparcie musi mieć wysokość, na jaką sięgają barki przeciętnego, siedzącego
mężczyzny  60 cm nad powierzchnię siedzenia. Dla dzieci wysokość oparć będzie
różna (w zależności od wieku) i może wynosić tylko 35 cm dla przeciętnego
czterolatka.
" Krawędzie przyczepy powinny być zabezpieczone, aby zapobiec wypadnięciu
pasażerów. Burty przednie, tylne, boczne oraz poręcze muszą być zamontowane
bezpiecznie na swoim miejscu. Wszystkie burty i poręcze muszą być wystarczająco
mocne, aby wytrzymały ciężar osoby dorosłej, nie ulegając przy tym zniszczeniu lub
odkształceniu (poręcze zabezpieczające powinny wytrzymać nacisk w poziomie o sile
co najmniej 1000 N). W przypadku opierania się siedzących pasażerów o poręcze bądz

3
burty boczne przyczepy, muszą one wytrzymać ciężar całkowitej liczby osób, które
mogłyby się o nie opierać.
" Solidne burty przednie, tylne i boczne powinny sięgać na wysokość co najmniej 92 cm.
Jeśli brzegi zabezpieczone są poręczą, jej wysokość musi wynosić nie mniej niż 92 cm,
lecz nie więcej niż 107 cm. Na wysokości między 46 cm a 53,5 cm potrzebna jest
poręcz środkowa. Na wystających krawędziach przyczepy musi być zamontowana
listwa przypodłogowa o wysokości co najmniej 7,5 cm. Wszystkie ruchome fragmenty
burty bocznej lub poręczy, otwierane w celu umożliwienia wejścia i wyjścia, powinny
dawać taki sam poziom zabezpieczenia, pozostając zamknięte w czasie jazdy.
" W przypadku przewozu małych dzieci (np. dzieci w wieku przedszkolnym, jadących z
dorywczymi robotnikami lub dzieci ze szkolnej wycieczki), burty boczne powinny być
wypełnione np. przyspawaną siatką lub innym podobnym materiałem.
" Musi istnieć bezpieczne wejście na przyczepę i zejście z niej. Może to być
zamontowana na stałe drabinka lub schodki, których najniższy szczebel lub stopień
jest nie wyżej niż 55 cm nad poziomem ziemi. Na wysokości między 92 a 107 cm nad
podłogą przyczepy musi być bezpieczny uchwyt, pomocny dla osób wchodzących i
schodzących. Wejście na przyczepę powinno się znajdować za jej kołami.
" W przypadku używania drabiny przenośnej, musi ona być wystarczająco sztywna,
mocna i zabezpieczana po ustawieniu (drabina służąca pasażerom do wchodzenia na
przyczepę powinna być na niej przewożona).
" Na przyczepie nie wolno przewozić nic innego poza pasażerami, ich narzędziami i
rzeczami osobistymi (tzn. nie może być na niej żadnych towarów, sprzętu lub innych
ładunków).
" Przyczepy używane regularnie do przewozu osób powinny mieć wyraz
ne oznakowanie
dotyczące dopuszczalnej liczby pasażerów.
Przyczepy używane okazjonalnie do przewozu pracowników
Powyższe zalecenia powinny być spełnione w możliwie największym stopniu również w
przypadku przyczep używanych okazjonalnie do przewozu osób na miejsce pracy lub z
powrotem. Jeżeli jednak jest to praktycznie niewykonalne, należy spełnić przynajmniej
następujące wymagania minimalne:
" Pasażerowie muszą mieć możliwość siedzenia podczas jazdy (na gotowych siedzeniach,
przymocowanych do podłogi). Muszą istnieć burty boczne, przednia i tylna,
zabezpieczające ludzi przed wypadnięciem z przyczepy. Powinny one mieć wysokość co
najmniej 47 cm licząc od poziomu, na którym siedzą pasażerowie.
" Nikt nie powinien stać na przyczepie w czasie jazdy, jeśli jej burty nie są wystarczająco
wysokie, aby dawały dostateczne zabezpieczenie pasażerom (jak to jest np. w
przyczepach do przewozu ziarna, gdzie burty sięgają do wysokości klatki piersiowej
osoby stojącej i mają bezpieczne uchwyty).
4
" Nikt nie może jechać siedząc na górnej krawędzi burt bocznych, tylnej czy przedniej
lub z nogami spuszczonymi poza krawędzie przyczepy.
" Nie wolno przewozić osób na przyczepach załadowanych całkowicie lub częściowo, jeśli
ładunek mógłby przemieszczać się i spowodować uraz: bezpośrednio (np.
przygniatając pasażera) lub pośrednio (np. powodując jego upadek). Jeżeli jednak
ludzie są przewożeni na ładunku znajdującym się na przyczepie, powinno się to
odbywać jedynie na siedząco, zaś burty brzegowe powinny sięgać na wysokość co
najmniej 47 cm nad poziomem ładunku.
" Trzeba zapewnić wejście na przyczepę. Mogą to być stopnie lub drabina, zamocowane
na stałe, lub przenośna drabina, zabezpieczana po ustawieniu. W przypadku nowych
przyczep wymóg ten jest spełniony, jeśli są one fabrycznie wyposażone w
udogodnienia do wchodzenia na nie.
Bezpieczny system pracy
" Przyczepą powinna jechać również osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo pasażerów
i pomagająca im (w przypadku grup dzieci potrzebna może być więcej niż jedna
osoba). Obowiązku tego nie powinien wykonywać kierujący pojazdem.
" W przypadku grup szkolnych nauczyciel lub ktoś z rodziców nie powinien być jedyną
odpowiedzialną osobą jadącą na przyczepie; grupie powinien towarzyszyć także ktoś z
pracowników gospodarstwa.
" Osoba odpowiedzialna powinna dopilnować, aby liczba pasażerów nie przekraczała
dopuszczalnej liczby miejsc.
" Jeżeli jedynymi pasażerami są pracownicy gospodarstwa, jeden z nich powinien być
wyznaczony jako osoba odpowiedzialna.
" Musi istnieć skuteczny system komunikowania się między osobą odpowiedzialną a
kierowcą, dobrze zrozumiały dla obu stron, używany w momencie rozpoczynania i
zatrzymywania jazdy (np. krótkofalówka, dzwonek itd.) Kierowca nie powinien
rozpoczynać jazdy przed otrzymaniem od osoby odpowiedzialnej jednoznacznego
polecenia lub sygnału.
" Wszyscy pasażerowie, w tym osoba odpowiedzialna, powinni w trakcie jazdy siedzieć.
Nie wolno pozwalać nikomu na wchodzenie na przyczepę lub schodzenie z niej w czasie
jazdy.
" Wchodzenie na przyczepę lub wychodzenie z niej powinno odbywać się w spokojnym i
bezpiecznym miejscu, jeśli to możliwe z dala od innego ruchu, przy włączonych
światłach awaryjnych (w przeciwnym razie należy zapewnić odpowiednie barierki, aby
zapobiec zagrożeniom dla pasażerów, szczególnie małych dzieci).
5
" Jeśli robotnicy mają jechać na miejsce pracy przyczepą, która zostanie następnie
załadowana towarami i będzie je wiez
ć w drodze powrotnej, trzeba zadbać
o alternatywne rozwiązanie umożliwiające takim osobom powrót z pracy.
" Kierowca powinien jechać z prędkością niepowodującą nadmiernych wstrząsów dla
pasażerów ani szarpania pojazdem, unikając gwałtownych zmian prędkości.
Wymogi prawa
Brytyjska ustawa o ochronie zdrowia i bezpieczeństwa pracy z 1974 r. (część 3) wymaga od
pracodawców i osób samozatrudniających się, aby podejmowali racjonalne środki
ostrożności, zapewniając bezpieczeństwo osobom postronnym niebędącym pracownikami,
jeśli prowadzone prace mogą mieć wpływ na takie osoby.
Poniżej podano brytyjskie przepisy odnoszące się do przewozu osób na przyczepach.
" Punkt 4: sprzęt roboczy musi być odpowiedni do celu, do jakiego jest używany. Można
to osiągnąć dzięki oryginalnej, fabrycznej konstrukcji sprzętu, albo drogą jego
odpowiednich modyfikacji.
" Punkt 9: kierowca pojazdu ciągnącego musi przejść odpowiednie przeszkolenie.
" Punkt 25: wszelki sprzęt używany do przewozu osób musi być odpowiedni do tego
celu, zaś jego konstrukcja powinna ograniczać do minimum ryzyko kontaktu z kołami
lub gąsienicami pojazdów w czasie jazdy.
" Punkt 26: jeżeli istnieje ryzyko wypadku z powodu przewrócenia się pojazdu, ma ono
być ograniczone różnymi sposobami, w tym poprzez zwiększenie stabilności pojazdu
lub wyposażenie go w konstrukcję zabezpieczającą na wypadek przewrócenia.
W Polsce, poza nielicznymi postanowieniami zawartymi w przepisach Prawa o
ruchu drogowym (wyszczególniono je w tekście wytłuszczonym drukiem), brak
jest odrębnych przepisów regulujących omawiane zagadnienie, jakkolwiek
problem jest znaczący ze względu na liczne, corocznie powtarzające się upadki
rolników i członków ich rodzin podczas transportu na pole i z pola
nieprzystosowanymi do tego pojazdami. Stąd też przedstawione tu wytyczne mogą
być przydatne w warunkach polskich.
Dokument oryginalny:
Carriage of passengars on farm trilers
http://www.hse.gov.uk/pubns/ais36.pdf
Tłumaczenie z języka angielskiego:
Elżbieta Kossakowska
[e-mail]
6