KUNOWSKI NAUCZYCIELSKIE POZNAWANIE UCZNIÓW Rousseau najwcześniej sformułował zalecenia dotyczące obserwacji dziecka, jego natury, temperamentu herbartyści rozwijająca się praktyka obserwacji uczniów raporty o uczniach - stanowiły obowiązek systematycznego relacjonowania dokonanych obserwacji (uwzględniały: stan zdrowia, uwagę, postępy i wyniki w nauce, obyczaje wychowanka), stanowiły wyprzedzenie namnażających się w okresie przedwojennym pózniejszych arkuszy obserwacyjnych Zastrzeżenie co do arkuszy: poznanie w szkole jest fragmentaryczne, trudno więc ocenić ucznia całościowo, uczeń w szkole ma określoną maskę, obserwacje nie uwzględniają płynności zmian psychiki, poza tym dokonane obserwacje są nieużyteczne w praktyce edukacyjnej (co ma lęk do matematyki?!) NAUCZYCIEL POZNAJE UCZNIA W POTRÓJNY SPOSÓB: ściśle naukowy kliniczny zwykły, przydatny w pracy szkolnej CHARAKTER POZNANIA: 1. Obserwacja umyślna, ścisła, systematyczna stanowiąca podstawy metodycznych, prawdziwie naukowych badań (sporządzanie dokumentacji!) 2. obserwacja przygodna, mimowolna, niesystematyczna jaką przeprowadza każdy nauczyciel wskutek obcowania z wychowankami (jest to osąd intuicyjny dlatego nie zawsze jest obiektywny) ETAPY POZNANIA: 1. poznanie wstępne: zapamiętania nazwisk uczniów wraz z ich wyglądem zewnętrznym 2. poznanie objawowe: objawy zachowywania ucznia fakty związane z pracą dydaktyczną i wychowawczą (obecność w szkole, odrabianie prac domowych, stosunek do przedmiotu, sposób odpowiadania przy tablicy), poznanie cech temperamentu, zalet, wad umysłowości, rysów indywidualności, zdolności, zainteresowań, cech charakteru, nawyków służy wstępnemu wykryciu i zwalczaniu trudności 3. poznanie przyczynowe: wykrycie możliwych przyczyn prezentowanej przez ucznia postawy prof. Konopnicki poznawanie uczniów trudnych, wykolejających się społecznie: na podstawie objawów zachowania poznajemy w jakim stadium wykolejenia jest jednostka (stadia: dezintegracja psychiczna, wykolejenie szkolne (nieuczenie, wagary), wyk. Moralne (przestępczość nieletnich), wykolejenie antyspołeczne (chuligaństwo) wykrycie korelacji pomiędzy wytworzonymi cechami psychicznymi, a wywołującymi je warunkami środowiskowymi ma pomóc leczeniu zaburzeń 4. poznanie syntetyczne osobowości ucznia: w przypadku problemów z wychowankiem należy podjąć działania zmierzające do wytworzenia zmian w kierunku pożądanym TECHNIKA POZNANIA: anamneza wiadomości o wychowawczej historii wychowanka, zdobywane dzięki wywiadom środowiskowym (rozmowy z rodzicami, kolegami), spontanicznym wypowiedziom wychowanka (marzenia, sny, projekty) obserwacja środowiska obejmuje: 1. biotropy elementy wpływające na rozwój cielesny (mieszkanie, odżywianie, higiena) 2. psychotropy elementy działające na rozwój psychiki (ilość rodzeństwa, stosunki rodzinne, czasopisma, radio) 3. moralotropy elementy rozwijające pod względem etycznym (język rodziców, miłość i dbałość o dzieci, atmosfera i poglądy w domu) Obserwacja i ocena ma dążyć do stworzenia dynamicznego portretu osobowości, dlatego konieczne jest zapisywanie spostrzeżeń, obserwacji systematycznie. Aby uniknąć błędów uprzedzenia się opinie muszą być kontrolowane i uzupełniane nowymi obserwacjami, zgodnie z rozwojem dziecka. ZASADY POZNANIA: 1. warunki psychologicznego poznawania: - prawidło ostrożności ostrzeżenie przed pochopnością w ocenie ucznia - prawidło zachowania swobodne, naturalne zachowanie nauczyciela - prawidło skali nauczyciel powinien dążyć do całościowego poznania ucznia w różnych sytuacjach - prawidło egoizmu badanie podatności wychowanka na wpływy - prawidło ekspresji nacisk na dobrowolne spontaniczne treści wypowiadane przez wychowanka, ujawniające tajemnicę jego osobowości 2. wskazania pedagogiczne: - obowiązek dyskrecji - obowiązek delikatnego czuwania i dawania potrzebnej pomocy wychowankowi