EUROPEJSKI KODEKS
DOBREJ ADMINISTRACJI
(tekst i komentarz o zastosowaniu kodeksu
w warunkach polskich procedur
administracyjnych)
Jerzy �wiątkiewicz
Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
Warszawa, styczeł
2005 r.
SPIS TRE�CI
Prawo do dobrej administracji  Andrzej Zoll . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Znaczenie Europejskiego Kodeksu Dobrej
Administracji w warunkach polskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Europejski Kodeks Dobrej Administracji
Przepisy ogólne  Art. 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Podmiotowy zakres obowiązywania  Art. 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Rzeczowy zakres obowiązywania  Art. 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Zasada praworządnoĘci  Art. 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Zasada niedyskryminowania  Art. 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Zasada wspó"miernoĘci  Art. 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Zakaz naduŻywania uprawnieł
 Art. 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Zasada bezstronnoĘci i niezaleŻnoĘci  Art. 8 . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Zasada obiektywnoĘci  Art. 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
T"umaczenie podstawowe:
Zgodne z prawem oczekiwania oraz konsekwentne
Biuro T"umaczeł
LIDEX  Warszawa
dzia"anie i doradztwo  Art. 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Wydanie V poprawione i zaktualizowane
Zasada uczciwoĘci  Art. 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
wed"ug stanu prawnego na dzieł
1 grudnia 2004 r.
Zasada uprzejmoĘci  Art. 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Zasada odpowiadania na pisma
� Copyright 2004
w j�zyku obywatela  Art. 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
by Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich
Potwierdzenie odbioru i podanie nazwiska
w"aĘciwego urz�dnika  Art. 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
ISSN 0860-8334
Zobowiązanie do przekazania sprawy do w"aĘciwej
jednostki organizacyjnej instytucji  Art. 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
Adres Redakcji:
Prawo wys"uchania i z"oŻenia oĘwiadczeł
 Art. 16 . . . . . . . . . . . . 28
Biuro RPO
00-090 Warszawa, Al. SolidarnoĘci 77
Stosowny termin podj�cia decyzji  Art. 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
tel. [phone], fax [phone]
4
Obowiązek uzasadnienia decyzji  Art. 18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Informacja o moŻliwoĘciach odwo"ania  Art. 19 . . . . . . . . . . . . . . 30
Przekazanie podj�tej decyzji  Art. 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Ochrona danych  Art. 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Prawo do dobrej administracji
ProĘba o udzielenie informacji  Art. 22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Wnioski o umoŻliwienie dost�pu
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej przyj�ta w grudniu
do publicznych dokumentów  Art. 23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2000 r. w Nicei umieĘci"a w katalogu zawartych w niej praw pra-
Prowadzenie rejestrów  Art. 24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
wo do dobrej administracji (art. 41). Oznacza to, Że prawem i to
podstawowym obywatela Unii Europejskiej jest domaganie si� od
Informacja o Kodeksie  Art. 25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
organów i instytucji Unii bezstronnego, zgodnego z prawem rozpa-
Prawo z"oŻenia skargi do Europejskiego
trzenia, bez zb�dnej zw"oki, sprawy wniesionej do danego organu
Rzecznika Praw Obywatelskich  Art. 26 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
lub instytucji. Prawu temu towarzyszy obowiązek organów i insty-
Kontrola stosowania  Art. 27 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
tucji, a takŻe wszystkich zatrudnionych w nich funkcjonariuszy,
Pos"owie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
w"aĘciwego, zgodnego z prawem obywatela za"atwienia sprawy.
JeŻeli w wyniku dzia"ał
administracji wnoszący spraw� poniós"
Wykaz ustaw, do których odwo"ywano si�
w tekĘcie Komentarza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
szkod�, to przys"uguje mu roszczenie o odszkodowanie.
MoŻna by"oby powiedzie�, Że jest to zupe"nie oczywiste. Tak, to
ObjaĘnienie skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
powinno by� oczywiste, ale dopóki pomi�dzy powinnoĘcią i rzeczy-
wistoĘcią zachodzi znaczna róŻnica, to jest konieczne sta"e przy-
pominanie administracji jej obowiązków i uĘwiadamianie obywa-
telom ich praw.
Poczynając od trzeciego wydania Europejskiego Kodeksu Dobrej Admi-
Inicjatorem opracowania Kodeksu Dobrej Administracji by" Roy
nistracji uwzgl�dniono uĘciĘlenia t"umaczenia jego tekstu dokonane mi�-
dzy innymi przez porównanie wersji j�zykowej niemieckiej i angielskiej. Perry, deputowany do Parlamentu Europejskiego. Kodeks zosta"
Zaktualizowano równieŻ oznaczenia numerów Dzienników Ustaw,
opracowany przez Jacoba S�dermanna ombudsmana Unii Europej-
w których w mi�dzyczasie og"oszono teksty jednolite niektórych polskich
skiej. Parlament Europejski zaleci" we wrzeĘniu 2001 r. stosowanie
ustaw, powo"ywanych w komentarzu. Tekst komentarza uzupe"niono rów-
Kodeksu w organach i instytucjach Unii. MoŻna wi�c traktowa� Ko-
nieŻ tezami nowszych wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego.
deks Dobrej Administracji jako zbiór standardów przydatnych tak-
Przeredagowanie niektórych zdał
powinno przyczyni� si� do wi�kszej
Że poza granicami Unii do oceny funkcjonowania administracji.
komunikatywnoĘci opracowania.
Nie ma Żadnych powodów przemawiających przeciwko uznaniu
standardów zawartych w Kodeksie za przydatne do wyznaczania
obowiązków polskiej administracji, za przydatne do interpretacji
zarówno prawa materialnego, jak i procesowego. Ma to znaczenie
dla przystosowania codziennych kontaktów obywatela z urz�dem
do wymogów stawianych w Unii Europejskiej. Trudno zaprzeczy�,
Że na tym polu mamy nieco do zrobienia.
6
Mając to na uwadze, po porozumieniu si� z Jacobem S�derman-
nem, dokonaliĘmy w Biurze RPO t"umaczenia tekstu Kodeksu i ko-
mentarzem opatrzy" go dr hab. Jerzy �wiątkiewicz  Zast�pca
Rzecznika Praw Obywatelskich. Mam nadziej�, Że Kodeks Dobrej
Administracji z komentarzem przyda si� polskiemu obywatelowi,
ZNACZENIE EUROPEJSKIEGO KODEKSU
Że pozwoli na lepszą ochron� i realizacj� podstawowego prawa do
DOBREJ ADMINISTRACJI W WARUNKACH POLSKICH
dobrej administracji. PomoŻe takŻe, mam taką nadziej�, na znacz-
ne podniesienie poziomu pracy administracji, szczególnie w kon-
taktach z obywatelem i jego sprawami.
Uchwalony 6 wrzeĘnia 2001 r. przez Parlament Europejski  Euro-
pejski Kodeks Dobrej Administracji (KDA) zosta" opracowany przez
Ombudsmana Unii Europejskiej Jacoba S�dermana, by"ego ombud-
Rzecznik Praw Obywatelskich
smana Finlandii.
Prof. Andrzej Zoll
Podją" on teŻ starania rozpowszechnienia i wdraŻania postanowieł

Kodeksu takŻe w innych pał
stwach, niezaleŻnie od ich przynaleŻno-
Ęci do Unii Europejskiej.
Europejski Kodeks Dobrej Administracji jest niewątpliwie intere-
sującym aktem zas"ugującym na uznanie, mogącym przyczyni� si�
do lepszego dzia"ania organów administracji oraz stanowi� gwarancj�
skuteczniejszej ochrony praw obywateli i innych podmiotów w rela-
cjach z organami Wspólnoty Pał
stw. Znaczenie stosowania tego aktu
takŻe w stosunkach wewnątrzpał
stwowych by"oby tym wi�ksze, Że
szereg pał
stw europejskich nie ma w ogóle ogólnego post�powania
administracyjnego, a przepisy normujące procedur� są zamieszczane
w poszczególnych aktach ustawowych prawa materialnego (np. Fran-
cja, Litwa, Federacja Rosyjska). MoŻe si� jednak nasuwa� zasadnicze
pytanie o celowo� zalecenia jego stosowania w sferze regulowanej
prawem wewn�trznym, skoro pał
stwo takie jak Polska ma od
1928 r. skodyfikowaną procedur� administracyjną, której postano-
wienia mają, w przeciwieł
stwie do KDA, charakter bezwzgl�dnie obo-
wiązujący i są wsparte sądową kontrolą oraz doktryną i bogatym pi-
Ęmiennictwem prawniczym.
Polska wprawdzie szczyci si� tym, Że by"a drugim po Austrii  obok
Czechos"owacji  pał
stwem w Ęwiecie, które juŻ w 1928 r.1 wprowa-
dzi"o ogólne post�powanie administracyjne, jednakŻe nie umniejsza to
w niczym korzyĘci, jakie da"oby stosowanie EKDA równieŻ w polskim
krajowym porządku prawnym. NaleŻy bowiem mie� na uwadze, Że:
1
Rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 r. o post�powaniu administra-
cyjnym (Dz.U. Nr 36, poz. 341).
8 9
Po pi erwsze  juŻ w roku 1997 doprowadziliĘmy do dekodyfi- stii Rzecznik Praw Obywatelskich wyst�puje od lat o zainicjowanie
kacji obowiązującego Kodeksu post�powania administracyjnego (Kpa) doprowadzenia do zharmonizowania przepisów Kpa z ustawą o są-
z 1960 r., wy"ączając jego stosowanie w sprawach podatkowych oraz downictwie administracyjnym (ostatnie wystąpienie z 9 listopada
w tych, w których stosuje si� przepisy Ordynacji podatkowej2. TakŻe 2001 r. nr RPO-215691-01/V do Ministra Spraw Wewn�trznych i Ad-
przepisy innych ustaw szczególnych wy"ączają stosowanie Kpa, lub ministracji). Jak dotąd bezskutecznie.
przewidują jego stosowanie  o ile przepisy niniejszej ustawy nie sta- Po trzeci e  organy administracji publicznej wyst�pują w obrocie
nowią odmiennie 3. Co do tak szeroko stosowanej ustawy, jaką jest prawnym stosując nie tylko formy w"adcze, ale realizują swoje zadania
Ordynacja podatkowa, naleŻy zauwaŻy�, Że wprawdzie przewiduje takŻe w sferze prawa cywi l nego, w tym przez zawieranie umów; po-
ona stosowanie w sprawach danin publicznych niektórych dzia"ów dejmują teŻ dzia"ania organizacyjne  prawnie oboj�tne . Procedury ad-
z Kpa (o udziale prokuratora, o skargach i wnioskach)  to nie prze- ministracyjne i sądowo-administracyjne, nawet w razie uwzgl�dnienia
widuje ona stosowania przepisów ogólnych kodeksu, które odegra"y wniosków RPO, takich spraw nie obejmą. �aden sąd cywilny nie naka-
i nadal odgrywają kapitalną rol�, zw"aszcza w Ęwietle orzecznictwa Że dzia"ania organowi administracji publicznej zawarcia umowy, jeĘli
Naczelnego Sądu Administracyjnego. Chodzi tu m.in. o orzecznictwo przepis prawa powszechnie obowiązującego nie nakaŻe mu tego w okre-
w sprawach uznaniowych oraz w sprawach, w których przepisy pra- Ęlonych warunkach; sąd ograniczy si� tu tylko do rozstrzygni�cia sporu
wa zawierają tzw. wyraŻenia niedookreĘlone, nazywane teŻ nieostry- na tle zawiązanego stosunku prawnego (w tym o ewentualne odszkodo-
mi. Z Żądaniem zharmonizowania obu procedur wyst�powa" od lat wanie z tytu"u niedotrzymania umowy, niew"aĘciwego jej realizowania
Rzecznik Praw Obywatelskich, ostatnio w wystąpieniu do Ministra lub dzia"ał
bezprawnych). G"oĘna sprawa typowania i zawierania
Finansów z dnia 29 listopada 2001 r. (nr RPO/353760/2001/V). umów najmu z osobami kwalifikowanymi do zajmowania lokali z zaso-
Po drugi e  naleŻy przypomnie�, Że polski Kodeks post�powania bów socjalnych mieszkaniowych gmin jest tego przyk"adem4.
administracyjnego stosuje si� tylko do dwóch prawnych form dzia"a- Po czwarte  procedury administracyjne oddzia"ywują w sposób
nia administracji publicznej: wydawania decyzj i oraz postano- ograniczony w tych sprawach, w których organy administracji dzia"ają
wi eł
(wy"ączamy Ęwiadomie w tym miejscu wydawanie zaĘwiad- w granicach uznania administracyjnego, kierując si� cel owoĘci ą
czeł
, gdyŻ odmowa wydania zaĘwiadczenia lub zaĘwiadczenia o Żąda- nie zdeterminowaną przepisami prawnymi, realizując okreĘloną pol i -
nej treĘci nast�puje równieŻ w formie postanowienia  art. 219 Kpa). tyk� administracyjną na szczeblu centralnym lub terenowym lub ka-
JuŻ znacznie dalej poszed" polski ustawodawca w ustawie z 11 maja muflując niekiedy wypadki naduŻy� rzekomymi wzgl�dami tej polityki.
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 Ograniczaniu takich zjawisk s"uŻy post�powa sądowa wyk"adnia art. 7
ze zm.), a nast�pnie w aktualnie obowiązującej ustawie z 30 sierpnia  in fine Kpa, ale stosowanie przepisów ogólnych Kpa, zawierających
2002 r.  Prawo o post�powaniu przed sądami administracyjnymi m.in. ten przepis, jest ograniczone do zakresu obj�tego tym kodeksem5.
(Dz.U. nr 153 poz. 1270 zm. 2004 nr 162 poz. 1692), przewidu- JuŻ wczeĘniej by"y podejmowane próby przez organy Rady Europy
jąc orzekanie przez sąd w sprawach skarg takŻe na i nne akty ukierunkowania dzia"alnoĘci organów administracji w sprawach,
i czynnoĘci z zakresu administracji publicznej dotyczące upraw- w których przepisy prawa pozostawiają im tzw. l uz decyzyj ny
nieł
lub obowiązków wynikających z przepisów prawa (podkreĘlenie i zapobiegania naduŻywaniu uprawnieł
dyskrecjonalnych. NaleŻy tu
J.�w.), a takŻe na akty organów jednostek samorządu terytorialnego,
4
Por. uchwa"a SN z 5 listopada 1997 r. Nr III ZP 37/97 (OSNAPiUS z 1998 r. nr
akty prawa miejscowego i akty nadzoru nad dzia"alnoĘcią organów
7, poz. 200).
jednostek tego samorządu (art. 3 ż 2 pkt 4 7). Podobnie i w tej kwe-
5
Chodzi tu o znany wyrok NSA z 11 czerwca 1981 r. nr SA 820/81 (ONSA 1981
nr 1, poz. 57, OSPiKA 1982 nr 1, poz. 22 z aprobującą glosą J . ��towski e-
g o) stwierdzający m.in., Że organ administracji dzia"ający w granicach uzna-
2
Ustawą z 29 sierpnia 1997 r.  Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 nia przyznanego mu przez przepisy prawne, jest obowiązany za"atwi� spraw�
ze zm.). w sposób zgodny ze s"usznym interesem obywatela, jeŻeli nie stoi temu na
3
Por. np. art. 12 ust. 5 ustawy z 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownic- przeszkodzie interes spo"eczny, a nie przekracza to moŻliwoĘci organu wynika-
twa (Dz.U. Nr 100, poz. 1082). jących z przyznanych mu uprawnieł
i Ęrodków.
10
wymieni�: rezolucj� Komitetu Rady Ministrów Europy nr (77)31
z wrzeĘnia 1977 r. o ochronie jednostki przed aktami administracji
oraz jego rekomendacj� z 11 marca 1980 r. nr (80)2 w sprawie wy-
konywania dyskrecjonalnych kompetencji w"adz administracyjnych.
KDA nie ma mocy bezwzgl�dnie obowiązującej, nawet w warun- EUROPEJSKI KODEKS DOBREJ ADMINISTRACJI
kach polskich, gdy pał
stwo nasze wstąpi"o do Unii Europejskiej. przyj�ty przez Parlament Europejski
Jego postanowienia mają jedynie charakter zaleceł
w sprawach w dniu 6 wrzeĘnia 2001 r.7
za"atwianych przez organy Wspólnot. Zalecenia te mogą odegra� jed-
nakŻe pozytywną rol� w usprawnianiu dzia"alnoĘci administracji pu-
Artyku" 1
blicznej oraz pog"�bianiu praworządnoĘci i zaufania w stosunkach
Przepisy ogólne
z obywatelami i innymi administrowanymi podmiotami takŻe w sto-
sunkach wewn�trznych poszczególnych pał
stw Unii. MoŻe stanowi�
W swoich kontaktach z jednostką instytucje i ich urz�dnicy
cenną wskazówk� w post�powym i nterpretowani u obowi ą-
przestrzega� b�dą zasad zapisanych w Kodeksie dobrej admini-
zuj ącego prawa, zw"aszcza, Że wskazania  kodeksu wspó"brz-
stracji (zwanym w dalszym ciągu  Kodeksem ).
mią w wielu miejscach z przepisami polskich post�pował
admi-
nistracyjnych oraz orzecznictwem sądowym. Nie moŻna równieŻ Artyku" 2
abstrahowa� od tego, Że juŻ podpisując tzw. uk"ad dostosowawczy Podmiotowy zakres obowiązywania
poprzedzający przystąpienie Polski do Unii6, pał
stwo nasze zobowią-
za"o si� do stosowania standardów pał
stwa praworządnego. 1. Kodeks obowiązuje wszystkich urz�dników i innych pra-
Kodeks jest treĘciwy, a zarazem zwi�z"y; sk"ada si� z zaledwie 27 a r - cowników, obj�tych statusem urz�dnika w zakresie ich
tyku"ów; zawiera wskazania ogólne  bez zb�dnej kazuistyki, napisany kontaktów z jednostkami. Poj�cie  urz�dnika dotyczy
jest komunikatywnie. Nie wy"ącza teŻ stosowania drobiazgowych wielu w dalszym ciągu zarówno urz�dników, jak i pozosta"ych
postanowieł
zawartych w polskich post�powaniach administracyjnych pracowników.
(w KPA  269 artyku"ów, w post�powaniu podatkowym  291). 2. Instytucje i ich administracje podejmą niezb�dne dzia"ania
Analizując poszczególne przepisy KDA b�dziemy mogli "atwiej w celu zapewnienia stosowania przepisów niniejszego Ko-
uzmys"owi� sobie, które jego postanowienia uzupe"niają przepisy pol- deksu równieŻ przez osoby dzia"ające na ich rzecz, np.
skiego prawa i praktyk� jego stosowania, które zaĘ zawierają wy"ącz- przez osoby zatrudniane w ramach umów cywilnopraw-
nie identyczne lub zbliŻone regulacje. Stosowanie ich przyczyni si� nych, rzeczoznawców oddelegowanych przez krajowe s"uŻ-
do skuteczniejszej ochrony praw obywateli i innych podmiotów pra- by publiczne i praktykantów.
wa a takŻe do sprawniejszego dzia"ania administracji. 3. Poj�cie  jednostka obejmuje osoby fizyczne i prawne nie-
Poprzednie wydania opracowania spotka"y si� z zainteresowaniem zaleŻnie od tego, czy ich miejsce zamieszkania lub zareje-
organów administracji rządowej i samorządowej i by"y przedmiotem strowanej siedziby znajduje si� na terytorium jednego
szeregu spotkał
poĘwi�conych subsydiarnemu stosowaniu Kodeksu z pał
stw cz"onkowskich czy teŻ nie.
w polskich warunkach. TakŻe obywatele przyjmowani w Biurze 4. W rozumieniu niniejszego Kodeksu
Rzecznika Praw Obywatelskich wykazywali nim duŻe zainteresowa- a) poj�cie  instytucji obejmuje instytucje lub organy
nie. Spowodowa"o to wznowienie pierwotnej edycji z 2002 r. Wspólnot;
7
W oryginale aktu zosta"a uŻyta nazwa  Europejski Kodeks Dobrej Praktyki Ad-
6
ministracyjnej . Dla uzyskania wi�kszej komunikatywnoĘci tekstu w dalszej
Uk"ad Europejski ustanawiający stowarzyszenie mi�dzy Rzeczpospolitą Polską
cz�Ęci opracowania uŻywa si� okreĘlenia  Europejski Kodeks Dobrej Admini-
a Wspólnotami Europejskimi i ich Pał
stwami Cz"onkowskimi, sporządzony
stracji lub skrótu  KDA .
w Brukseli 16 grudnia 1991 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38).
12 13
b) poj�cie  urz�dnika obejmuje urz�dników lub pozosta-
jącą osobowoĘ� prawną, wchodzącą w sk"ad Unii Europejskiej8. Z art.
"ych funkcjonariuszy Wspólnot Europejskich.
2 ust. 4 lit. a Kodeksu wynika, Że poszczególne pał
stwa tworzące
Wspólnot� nie są bezpoĘrednio związane w stosunkach wewn�trznych
Artyku" 3
postanowieniami KDA. Nie znaczy to, Że ich organy (i inne instytucje
Rzeczowy zakres obowiązywania
publiczne) nie mogą dobrowolnie, pomocniczo stosowa� jego postano-
wieł
, widząc w tym pomoc w usprawnianiu administracji9.
1. Niniejszy Kodeks zawiera ogólne zasady dobrej praktyki ad-
RozróŻnienie  instytucji oraz  urz�dników wskazuje, Że chodzi tu
ministracyjnej znajdujące zastosowanie w odniesieniu do
nie tylko o takie sytuacje, gdy osoba fizyczna b�dąca równoczeĘnie
ca"oĘci kontaktów instytucji i ich administracji z jednostką,
organem (instytucja) lub kolektyw osób w przypadku instytucji kole-
chyba Że kontakty te podlegają specyficznym przepisom.
gialnych wydają akty lub podejmują inne czynnoĘci finalne w ze-
2. Zasady przedstawione w niniejszym Kodeksie nie obowiązu-
wn�trznym obrocie prawnym, ale takŻe o dzia"ania indywidualne
ją w odniesieniu do relacji mi�dzy instytucją a zatrudnio-
urz�dnika związane z realizacją zadał
instytucji. Urz�dnikiem, w ro-
nymi w niej urz�dnikami. Te stosunki podlegają przepisom
zumieniu art. 2 ust. 1 i 4 lit. b, jest przy tym nie tylko funkcjona-
o statusie urz�dników.
riusz Wspólnot mający wyraęnie okreĘlony formalnie taki status
(np. w Polsce przez ustaw� z 18 grudnia 1998 r. o s"uŻbie cywilnej
Art. 1 stanowi, Że postanowienia Kodeksu powinny stosowa�  in-
(Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483), czy ustaw� z 16 wrzeĘnia 1982 r.
stytucje oraz ich  urz�dnicy  w stosunkach z  jednostką . O ile
o pracownikach urz�dów pał
stwowych  Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz.
w t"umaczeniu niemieckim uŻyto okreĘlenia  spo"eczeł
stwo  to
953)  ale takŻe kaŻdy inny pracownik (funkcjonariusz) zatrudniony
w t"umaczeniu angielskim uŻywa si� okreĘlenia:  jednostka . Roz-
w instytucjach Wspólnot.
bieŻnoĘ� ta nie ma dla nas wi�kszego znaczenia, gdyŻ z wyjaĘnienia
Art. 2 ust. 2 zobowiązuje nadto podmioty Wspólnot do podejmowa-
zawartego w art. 2 ust. 3 wynika, Że pod poj�ciem tym naleŻy rozu-
nia dzia"ał
, aby przepisy Kodeksu stosowa"y takŻe osoby zatrudnione
mie� zarówno osoby fizyczne jak i prawne i to bez wzgl�du na to, czy
na rzecz instytucji Wspólnot na podstawie umów cywilnoprawnych,
zamieszkują lub mają prawne siedziby w krajach cz"onkowskich.
rzeczoznawcy i praktykanci oddelegowani przez instytucje krajowe.
Regulacja pomija natomiast jednostki organizacyjne nie mające oso-
Kodeks nie dotyczy sfery stosunków wewn�trznych zacho-
bowoĘci prawnej. W przeciwieł
stwie do tego polski Kpa przyznaje
dzących pomi�dzy organami (instytucjami) a pracownikami Wspól-
prawa strony równieŻ pał
stwowym i samorządowym jednostkom or-
not. Wynika to wyraęnie z art. 3 ust. 2 wy"ączających jego stosowa-
ganizacyjnym i organizacjom spo"ecznym  nawet nie posiadającym
nie do relacji pomi�dzy instytucjami a zatrudnionymi w nich funk-
osobowoĘci prawnej (art. 29). Podobnie art. 25 ż 3 Prawa o post�po-
cjonariuszami. Podobne zresztą rozwiązanie przyjmuje polski Kpa
waniu przed sądami administracyjnymi przyznaje zdolnoĘ� sądową
w art. 3 ż 3. Trudno bowiem przyjmowa�, Że pracownik organu ad-
innym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowoĘci
ministracji lub organ niŻszego stopnia móg"by si� odwo"ywa�, "ącznie
prawnej, jeĘli przepisy prawa dopuszczają moŻliwoĘ� na"oŻenia na te
z zaskarŻeniem do sądu, od wydanych poleceł
s"uŻbowych. Wy"ącze-
jednostki obowiązków lub przyznania uprawnieł
, a takŻe stwierdze-
nie to nie dotyczy natomiast aktów dotyczących statusu pracowni-
nia albo uznania praw lub obowiązku.
ków przez zawiązanie i rozwiązanie z nimi stosunku pracy (s"uŻbo-
Poj�cie  instytucje obejmuje organy oraz instytucje Wspól not.
wego) lub jego zmiany.
Przez to nieco dziwne wyjaĘnienie naleŻy rozumie�, Że poj�cie  insty-
tucja odnosi si� równieŻ do organów w"adzy, a takŻe do innych pod- 8
Por. A . Ci eĘl i ł
ski: Umowa stowarzyszeniowa w systemie prawa wspólnot
miotów nie dających si� zaklasyfikowa� jako organy w"adzy realizują-
europejskich, wyd. Uniw. Wroc"awskiego, Wroc"aw 1999, s. 11, 12).
9
Na temat podmiotów administrujących, ich typów i form  patrz Prawo admini-
cych jednak funkcje administracji.  Wspólnota jest rozumiana
stracyjne (poj�cia, instytucje, zasady w teorii i orzecznictwie): Z . Duni ow-
w znaczeniu Traktatu z Maastricht, który wprowadzi" oficjalnie nazw�
ska, B. Jaworska-D�bska, R. Mi chal ska-Badzi ak, E. Ol ej ni -
 Wspólnota Europejska . OkreĘla on organizacj� ponadnarodową ma-
czak-Sza" owska, M. Stahl; Warszawa 2000, s. 183 i nast.
14 15
Niezmiernie donios"y jest przepis art. 3 ust. 1 ustalający, Że zasa- organ. Stąd, kryteria wskazane przez KDA, mog"yby tu mie� pe"ne
dy  dobrej praktyki dotyczą  c a" oĘci kontaktów instytucji zastosowanie.
i ich administracji z podmiotami, z którymi wchodzą w stosunki
prawne. NaleŻy stąd wyprowadzi� wniosek, Że nie są one ograniczone
tylko do jednej z prawnych form dzia"ania administracji unijnej  ja- Artyku" 4
ką jest decyzja administracyjna. O ograniczonym zakresie dzia"ania Zasada praworządnoĘci
polskiego Kpa i próbach jego rozszerzenia by"a juŻ mowa we wst�pie
do tekstu KDA. Organami administracji publicznej, są organy, w za- Urz�dnik dzia"a zgodnie z zasadą praworządnoĘci, stosuje ure-
kresie w jakim zosta"y powo"ane z mocy prawa do za"atwiania gulowania i procedury zapisane w prawnych przepisach
okreĘlonych spraw z zakresu administracji publicznej. Przez akty Wspólnot. Urz�dnik zwraca w szczególnoĘci uwag� na to, aby
i czynnoĘci za"atwiane w zakresie administracji publicznej naleŻy ro- decyzje dotyczące praw lub interesów jednostek posiada"y
zumie� te z nich, które nie mają charakteru cywilnoprawnego. KDA podstaw� prawną, a ich treĘ� by"a zgodna z obowiązującymi
w dalszych przepisach stanowi przewaŻnie o decyzjach, jednakŻe przepisami prawnymi.
z uŻytego sformu"owania:  ca"oĘ� kontaktów wynika, Że Kodeks ten
naleŻy stosowa� nie tylko w sprawach ze stosunków administracyj- Przepis ten harmonizuje z art. 7 Konstytucji RP z 1997 r. nakazu-
noprawnych, ale równieŻ w sferze innych stosunków prawnych, jącym organom w"adzy publicznej, a wi�c i organom administracji
w które wchodzą tak rozumiane organy administracji publicznej, publicznej, dzia"a�  na podstawie i w granicach prawa oraz z zawie-
w tym przede wszystkim w sferze prawa cywilnego. Nie znaczy to, rającym podobne postanowienie art. 6 Kpa i art. 120 Ordynacji po-
i nie moŻe znaczy�, Że dzia"ania administracji mogą negliŻowa� prze- datkowej.
pisy prawa cywilnego, w tym procedur cywilnoprawnych. Chodzi tu  Dobra praktyka administracyjna , o której mówi Kodeks jest po-
jedynie o to, aby przy dzia"aniu w tej sferze mie� na uwadze posza- j�ciem szerszym niŻ przestrzeganie przepisów prawa. Takie poj�-
nowanie partnera, przy podejmowaniu czynnoĘci prawnych, a nawet cia jak  dobra administracja , czy  dobre zarządzanie , uŻywane rów-
prawnie oboj�tnych, w ramach autonomii woli przys"ugującej pod- nieŻ w ustawach okreĘlających zakres kontroli ombudsmanów
miotom tych stosunków. i sprawowania przez nich ochrony praw obywateli i innych podmio-
Polski kodeks post�powania administracyjnego  w dziale VIII  tów10, obejmują niewątpliwie takŻe przestrzeganie przepisów prawa.
Skargi i wnioski obejmuje swoim zakresem m.in. za"atwianie skarg Nie moŻna sobie bowiem wyobrazi� w pał
stwie demokratycznym
na zaniedbania, nienaleŻyte wykonywanie zadał
przez w"aĘciwe or- i praworządnym zakwalifikowania dzia"alnoĘci administracji narusza-
gany albo przez ich pracowników, naruszenie praworządnoĘci, inte- jącej prawo do miana  dobrej . Przepisy prawa nakazują teŻ cz�sto
resów skarŻących oraz na przewlekle lub biurokratyczne za"atwianie administracji publicznej dzia"a� sprawnie, uwzgl�dnia� w miar� moŻ-
spraw  nie zaw�Żając przedmiotu skargi do spraw rozstrzyganych noĘci s"uszne interesy stron, informowa� je o przys"ugujących im
w drodze decyzji lub postanowieł
(art. 227). Z redakcji art. 234 i na- uprawnieniach, umoŻliwia� im udzia" w post�powaniu. Nie wszystkie
st�pnych stanowiących o przekazywaniu spraw za"atwianych w dro- jednak dzia"ania administracji obejmuje kryterium przestrzegania
dze decyzji na drog� administracyjnego post�powania jurysdykcyjne- prawa. Jak dalece poj�cie  dobrej administracji i  przestrzegającej
go wynika nawet, Że ta cz�Ę� Kpa (dzia" VIII) poĘwi�cona jest w"aĘnie prawo administracji pokrywają si�, zaleŻy w znacznym stopniu od
kwestionowaniu za"atwiania spraw przez administracj� publiczną obowiązujących w danym pał
stwie regulacji prawnych, upowszech-
(a inne podmioty w zakresie zadał
zleconych im z zakresu tej admi- nionej wyk"adni prawa i utrwalonych zasad jego stosowania. W kaŻ-
nistracji) w i nnych prawnych formach. Tym niemniej przepisy tej dym razie autorzy KDA woleli w nast�pnych artyku"ach uĘciĘli� za-
cz�Ęci Kpa dotyczą wy"ącznie procedury za"atwiania skarg i w"aĘci-
woĘci organów, nie zawierają natomiast wskazał
co do kryteri ów
10
Por. J . �wi ątki ewi cz: Rzecznik Praw Obywatelskich w polskim systemie
za"atwiania co do ich istoty, które powinien stosowa� za"atwiający je
prawnym; Warszawa, 2001 s. 22, 23.
16 17
sady post�powania administracji, dzia"ającej, jak moŻna sądzi�, Jest to szczególnie widoczne w przypadku tzw. aktów ogólnych
w ramach tzw. l uzów decyzyj nych. Mogą one obejmowa� sfer�, pomocniczych o charakterze okólników, czy pism ogólnych, zwanych
wktórych prawo upowaŻnia organy administracji do dzia"ania w gra- teŻ aktami stosowania prawa12.
nicach uznani a lub stosuje wyraŻenia ni edookreĘl one (zwa- Konstytucja nie stworzy"a zamkni�tego systemu wewn�trznych ak-
ne teŻ nieostrymi lub niezdefiniowanymi). tów prawa i w zaleŻnoĘci od postanowieł
ustaw mogą je wydawa�
Stosując subsydiarnie KDA w warunkach polskich i rozpatrując takŻe inne organy niŻ wymienione w jej art. 93.
poj �ci e prawa, które mają przestrzega� organy  dobrej admini-
stracji naleŻy odwo"a� si� do przepisów Konstytucji RP z 1997 r.
RozróŻnia ona w rozdziale III dwa rodzaje ęróde" prawa: p o - Artyku" 5
wszechni e obowiązującego (art. 87) oraz wewn�trznie obowiązują- Zasada niedyskryminowania
cego (art. 93).
Stworzy"a ona zamkni �ty system prawa powszechnie obowią- 1. Przy rozpatrywaniu wniosków jednostek i przy podejmowa-
zującego. Stanowią je: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi�- niu decyzji urz�dnik zapewni przestrzeganie zasady równe-
dzynarodowe, rozporządzenia wydawane na podstawie i w celu wyko- go traktowania. Pojedyncze osoby znajdujące si� w takiej
nania ustaw oraz akty prawa miejscowego. Tylko one mają moc obo- samej sytuacji b�dą traktowane w porównywalny sposób.
wiązującą w stosunkach zewn�trznych organów publicznych z ogólnie 2. W przypadku róŻnic w traktowaniu urz�dnik zapewni, aby
okreĘlonymi kategoriami podmiotów. W hierarchii aktów prawa ratyfi- to nierówne traktowanie by"o usprawiedliwione obiektyw-
kowane przez Prezydenta RP  za uprzednią zgodą wyraŻoną w usta- nymi, istotnymi w"aĘciwoĘciami danej sprawy.
wie umowy mi�dzynarodowe mają prawo pierwszeł
stwa przed usta- 3. Urz�dnik powstrzyma si� w szczególnoĘci od wszelkiego
wami, jeŻeli ustawy nie da si� pogodzi� z umową. Dotyczy to oczywi- nieusprawiedliwionego nierównego traktowania osób fizycz-
Ęcie równieŻ aktów prawnych Unii Europejskiej  zw"aszcza rozporzą- nych ze wzgl�du na ich narodowoĘ�, p"e�, ras�, kolor skó-
dzeł
. Umowy ratyfikowane przez w"aĘciwe organy pał
stwowe bez ry, pochodzenie etniczne lub spo"eczne, cechy genetyczne,
uprzedniej zgody wyraŻonej w ustawie mają moc niŻszą od ustawy  j�zyk, religi� lub wyznanie, przekonania polityczne lub in-
jednakŻe korzystają z pierwszeł
stwa przed aktami podustawowymi11 ne; przynaleŻnoĘ� do mniejszoĘci narodowej, posiadaną
i mogą by� równieŻ stosowane bezpoĘrednio, jeŻeli ich stosowanie nie w"asnoĘ�, urodzenie, inwalidztwo, wiek lub preferencje sek-
jest uzaleŻnione od wydania ustawy (art. 91 ust. 1 Konstytucji). sualne.
Uchwa"y Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów
i ministrów mają wewn�trzny charakter i obowiązują tylko jed- Jak juŻ wspomniano w komentarzu do art. 4 kolejne przepisy KDA,
nostki organizacyjne podleg"e organowi wydającemu takie akty. Nie w tym art. 5, odnoszą si� przede wszystkim do sytuacji, gdy organy
mogą one stanowi� podstawy decyzji administracyjnych skierowa- administracji publicznej dzia"ają w ramach luzów decyzyjnych. Przepi-
nych do obywateli (innych osób fizycznych np. cudzoziemców), osób sy te mają na celu przeciwdzia"anie naduŻywaniu w"adzy i dowolnoĘci,
prawnych i innych podmiotów (art. 93 ust. 1, 2 Konstytucji). NaleŻy gdy przepisy prawa materialnego nie zawierają wyraęnych postanowieł

przyją�, Że ta zasada, stosowana juŻ od lat w orzecznictwie NSA, do- wiąŻących organy administracji. Wskazania zawarte w art. 5 Kodeksu
tyczy wydawania wszelkich aktów i dzia"ał
w"adczych. Nie znaczy to, harmonizują z niektórymi tezami zawartymi w orzeczeniach NSA, SN
Że jeĘli z przepisów wewn�trznych wynikają poĘrednio dla obywateli oraz TK, wyprowadzanymi z ogólnych przepisów polskiej Konstytucji
i innych podmiotów korzystne rozwiązania, organy podporządkowane
12
nie powinny ich stosowa�.
Tak np. art. 14 ż 1 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa
(Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) stanowi, Że Minister Finansów dąŻąc do zapew-
nienia jednolitego stosowania prawa podatkowego dokonuje w szczególnoĘci je-
11
Por. m.in. R . Kwi eci eł
: Miejsce umów mi�dzynarodowych w porządku go urz�dowej interpretacji uwzgl�dniając orzecznictwo sądów i Trybuna"u Kon-
prawnym Pał
stwa Polskiego, Warszawa 2000 r. s. 121, 122, 173. stytucyjnego.
18 19
oraz przepisów ustawowych, g"ównie z Kpa. Art. 5 i nast�pne szczegó- Wynikają one zresztą z obowiązujących przepisów prawa materialne-
"owej uzupe"niają orzecznictwo polskich sądów. go. Ograniczenie w mechanicznym stosowaniu zaleceł
z ust. 3 wyni-
Przypomnijmy, Że w cytowanym juŻ wyroku z 11 czerwca 1981 r. kają zresztą z ust. 2, gdyŻ zróŻnicowanie takie b�dzie dopuszczalne,
nr SA 820/81 NSA13 powo"uje si� na art. 7 in fine Kpa stanowiący a niekiedy konieczne jako  usprawiedliwione obiektywnymi, istotny-
m.in., Że organ administracji za"atwiając spraw� ma mie� na wzgl�- mi w"aĘciwoĘciami danej sprawy .
dzie interes spo"eczny oraz s"uszny interes obywatela, stwierdzi" Że
uznanie administracyjne w warunkach pał
stwa praworządnego stra-
ci"o swój dotychczasowy charakter. Organ dzia"ając w granicach Artyku" 6
uznania ma obowi ązek za"atwi� spraw� w sposób zgodny ze Zasada wspó"miernoĘci
s"usznym interesem obywatela, jeŻeli nie stoi temu na przeszkodzie
interes spo"eczny, ani nie przekracza to moŻliwoĘci organu, wynika- 1. W toku podejmowania decyzji urz�dnik zapewni, Że przyj�-
jących z przyznanych mu uprawnieł
i Ęrodków. Uzasadnienie decyzji te dzia"ania pozostaną wspó"mierne do obranego celu.
negatywnej dla strony winno wykaza� oczywiĘcie te przeszkody Urz�dnik b�dzie w szczególnoĘci unika� ograniczania praw
w myĘl art. 107 ż 1, 3 Kpa, gdyŻ równieŻ tzw. decyzje uznaniowe po- obywateli lub nak"adania na nich obciąŻeł
, jeŻeli ograni-
winny zawiera� uzasadnienie faktyczne i prawne. czenia te lub obciąŻenia by"yby niewspó"mierne do celu
Zasada równego traktowania osób, znajdujących si� w t a k i e j prowadzonych dzia"ał
.15
samej sytuacj i w sposób porównywal ny wspó"brzmi z tezą 2. W toku podejmowania decyzji urz�dnik zwróci uwag� na
innego wyroku NSA nr II SA 1161/8414, Że  z konstytucyjnej zasady stosowne wywaŻenie spraw osób prywatnych i ogólnego in-
równoĘci obywateli wobec prawa wynika prawo obywateli do oczeki- teresu publicznego.
wania, Że w takich samych sytuacjach prawnych i faktycznych mogą
oczekiwa� od organów administracji takich samych rozstrzygni�� . Art. 6 ust. 1 Kodeksu zawiera bardzo waŻną zasad� wspó" -
Art. 5 ust. 2 KDA wskazuje, Że równieŻ w tym traktowaniu muszą mi ernoĘci w stosowaniu Ęrodków w celu osiągni�cia zamierzone-
by� usprawiedliwione obiektywnymi, istotnymi w"aĘciwoĘciami danej go celu. Cele te wytycza cz�sto ustawodawca, niekiedy w preambule
sprawy, czyli mówiąc inaczej, Że strony nie znajdowa"y si�  w takiej ustawy, niekiedy celowe jest si�gni�cie do uzasadnienia projektu
samej sytuacji , o której mówi ust. 1. ustawy i dyskusji nad jej projektem w parlamencie. Niekiedy usta-
Wy"ączenie wp"ywu na ocen� równoĘci w traktowaniu stron takich wodawca nakazuje miarkowanie przewidzianych Ęrodków prawnych
cech, o których mówi ust. 3 art. 5 jak: narodowoĘ�, p"e�, rasa, kolor tak, aby uwzgl�dnia� interes zobowiązanego. I tak art. 7 ż 2 ustawy
skóry, pochodzenie etniczne lub spo"eczne, cechy genetyczne, j�zyk, z 17 czerwca 1966 r. o post�powaniu egzekucyjnym w administracji
religi� (stosunek do religii), przekonania polityczne, stan posiadania (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968) stanowi, Że organ egzekucyjny
w"asnoĘci, urodzenie, inwalidztwo, wiek lub preferencje seksualne są stosuje Ęrodek egzekucyjny, który prowadzi bezpoĘrednio do wyko-
oczywiste i wynikają takŻe z Konstytucji RP (por. np. art. 32, 33, 35, nania obowiązku, a spoĘród kilku Ęrodków egzekucyjnych  Ęrodek
37, 38). Kryterium wp"ywu na ocen� równoĘci praw musi oczywiĘcie lub Ęrodki naj mni ej uci ąŻl i we dla zobowiązanego. Stosowanie
uwzgl�dnia� wzgl�dy szczególne jak np., Że pewne prace muszą by� Ęrodków, w myĘl ż 3, jest niedopuszczalne gdy egzekwowany obowią-
wy"ączone w stosunku do kobiet w"aĘnie z uwagi na ich dobro, zek zosta" wykonany  albo sta" si� bezprzedmiotowy.
a wiek lub stan zdrowia moŻe wy"ącza� przyznanie obywatelowi okre- Ust. 2 art. 6 wspó"brzmi z art. 7 in fine polskiego Kpa, o którym
Ęlonego uprawnienia (np. pozwolenia na broł
, licencji pilota), bądę juŻ by"a mowa na wst�pie komentarza do art. 5  pierwszego z arty-
na"oŻenia na niego okreĘlonego obowiązku (np. s"uŻby wojskowej).
15
Wprawdzie w tekĘcie niemieckim i angielskim KDA uŻyto okreĘlenia  obywatel
13
Patrz odsy"acz  5 . ( der B�rger ,  citizen )  to nie moŻna sobie wyobrazi�, aby tak waŻna zasada
14
ONSA z 1984 r. nr 2, poz. 97. nie mia"a zastosowania do jednostek nie b�dących osobami fizycznymi.
20 21
ku"ów Kodeksu, zawierającego wskazanie post�powania organów ad- Artyku" 7
ministracji, dzia"ających w sferze  luzów decyzyjnych . Wyk"adnia Zakaz naduŻywania uprawnieł

NSA tego polskiego przepisu nakazywa"a  jak pami�tamy  organowi
pozytywne za"atwianie  s"usznej sprawy obywatela, jeĘli nie kolido- Z uprawnieł
urz�dnik moŻe korzysta� wy"ącznie dla osiągni�-
wa"o to z interesem spo"ecznym, a nie przekracza"o moŻliwoĘci orga- cia celów, dla których uprawnienia te zosta"y mu powierzone
nu wynikających z przys"ugujących mu kompetencji i Ęrodków16. mocą odnoĘnych przepisów. Urz�dnik odstąpi w szczególnoĘci
Ustalenie w jakiej relacji pozostaje interes obywateli do interesu pu- od korzystania z uprawnieł
dla osiągni�cia celów, dla których
blicznego i czy są one do pogodzenia wymaga ich  wywaŻani a  brak jest podstawy prawnej lub które nie mogą by� uzasadnio-
na co wskazuje ust. 2 art. 6 KDA. Na uwag� zas"uguje tu wyrok NSA ne interesem publicznym.
z dnia 19 kwietnia 2000 r. nr SA/Sz 852/9917 w sprawie zanie-
chania poboru podatku. Nie ulega wątpliwoĘci, Że wyegzekwowanie Przepis ten powtarza w zasadzie postanowienia wynikające juŻ
obowiązku podatkowego leŻy w interesie publicznym, gdyŻ podatki z art. 4 (zasady praworządnoĘci) oraz z art. 6 (zasady wspó"miernoĘci
zasilają dochody budŻetów pał
stwa i samorządów terytorialnych. w stosunku do obranego celu). Cel powinien wynika� z podstawy
Z drugiej jednak strony jeĘli by doprowadzono do upadku tego prawnej dzia"ania organu lub interesu publicznego. Naruszenie tych
przedsi�biorstwa, to szkod� poniós"by nie tylko jego w"aĘciciel, ale zasad przepis kwalifikuje jako naduŻycie uprawnieł
przez urz�dnika,
straciliby prac� zatrudnieni w nim pracownicy, którzy zwróciliby si� co moŻe skutkowa� jego odpowiedzialnoĘcią.
o pomoc ze Ęrodków publicznych, a budŻet straci"by jedno ze ęróde"
dochodów. Zbieg interesu indywidualnego, grupowego i publicznego
prowadzi" zatem w konkretnej sprawie do udzielenia ulgi w sp"ace- Artyku" 8
niu naleŻnoĘci podatkowych. Zasada bezstronnoĘci i niezaleŻnoĘci
Dalszy post�p w stosunku do cytowanego uprzednio wyroku
z 1981 r. stanowi równieŻ wyrok NSA z 10 wrzeĘnia 2002 r. nr IV 1. Urz�dnik dzia"a bezstronnie i niezaleŻnie. Urz�dnik po-
S.A. 1141/02, wydany w wyniku skargi z"oŻonej przez Rzecznika wstrzyma si� od wszelkich arbitralnych dzia"ał
, które mo-
Praw Obywatelskich w sprawie uchwalenia przez Rad� Gminy W. W. gą mie� negatywny wp"yw na sytuacj� jednostek, oraz od
planu zagospodarowania przestrzennego i rozpoznania zarzutów za- wszelkich form faworyzowania, bez wzgl�du na motywy ta-
interesowanych w"aĘcicieli nieruchomoĘci. Wskazuje si� tam mi�dzy kiego post�powania.
innymi, Że przepisy prawa naleŻy stosowa� w stopniu i zakresie moŻ- 2. Na post�powanie urz�dników nie b�dzie mia" wp"ywu,
liwie najmniej uciąŻliwym dla ich adresatów, a interes ogólny nie jest w Żadnym czasie, interes osobisty, rodzinny lub narodowy,
jedynym, który naleŻy uwzgl�dnia� i nie ma on charakteru nadrz�d- ani teŻ nie b�dzie wp"ywa� presja polityczna. Urz�dnik nie
nego nad innymi dobrami. WywaŻa� zatem naleŻy wszystkie uwarun- b�dzie uczestniczy" w podejmowaniu decyzji, w której on
kowania.18 lub bliski cz"onek jego rodziny mia"by interes finansowy.
Bezstronno� i obiektywizm dzia"ania urz�dnika oraz przeciwsta-
wienie si� ewentualnym naciskom politycznym lub innym wynika
16
Na temat uznania administracyjnego i kontroli prawid"owoĘci dzia"ania admini-
w polskich warunkach zarówno z przepisów post�powania admini-
stracji publicznej pisz� szerzej w publikacji J . �wi ątki ewi cz: Rzecznik
stracyjnego jak i tzw. pragmatyk urz�dniczych. I tak m.in. art. 8 Kpa
Praw Obywatelskich...  j.w. s. 76-82, cytując tam ewolucj� poglądów autorów
nakazuje organom administracji publicznej prowadzi� post�powanie
poczynając od koł
ca XIX wieku.
17
Rzeczpospolita Nr 34 z 9 10 lutego 2002 r. C-2; Sąd NajwyŻszy oddali" 6 lute-
w taki sposób, aby pog"�bia� zaufanie obywateli do organów Pał
stwa
go 2002 r. rewizj� nadzwyczajną Ministra SprawiedliwoĘci od tego wyroku
oraz podnosi� ĘwiadomoĘ� i kultur� prawną obywateli (podobnie art.
NSA.
121 Ordynacji podatkowej). Art. 24, 25 Kpa normują szczegó"owo
18
Rzeczpospolita Nr 227 z 28 29 wrzeĘnia 2002 r., C-2).
22 23
przypadki wy"ączenia si� od za"atwienia danej sprawy pracownika Artyku" 10
organu administracji (oraz organu) w sytuacjach, w których mog"oby Zgodne z prawem oczekiwania
dojĘ� do wp"ywu okreĘlonych jego powiązał
osobowych, majątko- oraz konsekwentne dzia"anie i doradztwo
wych na rozstrzygni�cie sprawy lub nawet do podejrzenia o stronni-
czo� (podobnie art. 131, 132 Ordynacji podatkowej). Skutki nie wy- 1. Urz�dnik dzia"a konsekwentnie w ramach swojej praktyki
"ączenia si� pracownika lub organu okreĘlają art. 145 Kpa i art. 240 administracyjnej i w swoim stosunku do dzia"alnoĘci admi-
Ordynacji podatkowej, nakazujące wznowienie post�powania zakoł
- nistracyjnej instytucji. Urz�dnik przestrzega obowiązują-
czonego decyzją ostateczną. cych w instytucji praktyk administracyjnych, o ile nie ist-
Przepisy ustawy z 1982 r. o pracownikach urz�dów pał
stwowych nieją uzasadnione powody, które usprawiedliwia"yby odej-
(Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953) w art. 17, ustawy z 1998 r. o s"uŻ- Ęcie w indywidualnym przypadku od tych praktyk. Te po-
bie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) w art. 67 oraz wody naleŻy przedstawi� na piĘmie.
ustawy z 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2001 r. 2. Urz�dnik uwzgl�dnia uzasadnione i s"uszne oczekiwania
Nr 142, poz. 1593 ze zm.) w art. 15 równieŻ nakazują pracownikom jednostki, które wynikają z dzia"ał
podejmowanych przez
zachowanie obiektywizmu w toku za"atwiania spraw i równego trak- daną instytucj� w przesz"oĘci.
towania stron. Naruszenie tych zasad moŻe spowodowa� odpowie- 3. W razie potrzeby urz�dnik s"uŻy jednostce poradą dotyczą-
dzialnoĘ� dyscyplinarną urz�dnika, nie mówiąc juŻ o odpowiedzial- cą moŻliwego sposobu post�powania w sprawie wchodzącej
noĘci karnej w skrajnych wypadkach z art. 231 Kodeksu karnego w zakres jego dzia"ania oraz dotyczącą poŻądanego sposobu
z 1997 r. (tzw. przest�pstwo urz�dnicze). Ustawa o s"uŻbie cywilnej rozstrzygni�cia sprawy.
zawiera nadto zakaz naleŻenia urz�dników do partii politycznych
a takŻe pe"nienia funkcji w związkach zawodowych (art. 69 ust. 4, Ust. 1 i 2 nawiązują do przyj�tych w praktyce precedensów.
5). Zakaz naleŻenia do partii politycznych wyda" si� Rzecznikowi W art. 5 Kodeksu chodzi"o o równe traktowanie (w takich samych
Praw Obywatelskich za daleko idący, co spowodowa"o zaskarŻenie sytuacjach) osób w porównywalny sposób. Art. 10 ust. 1, 2 odnosi
przez niego odpowiednich przepisów tej ustawy i innych do Trybuna- si� natomiast do przestrzegania ukszta" towanej w czasi e
"u Konstytucyjnego, który jednak nie podzieli" tych wątpliwoĘci. praktyki za"atwiania okreĘlonych rodzajowo spraw, w zbliŻonych wa-
runkach. Opinia spo"eczna przyzwyczaja si� do okreĘlonego sposobu
post�powania organów administracji publicznej i wszelkie odst�p-
Artyku" 9 stwa w jednorodnych sprawach powodują napi�cia i podejrzenie or-
Zasada obiektywnoĘci ganów o subiektywizm, a niekiedy o naduŻycia. JeĘli wi�c zmienia
si� sytuacja wymuszająca koniecznoĘ� odejĘcia od dotychczasowej
W toku podejmowania decyzji urz�dnik uwzgl�dni wszystkie praktyki (np. wskutek ograniczeł
budŻetowo-finansowych, czy wy-
istotne czynniki i przypisze kaŻdemu z nich naleŻne mu zna- stąpienia koniecznoĘci uwzgl�dnienia innych priorytetów) organ ad-
czenie; nie uwzgl�dnia si� Żadnych okolicznoĘci nie naleŻą- ministracji powinien uzasadni� to odejĘcie.
cych do sprawy. Udzielenie stronom pouczenia i wyjaĘnieł
(ust. 3) wynika z art. 9,
11 Kpa oraz art. 121 Ordynacji podatkowej. W myĘl art. 14 ż 4 6
Przepis ten uzupe"nia art. 8. Chodzi w nim o to, aby przy roz- Ordynacji podatkowej urz�dnik jest obowiązany, na Żądanie podatni-
strzyganiu danej sprawy nie sugerowa� si� okolicznoĘciami nie zwią- ka, poinformowa� go o zakresie stosowania przepisów prawa podat-
zanymi z tą sprawą (np. przy kwalifikowaniu mieszkał
ca do jednej kowego w jego sprawie, w której nie wszcz�to post�powania lub kon-
z form pomocy spo"ecznej nie moŻna bra� pod uwag� tego, czy reali- troli podatkowej. TakŻe zastosowanie si� przez podatnika do urz�do-
zuje on okreĘlone zobowiązania np. podatkowe). wej interpretacji prawa podatkowego, o której mówi art. 14 ż 1 pkt 2
Ordynacji, nie moŻe mu szkodzi� (art. 14 ż 6).
24 25
Artyku" 11 rientowanie interesantów o stanie prawnym i s"uŻących im upraw-
Zasada uczciwoĘci nieniach w przedstawionych sprawach19.
O uprzej moĘci i Życzl i woĘci, którą powinien okazywa�
Urz�dnik powinien dzia"a� bezstronnie, uczciwie i rozsądnie. urz�dnik w kontaktach z obywatelami stanowi wyraęnie art. 15 ust.
2 pkt 2 ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych
Wydaje si�, Że jeĘli urz�dnik b�dzie spe"nia" warunki przewidziane (Dz.U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1593 ze zm.). Nie znajdujemy niestety
w poprzednich przepisach, to jego dzia"ania b�dą  bezstronne, uczci- tego stwierdzenia w innych pragmatykach urz�dniczych. Z przepisem
we i rozsądne . art. 12 ust. 1 KDA korespondują jego art. 22 i 23 mówiące szczegó-
"owo o udost�pnianiu obywatelom Żądanych informacji oraz o udo-
st�pnianiu im dost�pu do publicznych dokumentów. Podobnie
Artyku" 12 art. 61 Konstytucji, i ustawa z 6 wrzeĘnia 2001 r. o dost�pie do in-
Zasada uprzejmoĘci formacji publicznej (Dz.U. nr 112 poz. 1198).
Obowiązek przekazania sprawy skierowanej do niew"aĘciwego or-
1. W swoich kontaktach z jednostką urz�dnik pozostaje us"u- ganu w"aĘciwemu organowi wynika równieŻ z art. 65 polskiego Kpa.
godawcą i zachowuje si� w"aĘciwie, uprzejmie i pozostaje O skierowaniu tym powiadamia si� wnoszącego podanie. Pomimo
dost�pny. Odpowiadając na korespondencj�, rozmowy tele- pierwotnego wniesienia podania do niew"aĘciwego organu, uwaŻa si�
foniczne i poczt� elektroniczną (e-mail), urz�dnik stara si� je za wniesione z zachowaniem terminu, jeŻeli tylko to b"�dne wnie-
by� moŻliwie jak najbardziej pomocny i udziela odpowiedzi sienie nastąpi"o przed up"ywem przypisanego dla sprawy terminu.
na skierowane do niego pytania moŻliwie jak najbardziej Art. 12 ust. 3 Kodeksu wskazuje na obowiązek samokrytycznej
wyczerpująco i dok"adnie. oceny b"�du pope"nionego przez pracownika organu administracji.
2. JeŻeli urz�dnik nie jest w"aĘciwy w danej sprawie, kieruje Łle jest jeĘli pracownik pope"nia b"�dy za"atwiając sprawy, ale jesz-
obywatela do urz�dnika w"aĘciwego. cze gorzej, gdy mając ĘwiadomoĘ� tego, trwa w bezczynnoĘci i ani
3. W przypadku pope"nienia b"�du naruszającego prawa lub nie przeprasza obywatela ani nie usi"uje b"�du tego naprawi�, udzie-
interes jednostki urz�dnik przeprasza za to i stara si� lając stronie porady, jak naleŻy zapobiec skutkom b"�dnego poinfor-
skorygowa� negatywne skutki pope"nionego przez siebie mowania (np. w przypadku up"ywu terminu do wniesienia odwo"aw-
b"�du w jak najw"aĘciwszy sposób, informując o ewentual- czego Ęrodka prawnego  o moŻliwoĘci wystąpienia o przywrócenie
nych moŻliwoĘciach odwo"ania si� zgodnie z art. 19 Ko- terminu). Art. 58 ż 1 polskiego Kpa przewiduje np., Że przywrócenie
deksu. terminu jest moŻliwe na proĘb� zainteresowanego, jeĘli uprawdopo-
dobniono, Że uchybienie nastąpi"o bez jego winy.
Zasada uprzejmoĘci powinna wynika� z poczucia s" uŻebnej
funkcji pracowników urz�dów pał
stwowych w stosunku do spo"e-
Artyku" 13
czeł
stwa oraz kultury osobistej urz�dnika. Obywatele cz�sto skarŻą
Zasada odpowiadania na pisma w j�zyku obywatela
si� na wynios"o� i zbywanie ich w toku za"atwiania spraw w urz�-
dach. Uprzejmo� jest niezb�dna zw"aszcza w obecnych czasach,
Urz�dnik zapewni, Że kaŻdy obywatel Unii lub kaŻda pojedył
-
w których obywatel czuje si� zagubiony w powodzi przepisów, cz�sto
cza osoba, która zwróci si� na piĘmie do instytucji w jednym
zmieniających si�, niezharmonizowanych ze sobą i niekomunikatyw-
z j�zyków traktatu, otrzyma odpowiedę w tym samym j�zyku.
nych. Rzecznik Praw Obywatelskich IV kadencji stwierdzi", Że w toku
Zasada ta obowiązuje takŻe w miar� moŻliwoĘci do osób praw-
wizytacji województwa podlaskiego w marcu 2002 r. pracownicy jego
Biura przyj�li 380 obywateli i rozpatrzyli oko"o 410 spraw, za"atwia-
19
Por. Wypowiedę prof. A . Zol l a: WraŻenia z Podlasia ( Rzeczpospolita Nr 71
jąc po"ow� ich na miejscu. W sprawach tych chodzi"o bowiem o zo-
z 25 marca 2002 r. C-1).
26 27
nych, jak i stowarzyszeł
(organizacji pozarządowych) oraz pod- meru telefonu urz�dnika zajmującego si� daną sprawą. Co do potwier-
miotów gospodarczych. dzenia odbioru i informacji o prowadzącym spraw� polski Kpa wyraęnie
W polskim Kpa brak jest przepisu odpowiadającego art. 13 KDA. wymagania takiego nie zawiera, chociaŻ obowiązek taki moŻna wypro-
Jedynie art. 69 ż 2 stanowi, Że w protoko"ach przes"uchania osoby, wadzi� z Konstytucji oraz aktualnie z ustawy o informacji, jeĘli obywa-
która z"oŻy"a zeznanie w j�zyku obcym, naleŻy poda� w przek"adzie tel lub inny podmiot tego zaŻąda (art. 61 Konstytucji, art. 2 i nast�pne
na j�zyk polski treĘ� z"oŻonego zeznania oraz wskaza� osob� i adres ustawy z 6 wrzeĘnia 2001 r. o dost�pie do informacji publicznej (Dz.U.
t"umacza, który dokona" przek"adu. T"umacz ten powinien podpisa� Nr 112, poz. 1198). Nie ulega teŻ wątpliwoĘci, Że potwierdzając przyj�-
protokó" przes"uchania. Podobne postanowienie zawiera art. 174 ż 2 cie podania pracownik urz�du b�dzie musia" uwidoczni� swoje nazwi-
Ordynacji podatkowej. sko. W przypadku wydania decyzji art. 107 ż 1 Kpa przewiduje wyraę-
Art. 10 ust. 2 ustawy z 7 paędziernika 1999 r. o j�zyku polskim nie obowi ązek zamieszczenia pod decyzją podpisu z podaniem
(Dz.U. Nr 90, poz. 999) stanowi, Że nazwom i tekstom w j�zyku pol- imienia i nazwiska oraz stanowiska s"uŻbowego osoby upowaŻnionej do
skim  mogą towarzyszy� wersje w przek"adzie na j�zyk obcy w wy- jej wydania (analogicznie art. 210 ż 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej).
padkach i granicach okreĘlonych w rozporządzeniu ministra w"aĘci- Co do reagowania na przypadki pieniactwa lub bezsensownoĘci po-
wego do spraw administracji publicznej . nawianych pism (art. 14 ust. 3 KDA), spraw� t� normuje art. 239 ż 1
Kpa (w dziale skargi i wnioski) upowaŻniający organ do ograniczenia
si� do podtrzymania swego poprzedniego stanowiska. W sprawach za-
Artyku" 14 "atwianych w formie decyzji moŻe mie� zastosowanie art. 105 ż 1 Kpa
Potwierdzenie odbioru i podanie nazwiska w"aĘciwego urz�dnika stanowiący o umorzeniu post�powania w drodze decyzji z powodu
bezprzedmiotowoĘci post�powania (art. 208 Ordynacji podatkowej)20.
1. W terminie dwóch tygodni wydaje si� potwierdzenie odbio-
ru kaŻdego pisma skierowanego do instytucji lub kaŻdego
Artyku" 15
skierowanego do niej zaŻalenia, chyba Że w tym terminie
Zobowiązanie do przekazania sprawy do w"aĘciwej
moŻna przekaza� merytorycznie uzasadnioną odpowiedę.
jednostki organizacyjnej instytucji
2. W odpowiedzi lub potwierdzeniu odbioru podaje si� nazwi-
sko i numer telefonu urz�dnika zajmującego si� daną spra-
1. W przypadku skierowania lub przekazania adresowanego do
wą oraz stanowisko s"uŻbowe.
instytucji pisma lub zaŻalenia do dyrekcji generalnej, dy-
3. Nie ma koniecznoĘci przekazywania potwierdzenia odbioru
rekcji lub wydzia"u, które nie są upowaŻnione do rozpatrze-
ani odpowiedzi w przypadkach, w których pisma lub zaŻale-
nia pisma lub zaŻalenia, ich jednostki organizacyjne zapew-
nia spe"niają znamiona naduŻycia ze wzgl�du na ich nadmier-
nią, Że akta niezw"ocznie zostaną przekazane do w"aĘciwej
ną liczb�, ciąg"e powtarzanie lub bezsensowny charakter.
jednostki organizacyjnej instytucji.
2. Jednostka organizacyjna, do której pierwotnie wp"yn�"o pi-
Polski Kpa przewiduje w art. 63 ż 4 obowiązek potwierdzenia
smo lub zaŻalenie, informuje jego autora o dalszym przeka-
przez urz�dnika wniesienia podania, ale wy"ącznie wtedy, gdy wno-
zaniu sprawy, podając przy tym nazwisko i numer telefonu
szący je tego zaŻąda. Potwierdzenia dokonuje si�, w przeciwieł
stwie
urz�dnika, do którego akta zosta"y skierowane.
do art. 14 ust. 1 KDA,  od r�ki . KDA pozostawia na to organowi
3. Urz�dnik zwróci uwag� osób lub innych jednostek na ewen-
czas do dwóch tygodni, chyba Że w tym czasie istnieje moŻliwoĘ�
tualne b"�dy i braki w dokumentach, dając im moŻliwoĘ�
przekazania odpowiedzi co do istoty sprawy ( merytorycznie uzasad-
ich skorygowania.
nionej odpowiedzi ).
Art. 14 ust. 2 Kodeksu wymaga w piĘmie zawierającym odpowiedę
20
Por. wyrok NSA z 5 stycznia 1982 r. (II SA 919/81) ONSA 1982, nr 1 poz. 5,
urz�du lub w potwi erdzeni u odbi oru pi sma nazwiska i nu-
OSPiKA 1983 nr 4, poz. 80  glosa J . Borkowski ego.
28 29
Post�powanie, w razie skierowania pisma do niew"aĘciwego organu stronie wypowiedzenie si� co do zebranych dowodów i materia"ów
zosta"o juŻ cz�Ęciowo omówione w komentarzu do art. 12 KDA. W tym oraz zg"oszonych Żądał
, chyba Że zachodzą przeciwwskazania, o któ-
miejscu przypomnie� naleŻy, Że w myĘl art. 66 ż 3 polskiego Kpa, za- rych by"a mowa (art. 10 ż 1). ZbliŻone, chociaŻ nieco w�Ższe gwaran-
sada przekazania sprawy b"�dnie wniesionej w"aĘciwemu organowi, cje dla stron przewiduje Ordynacja podatkowa (art. 188, 192, 200).
nie dotyczy sytuacji, gdy w sprawie jest w"aĘciwy sąd. W takim wypad- Czy polskie regulacje proceduralne bardziej szczegó"owe i bardziej
ku podanie zwraca si� wnoszącemu z odpowiednim pouczeniem. Wno- wymierne chroniące prawa strony w post�powaniu wyjaĘniająco-do-
szący podanie musi bowiem zdecydowa�, czy chce podją� post�powa- wodowym eliminują przydatnoĘ� pomocniczego stosowania postano-
nie w tym trybie i dope"ni� wymogów procedury sądowej. wieł
art. 16 KDA? Wydaje si�, Że trzeba mie� na uwadze to, co zosta-
"o powiedziane we wprowadzeniu do niniejszego opracowania oraz
Artyku" 16 w komentarzu do art. 3 Kodeksu. Chodzi tu o szeroki zakres jego mo-
Prawo wys"uchania i z"oŻenia oĘwiadczeł
cy obowiązującej obejmujący ca" okszta" t dzia"alnoĘci publicznych
organów administrujących, a nie tylko o poszczególne jej fragmenty
1. W przypadkach, dotyczących praw lub interesów jednostek i niektóre prawne formy dzia"ania wynikające z zaw�Żeł
polskich pro-
osób, urz�dnik zapewni respektowanie praw do obrony na cedur administracyjnych. I w tym tkwi jego znaczenie. Uwaga ta doty-
kaŻdym etapie post�powania zmierzającego do wydania de- czy odpowiednio takŻe znaczenia innych przepisów KDA.
cyzji.
2. W przypadkach, w których moŻe zosta� wydana decyzja Artyku" 17
dotycząca praw lub interesów jednostki, ma ona prawo Stosowny termin podj�cia decyzji
przed podj�ciem decyzji przedstawi� swoje uwagi na piĘmie
i w razie potrzeby przedstawi� ustnie swoje spostrzeŻenia. 1. Urz�dnik zapewni, Że w sprawie kaŻdego wniosku lub kaŻde-
go zaŻalenia skierowanego do instytucji zostanie podj�ta de-
Art. 16 ma zagwarantowa� stronom moŻliwoĘ� uczestniczenia cyzja w stosownym terminie, niezw"ocznie, a w kaŻdym razie
w toku post�powania wyjaĘniająco-dowodowego poprzedzającego wy- nie póęniej niŻ w dwa miesiące od daty wp"ywu tego wniosku
danie decyzji w sprawie. Dotyczy to zarówno sk"adania wniosków co lub zaŻalenia. Takie samo uregulowanie obowiązuje w odnie-
do prowadzonego post�powania jak i innych spostrzeŻeł
w formie pi- sieniu do odpowiedzi na pisma jednostek i do przekazywania
semnej lub ustnej. Uprawnienia strony w polskim post�powaniu ad- odpowiedzi na informacje administracyjne przekazywane
ministracyjnym są bardziej uszczegó"owione i okreĘlane są znanym przez urz�dnika swoim prze"oŻonym wraz z proĘbą o wydanie
sloganem:  nic o stronie bez strony . I tak m.in. organ ma obowiązek poleceł
w sprawie podj�cia koniecznych decyzji.
udost�pni� stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzenie z nich 2. JeŻeli ze wzgl�du na z"oŻony charakter sprawy decyzja
notatek i odpisów (art. 73 Kpa), na jej wniosek moŻe przes"uchiwa� w sprawie wniosku lub zaŻalenia nie moŻe zosta� wydana
nowych Ęwiadków lub bieg"ych. �ądanie strony przeprowadzania do- w podanym powyŻej terminie, urz�dnik przekaŻe wnoszące-
wodu organ jest obowiązany uwzgl�dni�, jeŻeli jest to znaczące dla mu stosowną wiadomoĘ� moŻliwie jak najszybciej. W takim
sprawy (art. 77 ż 3, art. 78 ż 1). Ma prawo bra� udzia" w przeprowa- wypadku o ostatecznej decyzji naleŻy poinformowa� wno-
dzaniu dowodów, zadawa� pytania Ęwiadkom, bieg"ym i innym stro- szącego w moŻliwie najkrótszym terminie.
nom (art. 79). OkolicznoĘ� faktyczna moŻe by� uznana za udowod-
nioną, jeŻeli strona mia"a moŻliwoĘ� wypowiedzenia si� co do prze- Przepis zwraca uwag� na szybkoĘ� post�powania organów admini-
prowadzonych dowodów, chyba Że za"atwienie sprawy nie cierpi stracji. Odnosi si� on nie tylko do spraw, w których zapadają decyzje
zw"oki ze wzgl�du na niebezpieczeł
stwo dla Życia lub zdrowia ludz- ale takŻe do udzielenia odpowiedzi na piĘmie i udzielania informacji.
kiego albo ze wzgl�du na groŻącą niepowetowaną szkod� materialną Terminy za"atwiania spraw są zbliŻone do polskich terminów, oraz
(art. 81). Przed wydaniem decyzji organ jest obowiązany umoŻliwi� do post�powania organu w razie niemoŻliwoĘci za"atwienia sprawy
30 31
w terminie (art. 35 i nast�pne Kpa, art. 139 i nast�pne Ordynacji Oba przepisy normują form� wydanych decyzji. Odpowiednik tych
podatkowej). Maksymalny termin za"atwienia sprawy w organach przepisów stanowią art. 107 polskiego Kpa i 210 Ordynacji podatko-
pierwszej instancji w Polsce jest krótszy i wynosi 1 miesiąc, jeĘli wej, które są bardziej szczegó"owe. Art. 107 Kpa przewiduje obowią-
sprawa nie jest skomplikowana, albo strona swoim zachowaniem nie zek m.in. powo"ania podstawy prawnej rozstrzygni�cia oraz uzasad-
spowodowa"a przed"uŻenia jej za"atwienia. niania faktycznego i prawnego, wskazujące wyraęnie, Że ustalony
w sprawie stan faktyczny istotnie wype"nia" dyspozycj� przepisu
prawnego mającego w sprawie zastosowanie. Kiedy okolicznoĘ� fak-
Artyku" 18
tyczna moŻe by� uznana za udowodnioną, stanowi art. 81 Kpa, wpro-
Obowiązek uzasadnienia decyzji
wadzając wymóg, aby strona mia"a moŻliwoĘ� wypowiedzenia si� co
do przeprowadzonych dowodów, chyba Że za"atwienie sprawy nie cier-
1. W odniesieniu do kaŻdej wydanej przez instytucj� decyzji,
pi zw"oki ze wzgl�du na niebezpieczeł
stwo dla Życia lub zdrowia ludz-
która moŻe mie� negatywny wp"yw na prawa lub interesy
kiego albo niepowetowaną szkod� materialną, co powinno by� utrwa-
jednostki, naleŻy poda� powody, na których opiera si� wy-
lone w aktach sprawy (art. 10 ż 2, 3). Uzasadnienie faktyczne ma teŻ
dana decyzja; w tym celu naleŻy jednoznacznie poda�
wskaza� nie tylko dowody, na których opar" si� organ, ale nadto
istotne fakty i podstaw� prawną podj�tej decyzji.
przyczyny, z powodu których innym dowodom odmówi" wiarygodnoĘci
2. Urz�dnik odst�puje od wydania decyzji, które opiera"yby
i mocy dowodowej (art. 107 ż 3). Odst�pstwo od uzasadnienia decyzji
si� na niewystarczających lub niepewnych podstawach
jest dopuszczalne tylko jeĘli decyzja uwzgl�dnia w ca" oĘci Żądanie
i które nie zawiera"yby indywidualnej argumentacji.
wszystki ch stron albo odst�pstwo od uzasadnienia wynika z od-
3. W przypadku, kiedy ze wzgl�du na duŻą liczb� jednostek, któ-
r�bnej ustawy. NiezaleŻnie od uzasadnienia decyzji powinny by�
rych dotyczą podobne decyzje, nie ma moŻliwoĘci podania
wskazane Ęrodki odwo"awcze oraz Ęrodki zaskarŻenia (odpowiednio:
szczegó"owych powodów podj�tej decyzji i w związku z tym
skarga lub powództwo) do sądu administracyjnego lub sądu po-
przekazuje si� odpowiedzi standardowe, urz�dnik zapewni, Że
wszechnego).
w terminie póęniejszym dostarczy indywidualną argumentacj�
Na uwag� zas"uguje natomiast ust. 2 w art. 18 KDA, nakazujący
obywatelowi,21 który zwróci si� z wyraęną odnoĘną proĘbą.
urz�dnikowi zaniechanie wydania decyzji bez wymaganych podstaw
(naleŻy rozumie�, Że chodzi zarówno o podstawy prawne jak i fak-
Artyku" 19
tyczne), których nie moŻna by uzasadni�. Przepis nie rozróŻnia za-
Informacja o moŻliwoĘciach odwo"ania
tem uzasadnienia decyzji tzw. związanych oraz uznaniowych, ani nie
wspomina o moŻliwoĘci odstąpienia od ich uzasadnienia.
1. Wydana przez instytucj� decyzja, która moŻe mie� nega-
W art. 19 ust. 2 zwraca uwag� obowiązek zamieszczania poucze-
tywny wp"yw na prawa lub interesy jednostki, zawiera in-
nia o moŻliwoĘci wystąpienia strony na drog� sądową oraz, czego
formacj� o moŻliwoĘciach z"oŻenia odwo"ania od wydanej
nie ma w polskich procedurach, o moŻliwoĘci zwrócenia si� do
decyzji. Podaje si� w szczególnoĘci rodzaj Ęrodków odwo-
rzecznika praw obywatelskich. Pomoc ze strony rzecznika deklaruje
"awczych, organy, do których moŻne je wnosi� oraz termi-
natomiast art. 80 Konstytucji RP oraz art. 1 i 9 pkt 1 ustawy z 15
ny ich wnoszenia.
lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2001 r. Nr
2. W decyzjach naleŻy zamieĘci� w szczególnoĘci adnotacj�
14, poz. 147).
o moŻliwoĘci wszcz�cia post�pował
sądowych oraz skiero-
wania zaŻaleł
do rzecznika praw obywatelskich zgodnie
z warunkami ustalonymi w art. 230 i 195 traktatu ustana-
wiającego Wspólnot� Europejską.
21
Patrz odsy"acz  15 .
32 33
Artyku" 20 nianiu takich informacji. WyraŻony jest natomiast i inny pogląd, Że
Przekazanie podj�tej decyzji jest dopuszczalne udzielanie wglądu do akt sprawy  z wy"ączeniem
nazwiska i adresów stron23.
1. Urz�dnik zapewni, Że decyzje dotyczące praw lub interesów Polski Sąd NajwyŻszy, uwzgl�dniając rewizj� nadzwyczajną Rzecz-
jednostek, zostaną przekazane zainteresowanym jednost- nika Praw Obywatelskich w tej sprawie od wyroku NSA, stwierdzi",
kom na piĘmie natychmiast po podj�ciu tychŻe decyzji. Że nie moŻna odmawia� informacji o dzia"alnoĘci funkcjonariuszy
2. Urz�dnik powstrzyma si� od powiadomienia innych jedno- publicznych, powo"ując si� na ochron� danych osobowych. Media
stek o podj�tej decyzji dopóty, dopóki nie zostanie powia- mogą zwraca� si� o nie, nie wyjaĘniając celu i sposobu ich wykorzy-
domiona o tej decyzji jednostka, której decyzyja dotyczy. stania. W sprawie chodzi"o o udost�pnienie przez prezydenta miasta
redakcji gazety danych dyrektorów szkó", powo"anych na stanowiska
Przepis ustala obowiązek dor�czenia decyzji jej adresatom (odpo- z pomini�ciem konkursu (wyrok z 3 paędziernika 2002 r. nr III RN
wiednikiem jest polski art. 109 Kpa  przewiduje on moŻnoĘ� rów- 89/02).24 Podobnie SN orzek" w innej sprawie dotyczącej udost�pnie-
nieŻ og"oszenia decyzji, jeĘli sprawa zosta"a za"atwiona ustnie nia dziennikarzom akt w sprawach pozwoleł
na budow�, w celu
z utrwaleniem jedynie w protokole lub w podpisanej przez stron� ad- ustalenia, czy urz�dnicy udzielający tych pozwoleł
nie sporządzali
notacji). Dopiero od dor�czenia decyzji lub jej og"oszenia organ admi- uprzednio projektów budowlanych tych inwestorów. Zastrzeg" jedy-
nistracji, który ją wyda", jest nią związany. Decyzje nie dor�czone nie, aby nazwiska inwestorów by"y  zabia"owane (wyrok z 24 czerw-
(nie og"oszone) nie mają mocy wiąŻącej. ca 2003 r. III RN 95/02).
Artyku" 21 Artyku" 22
Ochrona danych ProĘba o udzielenie informacji
1. Urz�dnik wykorzystujący dane osobowe obywatela uwzgl�dnia 1. O ile urz�dnik jest odpowiedzialny za daną spraw�, udo-
sfer� prywatnoĘci i nietykalnoĘ� osobistą zgodnie z postano- st�pni on jednostkom Żądane przez nie informacje. Przy
wieniami rozporządzenia (EWG) 45/2001 o ochronie osób fi- odpowiedniej sposobnoĘci urz�dnik wyda w zakresie swoich
zycznych przy przetwarzaniu danych osobowych przez organy kompetencji zalecenia wszcz�cia post�powania administra-
i instytucje Wspólnoty oraz o swobodnym obrocie danymi22. cyjnego. Urz�dnik zapewni, Że przekazana informacja b�-
2. Urz�dnik zaniecha w szczególnoĘci przetwarzania danych dzie jasna i zrozumia"a.
osobowych do celów bezprawnych oraz zaniecha przekaza- 2. JeŻeli zg"oszona ustnie proĘba o udzielenie informacji jest
nia takich danych osobom nieuprawnionym. zbyt skomplikowana lub zbyt obszerna, urz�dnik zasugeru-
je zg"aszającemu sformu"owanie wniosku na piĘmie.
W polskim systemie prawnym ochron� danych osobowych normu- 3. JeŻeli urz�dnik nie moŻe udost�pni� Żądanej informacji ze
je ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. wzgl�du na jej poufny charakter, poinformuje on daną
926). Problemem, który jak dotąd wywo"a" najwi�ksze rozbieŻnoĘci, jednostk� zgodnie z art. 18 niniejszego Kodeksu o przyczy-
jest udost�pnianie dziennikarzom wglądu do dokumentów w indywi- nach, dlaczego nie moŻe przekaza� Żądanych informacji.
dualnych sprawach  na tle zderzenia z ustawą z 6 wrzeĘnia 2001 r.
o dost�pie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198). Gene-
ralny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest przeciwny udost�p-
23
Por. Czy prywatnoĘ� jest najwaŻniejsza (Rzeczpospolita Nr 44 z 21 lutego
2002 r. A-2).
22 24
Dz.U. UE L 008 z 12.01.2001 r., str. 1 22. Rzeczpospolita Nr 232 z 4 paędziernika 2002 r. C-1.
34 35
4. ProĘby o udzielenie informacji w sprawach, za które dany niektóre ustawy szczególne przewidują moŻliwoĘ� zaniechania lub
urz�dnik nie jest odpowiedzialny, przekazuje on do w"aĘci- ograniczenia uzasadniania decyzji. PrzewaŻnie chodzi tu o wzgl�dy
wej osoby, podając zg"aszającemu nazwisko i numer telefo- bezpieczeł
stwa Pał
stwa lub porządek publiczny. Nie stoi to jednak
nu tej osoby. ProĘby o udzielenie informacji dotyczących na przeszkodzie zaskarŻeniu takich decyzji do sądu administracyjne-
innej instytucji lub innego organu Wspólnoty urz�dnik go, któremu organ administracji b�dzie obowiązany ujawni� powody
przekazuje do tej instytucji lub tego organu. uzasadniające treĘ� rozstrzygni�cia zaskarŻonej decyzji.
5. W razie potrzeby urz�dnik skieruje jednostk�, która wy-
stąpi"a z proĘbą o udzielenie informacji do jednostki orga-
nizacyjnej instytucji, odpowiedzialnej za informowanie Artyku" 23
obywateli. Wnioski o umoŻliwienie dost�pu do publicznych dokumentów
O ile przepis art. 21 dotyczy zakazu udost�pniania informacji oso- 1. Urz�dnik rozpatruje wnioski o umoŻliwienie dost�pu do pu-
bom nie związanym z okreĘloną sprawą, o tyle art. 22 ma na celu blicznych dokumentów zgodnie z uregulowaniami przyj�tymi
udost�pnianie informacji osobom bezpoĘrednio zainteresowanym da- przez instytucj� i zgodnie z ogólnymi zasadami i ogranicze-
ną sprawą. Przepis ust. 2 wskazuje, jak si� ma zachowa� urz�dnik, niami okreĘlonymi w rozporządzeniu (EWG) 1049/200126.
gdy zapytanie o informacj� wymaga przeprowadzenia post�powania 2. JeŻeli urz�dnik nie moŻe spe"ni� ustnej proĘby o umoŻli-
lub bardziej z"oŻonej analizy z uwagi na skal� trudnoĘci. W takim wienie publicznego dost�pu do dokumentów, zasugeruje on
razie wskazane jest sformu"owanie przez zg"aszającego proĘb� wnio- zainteresowanym sformu"owanie przez nich stosownego
sku na piĘmie. Odmowa udost�pnienia informacji na piĘmie moŻe wniosku na piĘmie.
mie� miejsce wy"ącznie z uwagi na jej poufny charakter i wymaga
uzasadnienia. W polskim systemie prawnym odmowa nast�puje
w formie decyzji administracyjnej25, "ącznie z prawem zaskarŻenia Artyku" 24
ostatecznej decyzji odmownej organu drugiej instancji do sądu admi- Prowadzenie rejestrów
nistracyjnego. Termin rozpatrzenia sprawy przez sąd wynosi 15 dni.
JeŻeli odmowa nastąpi"a ze wzgl�du na wy"ączenie jawnoĘci z powo- Jednostki organizacyjne instytucji są zobowiązane do prowa-
"aniem si� na ochron� danych osobowych, prawo do prywatnoĘci dzenia stosownych rejestrów poczty wchodzącej i wychodzą-
oraz tajemnic� inną niŻ pał
stwowa, skarbowa lub statystyczna, cej, przekazywanych im dokumentów i podj�tych przez nie
wówczas osobie domagającej si� informacji przys"uguje prawo wnie- dzia"ał
.
sienia powództwa do sądu powszechnego o udost�pnienie takiej in-
formacji (art. 16, 21, 22 ustawy o dost�pie do informacji publicznej).
NaleŻy jednak mie� na uwadze, Że ustawa nie narusza przepisów Artyku" 25
innych ustaw okreĘlających odmienne zasady i tryb dost�pu do in- Informacja o Kodeksie
formacji publicznych (art. 1 ust. 2). Art. 74 Kpa stanowiący o udo-
st�pnianiu akt przewiduje odmow�, w drodze postanowienia, umoŻli- 1. Instytucja podejmie skuteczne dzia"ania na rzecz poinfor-
wienia stronie przeglądania akt w jej w"asnej sprawie, sporządzenia mowania jednostki o prawach, jakie przys"ugują jej w ra-
z nich notatek i odpisów, uwierzytelnienie odpisów lub ich wydawa- mach niniejszego Kodeksu. Instytucja udost�pni treĘ� Ko-
nie. Na postanowienie takie s"uŻy zaŻalenie. TakŻe art. 107 ż 5 oraz deksu w zaleŻnoĘci od posiadanych moŻliwoĘci w formie
25
Z zachowaniem procedury okreĘlonej w art. 14 ust. 2 ustawy z 6 wrzeĘnia
26
2001 r. o dost�pie do informacji publicznej (Dz.U. Nr 112, poz. 1198). Dz.U. UE L 145 z 31.05.2001 r., str. 43.
36 37
elektronicznej na g"ównej stronie swojego portalu interneto- stracyjnych nie informują o moŻliwoĘci skierowania sprawy do Rzecz-
wego. nika Praw Obywatelskich, która wynika z art. 80 Konstytucji oraz
2. W imieniu wszystkich instytucji Komisja opublikuje Ko- ustawy o RPO. Podj�cie dzia"ania przez Rzecznika jest dzia"aniem
deks i rozprowadzi go w postaci broszury wĘród obywateli. w trybie nadzwyczajnym, a on sam nie wchodzi w sk"ad systemu or-
ganów administracji publicznej. Skoro w Kpa znalaz"o si� miejsce dla
Popularyzowanie przepisów post�powania przed organami Wspól- udzia"u prokuratora (dzia" IV art. 182 189), a Rzecznikowi s"uŻą pra-
not (art. 25) jest wyrazem troski, aby strony i inne osoby w stosun- wa prokuratora (art. 14 pkt 6 ustawy o RPO)  to moŻna mówi�, Że
kach publicznoprawnych mog"y skuteczniej chroni� swoje prawa jego udzia", w okreĘlonym zakresie, jest poĘredni o unormowany
i interesy. Sprawa nie sprowadza si� zatem do formalnej publikacji w tym Kodeksie. JednakŻe w procedurach sądowych, oraz w usta-
Kodeksu w urz�dowym zbiorze przepisów prawnych i przyj�cia f i k - wach szczególnych przewidujących zaskarŻanie aktów organów sądo-
cj i znajomoĘci przepisów prawid"owo og"oszonych (art. 25 ust. 2  wych i administracyjnych w wielu miejscach jest przewidziany wyraę-
w pierwszej cz�Ęci zdania). Kodeks zaleca takŻe inne, niekiedy bar- nie udzia" Rzecznika, w tym prawo do wnoszenia kasacji do Sądu
dziej skuteczne, formy informowania obywateli i innych podmiotów NajwyŻszego w sprawach karnych i cywilnych oraz skarg do sądu
o jego przepisach  jak internet, czy broszury. Odpowiednika takich administracyjnego na akty administracyjne i inne czynnoĘci.
przepisów w polskim prawie nie znajdujemy, co nie znaczy, Że po-
szczególne urz�dy nie podejmują dzia"ał
z w"asnej inicjatywy  np.
w postaci zamieszczania wyciągów z przepisów prawnych. Rzecznik Artyku" 27
Praw Obywatelskich wyda" m.in. szereg broszur z róŻnych dziedzin Kontrola stosowania
prawa materialnego oraz procedur  np. w sprawie wnoszenia spraw
do Trybuna"u Konstytucyjnego (skarg konstytucyjnych), Sądu Naj- Po dwóch latach stosowania kaŻda instytucja skontroluje spo-
wyŻszego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybuna"ów Mi�dzy- sób wykonywania przez siebie postanowieł
Kodeksu. O wyni-
narodowych w Genewie oraz w Strasburgu. kach tej kontroli instytucja ta powiadomi Europejskiego Rzecz-
nika Praw Obywatelskich.
Artyku" 26 Chodzi tu oczywiĘcie o kontrol� stosowania przepisów Kodeksu 
Prawo z"oŻenia skargi do Europejskiego w sensie sprawdzenia jego adekwatnoĘci. Wyniki tej analizy mają
Rzecznika Praw Obywatelskich by� przedstawione przez organy (instytucje) Wspólnot Europejskiemu
Rzecznikowi Praw Obywatelskich. Pozwolą mu one na rozwaŻenie
Od wszelkich zaniedbał
dotyczących wype"nienia zasad ewentualnej potrzeby zaproponowania zmian w Kodeksie  jako jego
przedstawionych w niniejszym Kodeksie, których dopuĘci si� autorowi. Wprowadzenie takich zmian, chociaŻby z uwagi na syste-
instytucja lub urz�dnik, moŻna z"oŻy�, zgodnie z art. 195 matyk� niektórych przepisów, potrzeb� ich uĘciĘlenia oraz wyst�pu-
traktatu ustanawiającego Wspólnot� Europejską i zgodnie ze jące powtórzenia wydają si� juŻ dzisiaj widoczne. Wskazanie ich nie
statutem Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich27, naleŻy jednak do komentatora.
skarg� do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.
Jak wskazano wczeĘniej, przepisy polskich post�pował
admini-
27
Decyzja/Orzeczenie Parlamentu Europejskiego w sprawie postanowieł
i ogól-
nych warunków wykonywania zadał
przez rzecznika praw obywatelskich,
Dz.U. UE L 113/1 z 1994 r.
39
do informacji naleŻy zapewni�  na stopie równoĘci . Odmowa dost�-
pu do informacji nie moŻe opiera� si� na tym, Że domaga si� jego
osoba nie wykazująca specjalnego interesu w tej dziedzinie.
Pos"owie MoŻna zatem mówi� o ogólnym europejskim trendzie tworzenia
przyjaznej obywatelowi (i innym podmiotom) administracji publicz-
Kodeks Dobrej Administracji jest tylko kolejnym w skali europej- nej, o poddawaniu tej administracji szerokiej kontroli spo"ecznej 
skiej aktem mającym przyczyni� si� do praworządnego dzia"ania ad- a nie tylko w ramach procesowej ochrony stron w toku wydawania
ministracji publicznej i Życzliwego odnoszenia si� do obywateli. Jak decyzji administracyjnych. Praktyka organów administracji publicz-
juŻ wspomniano na wst�pie niniejszego opracowania m.in. Komitet nej w poszczególnych pał
stwach nie moŻe tej tendencji nie uwzgl�d-
Rady Ministrów Rady Europy wyda" rekomendacj� nr R (80)2 doty- nia�.
czącą wykonywania dyskrecjonalnych kompetencji administracji
przyj�tą 11 marca 1980 r. na 316 posiedzeniu wiceministrów. Zaleca
on rządom Pał
stw Cz"onkowskich stosowanie si� przy wykonaniu
kompetencji dyskrecjonalnych do okreĘlonych zasad ochrony praw,
wolnoĘci i interesów osób przed aktami administracyjnymi28. Zwraca
m.in. uwag� na respektowanie c e l u, przez wzgląd na który kompe-
tencja zosta"a przyznana, respektowanie obi ektywi zmu i bez-
stronnoĘci , równoĘci wobec prawa, proporcjonalnoĘci tj. roz-
sądnego stosunku mi�dzy wchodzącymi w gr� interesami, tj. intere-
sem powszechnym a partykularnym interesem jednostek  w tym
miarkowanie ograniczeł
nak"adanych na jednostk� w stosunku do
realizowanego celu proporcj onal noĘci. Z innych zasad naleŻy
przyk"adowo wymieni� zasad� rozsądnego terminu realizacji obowiąz-
ku i eliminowania stanu niepewnoĘci. PrzewidywalnoĘci dzia"ania
administracji i bezpieczeł
stwu prawnemu powinno s"uŻy� przestrze-
ganie sta"ej i konsekwentnej praktyki administracyjnej  przy równo-
czesnym badaniu szczególnych okolicznoĘci sprawy. Zaleca si� jaw-
no� dyrektyw oraz uzasadnianie odst�pstwa od nich (obiektywizm
takiego odst�pstwa). KaŻdy akt administracyjny powzi�ty w wykona-
niu kompetencji dyskrecjonalnej powinien podlega� kontroli ze stro-
ny sądu albo innego niezawis"ego organu.
WĘród innych aktów na uwag� zas"uguje rekomendacja R (81)19 
Komitetu Ministrów dla Pał
stw Cz"onkowskich z 25 listopada
1981 r. w sprawie dost�pu do informacji posiadanej prze w"adze pu-
bliczne. Zgodnie z nią, mi�dzy innymi, w"adza publiczna odmawiają-
ca dost�pu do informacji ma obowiązek przedstawienia powodów, na
których zgodnie z prawem lub praktyką taką odmow� opiera. Wszel-
ka zaĘ odmowa informacji podlega, na wniosek, nadzorowi. Dost�p
28
Por. T . Jasudowi cz: Administracja wobec praw cz"owieka, Toruł
1996.
40
Wykaz ustaw, do których odwo"ywano si�
w tekĘcie Komentarza
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks post�powania administra-
cyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.)
Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o post�powaniu egzekucyjnym
w administracji (Dz.U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968).
Ustawa z dnia 16 wrzeĘnia 1982 r. o pracownikach urz�dów pał
-
stwowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.).
Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich
(Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147).
Ustawa z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych
(Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 ze zm.).
Ustawa z 30 sierpnia 2002 r.  Prawo o post�powaniu przed sądami
administracyjnymi (Dz.U. nr 153 poz. 1270; zm. 2004 nr 162 poz.
1692).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r.  Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr
137, poz. 926 ze zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
(Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926).
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o s"uŻbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r.
Nr 49, poz. 483 ze zm.).
Ustawa z dnia 7 paędziernika 1999 r. o j�zyku polskim (Dz.U. Nr 90,
poz. 999 ze zm.).
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.
Nr 100, poz. 1082).
Ustawa z dnia 6 wrzeĘnia 2001 r. o dost�pie do informacji publicznej
(Dz.U. Nr 112, poz. 1198).
ObjaĘnienie skrótów
Dz.U.  Dziennik Ustaw
KDA  Europejski Kodeks Dobrej Praktyki Administracyjnej
Kpa  Kodeks post�powania administracyjnego
NSA  Naczelny Sąd Administracyjny
ONSA  Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego
OSNAPiUS  Orzecznictwo Sądu NajwyŻszego  Izby Administracyjnej,
Pracy i Ubezpieczeł
Spo"ecznych
OSPiKA  Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji ArbitraŻowych
RPO  Rzecznik Praw Obywatelskich
SN  Sąd NajwyŻszy
TK  Trybuna" Konstytucyjny