Psychopatologia UW Wykład III RS cz II dla stud


ZABURZENIA NERWICOWE,
ZWIZANE ZE STRESEM
I POD POSTACI
SOMATYCZN
Lęk
wzrasta, gdy jednostka nie ma dostatecznej
wiedzy na temat sytuacji i sposobów uniknięcia
niebezpieczeństwa, a także gdy własne
kompetencje ocenia jako niewystarczajÄ…ce do
poradzenia sobie z problemem
może stanowić trwałą cechę osobowości,
przejawiającą się stałą podwyższoną
gotowością do reagowania w ten sposób
Lęk
stan emocjonalny pojawiajÄ…cy siÄ™ jako reakcja
na zagrożenie, którego zródło nie jest
dokładnie znane lub gdy jednostka nie może
zagrożeniu przeciwdziałać
im większa możliwość zapobiegania
zagrożeniu lub usuwania skutków
 tym lęk jest mniejszy
Lęk
reakcja psychiczna na stres spowodowany
czynnikami wewnętrznymi lub zewnętrznymi
niektóre rodzaje lęku są prawdopodobnie
niezależne od czynników stresowych
stanowi objaw wielu chorób psychicznych i
somatycznych
Lęk
Lęk jest oczekiwaniem tego, co ma się stać
Platon
Lęk
10-15% pacjentów leczonych z różnych
przyczyn doświadcza silnego lęku
25% osób zdrowych przeżywa lęk w jakimś
okresie życia
u 7,5% populacji można rozpoznać zaburzenia
lękowe w dowolnym okresie badania
Zaburzenia lękowe
w praktyce ogólnolekarskiej
zaburzenia lękowe pod postacią somatyczną
sÄ… przyczynÄ…, co najmniej, 10% wizyt u lekarzy
u ponad jednej trzeciej pacjentów zaburzenia
te pozostajÄ… nierozpoznane
osoby te siedmiokrotnie częściej korzystają z
usług medycznych, głównie diagnostycznych,
w porównaniu z populacją ogólną
Zaburzenia lękowe
fobie
napady paniki
zaburzenia lękowe uogólnione
zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
reakcje na stres i zaburzenia adaptacyjne
zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
zaburzenia występujące po postacią
somatycznÄ…
neurastenia
Fobie
najczęstsze zaburzenia lękowe 3  5% populacji
kobiety chorują dwukrotnie częściej niż mężczyzni
charakteryzują się natrętnym, uporczywym lękiem
tylko przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub
przedmiotami, które nie są obiektywnie niebezpieczne
w wyniku takiego lęku, osoba w charakterystyczny
sposób unika tych sytuacji lub z przerażeniem
przeżywa ich pojawienie się
Agorafobia
lęk przed otwartą przestrzenią oraz przed innymi
sytuacjami, które uniemożliwiają natychmiastową
ucieczkÄ™ do bezpiecznego miejsca
termin agorafobia odnosi siÄ™ do grupy powiÄ…zanych ze
sobą i często nakładających się fobii, obejmujących
strach przed wyjściem z domu, wejściem do sklepu, w
tłum, w miejsca publiczne, czy przed podróżowaniem
samotnie pociÄ…giem, autobusem czy samolotem
Fobia społeczna
obawa przed ocenÄ… innych ludzi prowadzÄ…ca
do unikania sytuacji społecznych
może mieć określony charakter ograniczony do
jedzenia w miejscach publicznych, wystąpień
publicznych, spotkań z osobami płci przeciwnej
może mieć charakter  rozlany , obejmujący
niemal wszystkie sytuacje społeczne poza
kręgiem własnej rodziny
Fobia społeczna
Osoby cierpiące na fobię społeczną
 unikają wystąpień publicznych, odpytywania
przed tablicÄ…
 unikajÄ… jedzenia i picia w miejscach publicznych
 nie odzywajÄ… siÄ™ w towarzystwie innych
 nie umawiajÄ… siÄ™ na randki
 unikają rozmów, zwłaszcza z osobami,
które są dla nich autorytetem
 nie mogą pracować, gdy ktoś na nie patrzy
 prowadzą najczęściej samotniczy tryb życia
Fobie specyficzne
(proste)
sÄ… ograniczone jedynie do konkretnych sytuacji
i zjawisk
najczęściej lęk dotyczy bliskości szczególnych
zwierząt, wysokości, piorunów, ciemności, latania
samolotem, zamkniętych przestrzeni, korzystania
z publicznych toalet, jedzenia pewnych pokarmów,
wizyt u dentysty, widoku krwi i ran, obawy
przez narażeniem na określone choroby
kontakt z taką sytuacją może wywołać napad paniki
Lęk napadowy (napady paniki)
napady silnego lęku trwającego do godziny,
które nie są ograniczone do jakiejkolwiek szczególnej
sytuacji czy okoliczności
nie można przewidzieć napadu
silna obawa przed kolejnymi atakami
 tzw. lęk przed lękiem
lęk i objawy autonomiczne, powodują pospieszną
ucieczkę z sytuacji, w której się dana osoba znajduje
obawa przed powtarzającymi się atakami lęku
powoduje zmianę zachowania i sposobu życia
Najczęściej stwierdzane
objawy w napadzie paniki
kołatanie serca
derealizacja (poczucie
ból lub ucisk w okolicy serca nierealności)
pocenie siÄ™
depersonalizacja (wrażenie
drżenie lub trzęsienie się odłączenia się od własnej
ciała
osoby)
duszności
lęk przed śmiercią
uczucie dławienia w gardle
lęk przed utratą kontroli,
nudności, bóle brzucha
zwariowaniem
zawroty głowy, poczucie
zbliżającego się zasłabnięcia
parastezje (cierpnięcie,
mrowienia)
dreszcze lub uderzenia
gorÄ…ca
Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD)
lęk występuje niezależnie od jakichkolwiek
szczególnych okoliczności zewnętrznych
nie nasila się pod wpływem czynników zewnętrznych
(tzn. jest wolno płynący)
utrzymuje się przez większą część dnia
najczęściej zgłaszane skargi to stałe uczucie
zdenerwowania, drżenie, napięcie mięśniowe,
pocenie się, zawroty głowy, przyspieszone bicie serca
i poczucie niepokoju w nadbrzuszu
martwienie się dotyczące codziennych wydarzeń
i trudności
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne
(nerwica natręctw)
natrętne myśli i czynności
wypływają z umysłu pacjenta, ale są
traktowane jako coÅ› obcego i absurdalnego
majÄ… charakter powtarzajÄ…cy siÄ™ i nieprzyjemny
pacjent próbuje się im przeciwstawić
Reakcja na ciężki stres
i zaburzenia adaptacyjne
ostra reakcja na stres
zaburzenie stresowe pourazowe
zaburzenia adaptacyjne
Zaburzenia dysocjacyjne
(konwersyjne)
amnezja
fuga
osłupienie
trans i opętanie
zaburzenia czucia lub ruchowe
drgawki
Zaburzenia konwersyjne
Zaburzenia ruchowe
 utrata zdolności wykonywania ruchów
(włącznie z wypowiadaniem się)
 brak koordynacji lub ataksja
 niezdolność do utrzymania postawy stojącej bez pomocy
Zaburzenia czucia
 utrata prawidłowego czucia skórnego (dotyk, ukłucie, wibracja,
ciepło, zimno)
 utrata wzroku, słuchu lub węchu
Drgawki
Zaburzenia występujące
pod postaciÄ… somatycznÄ…
przewlekłe skargi na różne objawy somatyczne
liczne badania i konsultacje
odrzucanie zapewnień lekarzy
o braku przyczyny
Zaburzenia somatyzacyjne
(z somatyzacjÄ…)
co najmniej 2 lata skarg na wielorakie
i zmienne objawy somatyczne
(bez uchwytnej przyczyny)
kolejne (>3) konsultacje i badania lekarskie,
samodzielne przyjmowanie leków,
wizyty u znachorów
odrzucanie zapewnień lekarzy o braku
fizycznej przyczyny dolegliwości
(lub krótkotrwała aprobata)
Zaburzenia hipochondryczne
utrwalone (>6 mies.) przekonanie
o występowaniu maks. dwóch chorób
somatycznych
upośledzenie codziennego funkcjonowania,
częste konsultacje i badania
odrzucanie zapewnień lekarzy o braku
fizycznej przyczyny dolegliwości
(lub krótkotrwała aprobata)
Zaburzenia autonomiczne
układ krążenia (nerwica serca, zespół
Da Costy)
przewód pokarmowy (czkawka, nerwica
żołądka, zespół jelita drażliwego,
biegunka psychogenna
układ oddechowy (hiperwentylacja)
układ moczowo-płciowy (psychogenny
częstomocz i dyzuria)
Uporczywe bóle psychogenne
ciężki i sprawiający cierpienie ból (trwający
przez co najmniej 6 miesięcy i przez większość
dnia w sposób ciągły) jakiejkolwiek części ciała,
którego przyczyn nie wyjaśniają schorzenia
organiczne
ból stale skupia uwagę pacjenta
Neurastenia
skargi na uczucie wyczerpania
po małym wysiłku fizycznym
pobolewanie mięśni
niezdolność do odprężenia się
odpoczynek i relaks nie przynoszÄ… ulgi
Z badań WHO
u 59% chorych zaburzenia lękowe poprzedzają
zaburzenia afektywne
u 26% epizod lękowy i afektywny pojawiają się
w tym samym roku
u 15% zaburzenia afektywne poprzedzajÄ…
zaburzenia lękowe
częstość współwystępowania zaburzeń lękowych
i afektywnych jest wyższa niż występowanie
tych zaburzeń osobno
Praktyka kliniczna
 zaburzenia depresyjne i lękowe
niepokój
męczliwość
zaburzenia koncentracji uwagi
drażliwość
poczucie bezradności
zaburzenia snu
objawy somatyczne
Lęk w depresji
lęk wolnopłynący (niepokój, napięcie,
bezradność, trwożliwe oczekiwanie)
lęk z somatyzacją
napady paniki
fobie
lęk psychotyczny
Dane epidemiologiczne
65  70% pacjentów z depresją endogenną
cierpi również z powodu lęku
u połowy pacjentów z dystymią występuje
lęk uogólniony
u 70-80% pacjentów z zespołem lęku uogólnionego
stwierdza siÄ™ objawy depresji
zarówno zaburzenia depresyjne jak i zaburzenia
lękowe uogólnione występują dwukrotnie częściej
u kobiet
mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne
są najczęstszym problemem zdrowotnym
Zaburzenia lękowe a depresja
(w okresie życia)
50-65% pacjentów z lękiem napadowym
67% pacjentów z OCD
70-80% pacjentów z GAD
34-70% pacjentów z fobią społeczną
48% pacjentów z PTSD
Nakładanie się objawów zespołu
leku uogólnionego (GAD) i depresji
DEPRESJA
GAD
Brak zainteresowań
Męczliwość
Lęk wolnopłynący
Apatia
Napięcie psychiczne
Objawy somatyczne
Spowolnienie
Drażliwość
Poczucie beznadziejności
Napięcie mięśni
Zaburzenia snu
Okołodobowe
wahania nastroju
Niepokój
Zaburzenia
Przygnębienie
apetytu
Bóle mięśniowe
Natt i wsp., 1998 (zmodyfikowane)
Dystymia
utrwalone zaburzenie nastroju wykazujÄ…ce
zmienny przebieg
zwykle nie osiÄ…ga nasilenia uprawniajÄ…cego
do rozpoznania epizodu depresyjnego
przygnębienie, zmęczenie, zmuszanie się do wysiłku,
brak zadowolenia, lęk, zaburzenia snu
pacjenci zwykle są w stanie podołać codziennym
obowiÄ…zkom
objawy utrzymujÄ… siÄ™ przez wiele lat, niekiedy
przez większą część życia, są przyczyną
ogólnej niesprawności
okresy (dni, tygodnie) zupełnie dobrego samopoczucia
Depresja czy nerwica?
DEPRESJA
NERWICA
dominujÄ…cym objawem
dominujÄ…cym objawem
smutek i zahamowanie
lęk
obniżenie nastroju stałe,
nastrój zmienny, często
mało zależne od
zależny od aktualnych
zewnętrznych wydarzeń
wydarzeń
sen płytki, wczesne
utrudnione zasypianie
budzenie siÄ™, hipersomnia
lęk uogólniony,  wolno
lęk napadowy,
płynący
uogólniony, fobiczny,
z somatyzacjÄ…
Depresja czy nerwica?
DEPRESJA
NERWICA
objawy somatyczne:
objawy somatyczne:
bóle głowy, zaparcia,
nietypowe
suchość w ustach,
chudnięcie
objawy psychotyczne
objawy psychotyczne
nie występują
(omamy, urojenia)
przebieg okresowy, przebieg przewlekły,
wyrazny poczÄ…tek i
falujÄ…cy
koniec fazy
Leczenie zaburzeń lękowych
(nerwicowych)
Farmakologiczne metody leczenia
 SSRI : citalopram, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina,
paroksetyna, sertralina
 SNRI : wenlafaksyna, milnacipran
 SARI: trazodon
 IMAO: moklobemid
 TLPD (imipramina, klomipramina, opipramol, doksepina)
 neuroleptyki (chlorprotixen, olanazapina)
 blokery receptora ß-adrenergicznego (propranolol, atenolol)
 Buspiron
 pochodne benzodiazepiny - doraznie
Leczenie depresji z lękiem
(mieszanych zaburzeń lękowo-depresyjnych)
SSRI
TLPD (imipramina, klomipramina, amitryptylina)
mianseryna
tianeptyna
SNRI
SARI
neuroleptyki (olanzapina, chlorprotiksen,
pernazyna)
pochodne benzodiazepiny
Leczenie zaburzeń lękowych
Niefarmakologiczne metody leczenia
 wsparcie
 psychoedukacja
 techniki relaksacyjne
 psychoterapia!!!!!!!!!!!!!!!!!
Optymalizacja leczenia
psychoterapia!!!!!!
wybór leku
zaplanowanie wizyt
podwyższenie dawki leku
zmiana leku
dołączenie drugiego leku
Lęk
Lęk, który nie ma przyczyny
jest dla otoczenia czymÅ› sztucznym i teatralnym
W psychiatrii własne doświadczenie
najlepiej uwrażliwia człowieka na cudze cierpienie
Antoni Kępiński
PODSUMOWANIE
pacjenci z zaburzeniami lękowymi pod postacią somatyczną
przede wszystkim zgłaszają się do lekarzy POZ
65  70% pacjentów z depresją endogenną cierpi również
z powodu lęku
zarówno zaburzenia depresyjne jak i zaburzenia lękowe
występują częściej u kobiet
mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne są najczęstszym
problemem zdrowotnym
w leczeniu zaburzeń lękowych oraz lękowo-depresyjnych
stosuje siÄ™ leki przeciwdepresyjne
lekami pierwszego rzutu sÄ… SSRI
Zaburzenia afektywne
Depresja  znaczenie terminu
żð w jÄ™zyku codziennym okreÅ›la siÄ™ nim zÅ‚e samopoczucie,
obniżony nastrój, przygnębienie, niezależnie od przyczyn
tego stanu
żð w psychiatrii dotyczy szczególnego rodzaju zaburzeÅ„
nastroju i emocji, takich, które uznać można za zjawisko
chorobowe, a więc wymagających pomocy lekarskiej
żð granica pomiÄ™dzy  normalnym przygnÄ™bieniem a
depresjÄ… jako stanem chorobowym nie jest ostra, co nie
oznacza zupełnej bezradności diagnostycznej
 Normalne przygnębienie a depresja
Do kryteriów przydatnych w odróżnianiu stanów
przygnębienia, których wielokrotnie doświadcza w życiu
człowiek zdrowy, od prawdziwych stanów depresyjnych
należy szereg szczególnych cech depresji jako zjawiska
chorobowego; należą do nich:
lð obraz kliniczny, zwÅ‚aszcza nasilenie zaburzeÅ„
lð dÅ‚ugość utrzymywania siÄ™
lð wpÅ‚yw na funkcjonowanie w życiu codziennym, w pracy
lð potrzeba i skuteczność terapii
Depresja  zgłaszane skargi
lð poczucie staÅ‚ego zmÄ™czenia, ociężaÅ‚oÅ›ci
lð niechęć do pracy i wykonywania codziennych czynnoÅ›ci
lð  nic mnie nie cieszy ,  nic mnie nie interesuje
lð brak satysfakcji z życia, niechęć do życia
lð gorsza pamięć, trudnoÅ›ci ze skupieniem uwagi
lð ciÄ…gÅ‚e martwienie siÄ™ (o dzieÅ„ dzisiejszy, o jutro)
lð poczucie wewnÄ™trznego napiÄ™cia, niepokoju
lð unikanie kontaktów ze znajomymi, kolegami
lð trudnoÅ›ci w codziennych obowiÄ…zkach i w pracy
lð pÅ‚ytki sen, wczesne budzenie siÄ™
lð zÅ‚e samopoczucie rano
lð brak apetytu, chudniÄ™cie
lð zaparcie, wysychanie w ustach
lð bóle (gÅ‚owy, mięśni)
Depresja  wyglÄ…d chorego
lð mimika  uboga, wyraz twarzy  smutny lub napiÄ™ty
lð gÅ‚os  monotonny (bez modulacji), tempo wypowiedzi
spowolnione
lð ruchy  spowolniaÅ‚e, ociężaÅ‚e
lð niepokój ruchowy (czÄ™sta zmiana pozycji ciaÅ‚a w czasie
siedzenia, manipulowanie palcami rÄ…k)
Cechy i objawy zespołu depresyjnego
typu endogennego
Podstawowe=Osiowe
lð Obniżenie nastroju: depresja (smutek, przygnÄ™bienie, ogólnie
przykre przeżywanie ogółu wydarzeń), anhedonia, zobojętnienie
depresyjne
lð Obniżenie napÄ™du psychoruchowego: spowolnienie myÅ›lenia,
tempa wypowiedzi, poczucie gorszej sprawności pamięci, intelektu,
abulia, spowolnienie, zahamowanie ruchowe, utrata energii, siły,
poczucie ciągłego zmęczenia fizycznego
lð Zaburzenia rytmu okoÅ‚odobowego i objawy somatyczne:
hiposomnia (wczesne budzenie się, sen płytki, przerywany),
hipersomnia (z sennością w ciągu dnia), zaburzenia rytmu
okołodobowego ( rano gorzej, wieczorem lepiej ), bóle głowy,
wysychanie jamy ustnej, zaparcia, zmniejszenie masy ciała
lð LÄ™k: poczucie napiÄ™cia, zagrożenia, trwożliwe oczekiwanie,
niepokój (manipulacyjny), podniecenie ruchowe
Cechy i objawy zespołu depresyjnego typu
endogennego
wtórne
lð Depresyjne zaburzenia myÅ›lenia: poczucie winy (urojenia
grzeszności, winy, kary), depresyjna ocena własnej
osobowości, zdrowia, szans wyleczenia (urojenia
hipochondryczne, nihilistyczne), depresyjna ocena własnej
sytuacji, przyszłości, przeszłości (urojenia, klęski,
katastrofy), zniechęcenie do życia, myśli i tendencje
samobójcze
lð Zaburzenia aktywnoÅ›ci zÅ‚ożonej: zmniejszenie liczby i
zakresu zainteresowań, pogorszenie zdolności do pracy,
osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się,
samozaniedbanie
OBJAWY PREDYKCYJNE W DEPRESJI
(Gerber i wsp. 1992)
Zaburzenia snu (PPV 61%)
Męczliwość (PPV 60%)
Zgłaszanie trzech lub więcej dolegliwości (PPV 56%)
Niespecyficzne dolegliwości mięśniowo-szkieletowe
(PPV 43%)
Bóle pleców (PPV 39%)
Krótki oddech (PPV 39%)
Wszystkie skargi zgłaszane intensywnie (PPV 39%)
Skargi trudne do określenia (PPV 37%)
* PPV  pozytywna wartość predykcyjna
Skargi i objawy somatyczne występujące w
zespołach depresyjnych
lð zaburzenia snu (typowo  bezsenność, niekiedy hipersomnia)
lð bóle gÅ‚owy (potyliczne, opasujÄ…ce   kask )
lð bóle typu neuralgicznego
lð utrata apetytu, niekiedy jadÅ‚owstrÄ™t
lð zaparcia (niekiedy biegunka)
lð dyskomfort, rozlane bóle w jamie brzusznej
lð zmniejszenie masy ciaÅ‚a (niekiedy zwiÄ™kszenie)
lð niepokój w okolicy serca, doÅ‚ku podsercowym
lð  zaciskanie klatki piersiowej, poczucie dusznoÅ›ci i  pÅ‚ytkiego
oddechu
lð skargi przypominajÄ…ce dÅ‚awicÄ™ piersiowÄ…
lð umiarkowana tachykardia lub bradykardia
lð suchość jamy ustnej
lð palenie, pieczenie skóry, bÅ‚on Å›luzowych
lð wzmożona potliwość
lð poczucie oziÄ™bienia stóp, rÄ…k
Czynniki ryzyka samobójstwa
w depresjach
lð Cechy zespoÅ‚u depresyjnego: depresja o dużym
nasileniu, poczucie winy, poczucie beznadziejności, niska
samoocena, lęk, niepokój, bezsenność, ujawniane myśli
lub zamiary samobójcze
lð Cechy demograficzne: wiek >45. rż., pÅ‚eć: mężczyzna,
owdowiała(y), rozwiedziona(y)
lð Sytuacja socjalna: samotność, niemożność liczenia na
pomoc innych, zła sytuacja materialna, utrata pracy,
zródeł utrzymania
lð Dane z wywiadu: próby samobójcze w przeszÅ‚oÅ›ci,
samobójstwa osób bliskich (krewnych, osób znaczących
dla pacjenta)
lð Inne cechy: nadużywanie alkoholu, zaburzenia
osobowości, przewlekłe choroby somatyczne, przewlekłe
dolegliwości bólowe
Depresje poronne  maskowane
(tzw. maski depresji)
Maski psychopatologiczne
zaburzenia lękowe (lęk przewlekły, napadowy)
natręctwa
jadłowstręt
Zaburzenia rytmów biologicznych
bezsenność
nadmierna senność (hipersomnia)
Maski behawioralne
okresowe nadużywanie alkoholu
okresowe nadużywanie leków
Depresje poronne  maskowane
(tzw. maski depresji)
Maski  wegetatywne i psychosomatyczne
dławica piersiowa
zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego
stany spastyczne dróg żółciowych
zespół  niespokojnych nóg
świąd skóry
Maski bólowe
bóle głowy
neuralgia (np. nerwu trójdzielnego)
Depresje  przyczyny, klasyfikacja
lðstany depresyjne wystÄ™pujÄ…ce w przebiegu nawracajÄ…cych
zaburzeń afektywnych (choroby afektywne, dawna nazwa
  psychoza maniakalno-depresyjna ), przyczyny nie sÄ…
dostatecznie poznane, hipotetycznie wiązane z  podłożem
endogennym
lðdepresje jako skutek różnorodnych chorób somatycznych,
nazywane też  depresjami objawowymi ,  depresjami
somatogennymi ,  depresjami organicznymi
lðdepresje psychogenne  duża i niejednorodna grupa
stanów depresyjnych związanych z różnymi wydarzeniami
życiowymi, urazami psychicznymi, zawodowymi,
emocjonalnymi
Przyczyny depresji (klasyfikacja
nozologiczna)
Przyczyny  endogenne
zaburzenia afektywne nawracajÄ…ce (choroby afektywne)
psychoza schizoafektywna
Przyczyny psychologiczne (zawody emocjonalne,
straty)
depresje reaktywne
depresje w reakcji żałoby
depresje w przebiegu zaburzeń nerwicowych
depresje w przebiegu reakcji adaptacyjnych
Przyczyny depresji
(klasyfikacja nozologiczna)
Przyczyny somatyczne, organiczne
depresje w schorzeniach somatycznych
depresje związane ze stosowaniem leków i innych
substancji, w przebiegu zatruć, uzależnień
depresje w chorobach organicznych mózgu
Depresja i choroby somatyczne
lð Depresja wpÅ‚ywa na obraz kliniczny i przebieg
niektórych chorób somatycznych
lð Okres depresji wiąże siÄ™ wyraznie z czÄ™stszym
występowaniem chorób somatycznych
Powiązania pomiędzy depresją
i chorobami somatycznymi
1. brak motywacji do leczenia
2. opóznienie procesu diagnostycznego
3. nasilenie lub maskowanie niektórych objawów przedmiotowych
i podmiotowych
4. interakcje leków
5. zwiększona zapadalność na niektóre schorzenia somatyczne
CHOROBA
gorsze rokowanie
DEPRESJA
SOMATYCZNA
1. zaburzenia czynności OUN i neuroprzekaznictwa
2. pojawienie się psychologicznych czynników stresowych
3. ograniczenia przy wyborze i dawkowaniu leków przeciwdepresyjnych
4. zmieniona wrażliwość na leki przeciwdepresyjne
 zmniejszona  mniejsza skuteczność
 zwiększona  zła tolerancja, powikłania
Rozpowszechnienie depresji w populacji
osób chorych somatycznie
Rodzaj chorób somatycznych Rozpowszechnienie depresji
choroby nerek do 20%
choroba Parkinsona do 50%
choroby tarczycy 20 30%
choroby wÄ…troby do 15%
cukrzyca do 10%
nowotwory 20 40%
padaczka 20 30%
udar mózgu 25 35%
zawał serca 15 25%
zespoły bólowe do 50%
Choroby somatyczne i stany, w których
depresja występuje jako powikłanie (1)
lð Choroby ukÅ‚adu krążenia: nadciÅ›nienie tÄ™tnicze, choroba
niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca,
niewydolność
krążenia mózgowego, stany poudarowe
lð Zaburzenia hormonalne i inne choroby przemiany
materii: nadczynność i niedoczynność tarczycy,
nadczynność i niedoczynność przytarczyc, choroba
(zespół) Cushinga, choroba Addisona, hiperprolaktynemia,
niewydolność przedniego płata przysadki, cukrzyca,
porfiria, okres przekwitania, okres okołoporodowy, okres
przedmiesiączkowy, następstwa przerwania ciąży
lð Nowotwory: nowotwory zÅ‚oÅ›liwe, nowotwór gÅ‚owy trzustki,
guz chromochłonny
Choroby somatyczne i stany, w których
depresja występuje jako powikłanie (2)
lð Zabiegi chirurgiczne: przeszczepy narzÄ…dów i tkanek,
zabiegi na otwartym sercu, inne zabiegi
lð Choroby narzÄ…dów miąższowych: uszkodzenie wÄ…troby
(z niewydolnością), uszkodzenie nerek (z niewydolnością)
lð Choroby przewlekÅ‚e  nieuleczalne
lð Choroby ukÅ‚adowe: reumatoidalne zapalenie stawów,
toczeń rumieniowaty układowy, łuszczyca
lð Infekcje przewlekÅ‚e: gruzlica, kiÅ‚a, malaria, mononukleoza
lð Infekcje wirusowe: AIDS, grypa, wirusowe zapalenie
wÄ…troby
lð Niedobory witamin: B12, B1, kwas foliowy
lð Zatrucia przewlekÅ‚e: tal, ołów
Choroby OUN jako przyczyna depresji
lð Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe mózgu: choroba
Alzheimera, plÄ…sawica Huntingtona, zwyrodnienie
wÄ…trobowo-soczewkowe (choroba Wilsona), choroba
Parkinsona, stwardnienie rozsiane
lð Guzy mózgu, zwÅ‚aszcza: pÅ‚ata czoÅ‚owego
lð Choroby naczyniowe mózgu: miażdżyca naczyÅ„
mózgowych, niewydolność krążenia mózgowego, stany
poudarowe, krwiak nadoponowy, podtwardówkowy
lð Padaczka, zwÅ‚aszcza: ognisko w pÅ‚acie skroniowym
lð Stany pourazowe, zwÅ‚aszcza: uszkodzenie pÅ‚ata
skroniowego i płatów czołowych
lð Inne: wodogÅ‚owie, defekty genetyczne
Leki i inne substancje chemiczne, które
mogą wywołać depresję (1)
lðLeki hipotensyjne: rezerpina, alfa-metylodopa, klonidyna,
leki beta-adrenolityczne, guanetydyna, hydralazyna
lðNeuroleptyki: butyrofenony, chlorpromazyna, flufenazyna i
inne
lðÅšrodki o dziaÅ‚aniu cholinolitycznym: fizostygmina,
prekursory acetylocholiny (cholina, dimetyloaminoetanol),
zwiÄ…zki fosforoorganiczne (pestycydy)
lðSteroidy nadnerczowe, ACTH
lðHormonalne Å›rodki antykoncepcyjne: progesteron,
estrogeny
lðAntagoniÅ›ci kanaÅ‚u wapniowego: werapamil, nifedypina
lðLeki o dziaÅ‚aniu dopaminergicznym: L-dopa,
amantadyna, bromokryptyna, piribedil
Leki i inne substancje chemiczne,
które mogą wywołać depresję (2)
lðLeki o dziaÅ‚aniu przeciwserotoninowym: metysergid
lðÅšrodki hamujÄ…ce syntezÄ™ amin katecholowych: disulfiram
lðLeki o wpÅ‚ywie GABA-ergicznym: kwas walproinowy,
pochodne benzodiazepiny
lðLeki przeciwhistaminowe: cimetydyna
lðÅšrodki o dziaÅ‚aniu noradrenergicznym: amfetamina i
związki o działaniu amfetaminopodobnym
lðLeki wpÅ‚ywajÄ…ce na receptor opioidowy: naltrekson,
buprenorfina
lðLeki przeciwgruzlicze: cykloseryna, etionamid, izoniazyd
lðLeki przeciwnowotworowe: winkrystyna, winblastyna
Depresja w przebiegu uzależnienia
od alkoholu
lð stany depresyjne pojawiajÄ…ce siÄ™ w przebiegu
przewlekłego nadużywania alkoholu  o przyczynach
sytuacyjnych
lð depresje bÄ™dÄ…ce przejawem zespoÅ‚u abstynencyjnego,
występującego bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia
bądz po dłuższym okresie abstynencji
lð nadużywanie alkoholu w przebiegu depresji typu
endogennego (nierzadko jako jej maska)
lð uzależnienie od alkoholu jako powikÅ‚anie
nawracających zaburzeń afektywnych, niekiedy ich
zejście
Depresja  epidemiologia
Wyrazny wzrost wskazników rozpowszechnienia
depresji i zaburzeń afektywnych (w porównaniu z
dawnymi danymi) jest wynikiem:
lð zmiany kryteriów diagnostycznych (głównie ich
poszerzenia)
lð zwiÄ™kszonego zainteresowania zaburzeniami
depresyjnymi wśród
społeczeństwa i ogółu lekarzy
lð wiÄ™kszej wykrywalnoÅ›ci stanów depresyjnych, m.in.
zwiÄ…zanej
z większą dostępnością lecznictwa psychiatrycznego
lð skutek rzeczywistego zwiÄ™kszenia liczby zachorowaÅ„
Przyczyny wzrostu zachorowań
na depresje
lð wydÅ‚użenie Å›redniej dÅ‚ugoÅ›ci życia (w krajach
rozwiniętych o 10 20 lat, w krajach rozwijających się o
15 30 lat)
lð rozpowszechnienie kompleksu Å›rodowiskowych
czynników patogennych: duże migracje ludności,
izolacja, osamotnienie, brak poczucia bezpieczeństwa
dużych grup społecznych, przemiany społeczno-
polityczne, bezrobocie
lð rozpowszechnienie zwiÄ…zków chemicznych
depresjogennych (w tym niektórych leków)
Depresja  następstwa społeczne
Depresja wpływa na funkcjonowanie jednostki w środowisku
rodzinnym, zawodowym, grupie społecznej
lð wysoki wskaznik osób niezawierajÄ…cych zwiÄ…zku
małżeńskiego
lð wysoki wskaznik rozwodów, rozbitych małżeÅ„stw
lð duża czÄ™stość przerw w pracy zawodowej, czÄ™ste zmiany
pracy
lð mniejsze aspiracje, gorsze osiÄ…gniÄ™cia zawodowe
lð wysoki wskaznik osób korzystajÄ…cych z zasiÅ‚ków dla
bezrobotnych, zasiłków chorobowych, rent
lð niższy status materialny i spoÅ‚eczny
lð wysoki wskaznik alkoholizmu i uzależnieÅ„
Z DANYCH WHO
depresja stanowi czwarty najpoważniejszy
problem zdrowotny na świecie
w roku 2020 będzie drugim najpoważniejszym
problemem zdrowotnym świata
DEPRESJA
Całkowity koszt leczenia depresji w USA
sięga od 44 do 60 miliardów dolarów rocznie;
choroby serca - 43 miliardy dolarów, AIDS 
66 miliardów
ź tej kwoty to koszty bezpośrednie (pobyt w
szpitalu, badania lekarskie, leczenie w
poradniach, leki)
¾ tej kwoty to koszty poÅ›rednie (absencja w
pracy, bezrobocie, opieka socjalna, koszty
samobójstw)
Mania
Objawy osiowe
Zaburzenia nastroju- nastrój maniakalny- stały
stan zadowolenia, radości szczęścia.
Zaburzenia napędu psychoruchowego 
podniecenie manikalne.
Zaburzenia procesów fizjologicznych,
metabolicznych, rytmów biologicznych.
Zaburzenia emocji - dysforie
Objawy współwystępujące
Nastawienia urojeniowe
Urojenia  wielkościowe, ksobne,
prześladowcze  UWAGA  brak ciągłości i
usystematyzowania zwiÄ…zane z sytuacjÄ…
zewnętrzną.
Rozkojarzeniae zaburzenia świadomości i
orientacji  wynikajÄ… ze skrajnego pobudzenia
psychoruchowego
Brak krytycyzmu
Obrazy kliniczne manii
nastrój pogodny,
nastrój radosny,
euforia i egzaltacja
poczucie szczęścia, radości, pełni życia  mania
typowa  często oczekiwana przez chorych z
CHAD
zachowania dysforyczne, gniewliwe, kłótliwe,
agresywne  mania gniewliwa
podniecenie ruchowe  szał maniakalny
hipomania
Schizofrenia i inne zaburzenia
psychotyczne
Nie każda psychoza (nie każde zaburzenie
psychotyczne) jest schizofrenią, ale każda
schizofrenia jest psychozÄ… !!!!!!.
Schizofrenia  termin wprowadzony w 1911 r. przez E.
Beleuler
Została Zespół zaburzeń typu schizofrenii został opisany
po raz pierwszy w 1852 roku przez belgijskiego
psychiatrÄ™ Benedicta Morela.
Tradycyjnie używanej nazwy dementia praecox (otępienie
wczesne) po raz pierwszy użył w roku 1896 Emil
Kraepelin kładąc nacisk na charakterystyczny przebieg
zaburzenia o wczesnym poczÄ…tku, prowadzÄ…cego do
stanu przypominającego otępienie..
Dosłownie termin schizofrenia oznacza rozszczepienie
umysłu schizo  rozszczepienie, fren  umysł
Rozszczepienie jednoczesne typowe dla
schizofrenii, rozszczepienie naprzemienne
typowe dla osobowości mnogiej.
Ryzyko zachorowania na całym świecie
ocenia siÄ™ na ok. 1 %.
Tak samo często chorują mężczyzni i
kobiety.
Pierwszy epizod u mężczyzn występuje
pomiędzy 15-25 rokiem życia.
Pierwszy epizod u kobiet odpowiednio 25-35
rokiem życia.
Etilogia zachorowania
1. Czynniki endogenne
2. Czynniki egzogenne
(wirusy, toksyny, urazy)
3. czynniki psychogenne
Czynniki przyczynowe w schizofrenii majÄ…
naturę biologiczną, natomiast oddziaływania
psychologiczne i społeczne pełnią głownie rolę
katalizoatora (spustowÄ…) ujawniajÄ…cÄ… chorobÄ™..
Genetyka
Brak typowych teorii dziedziczenia psychoz
schizofrenicznych
Rodzeństwo (z wyjątkiem blizniąt) 8%
Dzieci, gdy jedno z rodziców choruje12%
Bliznięta dwujajowe 12%
Dzieci, gdy oboje rodzice chorujÄ… 40%
Bliznięta jednojajowe 47%
Teoria neurorozwojowa:
" Podczas rozwoju OUN dochodzi do zaburzenia
tworzenia prawidłowych połączeń nerwowych
w hipokampie, płatach skroniowych i
czołowych, wzgórzu i móżdżku
" U osób chorych stwierdza się zmniejszoną
masę mózgu, a szczególnie hipokampa i
wzgórza oraz poszerzenie komór
Koncepcje immunologiczne
Częstsze występowanie w schizofrenii niż w populacji ogólnej
niektórych schorzeń immunologicznych (zapalenia tarczycy,
twardzina, RZS, Å‚uszczyca, cukrzyca)
Nieprawidłowe stężenia cytokin zapalnych w płynie mózgowo-
rdzeniowym u osób chorych na schizofrenię.
Teorie wirusowe
Wirusy neurotropowe
Dzieci kobiet, które w okresie ciąży chorowały
na grypę, mają większe ryzyko zachorowania
na schizofreniÄ™.
Dzieci, które rodzą się w okresie zimowym
(więcej infekcji wirusowych), częściej zapadają
na schizofreniÄ™.
Katalizatory procesu schizofrenicznego
Sytuacje stresowe  zmiana warunków życia
codziennego  nowa praca, służba wojskowa,
emigracja zarobkowa, śmierć bliskiej osoby.
Substancje psychoaktywne  halucynogeny, ale
również inne o działaniu psychostymulującym
Deprywacja senna
Schizofrenia to choroba biologiczna
Przekaznictwo dopaminergiczne
" Antagoniści receptorów D2- neuroleptyki ziałają p/psychotycznie
" Psychozy eksperymentalne psychozotwórcze właściwości
amfetaminy i jej pochodnych
" Sterydoterapia poprzez stymulację układu dopaminergicznego
może wywołać psychozę tzw. egzogenną ale podobną do
schizofrenii.
Przekaznictwo serotoninergiczne
" Antagoniści receptorów 5HT2A działają p/autystycznie i nasennie
Objawy osiowe schizofrenii (Bleuer):
autyzm- to jest odcinanie siÄ™ od otoczenia i
zamykanie w świecie własnych potrzeb;
postępująca utrata kontaktu ze światem i
przewaga zainteresowania przeżyciami
wewnętrznymi.
rozszczepienie - rozerwanie poszczególnych
funkcji psychicznych; obniżenie uczuciowości
wyższej i jej zobojętnienie (bladość afektu), co
prowadzi do pustki uczuciowej i utraty
związków emocjonalnych z otoczeniem,
Objawy osiowe schizofrenii (Bleuer):
rozszczepienie osobowości:
1). dereizm (człowiek nie wchodzi w interakcje z
rzeczywistością),
2). paratymia (brak zgodności treści uczuć i myśli) ,
3). paramimia (nieadekwatne reakcje mimiczne),
4). ambiwalencja (dwuwartościowość) sądów ,
5). ambisentencja, ambiwalencja uczuć,
6). ambiwalencja dążeń ,
7). ambitendencja, zaburzenia toku i treści myślenia,
8). równoczesne występowanie przeciwstawnych
zjawisk ujawnia się też jako tzw. paratymia w
postaci reakcji emocjonalnych
Objawy osiowe schizofrenii (Bleuer):
urojenia i halucynacje
iluzje, natłok myśli,
zaburzenia ruchowe, dziwaczność, manieryzm.
Schizofrenia  objawy
Schizofrenia  objawy
pozytywne (wytwórcze)
negatywne
Autyzm " ZÅ‚udzenia (iluzje) i omamy
Obniżenie uczuciowości " Urojenia
wyższej
" Symbolika myślenia
Bladość afektywna
" zmiana zachowania 
Rozpad (rozszczepienie) dziwaczność wynikająca z
struktury osobowości objawów psychotycznych.
Schizofrenia poczÄ…tek
" Paragnomen (występuje u ok. 20% pacjentów)
" Faza zwiastunowa  lęk, utrata zainteresowań, drażliwość,
izolacja, porzucenie pracy, szkoły, objawy depresyjne, zanik
higieny osobistej, bezsenność
" ROZPOZNANIE wg ICD 10  utrzymywanie siÄ™ przez min. 1
miesiÄ…c:
ØðurojeÅ„ (oddziaÅ‚ywania, owÅ‚adniÄ™cia, ksobnych, odsÅ‚oniÄ™cia,
dysmorfofobicznych),
Øðomamów sÅ‚uchowych,
Øðautomatyzmów,
Øðrozkojarzenia
Schizofrenia  przebieg choroby
Jest to przewlekła choroba przebiegająca z zaostrzeniami i
remisjami
Zaostrzenia to zwykle narastanie objawów wytwórczych, rzadziej
objawów osiowych
Ostry poczÄ…tek zwykle lepiej rokuje
Powolny, podstępny początek powoduje większą degradację
osobowości
Zejście choroby jest zróżnicowane - od braku objawów
rezydualnych i dobrego przystosowania do nasilonych objawów
deficytowych, zaburzeń myślenia i znacznego nieprzystosowania
ANETA, LAT 23.
Od zawsze była świetną uczennicą. Dlatego pewnym
zaskoczeniem były słabe wyniki na maturze. Ze
świadectwem dojrzałości poszła do policealnego studium
języków obcych. Po pierwszym semestrze
niespodziewanie przestała chodzić do szkoły. Myślała o
pracy, ale kolejne próby podjęcia zatrudnienia kończyły się
podobnie - bez wyraznego powodu rezygnowała z
każdego kolejnego zajęcia.
ANETA, LAT 23.
Z początkiem kolejnego roku w zachowaniu Anety zaczęły
zachodzić niepokojące przemiany. Zamknięta w swoim
pokoju, szczelnie zaciągała zasłony w oknach. Słuchała
głośno muzyki - często na okrągło tej samej płyty. Prawie
nie wychodziła z domu. Ciągnęło się to całymi dniami.
Skonsternowani rodzice nie mogli pojąć, co się dzieje z
córką.
W rocznicę rzucenia szkoły znalazła się w szpitalu
psychiatrycznym. Przyznała, że od kilku miesięcy słyszy w
głowie śmiechy, szepty. Odczuwała silne lęki, często
płakała. Miała wrażenie, że ludzie na ulicy przyglądają jej
się szyderczo, że wszystko o niej wiedzą. Pojawiły się
myśli samobójcze. Diagnoza: schizofrenia paranoidalna
Kryteria diagnostyczne schizofrenii
Przez większość czasu trwania epizodu
psychotycznego trwajÄ…cego minimum jeden
miesiÄ…c obecny jest przynajmniej jeden objaw o
wyraznym nasileniu z grupy 1 (a zwykle dwa lub
więcej mniej wyrazistych) lub co najmniej dwa z
grupy 2.
Grupa I zaburzeń schizofrenicznych
Słyszenie echa swoich myśli, nasyłanie, odciąganie,
przesyłanie (nadawanie) myśli na odległość lub odsłonięcie
myśli.
Urojenia owładnięcia, oddziaływania, lub wpływu wyraznie
odnoszące się do ciała lub ruchów kończyn lub określonych
myśli, działań lub wrażeń, spostrzeżenia urojeniowe.
Omamy słuchowe komentujące bieżące zachowanie pacjenta,
lub dyskutujące o pacjencie między sobą w trzeciej osobie, lub
inne typy omamów słuchowych pochodzących z jakiejś części
ciała.
UtrzymujÄ…ce siÄ™ urojenia innego rodzaju nieuzasadnione
kulturowo i zupełnie niemożliwe (np.: możność kontrolowania
pogody, lub bycia w łączności z obcymi z innego świata).
Grupa II zaburzeń schizofrenicznych
UtrzymujÄ…ce siÄ™ omamy jakiegokolwiek typu, o ile towarzyszÄ…
im urojenia (które mogą być przelotne lub na wpół
ukształtowane) bez wyraznej treści afektywnej lub gdy
omamom towarzyszą stale myśli/idee nadwartościowe. Mogą
być same halucynacje gdy występują codzienne od tygodni
lub miesięcy.
Neologizmy, przerwy lub wtrącenia w tok myślenia
powodujące niespójność i mówienie nie na temat.
Zachowanie katatoniczne, takie jak podniecenie, zastyganie
w bezruchu lub giętkość woskowa, negatywizm, mutyzm i
stupor.
Objawy negatywne takie jak wyrazna apatia, ubóstwo mowy i
wybuchowość lub niedostosowane reakcje emocjonalne (nie
może być to spowodowane depresją lub kuracją
neuroleptycznÄ…).
Schizofrenia paranoidalna
Najczęściej rozpoznawany rodzaj schizofrenii, w obrazie
klinicznym dominujÄ… urojenia paranoidalne i omamy
najczęściej słuchowe, bez wyraznych zaburzeń afektu,
nastroju.
Typowe urojenia - prześladowcze, odnoszące,
wielkościowe, pochodzenia z wyższych sfer, posłannicze,
zmiany w budowie ciała (dysmorfofobiczne), niewierności
małżeńskiej, pochodzenia -"rodzice nie są moimi
rodzicami, matka nie jest mojÄ… matkÄ… tyko osobÄ…
podstawionÄ…  objaw Capgrasa
Halucynacje - głosy komentujące zachowanie pacjenta,
dyskutujące z pacjentem, grożące mu lub nakazujące
wydające polecenia. typu: grożące lub nakazujące głosy,
omamy węchowe, smakowe, doznania typu seksualnego
lub inne wrażenia cielesne.
Schizofrenia hebefreniczna
(zdezorganizowana)
Występuje w okresie pokwitania 15  25 rż.
Omamy i urojenia nie sÄ… nasilone i dominujÄ…ce
DominujÄ… zachowania nieodpowiedzialne,
nieprzewidywalne, manieryzmy.
Nastrój niedostosowany, zachowania kpiące,
szydzące, wyniosłe, grymasowanie,
samozadowolenie, skargi hipochondryczne,
mowa rozkojarzona, myślenie zdezorganizowane.
Schizofrenia katatoniczna
Wyróżnia się dwie postacie: hipokinetyczna i hiperkinetyczna.
Osłupienie może przebiegać z zachowana percepcją -
efektoryczne lub ze zniesieniem percepcji osłupienie
receptoryczne.
Postać hipokinetyczna: czynności chorego są bardzo powolne,
stoi godzinami w bezruchu, na pytania odpowiada bardzo wolno
(objaw otamowania myślenia), mówi cicho, niekiedy milczy
(mutyzm), negatywizm czynny i bierny, katalepsja woskowa lub
sztywna, echolalia i/lub echopraksja.
Postać hiperkinetyczna: chorzy skaczą, krzyczą, śpiewają,
bywają bardzo agresywni, niszczą wszystko dookoła, drą na
sobie ubrania. Obserwuje siÄ™ u nich stereotypie, perseweracje,
neologizmy. Może być podwyższenie temperatury ciała.
Schizofrenia niezróżnicowana
Ma miejsce jeżeli spełnione są kryteria ogólne
schizofrenii a poza tym stwierdza siÄ™ objawy
więcej niż jednego z następujących rodzajów
schizofrenii: paranoidalnej, hebefrenicznej,
katatonicznej lub ubytkowej (rezydualnej), przy
czym objawy nie spełniają kryteriów żadnej z
typowych postaci schozofrenii.
Schizofrenia rezydualna (ubytkowa),
Postać zejściowa schizofrenii.
Spełnione są kryteria ogólne schizofrenii przez jakiś czas
w przeszłości, ale nie w obecnym czasie.
Przynajmniej cztery z następujących objawów ubytkowych
musi być obecnych w ciągu poprzedzających dwunastu
miesięcy, przy wykluczeniu zespołu otępiennego:
· zwolnienie psychomotoryczne lub obniżenie aktywnoÅ›ci,
· wyrazne stÄ™pienie afektu,
· bierność i brak inicjatywy,
· ubóstwo zarówno jakoÅ›ci jak i treÅ›ci mowy,
· amimiczność, sÅ‚aby kontakt wzrokowy, brak modulacji
głosu lub postawę,
· sÅ‚abe speÅ‚nianie funkcji spoÅ‚ecznych, zaniedbanie.
Schizofrenia prosta
Znaczna i konsekwentnie utrzymujÄ…ca siÄ™ zmiana w
zachowaniu jednostki, która ujawnia się utratą napędu i
zainteresowań, bezcelowością, bezmyślnością,
zaabsorbowaniem własną osobą i wycofaniem
społecznym. znaczny spadek funkcjonowania
społecznego, zawodowego i wyników w nauce.
Objawy negatywne takie jak wyrazna apatia, ubóstwo
mowy, zmniejszenie aktywności, stępienie afektu, bierność
i brak inicjatywy, uboga komunikacja pozawerbalna
(mimika twarzy, kontakt wzrokowy, modulacja głosu i
postawa).
Nie występują objawy z grupy 1 kryteriów ogólnych
schizofrenii .
Inne zaburzenia psychotyczne
Zaburzenia typu schizofrenii  schizotypowe.
Uporczywe (utrwalone) zaburzenia urojeniowe.
Ostre i przemijajÄ…ce zaburzenia psychotyczne.
bez objawów schizofrenii
z objawami schizofrenii
podobne do schizofrenii
inne ostre zaburzenia psychotyczne z przewagą urojeń
inne ostre i przemijajÄ…ce zaburzenia psychotyczne
ostre i przemijajÄ…ce zaburzenia psychotyczne, nie
określone (BNO)
Zaburzenia schizoafektywne
Zaburzenia w których objawy afektywne i
schizofreniczne współwystępują jednocześnie w
czasie tego samego epizodu chorobowego.


Wyszukiwarka