ORGANIZACJA
I ZASADY DZIAA
ANIA
W GRZE OBRONNEJ
Opracował
mgr Artur Raz
niak
Nauczyciel Zespołu Szkół w Zawadzie
- 1 -
SPIS TREÅšCI
I.WST
P
II RYS HISTORYCZNY PIA
KI NOŻNEJ NA ŚWIECIE I W POLSCE
2.1 Na świecie
2.2 W Polsce
III CEL PRACY
IV TENDENCJE ROZWOJOWE FUTBOLU W FORMACH OBRONNYCH
V DZIAA
ANIA WYKONYWANE PRZEZ ZAWODNIKÓW W OBRONIE
5.1 Charakterystyka działań indywidualnych gracza w defensywie
5.1.1 Gra ciałem utrudniająca przyjęcie podania
5.1.2 Wyprzedzanie
5.1.3 Wślizg w obronie
5.1.4 Wybicie piłki
5.1.5. Zastawianie tułowiem dostępu do piłki prowadzonej przez przeciwnika
5.1.6 Blokowanie piłki
5.1.7 Wypychanie przeciwnika z piłką
5.1.8 Krycie indywidualne zawodnika bez piłki
5.2 Charakterystyka działań grupowych w defensywie
5.2.1 Podwajanie i potrajanie
5.2.2 Gra  na spalonym
5.2.3 Aktywna strefa
5.2.4 Krycie zespołowe zawodników
5.2.5  Skracanie i  zawężanie
5.2.6 Przemieszczanie i ustawianie siÄ™ w obronie
5.2.7 Tworzenie chwilowej przewagi liczebnej w obronie
5.2.8 Likwidowanie przewagi liczebnej przeciwnika
5.2.9 Asekuracja i przekazywanie
5.2.10 Gra w linii
VI NAUCZANIE ELEMENTÓW TECHNIKI GRY W OBRONIE
VII WNIOSKI, PODSUMOWANIE
VIII PIÅšMIENNICTWO
- 2 -
I WST
P
Piłka nożna jest obecnie najbardziej popularną dyscypliną sportową
na świecie. Wiele miliardów kibiców na całym świecie ogląda tę najbardziej
widowiskową grę. Rozgrywane Mistrzostwo Świata w piłce nożnej odsuwają
w cieć wszystkie inne wydarzenia sportowe. Cały świat pasjonuje się
zmaganiami drużyn. Jednocześnie jest to dyscyplina, której początki sięgają
czasów starożytności.
Piłka nożna posiada wiele walorów, do których można zaliczyć:
wszechstronny rozwój osobnika, jego cech motorycznych jak również
psychicznych. Jest ona grą kolektywną, gdzie cała drużyna pracuje na końcowy
efekt. Ważnym atutem jest również to, że przebywamy na świeżym powietrzu
oraz nie wymaga ona zbyt wielkich nakładów finansowych.
Dużą rolę odgrywa atrakcyjność organizacji i forma rozgrywek. Służy ona
do kształtowania osobowości sportowca (umiejętność przegrywania,
uszanowanie przeciwnika, postępowanie fer).
Kariera i popularność to również czynniki ciągnące młodzież w kierunku
tej dyscypliny.
Bo czyż każdy młody człowiek nie marzy o karierze takiej jak Boniek,
Ronaldo czy Owen.
- 3 -
II RYS HISTORYCZNY PIA
KI NOŻNEJ
NA ÅšWIECIE I W POLSCE
1. NA ÅšWIECIE
Początków dziejów piłki nożnej można się doszukać już w starożytności.
Najstarsze przekazy o grze w piłkę nożną pochodzą z około V wieku p. n. e.
ze starych kronik chińskich. Wynika z nich, że już wówczas żołnierze grali
w nią i wchodziła ona w skład ćwiczeń wojskowych.
Również w starożytnej Grecji znano kilka odmian gry w piłkę.
Największą popularnością cieszyły się gry o nazwach  epyskyros
oraz  harpaston . Obie przypominały nieco dzisiejsze rugby. Rywalizowały
w nich dwie drużyny, które za pomocą sprytu i siły fizycznej starały się
przenieść piłkę za granicę pola gry przeciwnika. Taka piłka była wykonana
zazwyczaj z pęcherza zwierzęcego obciągniętego skóra lub wypchanego zeschłą
trawą, pierzem lub sierścią zwierzęcą. Budowane już były nawet specjalne
boiska do gry w piłkę.
Grano również w piłkę w Rzymie skąd przeniknęła ona do Galii, Bretanii
i Anglii. Jednak została ona zabroniona z powodu iż gracze grali na ulicach,
podwórkach i nie była ona ograniczona żadnymi przepisami. Z Anglii wywodzi
siÄ™ nazwa football.
Kolebką piłki nożnej jaką oglądamy obecnie jest Anglia. W latach XIX
wieku została ona wprowadzona do programów nauczania w szkołach
angielskich, obok innych dyscyplin sportowych.
Pierwsze kluby piłkarskie na świecie powstały przy szkołach średnich
i wyższych uczelniach w Anglii.
W roku 1863 odbył się w Londynie zjazd przedstawicieli istniejących
klubów piłkarskich w celu ujednolicenia przepisów i ustalenia przepisów gry.
W 1871 roku nastąpiło oddzielenie piłki nożnej od rugby.
- 4 -
W tym czasie zostały rozegrane [pierwsze mecze o  Puchar Anglii .
W roku 1888 została utworzona w Anglii liga piłkarska i wprowadzono
zawodowstwo. Wiadomości o angielskim fotballu zaczynają docierać na cały
świat.
Za pośrednictwem studentów, marynarzy, kupców piłka nożna
przedostaje się do Francji, Belgii, Danii, Niemiec itp. Zdobywa ona w krótkim
czasie popularność.
W 1904 r. zostaje utworzona Międzynarodowa Federacja Piłki Nożnej
F.I. F.A.
W krótkim czasie piłka nożna podbiła nie tylko Europę ale cały świat.
Miarą wielkości, popularności fotballu stały się dwie wielkie imprezy Igrzyska
Olimpijskie i Mistrzostwa Świata w piłce nożnej o puchar I. Rimetta.
2. W POLSCE
Szybki rozwój sportu na całym świecie w pierwszych latach XX wieku
nie docierała do Polski , znajdującej się pod zaborami.
Pierwsze zawody  footbalowe zostały rozegrane już 1894 roku
we Lwowie w ramach uroczystości Otwarcia Wystawy Krajowej.
W 1903 roku zostaje zorganizowany klub gimnazjalny  SA
AWA , który
w 1904 r. otrzymuje nazwę  Czarnych Lwów. Drużyna  Czarnych zakłada
sekcję piłki nożnej i staje się pierwszym piłkarskim klubem w Polsce. Powstają
również w Lwowie inne kluby jak  Lechia ,  Pogoń ,  Maraton i inne.
W Krakowie po wizycie  Czarnych z Lwowa, którzy rozegrali
na BÅ‚oniach spotkanie propagandowe, powstajÄ… w roku 1906 i wiosnÄ… 1907 r.
gimnazjalne kluby piłkarskie  Wisły i  Cracowi . Również w innych miastach
Galicji powstajÄ… inne kluby.
- 5 -
W innych zaborach powstawały polskie drużyny piłkarskie, chociaż
nie miały zbyt dobrego podłoża z powodu bardziej surowych i ograniczonych
zasad swobody aniżeli w Galicji.
Organizacja i działalność pierwszych klubów piłkarskich w trudnych
warunkach zaborów, świadczą o pięknej postawie ówczesnych działaczy
sportowych i młodzieży., tradycja pierwszych polskich klubów piłkarskich
przetrwała do dzisiaj, jako widoczny znak zainteresowania sportem,
a w szczególności piłką nożną, która podobnie jak w innych krajach, zdobyła
sobie ogromną popularność.
Po odzyskaniu niepodległości już w grudniu 1928 r. zostaje utworzony
Polski Związek Piłki Nożnej, a działacze przystępują do organizacji Związków
Okręgowych i regularnych rozgrywek mistrzowskich. Po przystąpieniu do
F. I. F. A., reprezentacja Polski w swym pierwszym międzypaństwowym meczu
uległa w Budapeszcie reprezentacji Węgier 1:0 (1921 r.).
W 1932 r. zostają rozegrane również pierwsze Mistrzostwa Polski w piłce
nożnej , mistrzem została krakowska  Cracovia .
Po wojnie polski piłkarstwo szybko nadrobiło zaległości. Rozgrywki
rozpoczęto już w 1946 r. Pierwszym powojennym Mistrzem Polski została
warszawska  POLONIA .
Rozgrywki te toczą się do lat obecnych. Nasza reprezentacja też odnosiła nie
pośrednie sukcesy na arenie międzynarodowej, zdobywając dwa razy tytuł
03 drużyny na świecie na Mistrzostwach Świata w RFN 1974 roku oraz
w Hiszpanii 1982 r.
- 6 -
III CEL PRACY
Ciągły rozwój piłki nożnej jest możliwy tylko dzięki podnoszeniu
możliwości w wielu obszarach i w zakresie wielu właściwości.
Gra zespołów, które w ostatnich latach stanowią czołówkę światową oparta jest
na doskonałym przygotowaniu motorycznym popartym doskonałą techniką,
oraz zaawansowanymi założeniami taktycznymi.
W poszczególnych etapach rozwoju taktyki, czynności obronne stawały się
coraz bardziej skuteczne, aż doszło do równowagi w grze ofensywnej
i defensywnej, a nawet do przewagi liczebnej i taktycznej w grze obronnej.
Powstanie pierwszych przyjętych powszechnie systemów gry oraz
ewolucja nowożytnej piłki nożnej wykazały, że obrona była wtórna w stosunku
do atakowania. Gra w obronie powstała jako przeciwdziałanie zagrożeniu
własnej bramki przed atakującymi przeciwnikami. W ostatnich latach obserwuje
siÄ™ nieustajÄ…cÄ… walkÄ™ o uzyskanie fizycznej i psychicznej przewagi
w atakowaniu i bronieniu. Autorami nowych koncepcji obu tych faz walki
sportowej są wybitni trenerzy, wykonawcami bardzo dobrzy zawodnicy. Należy
powiedzieć, że każda klasowa drużyna powinna dysponować zawodnikami,
którzy potrafią zapewnić równowagę lub taktyczną przewagę obu faz gry.
Zmiany zachodzące w powstaniu nowych systemów gry wskazują na stałe
zwiększenie wymagań w stosunku do zawodników w zakresie uniwersalnych
umiejętności w atakowaniu i bronieniu. Dążenia trenerów do zestawienia
optymalnych składów drużyn oparte są, na wzroście poziomu wszechstronnego
przygotowania zawodników do podejmowania walki, na każdej pozycji,
w każdym fragmencie gry.
Należy pamiętać również, że ważnym elementem gry w fazie bronienia
jest nie tylko odpowiednie krycie przeciwnika, ale także asekuracja partnerów
zagrożonej strefy boiska i gotowość w przypadku odebrania lub przyjęcia piłki
od przeciwnika di natychmiastowego przejścia do atakowania.
- 7 -
Czynności bronienia poprzedzone są przeważnie krótkim czasem
przeznaczonym na przejście z atakowania do bronienia. Jest to szybkie
skoordynowane przegrupowanie zawodników w odpowiednie miejsce
na boisku w stałym kontakcie z przeciwnikiem.
Taktyka bronienia polega przede wszystkim na działaniach
destrukcyjnych jednego lub większej liczby zawodników w celu: zatrzymania
lub opóz
nienia atakowania ze strony przeciwnika, odebranie piłki
przeciwnikowi, wytworzenie korzystnej sytuacji do rozpoczęcia własnej akcji
ofensywnej. Najważniejszym zadaniem w tej fazie gry jest uniemożliwienie
przeciwnikowi uzyskania korzystnych warunków na wykonanie strzałów, oraz
usiłowanie odebrania mu piłki. Do akcji bronienia włączają się kolejno
poszczególni zawodnicy (bronienie indywidualne) lub całe formacje drużyny
(bronienie zespołowe).
W licznych publikacjach i wywiadach sportowych z ludz
mi ze świata
piłki nożnej można spotkać się ze spostrzeżeniami dotyczącymi największej
uwagi w grze obronnej drużyny. Jest bardzo duży akcent na prowadzenie
skutecznej gry w obronie i w ataku.
Celem tej pracy jest ukazanie jak wielkÄ… rolÄ™ w dzisiejszym futbolu
odgrywa gra w obronie. Stara maksyma piłkarska mówi:
 jeżeli bramkarz i obrona nie popełni błędu podczas meczu, to wynik jest
remisowy .
- 8 -
IV TENDENCJE ROZWOJOWE FUTBOLU
W FORMACJI OBRONY
O widowiskowości i skuteczności futbolu w grze reprezentacji i w grze
klubów stanowi bardzo dobra realizacja zadań postawionych przed
zawodnikami. Współcześni zawodnicy muszą być uniwersalni, wszechstronni,
o dużych umiejętnościach gry zarówno w ataku jak i w obronie. Muszą oni być
wkomponowani w optymalne ustawienie na boisku, żeby byli fundamentem
sukcesu najlepszych drużyn.
Obserwując ostatnie Mistrzostwa Europy i Mistrzostwa Świata można
zaobserwować następujące trendy w grze obronnej:
elastyczność w różnych modyfikacjach organizacji gry obronnej;
typowe ustawienie czwórki obrońców w linii. W zależności od gry
przeciwnika gdy napastnik jest jeden wystarczają dwaj obrońcy. Przy grze
dwójką napastników przemieszcza się jednego bocznego obrońcę
do przodu w zależności od ustawienia przeciwnika ;
wybór wariantu defensywnego z akcentem krycia i strefowego
z właściwym przekazywaniem i asekuracją w zależności od wyniku
meczu i sposobu gry przeciwnika;
krycie przeciwnika z orientacją na piłkę we wszystkich formacjach
i atakowanie przeciwnika z piÅ‚kÄ… na ¾ boisk, w myÅ›l zasady
im bliżej bramki tym silniej kryje się pressingiem, szczególnie przy
stałych fragmentach gry;
skutecznie przeszkadzanie w wyprowadzeniu ataku;
dobra gra na przedpolu bramkarzy postawą sukcesów najlepszych
drużyn;
wysokie umiejętności indywidualne obrońców ( precyzyjne podanie
na różne odległości, skuteczna gra 1"1 oraz głową);
- 9 -
 silny akcent na szybkość działania;
wysoka specyficzna szybkość startowa;
skracanie i zawężanie pola gry przez wszystkich zawodników
z zachowaniem głębi działań;
podwajanie i potrajanie  jednocześnie lub następne współdziałanie 2
lub 3 graczy na zawodnika z piłką celem przechwycenia podania;
gra na tzw spalony formacji obrony i pomocy;
częste pojedynki 1"1 w obronie;
gra bramkarza poza polem karnym, asekuracja działań obrońców.
- 10 -
V DZIAA
ANIA WYKONYWANE PRZEZ
ZAWODNIKÓW W OBRONIE
Okres gry, w którym drużyna posiadająca piłkę znajdującą się w fazie
atakowania jest stosunkowo prosty do teoretycznego rozpracowania. Posiadanie
piłki daje możliwość i nawet zmusza do narzucenia przeciwnikowi warunków
gry. Przejście do fazy obrony będącej wynikiem działań obronnych drużyny
przeciwnej jest spowodowane, błędami techniczno  taktycznymi, popełnianymi
w atakowaniu lub zostały wymuszone przez broniących. Do działań
wymuszających popełniania błędu w rozegraniach piłki zaliczamy następujące
indywidualne środki techniczno  taktyczne, którymi posługuje się zespół
broniÄ…cy.
CHARAKTERYSTYKA DZIAA
AC
INDYWIDUALNYCH
GRACZA W DEFENSYWY
1. Gra ciałem utrudniająca przyjęcie podania
Zastosowanie: Gra ciałem utrudniająca przyjęcie podania jest
wykorzystywana do odbioru piłki lub przerwania działań przeciwnika.
Sposób wykonywania: Polega na odpychaniu i blokowaniu klatka
piersiową i barkiem przeciwnika będącego w ruchu. Najskuteczniejsze jest
zaatakowanie w momencie przenoszenia przez niego środka ciężkości i ciała na
nogę dalszą. Zawodnik broniący, ustawiony pomiędzy własną bramką
i przeciwnikiem , do którego zmierz podanie, naciska na niego tułowiem,
wymuszając chwilową utratę kontroli nad piłką (niedokładne przyjęcie).
Wskutek tego obrońca szybkim ruchem odbiera piłkę lub wybija ją
przeciwnikowi, powodując przerwanie jego działania. Gra ciałem musi odbywać
się zgodnie z przepisami gry (artykuł XII), które mówią, że:
- 11 -
" ręka gracza musi mieć kontakt z jego tułowiem,
" ręka musi przylegać do tułowia (tzw. gra w bark),
" atak jest wykonany w sposób nie gwałtowny i nie niebezpieczny,
" atak jest wykonany w zamiarze zagrania piłki,
" atakowany i atakujący mają kontakt z podłożem.
A
ączenie działań: gra ciałem wykonywana jest w połączeniu:
- z kryciem przeciwnika,
- z wyprzedzeniem,
- z blokowaniem,
- z wślizgiem,
- z uderzeniem piłki nogą lub głową,
- z prowadzeniem,
- z podaniem
2. Wyprzedzenie
Zastosowanie: Wyprzedzenie wykorzystywane jest do odbioru piłki lub
przerwanie działań przeciwnika.
Sposób wykonywania: Zawodnik broniący jest ustawiony pomiędzy
własną bramką a przeciwnikiem. W chwili podania obrońca szybkim ruchem
wybiega przed gracza oczekującego na piłkę, odbierając lub wybijając.
Skuteczność tego działania uzależniona jest od antycypacji działań przeciwnika,
szybkość decyzji, przewagi w szybkości biegowej nad rywalem oraz jego
zaskoczenie.
A
ączenie działań: Wyprzedzanie wykonane jest w połączeniu:
- z grą ciałem,
- z wślizgiem
- z wybiciem piłki,
- z uderzeniem piłki nogą lub głową,
- z prowadzeniem piłki,
- 12 -
- z podaniem
3. Wślizg w obronie
Zastosowanie: Wślizg w obronie przeciwdziałający zawodnikowi
otrzymującemu podanie lub przeciwnikowi z piłką wykorzystywany jest :
" do odbioru piłki,
" do wybicia piłki.
Sposoby wykonywania: Może być wykonany nogą bliższą lub dalszą
(w ustawieniu do przeciwnika). Najczęściej wykonywany jest podeszwą ,
wewnętrznym podbiciem, prostym podbiciem, wewnętrzną częścią stopy,
szpicem. Wślizg musi być wykonany zgodnie z przepisami (noga dotykająca
musi najpierw mieć kontakt z piłką , a potem z nogą przeciwnika).
Wślizg prowadzony do wybicia piłki wykonujemy, gdy piłka zostaje
zagrana przez atakujÄ…cego. W tym momencie uginamy nogÄ™ postawnÄ… w stawie
biodrowym i kolanowym i wypychamy nogę wykonując wślizg. Piłka zostaje
wypchnięta podeszwą lub szpicem. Upadek następuje kolejno na nogę
wykonująca wślizg, biodro i na końcu na boczną część tułowia. Zetknięcie
z podłożem amortyzuje też ręka ugięta w stawie łokciowym.
Wślizg prowadzony do odbioru piłki: wykonywany jest podobnie, przy czym
wślizg wykonywany jest przed piłką. Stopa nogi wykonującej wślizg zgięta jest
grzbietowo. KÄ…t utworzony przez podudzie i grzbiet stopy wykonujÄ…cej to
działanie blokuje tor przemieszczania piłki. Odbiór piłki następuje przez
zablokowanie lub wygarnięcie wewnętrznym podbiciem, prostym podbiciem lub
wewnętrzną częścią stopy. Wślizg ten stosuje się najczęściej na zawodniku z
piłką lub przyjmującym ją. Gracz jest ustawiony bokiem do zawodnika z piłką.
A
ączenie działań: Wślizg wykonywany jest w połączeniu:
- z kryciem zawodnika z piłką lub otrzymującego piłkę,
- z grÄ… barkiem w barku.
- 13 -
4. Wybicie piłki
Zastosowanie: Wybicie piłki przeciwnikowi jest wykorzystywane
do odbioru piłki lub przerwania działań przeciwnika. Bardzo ważny jest moment
wybicia piłki.
Sposób wykonywania i rodzaj działania:
Wyróżniamy następujące wybicia piłki:
" noga,
" głową.
Wybicie piłki nogą polega na tym, że obrońca stara się tułowiem lub
barkiem naciskać na przeciwnika, wymuszając chwilową utratę kontroli nad
piłką. Jednocześnie szybkim ruchem (szpicem, wewnętrznym lub zewnętrznym
podbiciem , wewnętrzną częścią stopy) uderza piłkę, powodując jej odbiór lub
wybicie.
Wybicie piłki głową polega na wcześniejszym przygotowaniu sobie
korzystnej pozycji do wybicia piłki przez przepychanie przeciwnika tułowiem
lub bakiem. Następnie za miejsca lub z wyskoku zawodnik uderza piłkę głową
(czołem lub boczną powierzchnią głowy), powodując jej wybicie lub odbiór.
Podczas wybicia piłki głową należy zwrócić uwagę na:
" odpowiedni czas wyskoku w górę (tzw. tempo wyskoku),
" uderzenie piłki nie samą głową, a siłą całego tułowia,
" szerokie rozstawienie rÄ…k w celu blokowania przeciwnika.
A
ączenie działań: Wybicie piłki w obronie stosowane jest w połączeniu:
- z grÄ… barkiem w barku,
- z kryciem przeciwnika.
5. Zastawienie tułowiem dostępu do piłki prowadzonej przez
przeciwnika
Zastosowanie: Zastawienie dostępu do piłki w obronie jest
wykorzystywane do odbioru piłki przeciwnikowi.
- 14 -
Sposób wykonywania: Zawodnicy, w tym broniący i posiadający piłkę,
ustawieni są przodem do siebie. Zawodnik broniący umożliwia przeciwnikowi
zagranie piłki po swojej prawej lub lewej stronie,  odkrywając jedną ze stron
(pozoruje błędne ustawienie ). W chwili, gdy przeciwnik zagra piłkę
w oczekiwana przez obrońcę stronę, obrońca wykonuje półobrót na nodze
bliższej przeciwnika i błyskawicznie ustawia się między piłką a przeciwnikiem,
biorąc go na tzw. plecy lub rękę. Odbywa się to najczęściej poprzez celowe
stworzenie graczowi przeciwnej drużyny korzystnej dla niego sytuacji
i odpowiednio szybkie zareagowanie na przewidziane jego działanie. Działanie
to wykonuje się najczęściej w bocznych sektorach pola gry, gdzie piłka może
opuścić boisko i łatwiej jest wejść w jej posiadanie (wrzut piłki z autu, rzut
od bramki).
A
ączenie działań: Zastawianie tułowiem dostępu do piłki wykonywane
jest w połączeniu:
- z grÄ… barkiem w barku,
- z prowadzeniem piłki,
- z podaniem piłki.
6. Blokowanie piłki
Zastosowanie: Blokowanie piłki wykonywane jest najczęściej nogą lub
tułowiem w grze obronnej i wykorzystywane dom odbioru piłki oraz wybicie jej
przeciwnikowi.
Sposób wykonywania: Działanie to polega na zastawieniu tułowiem lub
nogami toru lotu piłki przed podaniem lub uderzeniem do bramki. Ponadto
blokowanie wykonuje się w celu uniemożliwienia wykonania dryblingu,
zawodów lub prowadzenia piłki.
Blokowanie nogą lub tułowiem piłki jest wykonywane w sposób
następujący: blokujący piłkę obrońca ustawiony jest przodem lub bokiem do
- 15 -
przeciwnika prowadzącego piłkę lub przyjmującego podanie. Zawodnik
broniący blokuje stopa piłkę, napinając mięśnie kończyn dolnych, jednocześnie
naciska na przeciwnika barkiem lub klatką piersiową. Działanie takie umożliwia
zablokowanie piłki pomiędzy stopą atakującego i broniącego. Szybki ruch stopy
wygarniający piłkę gracza broniącego umożliwia jej odbiór lub wybicie.
Ponadto blokowanie stosowane jest często w przypadku rozgrywania przez
przeciwnika stałych fragmentów gry, bezpośrednio zagrażających zdobyciem
bramki.
A
ączenie działań: Stosowane jest w połączeniu:
- z grÄ… bark w bark.
7. Wypychanie przeciwnika z piłką
Zastosowanie: Wypychanie przeciwnika z piłką wykorzystywane jest do
utrudnienia przeciwnikowi przemieszczania piłki (spowolnienie działań
przeciwnika).
Sposób wykonywania: Zawodnik broniący ustawia się i przemieszcza
bezpośrednio przy przeciwniku z piką. Wykorzystując grę ciałem, napiera na
niego i wypycha go do linii bocznej lub końcowej boiska. Ustawiając się od
środka boiska, uniemożliwia podanie lub przemieszczenie piłki do strefy
środkowej boiska. Ponadto wymusza w ten sposób podanie w sektory
mniejszego zagrożenia, w kierunku bramki przeciwnika lub strefy bocznej.
Przemieszczenie piłki przez napastnika w sektory korzystne do obrońcy stanowi
działanie, które z dużym prawdopodobieństwem może doprowadzić do straty
piłki. Wypychanie zawodników ma szczególne znaczenie w sytuacji
rozgrywania przez przeciwnika ataku szybkiego lub z przewag liczebnÄ….
Wypychanie ma za zadanie spowolnić działanie przeciwnika z piłką w celu
uzyskania niezbędnego czasu dla powrotu partnerów i odbudowy ustawienia
- 16 -
wyjściowego. Działanie to stosuje się w głównej mierze w strefach bocznych
boiska lub w strefie bezpośredniego zagrożenia bramki (najczęściej
we własnym polu karnym).
A
ączenie działań: Wypychanie przeciwnika z piłką stosuje się
w połączeniu :
- z grą ciałem,
- z wyprzedzaniem w pojedynku biegowym,
- z zastawieniem dostępu do piłki.
8. Krycie indywidualne zawodnika bez piłki
Zastosowanie: Krycie indywidualne zawodnika bez piłki jest działaniem
utrudniającym przeciwnikowi przemieszczanie piłki oraz ułatwia stosowanie
działań prowadzących do jej odebrania lub przerwania akcji ofensywnej.
Sposób wykonania: Zawodnik broniący ustawia się i przemieszcza
przodem lub bokiem do przeciwnika, pomiędzy nim a własną bramką.
W zależności od formy krycia zespołowego przyjętego przed meczem
przejmuje się wyznaczonego zawodnika (krycie  każdy swego ) lub kryje
gracza, który wszedł w określoną strefę (krycie  strefą ).
Rodzaje działania: Wyróżniamy następujące rodzaje krycia
indywidualnego, stosowane w zależności od odległości od bramki:
" krycie ścisłe - jest to bardzo bliski, aktywny kontakt z przeciwnikiem,
który znajduje się blisko bronionej bramki lub jest w momencie
przyjmowania piłki ;
" krycie luz
ne  ustawienie się w stosunku do zawodnika z piłką
" w pewnej kontrolowanej odległości lub w stosunku do gracza bez
piłki, który jest w strefie boiska nie zagrażającej bezpośrednio utrata
bramki;
- 17 -
" pressing  odmiana krycia ścisłego, która polega na bardzo bliskim
 agresywnym , ścisłym kontakcie z przeciwnikiem, niezależnie od
miejsca na boisku.
Zasady krycia zawodników bez piłki:
- ustawić się przodem do piłki i pilnowanego przeciwnika (piłka
i pilnowany przeciwnik muszą być w polu widzenia),
- kryjąc przeciwników w strefie bezpośredniego zagrożenia bramki,
obowiązuje zawsze ścisłe krycie (szczególnie przy stałych
fragmentach gry),
- ustawienie w stosunku do pilnowanego przeciwnika powinno stwarzać
sytuację dogodną do przyjęcia lub wybicia piłki podanej do niego,
- dokonując wyboru krycia należy wybierać zawodnika nie
pilnowanego, najbardziej zagrażającego bramce w danej sytuacji.
A
ączenie działań: Krycie zawodnika jest stosowane w połączeniu:
- z wślizgiem,
- z grą ciałem,
- z zastawieniem tułowiem dostępu do piłki prowadzonej przez
przeciwnika,
- z wypychaniem,
- z blokowaniem piłki.
- 18 -
CHARAKTERYSTYKA DZIAA
AC
GRUPOWYCH
W DEFENSYWIE
1. Podwajanie i potrajanie
Zastosowanie:
Podwajanie i potrajanie to skoordynowany atak dwóch lub trzech
zawodników zespołu broniącego na zawodnika z piłką w układzie
jednoczesnym lub następczym. Działania te zmierzają do odbioru piłki
przeciwnikowi i przerwanie jego działania lub zmuszenia go do wykonania
zagrania niekorzystnego (wycofanie piłki lub podanie do strefy niekorzystnej).
Sposób wykonania i rodzaje działania:
" współdziałanie jednoczesne w podwajaniu lub potrajaniu sprowadza
się do równoczesnego, bezpośredniego ataku na zawodnika z piłką dwóch,
rzadziej trzech, zawodników zespołu broniącego;
" współdziałanie w układzie następczym przebiega następująco: jeden
z zawodników podejmuje grę jeden przeciwko jednemu z zawodnikiem z
piłką. W momencie, gdy utrudni mi przemieszczenie piłki oraz wymusi
utratę kontroli nad nią, jego partner (lub dwóch) podejmuje bezpośrednio
działanie przeciwko zawodnikowi posiadającemu piłkę, doprowadzając
do jej odebrania lub wybicia.
- Działaniem ułatwiającym podwajanie i potrajanie jest gra tzw.
aktywną strefą oraz  skracanie i  zawężanie pola gry. Jednak w
przypadku, gdy atakowany zawodnik z piłka wycofa ją, nie należy
prowadzić dalszego  skracania pola gry, lecz należy ustawić tzw.
głębię, umożliwiającą asekurację i przekazywanie zawodników z
piłką.
- 19 -
Zasady skutecznego podwajania:
- atakowanie zawodnika, który z piłką znalazł się w niekorzystnej strefie
(przy linii bocznej lub końcowej),
- atakowanie zawodnika, do którego dopiero zmierza podanie (przed
przyjęciem piłki),
- atakowanie zawodnika, który nie w pełni opanował piłkę po podaniu
od partnera lub utracił nad nią kontrolę,
- atakowanie zawodnika, który jest ustawiony tyłem do partnera lub
własnej bramki.
A
ączenie działań: podwajanie i potrajanie występują często w połączeniu :
- z grÄ… tzw. aktywnÄ… strefÄ…,
- ze skróceniem i zawężaniem pola gry,
- z grÄ…  na spalony .
2. Gra  na spalony
Zastosowanie:
Jest to działanie wynikające z wykorzystania przepisu gry o  spalonym .
Odpowiedzialność za skuteczność gry  na spalonym ponosi zazwyczaj jeden
lub dwóch zawodników wyznaczonych wcześniej przez trenera.
Sposób wykonania i rodzaje działania:
Grę  na spalony można stosować, spełniając określone warunki, w
następujących sytuacjach:
f& w przypadku rozgrywania przez przeciwnika ataku , pozycyjnego
skuteczne wykonanie gry  na spalony wiąże się ściśle
z prawidłowym  skracaniem i zawężaniem pola gry wówczas, gdy:
- działanie to rozpoczynane jest przez zawodnika linii ataku lub środku
pola w sposób zdecydowany przeciwko graczowi zespołu przeciwnego
- 20 -
z piłką, w tym momencie powinny nastąpić skoordynowane działania,
takie jak podwojenie,  aktywna strefa ,  skrócenie i zawężenie pola gry
w kierunku, gzie jest piłka;
- decyzję o grze  na spalonym podejmuje zawodnik zespołu broniącego,
znajdujący się najbliżej własnej bramki; na określony sygnał w sposób
zdecydowany przemieszcza się wraz z pozostałymi partnerami
w kierunku bramki przeciwnika;
- w momencie, kiedy zawodnik z piłką chce wykonać długie podanie za
formacją obrony, następuje szybkie wyjście zawodników obrony do
przodu (5  15 m), pozostawiając na pozycji  spalonej przeciwników;
- konieczne jest, aby zawodnicy wybiegajÄ…cy do przodu obserwowali
i pilnowali przeciwników, którzy mogą się włączyć w głębi pola;
- bramkarz powinien zdecydowanie przesuwać się do przodu w celu
ewentualnej asekuracji działań partnerów i przechwytu piłki.
f& W przypadku rozgrywania przez przeciwnika ataku szybkiego lub
kontrataku. Polega najczęściej na niespodziewanej dla przeciwnika zmianie
kierunku przemieszczania się. Obrońcy w początkowej fazie przesuwają się
z przeciwnikiem w kierunku własnej bramki, obserwując jednocześnie
zawodnika z piłką, by na chwilę przed zamierzonym podaniem zmienić
kierunek i wybiec w stronę gracza z piłką.
f& W przypadku rozgrywania przez przeciwnika stałych fragmentów
gry(rzuty wolne pośrednie i bezpośrednie). W momencie gdy zauważymy,
że przeciwnik chce wykonać długie podanie, możemy zastosować grę  na
spalony .
f& W momencie wybicia piłki przez zespół broniący, np. po rzucie rożnym,
wolnym , dośrodkowaniu. Połączone to jest ze  skracaniem pola gry.
Po wykonaniu wybicia piłki w kierunku bramki przeciwnika następuje
szybkie wybiegnięcie do przodu, pozostawiając przeciwników na pozycji
 spalonej .
- 21 -
3. Aktywna strefa
Zastosowanie i sposób wykonywania:
Aktywna strefa  obrońcy po ustawieniu się wokół zawodnika z piłką
dążą do zamknięcia jego strefy działania. Wszyscy zbliżają się zdecydowanymi
ruchami do przeciwnika w kierunku jego nogi prowadzącej piłkę, zachowując
odpowiednie odległości. Wykonują przy tym czynności blokujące i odcinające
przeciwnikowi możliwości podania piłki do partnerów. Skuteczność tego
działania uzależniona jest od jednoczesnego skoordynowania działania zarówno
zawodników ustawiających  aktywną strefę , jak i asekuracyjnych. Gra
 aktywną strefa ma na celu wymuszenie błędu na przeciwniku z piłką, tj.
wybicia piłki poza pole gry, wykonania niedokładnego podania, utraty kontroli
nad prowadzoną piłką.  Aktywna strefa ułatwia grę 1"1 partnerowi
walczącemu o piłkę , a także ułatwia wykonanie  podwojenia lub  potrojenia
pozostałym zawodnikom znajdującym się w pobliżu przeciwnika z piłką.
W działaniu tym bierze udział kilku zawodników ustawiających się chwilowo
w dwóch grupach realizujących uzupełniające się zadania. 2  3 graczy ustawia
się obok siebie, przodem do przeciwnika z piłką. Atakują go poprzez
 podwojenie lub  potrojenie , uniemożliwiając mu skuteczne przemieszczanie
się. Najskuteczniejsze jest zamknięcie przeciwnika z piłka przy linii bocznej
lub końcowej. Pozostali ustawiają się za partnerami i asekurują ich działania
oraz zabezpieczają pole między nimi w celu przyjęcia ewentualnego podania.
 Aktywną strefę stosujemy w sytuacji  skracania i  zawężania pola gry,
w przypadku prowadzenia przez przeciwnika działań pozycyjnych, rzadziej
w sytuacji szybkiego ataku przeciwnika (jedynie wtedy, gdy w strefie działania
z piłką występuje przewaga liczebna broniących nad atakującymi, np. 3:1, 4:2).
- 22 -
Zasady realizowania gry  aktywnÄ… strefÄ…
- organizowanie działań, gdy przeciwnik znalazł się w niekorzystnej
strefie (przy liniach bocznych lub przy linii końcowej) lub utracił
swobodę panowania nad piłką,
- zapoczątkowanie działań musi być skoordynowane w czasie
i przestrzeni,
- agresywne atakowanie przeciwnika z piłką,
- zabezpieczenie stref wolnych.
4. Krycie zespołowe zawodników
Zastosowanie i sposób wykonania:
Krycie zespołowe zawodników bez piłki to działania zespołowe
w defensywie, ułatwiające realizacje celów gry obronnej. Jest to także
ustawienie się i przemieszczenie po polu gry, które umożliwia pilnowanie
zawodników w strefach lub pilnowanie przeciwników bez względu na strefę.
Rodzaje działania:
Obecnie w grze obserwuje siÄ™:
" Krycie luz
ne w strefach. Odległość pomiędzy pilnowanymi
i pilnującymi są kilkumetrowe. Jest ono skierowane w głównej mierze
na utrudnienie rozgrywania piłki i zwolnienie działań przeciwnika.
Stosujemy je najczęściej, gdy:
- jest chwilowa przewaga siły przeciwnika (np. napastnicy utrudniają
rozegranie piłki),
- straciliśmy nagle piłkę w strefie środkowej lub na połowie przeciwnika,
- jest równowaga sił i przeciwnik nie bierze udziału w akcji,
- przeciwnik jest szybszy.
" Krycie ścisłe w strefach. Odbywa się w bezpośrednim kontakcie
- 23 -
z graczami zespołu przeciwnego. Działania w określonych strefach
skierowane są na odbiór piłki lub przerwanie działań przeciwnikowi.
Stosowane jest w strefach bezpośredniego zagrożenia bramki w stosunku
do zawodników mogących brać udział w organizowaniu akcji. Ponadto
może być realizowane na całym polu gry, przy jego  skracaniu
i  zawężaniu . Można je zastosować na zawodniku wolniejszym
i o mniejszych umiejętnościach. Wiąże się ono ściśle ze skuteczna
asekuracją i przekazywaniem sobie pilnowanych przeciwników.
" Krycie  każdy swego . Odbywa się niezależnie od strefy działania
i polega na pilnowaniu wyznaczonego zawodnika i umożliwieniu mu
wykonywanego działania. Ten rodzaj krycia do Mistrzostw Świata we
Francji (1998) był uważany za podstawowy. Podczas Mistrzostw Świata
w Korei i Japonii w 2002 roku wszystkie zespoły, które dotarły do fazy
ćwierćfinałowej, stosowały krycie w strefach z przekazywaniem. Na tej
imprezie większość zespołów stosowało krycie w strefach (zwłaszcza te,
które awansowały do fazy ćwierćfinałowej). Przy wykonywaniu
wszystkich stałych fragmentów gry (szczególnie tych, z których można
zdobyć bramkę) obowiązuje zawsze krycie  każdy swego . Ponadto ten
rodzaj pilnowania zawodników stosujemy wobec najbardziej skutecznych
zawodników zespołu przeciwnego, których chcemy wyłączyć z gry.
" Krycie tzw. pressingiem. Polega ono na ścisłym kryciu na całym polu gry
(w tym samym czasie)celem odbioru piłki. Ten sposób pilnowania
zawodników nie zależy od strefy działania. Jest skuteczny w grze z równym
lub ze słabszym przeciwnikiem (gdy wynik jest niekorzystny), a także
z lepszym przeciwnikiem , krótko, jako element zaskoczenia. Warunkiem
skuteczności wykonania tego działania jest pełna aktywność wszystkich
zawodników.
- 24 -
5.  Skracanie i  zawężanie pola gry
Zastosowanie:
Skracanie i zawężanie pola gry to przesuwanie się zawodników
broniących w kierunku bramki drużyny atakującej i sektora boiska, gzie jest
piłka , w celu zagęszczania pola działania przeciwnika i ograniczenia jego pola
manewru.
Sposób wykonywania i rodzaje działania:
 Długość ustawienia zespołu wyznaczają zawodnicy najdalej wysunięci
w kierunku bramki przeciwnika oraz własnej  wówczas mówimy o  skracaniu
pola gry.
 Szerokość ustawienia określają gracze znajdujący się najszerzej przy
liniach bocznych boiska  wówczas mówimy o  zawężeniu pola gry.
 Długość i  szerokość wyznaczają zawodnicy aktywnie biorący udział
w grze.  Skracanie i  zawężanie pola gry, przy udziale możliwych wszystkich
zawodników, umożliwia:
- bezpośrednie współdziałanie pomiędzy graczami zespołu broniącego
(przekazywanie sobie pilnowanych przeciwników, asekuracja działań
partnerów, tworzenie chwilowej przewagi liczebnej w miejscu
rozgrywania piłki przez przeciwnika),
- stosowanie działań prowadzących bezpośrednio do odbioru piłki
przeciwnikowi poprzez grÄ™ na tzw. spalony, grÄ™  aktywnÄ… strefÄ… ,
podwojenie lub potrojenie.
- Działania, po odebraniu piłki przeciwnikowi, szybkiego przejścia do
kontrataku większa liczbą zawodników.
Przemieszczanie się zawodników musi być skoordynowane w czasie i
przestrzeni ( jednakowo szybko, z zachowaniem równomiernego pilnowania
przeciwników i pola gry).  Skracając i  zawężając pole gry, należy dążyć do
- 25 -
zachowania struktury ustawienia wyjściowego drużyny broniącej się, tzn.
odległość pomiędzy partnerami powinny się zmniejszać, jednak ich proporcje
powinny być zbliżone (przeciwdziała to  spłaszczeniu pola gry).
6. Przemieszczanie i ustawienie siÄ™ w obronie
Zastosowanie:
Przemieszczanie w kierunku własnej bramki ma za zadanie zabezpieczyć
jej przedpole i strefy bezpośredniego zagrożenia.
Sposób wykonywania i rodzaje działania:
Przemieszczanie i ustawienie siÄ™ w obronie to sprawne i szybkie
poruszanie się zawodników drużyny broniącej w kierunku własnej bramki
w celu zabezpieczenia własnego przedpola i stref bezpośrednio zagrożonych.
Uzależnione jest od przyjętego systemu gry oraz zadań, jakie mają gracze
w obronie. Duża ruchliwość zawodników oraz wysokie tempo prowadzenia
działań ofensywnych współczesnej gry w piłkę nożną stwarzają konieczność
sprawnego i szybkiego przemieszczania się zawodników drużyny broniącej
w kierunku własnej bramki. Cofając się zawodnicy muszą się odznaczać dużą
zwrotnością i prędkością poruszania w ustawieniu przodem, tyłem lub bokiem
do własnej bramki, a przy tym wysokim stopniem podzielności uwagi.
Przemieszczanie w kierunku własnej bramki ma za zadanie zabezpieczyć jej
przedpole i strefy bezpośredniego zagrożenia. Może być wywołane przyjętą
koncepcją organizacji działań obronnych w określonych sektorach boiska lub
spowodowane działaniami ofensywnymi przeciwnika, powodującymi
zdobywanie przez niego pola gry.
Zawodnicy drużyny broniącej cofają się w kierunku własnej bramki :
" wraz z przeciwnikiem z piłką w celu utrudnienia mu zdobywania pola
gry oraz zwolnienia jego działań i  spychania ku strefom bocznym
- 26 -
boiska, w których podjęcie działania uniemożliwiającego odbiór lub
przerwanie ataku jest mniej ryzykowne i Å‚atwiejsze do zrealizowania,
" wraz z pilnowanym przeciwnikiem w celu uniemożliwienia mu
stworzenia przewagi liczebnej,
" w celu utworzenia równowagi lub zdobycia przewagi sił (liczebnej lub
umiejętności) w określonych miejscach pola gry,
" bez przeciwnika celem zajęcia pozycji wynikającej z przyjętego
ustawienia wyjściowego.
7. Tworzenie chwilowej przewagi liczebnej w obronie
Zastosowanie:
Tworzenie chwilowej przewagi liczebnej w obronie są to działania
utrzymujące równowagę lub przewagę sił w obronie. Najczęściej stosowane tu
działania to asekuracja i przekazywanie. Działania tego rodzaju nie prowadzą
bezpośrednio do odbioru piłki przeciwnikowi czy też przerwania jego działań,
lecz ułatwiają realizowanie działań umożliwiających osiąganie celów gry
obronnej.
Sposób wykonywania i rodzaje działania:
Podejmując działanie z piłką, zespół atakujący dąży do zdobywania pola
lub stworzenia sytuacji dogodnej do zdobycia bramki poprzez uzyskiwanie
w określonych strefach boiska chwilowej przewagi sił. Wyróżniamy
następujące sposoby tworzenia chwilowej przewagi w obronie:
" Przekazywanie sobie pilnowanych zawodników przy zastosowaniu
zasłony przez przeciwnika,
" Ustawienie siÄ™ w obronie, zapewniajÄ…cej potencjalnÄ… asekuracjÄ™ przy
przegraniu pojedynku 1"1,
" Przemieszczanie się zawodników znajdujących się aktualnie w strefach
działania przy włączaniu się do działań ofensywnych zawodników grających
- 27 -
wyjściowo na jednej ze stron na drugą stronę zarówno wzdłuż, jak i wszerz
boiska.
8. Likwidowanie przewagi liczebnej przeciwnika
Zastosowanie i sposób wykonywania:
W przypadku posiadania przewagi liczebnej graczy przez zespół
atakujący obrońcy powinni działać zachowawczo (o ile wynik nie stwarza
konieczności podejmowania działań o zwiększonym ryzyku), aż do chwili
wyrównania szans lub stworzenia przewagi sił własnych poprzez:
" zwolnienie tempa rozgrywania ataku przez przeciwnika,
" zmuszanie przeciwnika do gry w strefach najbardziej dla niego
niekorzystnych ,
" rozgrywanie piłki przez zawodnika najsłabiej wyszkolonego.
Typowe sytuacje przewagi napastników w stosunku do obrońców
w określonej strefie to 2:3 lub 1:2. Duża możliwość skutecznego współdziałania
obrońców w sytuacji 2:3 daje ustawienie się obrońców jeden za drugim.
Obrońca bardziej cofnięty powinien przesuwać się nieznacznie ku zawodnikowi
atakującemu o wyższych umiejętnościach lub bliżej strefy bezpośredniego
zagrożenia. Sposób działania obrońcy w sytuacji gry 1:2 może przyjąć różne
formy, w zależności od sytuacji. Może być skierowany na utrudnienie
przemieszczania piłki lub na przerwanie działania przeciwnika. W przypadku
utrudnienia przemieszczania piłki działania obrońcy polegają na ustawieniu się
i postępowaniu zmierzającym do:
- wymuszenia podania do strefy bocznej pola gry,
- prowadzenie piłki przez przeciwnika w strefie bocznej oraz ustawienia i
przemieszczania uwzględniającego możliwość przyjęcia podania,
- doprowadzenie zawodnika do sytuacji, w której wykona uderzenie
- 28 -
z możliwie ostrego kąta w stosunku do linii bramkowej w sytuacji 1"1,
z bramkarzem , z jednoczesnym odbiciem możliwości podania piłki do
partnera w środku pola karnego.
Ponadto w sytuacji 1:2 zawodnik obronny może podjąć decyzję o próbie
odbioru piłki w grze 1"1, wykorzystując przepis o  spalonym . Przeciwnik nie
może wtedy wykonać podania do partnera. W innej sytuacji należy umożliwić
grę z piłką słabszemu z dwójki atakujących.
9. Asekuracja i przekazywanie
Asekuracja jest formą współdziałania zawodników, polegającą
na ubezpieczaniu działań partnerów znajdującej się w bliskiej odległości, lecz
bardziej oddalonych od własnej bramki. Ze względu na sposób ustawienia
partnerów i przeciwników oraz miejsca, w którym znajduje się piłka, wymienić
można cztery rodzaje asekuracji:
" asekuracja prosta  ubezpieczanie i wspomaganie zawodnika walczÄ…cego
o piłkę przez najbliższego partnera (nie kryjącego przeciwnika), który jest
bliżej bronionej bramki;
" asekuracja złożona - ubezpieczanie i wspomaganie zawodnika kryjącego
przeciwnika, asekurujące jego działanie;
" asekuracja potencjalna  ustawienie zawodników w obronie powinno
także zapewnić możliwość asekurowania działań partnerów nie walczących
w danym momencie z przeciwnikiem posiadającym piłkę;
" asekuracja wielokrotna  totalny sposób gry w obronie powoduje częstą
wymianę pozycji pomiędzy zawodnikami, dlatego nie można wyznaczyć
stałych układów asekuracyjnych. Budując układ w trakcie gry, należy dążyć
do tworzenia tzw. ruchomych trójkątów, w których zawodnik asekuruje
- 29 -
dwóch partnerów. Stwarza to możliwość asekuracji gracza przez dwóch lub
więcej zawodników tej samej drużyny.
Zasady skutecznego asekurowania:
- przewidywanie działań partnerów,
- właściwe odległości pomiędzy asekurującymi i asekurowanymi w celu
wspomagania,
- ustawienie zawodnika asekurującego od asekurowanego jest bliższe
własnej bramki,
- unikanie ustawiania w linii zawodników drużyny broniącej
( z wyjÄ…tkiem linii bocznej),
Przekazywanie jest formą współdziałania zawodników, polegającą na
wymianie i przejmowaniu pomiędzy partnerami drużyny broniącej pilnowanych
przeciwników lub stref działania. Przekazywanie ma na celu ekonomizację
działań własnych, gdyż pozwala na oszczędniejsze wydatkowanie energii
( nie ma potrzeby biegania za pilnowanym zawodnikiem po całym polu gry).
Ponadto zwiększa skuteczność działań indywidualnych, gdyż w przypadku
 krycia zawodnika dysponujÄ…cego lepszymi warunkami fizycznymi lub
o wyższych umiejętnościach można przekazać go partnerowi mogącemu
skuteczniej rywalizować z tym przeciwnikiem. Przekazywanie pozwala również
zachować przybliżoną strukturę ustawienia wyjściowego, a wiec potencjalnie
zapewniającego największą skuteczność. Przekazywanie może przyjmować
różne formy:
" Przekazywanie stref działania:
Bezpośrednio po stracie piłki (zakładając, że w działaniach ofensywnych
biorą udział wszyscy zawodnicy) konieczne jest, w celu odbudowy ustawienia,
przekazywania przez zawodników stref działania. Chwilowe przekazywanie
stref ma na celu zabezpieczenie stref bezpośredniego zagrożenia. W przerwie
w grze gracze przekazują strefy i zajmują pozycje wyjściowe.
- 30 -
" Przekazywanie pilnowanych (krytych) przeciwników:
- przekazywanie przy asekuracji,
- przekazywanie przeciwników zmieniających strefy działania.
Przekazanie przy asekuracji polega na przejęciu przez zawodnika
asekurującego przeciwnika z piłką, który wygrał pojedynek 1"1z partnerem.
Pokonany zawodnik powinien wówczas przejąć zawodnika, którego pilnował
partner wspomagający, lub przejść do asekuracji. W tym przypadku
przekazywanie wynika ze zmiany pozycji przez przeciwników i polega na
wymianie ( pomiędzy partnerami znajdującymi się w sąsiednich strefach)
 krytych przeciwników bez konieczności zmiany swojej strefy działania.
Zasady skutecznego przekazywania:
- obserwacja ustawienia i kierunku przemieszczania partnerów
i przeciwników,
- przewidywanie działań przeciwników.
10. Gra w linii
Gra w linii to zachowanie ustawienia w linii równoległej do linii
środkowej boiska (wykorzystanie gry  na spalony ). W przypadku gry w linii
obowiązuje krycie  każdy swego przeciwników znajdujących się w pobliżu
(strefa działania)zawodników grających w linii. Nie obowiązuje stałe krycie
przeciwnika określonego przed meczem. Krycie odbywa się do wysokości
ustawionej linii, gdyż ustawienie przeciwnika bliżej bronionej bramki niż
ustawiona obrona powoduje, że znajduje się on na pozycji spalonej.
Zasady gry w linii nie obowiązuje w dwóch sytuacjach:
- gdy do krytego zawodnika zmierza piłka i w chwili jej podania nie
znajdował się on jeszcze na pozycji spalonej,
- sytuacji, gdy kryty przeciwnik prowadzi piłkę.
- 31 -
VI WNIOSKI, PODSUMOWANIE
Analizując modele gry obronnej wyłania się spostrzeżenie, że
w organizacji gry obronnej muszą być przestrzegane zasady:
- wyboru formy gry zespołowej (obrona strefowa, kombinowana);
- dążność do przewagi liczebnej na korzyść obrońców;
- wyboru ustawienia i krycia napastników przeciwnika;
- wypełniania zadań indywidualnych przydzielonych każdemu
zawodnikowi przez trenera.
Problem w organizacji gry obronnej zależy od sposobu gry przeciwnika,
umiejętności szybkiego przejścia z działań obronnych do defensywnych.
Każdego zawodnika niezależnie od tego czy jest w posiadaniu piłki czy dopiero
się jej spodziewa, obowiązuje właściwa ocena aktualnej sytuacji na boisku.
Trafna ocena sytuacji (zdolność adaptacji) umożliwia obrońcy powrót do
własnej strefy obrony i krycia najbliższego przeciwnika.
Wielu wybitnych teoretyków i praktyków piłki nożnej podkreśla, że
trening indywidualny i grupowy jest dzisiaj podstawowym środkiem
zwiększającym efektywność szkolenia, dlatego poprawa skuteczności
organizacji gry obronnej w mikrocyklach treningowych wymaga wprowadzenia:
- systematycznego treningu indywidualnego z akcentem doskonalenia
taktyki indywidualnej w formie ścisłej, fragmentach gry i grach
zadaniowych dla obrońców,
- w formie zabawowej, ścisłej, fragmentach gry oraz grach
zadaniowych,
- systematycznego treningu formacyjnego obrony w formie fragmentów
gry, grze uproszczonej, grze szkolnej,
- 32 -
- opanowanie podstaw gry 1x1w grach 2x2, 3x3, 4x4 itp., doskonalenia
krycia strefowego oraz krycia  każdy swego z równoczesnym
stosowaniem zasady pola gry (bramka liczy się, gdy cała drużyna
w momencie zdobycia bramki znajdzie się na połowie przeciwnika),
- stosowanie przekazywania, asekuracji i podwojeń.
Doskonała organizacja gry obronnej z przestrzeganiem zasad dotyczących
obrony strefowej z zachowanie trafnych odległości między formacjami
i zawodnikami, z właściwym wyborem zaatakowania, skracania i zawężania
pola gry jest sposobem na utratę małej ilości bramek przez drużynę.
- 33 -
 VII PIÅšMIENNICTWO
1. Żmuda W. , Szyngiera W.  Raport z Mistrzostw Europy  2000
2. Żmuda W.  System gry - za i przeciw   Trener 1998/3
3. Talaga J.  Taktyka piłki nożnej . Warszawa 1997 r.
4. Paluszek K.  Nowoczesne nauczanie gry w piłkę nożną .
Wrocław 2003 r.
5. Przybylski W.  Piłka nożna  trening . Gdańsk 1998 r.
- 34 -