"Elementarz Mahamudry" - Garma C.C. Chang SPIS TRE CI 1. Teoria " Centralna nauka tantry tybeta skiej " Si ganie w g b esencji umys u - niek opotliwa Mahamudra " Mahamudra - droga wyzwolenia " Uwagi o Mahamudrze 2. Pie ni nauczaj ce " Tilopa: Mahamudra Upadesia " Milarepa: Pie ni Mahamudry " III Karmapa: Modlitwa Mahamudry 3. Wskazówki do nauki i wicze " Charakterystyczne cechy wiczenia Mahamudry Mahamudra - Centralna Nauka Tantry Tybeta skiej Tantra tybeta ska jest form praktycznego buddyzmu. Posiada ona pe ni metod i technik, umo liwiaj cych zastosowanie w praktyce wszystkich nauk Mahajany. W przeciwie stwie do teoretycznych form Buddyzmu - jak na przyk ad Sautrantika, Waibhaszika, Jogaczara, Madjamika, Hua Jen, Tien Tai itd. - buddyjska tantra k adzie najwi kszy nacisk na wiczenie i urzeczywistnienie, a nie na spekulacje filozoficzne. G ówne ogólne poj cia Mahamudry mo na uj nast puj co: 1. Ca y byt i wszystko, co si przejawia mo na odnie do osobistego do wiadczenia; do wiadczenie to dokonuje si wewn trz w asnego umys u, a umys jest ród em i twórc wszystkich rzeczy. 2. Umys jest nieograniczenie wielkim, niewymiernie g bokim oceanem mo liwo ci; jego nieograniczono i g bia s nieosi galne dla niewtajemniczonego. 3. Ten, kto osi gn ca kowite urzeczywistnienie i pe n kontrol nad w asnym umys em, jest Budd , a ci, którzy tego nie osi gn li s istotami nieo wieconymi. 4. Buddowie s o wieconymi istotami yj cymi, a istoty yj ce s nieo wieconymi Buddami. 5. Ten nieograniczony, wszechobejmuj cy umys Buddy jest poza rozumieniem i wszelkimi w a ciwo ciami. Najlepsza i najbli sza prawdy definicja mog aby brzmie : "Umys Buddy jest Niewyczerpan , wietli cie-Pust wiadomo ci ". 6. wiadomo istot yj cych jest ograniczona, wiadomo zaawansowanego jogina jest o wiecona; o wiecony bodhisattwa ma wietli cie-pust wiadomo , a wiadomo Buddy jest Niewyczerpan wietli cie-Pust wiadomo ci . 7. Wszystkie nauki buddyjskie s tylko zaznaczeniem najwa niejszych "wewn trznych" punktów, przygotowaniem, wskazówkami kierunku prowadz cymi do rozwini cia tej Niewyczerpanej wietli cie-Pustej wiadomo ci. 8. Gdy ten Stan Buddy rozwinie si ca kowicie, powstaje wówczas nieograniczone wspó czucie, a wszelkiego rodzaju po yteczne czyny dokonuj si zupe nie spontanicznie. 9. W zale no ci od predyspozycji ucznia znane s dwie drogi rozwini cia Umys u Buddy: Droga Metod i Droga Wyzwolenia. Pierwsza k adzie nacisk na wiczenie poskromienia prany (energii), a druga na wiczenie poskromienia umys u. Obie jednak bazuj na podstawowym twierdzeniu tantry o identyczno ci umys u i prany. Zasad identyczno ci umys u i prany mo na krótko przedstawi w nast puj cy sposób: wiat jest z o ony z ró nych, przeciwstawnych sobie si w "antytetycznej" relacji, tak jak: pozytywny i negatywny, noumen i fenomen (rzecz sama w sobie i zjawisko b d ce przedmiotem postrzegania), potencjalno i manifestacja, przejawienie i pusto , umys i prana itd. Ka da z tych dwójni, chocia widocznie antytetyczna, jest nierozdzieln jedno ci . Dualne si y, które widzimy wokó nas, maj faktycznie "jedn " istot manifestuj c si w dwóch ró nych formach. Gdy si opanuje, oswoi, przeobrazi, poszerzy, wyostrzy, uwznio li i wysublimuje swoj wiadomo , czyli swój umys , to samo stanie si wówczas z pran - i na odwrót. wiczenie podkre laj ce opanowanie i ujarzmienie prany nazywa si "Jog z form " (form zewn trzn , w której si rzeczy przejawiaj ), albo "Drog Metod". wiczenie podkre laj ce poskromienie i ujarzmienie umys u nazywa si "Jog bez Formy" (bez formy, w której przejawiaj si rzeczy) albo "Drog Wyzwolenia". Pierwsza droga jest trudnym, wymagaj cym wysi ku, mozolnym typem praktyki jogi, a druga - naturalnym, atwym i niek opotliwym sposobem, znanym jako Mahamudra. Si ganie W G b Esencji Umys u Niek opotliwa Mahamudra wiczenie wnikania w esencj umys u jest atw i bezwysi kow medytacj Mahamudry. Nie jest to medytowanie nad czym , lub na co , lecz po prostu spontaniczne i wspania e dzia anie w asnego umys u, co stanowi szczyt i kwintesencj wszystkich nauk buddyjskich. Dla tych, którzy jeszcze nie przekroczyli "bramy" jest to najtrudniejsza ze wszystkich medytacji, lecz dla tych, którzy ju j przekroczyli, medytacja ta jest naj atwiejsza. Wszystkie inne wiczenia i praktyki s tylko przygotowaniem do niej. Najwa niejsze jest tutaj poznanie natury w asnego umys u lub przynajmniej ujrzenie jej przez krótk chwil . Gdy jogin raz pozna natur umys u, wtedy jest w stanie w ka dym czasie i w ka dym miejscu bez trudno ci si gn wg b esencji umys u. Niezale nie od tego, czy co robi, czy odpoczywa, zawsze jasno i przejrzy cie promieniuje w nim wietli cie-pusta wiadomo . Chocia po rozpoznaniu czy spostrze eniu istoty umys u pozostaje jeszcze do przebycia bardzo d uga droga, wszyscy buddyjscy m drcy uwa aj ten pierwszy przeb ysk za najwa niejszy, za co , czego na pocz tku musi spróbowa ka dy jogin. Gdy raz przekroczy si t nieistniej c bram ("bram bez bramy"), medytacja nie jest ju wi cej wiczeniem ani wysi kiem. Staje si ona odt d naturalnym i spontanicznym aktem. Czy si siedzi, czy chodzi, mówi czy pi - ca a ta dzia alno i wszystkie potrzeby yciowe staj si wspania ymi medytacjami. W adnym przypadku wysi ek nie jest konieczny, o nic nie trzeba walczy . Aby jednak przekroczy t nieistniej c bram , nale y ci ko pracowa z tym medytacyjnym wiczeniem "nie wiczenia", krocz c drog Zenu czy Mahamudry. Mahamudra - Droga Wyzwolenia Droga wyzwolenia lub "joga bez formy" jest najprostsz i najbardziej bezpo redni metod osi gni cia Umys u Buddy - jest naturalnym i spontanicznym wiczeniem, które omija wiele przygotowa , wyt onych praktyk i kolejnych stopni wyst puj cych w innych typach jogi. Jej istota polega na mo liwo ci doprowadzenia ucznia przez Guru do ujrzenia wrodzonego Umys u Buddy w jego pierwotnym i naturalnym stanie. Dzi ki temu pierwszemu bezpo redniemu prze yciu "wgl du" ucze stopniowo uczy si umacnia , rozszerza i pog bia pierwotny stan umys u. W ko cu to postrzeganie wejdzie mu "w krew" i zako czy si ca kowitym o wieceniem. wiczenie to zwie si Mahamudr . A. Pierwsze ujrzenie przez ucznia wrodzonego stanu umys u mo e by osi gni te w dwojaki sposób: albo samodzielnie poprzez praktyk jogi Mahamudry, albo poprzez "przyk adowe" ("ukazuj ce") zademonstrowanie przez Guru. Pierwsza droga zak ada, e ucze sam medytuje wed ug wskazówek Guru, a druga polega na spowodowaniu przez Guru nag ego otwarcia si umys u ucznia. B. Centralna nauka Mahamudry polega na dwóch zasadniczych punktach: odpr eniu i braku wysi ku. Wszystkie cierpienia i nami tno ci z natury zwi zane s z napi ciami. W przeciwie stwie do tego, wyzwolenie jest inn nazw "doskona ego odpr enia" ("rozlu nienia"). Przeci tny cz owiek, opanowany od d ugiego czasu przez g boko zakorzenione przyzwyczajenia uwa a, e osi gni cie stanu g bokiego rozlu nienia to rzecz najtrudniejsza lub w ogóle niemo liwa. Tak wi c, by umo liwi mu to osi gni cie konieczne s wskazówki i wiczenia. Dlatego te g ównym zadaniem Mahamudry jest nauczenie jogina, jak odpr y umys , a tym samym, jak spowodowa rozwój jego pierwotnego umys u. Paradoksem jest, e nieobecno napi cia (odpr enie) jest jeszcze trudniejsza do osi gni cia, ni wysi ek. Wymaga to d ugiej praktyki, by w ka dym czasie i w ka dych warunkach by swobodnym i wolnym od trosk. Gdy stale rozlu nia si umys i potrafi si utrzyma go spontanicznym i wolnym od wszelkiego kurczowego chwytania si , to wrodzony Umys Buddy wkrótce zab y nie. Uwagi o Mahamudrze Mahamudra, "Wielki Symbol", jest praktycznym zastosowaniem nauki o Sunjacie. Sunjata (Pusto ) jest podstawow zasad podkre laj c niesubstancjonalno wszystkich istot. Jest to najwa niejsza nauka buddyzmu Mahajany i tantry tybeta skiej. Wed ug niektórych uczonych tybeta skich, Madhjamika ( rodkowa Droga) jest nauk Sunjaty w swej ogólnej formie, podczas gdy Mahamudra jest nauk wprowadzaj c zasady Madhjamiki do praktyki. Dlatego te cz sto Madhjamik okre la si mianem "teorii Pusto ci", a Mahamudr "praktyk Pusto ci". Wydaje si stosowne powiedzenie kilku s ów o poj ciu Pusto ci (pustki). Gdy mówimy: "dom jest pusty" zwykle mamy na my li, e nie ma w nim mieszka ców, ale buddyjska "pustka" nie oznacza nieobecno ci. Gdy mówimy: "ca a dzielnica jest teraz pusta" my limy, e przedtem by y tam domy, a teraz ich nie ma. Jednak buddyjska "pustka" nie oznacza wymazania ani znikni cia. "Pusto " jest trudna do zdefiniowania i opisania. Mo na powiedzie mnóstwo rzeczy o tym, czym "pustka" nie jest, ale bardzo ma o o tym, czym ona jest. "Pusto " oznacza wzgl dn , p ynn , nieokre lon i nie daj c si uj natur wszystkich rzeczy. Z filozoficznego punktu widzenia poj cie to okre la z udn i podobn do snu natur zjawisk; psychologicznie oznacza ca kowite wyzwolenie od wszystkich przywi za . *** Szko a "Ustnego Przekazu" (Kagyupa) i Stara Szko a (Njingmapa) w Tybecie uwa aj Mahamudr za najwy sz i najwa niejsz ze wszystkich nauk Buddyzmu. *** Samo wiadomo (samo-postrzeganie si , bycie postrzeganym przez siebie), czyli postrzegaj ca siebie zdolno wiadomo ci jest wed ug Jogaczary umys em per se (samym przez si ). Funkcj samo wiadomo ci (samopostrzegania si ) jest bycie wiadomym tej wiadomo ci ( wiadomym swojej przytomno ci); jest to czysta wiadomo (postrzeganie) bez adnych przedmiotowych tre ci (zawarto ci). Kszta towanie, rozwijanie tej czystej wiadomo ci (postrzegania) jest podstawowym wiczeniem Mahamudry. *** "Czy stawanie si naszego w asnego umys u pustym nie nazywa si osi ganiem Stanu Buddy?" /Milarepa/ Mahajana naucza, e zjawisk stawania si pustym i stawania si pe nym nie da si od siebie oddzieli . Usuwanie z umys u np. nami tno ci i niewiedzy jest równocze nie nape nianiem go czym innym, np. przekraczaj c m dro ci i wspó czuciem. Najwa niejsz instrukcj Mahamudry jest rozlu nienie. Tylko dzi ki ca kowitemu odpr eniu umys u mo na ujrze jego esencj . Medytacyjna technika niewysilania si , niedzia ania (niewyt ania si ) jest najwa niejsz nauk Mahamudry. *** Wi kszo znanych technik medytacyjnych s u y rozwijaniu koncentracji umys u, to znaczy: przed okiem umys u powinien by stale utrzymywany jaki przedmiot. Innymi s owy: wymagany jest w nich wszystkich wysi ek umys u. Ale medytacja Mahamudry jest zupe nie innego rodzaju. Jest ca kiem naturalna i pozbawiona wysi ku, a w umy le jogina nie jest utrzymywany aden przedmiot jakiegokolwiek rodzaju. W porównaniu z metod Mahamudry wszystkie inne praktyki medytacyjne s tylko chwilowymi rodkami i po rednimi etapami. *** "Buddy nie mo na znale poprzez szukanie; spójrz na swój w asny umys ." /Milarepa/ To zdanie jest wyj tkowo wa ne, bowiem reprezentuje istot nauki Mahamudry. W powszechnym Buddyzmie naucza si , by szuka O wiecenia i osi gn Stan Buddy; w Mahamudrze Guru ukazuje uczniowi, e w asny umys jest Budd i dlatego szukanie czego poza nim, nawet Stanu Buddy, by oby strat czasu. *** Wed ug nauki o identyczno ci umys u i prany (oddechu), umys nie mo e funkcjonowa bez wsparcia oddechu, tak jakby "na nim jecha ". Prana wprawia umys w ruch. To jest nauka o "jechaniu umys u na oddechu". *** Mimo faktu, e istoty umys u nie da si opisa , mo na j unaoczni poprzez trzy g ówne w a ciwo ci: samo-postrzeganie, samo-o wiecenie i samo-szcz liwo , których - mimo i s stale obecne - nieinicjowany ucze nie jest wiadom. By wiadomym wiadomo ci (samopostrzegania) znaczy: przybli y si do progu O wiecenia. M drcy buddyjscy, którzy odkryli w mistycznych do wiadczeniach, e umys sam z siebie jest wietlisty i uszcz liwiaj cy, mówi o samoo wieconym i samouszcz liwionym aspekcie umys u. *** Wgl d, medytacja i dzia anie, czyli wgl d (intuicja), wiczenie si i post powanie: "Wgl d" jest poznaniem czyli rozpoznaj cym spojrzeniem na podstawow prawd , na której bazuj wszystkie medytacje i która kieruje ca duchow praktyk . "Praktyka" albo " wiczenie si " dotyczy jogicznego, medytacyjnego doskonalenia si we wgl dzie. "Post powanie" dotyczy stanu, w którym jogin wykonuj c swe codzienne czynno ci pozostaje zatopiony we wgl dzie. Poj cia te ilustruje nast puj cy przyk ad: w przypadku nauki Mahamudry "wgl d" jest rozumieniem pustej natury umys u, " wiczenie si " jest post puj cym zag bianiem si w to rozumienie, a "post powanie" jest utrzymywaniem tego wgl du w codziennej aktywno ci, co oznacza, e jogin w czasie zmiennych sytuacji codziennego ycia pami ta o swoim do wiadczeniu medytacyjnym i utrzymuje je ywym. Pie ni nauczaj ce Tilopa: Mahamudra Upadesia S to ustne nauki o Mahamudrze, udzielone Naropie przez Tilop nad brzegiem Gangesu. Z sanskrytu na tybeta ski prze o y Cziekji Lodrö, Marpa T umacz. Pok on pierwotnej m dro ci przejawiaj cej si dwojako. Mahamudra nie mo e by opisana, jednak ty, rozwijaj cy oddanie dla Guru, wy wiczony w ascezie, z doskona cierpliwo ci znosz cy cierpienia, inteligentny Naropo we to sobie do serca, mój uczniu, któremu sprzyja los. Kie -ho! Spójrz na natur wiata, który jest przemijaj cy jak ob oki lub sen; ob oki i sen s pozbawione realnej egzystencji. Rozwi wi c wyrzeczenie i poniechaj wszelkich wiatowych zaj . Wyrzecz si s ug i rodziny, przyczyn dz i nienawi ci. Medytuj samotnie w lasach i miejscach odosobnienia. Przebywaj w stanie nie-medytacji. Je li osi gn e "nie chcie nic wi cej osi gn ", to osi gn e Mahamudr . Dharma samsary jest przyczyn dz i nienawi ci, jest bez znaczenia. Wszystko co stwarzamy jest bez substancji; poszukuj zatem ostatecznej esencji. Dharma umys u nie mo e rozpozna znaczenia transcendentnego umys u. Dharma dzia ania nie mo e odkry sensu nie-dzia ania. Je li chcesz urzeczywistni przekraczaj cy umys i nie-dzia anie, odetnij korze my lenia i pozwól pozosta wiadomo ci niezas oni t . Pozwól wodom strumienia umys u pozosta niezm conymi. Nie próbuj zatrzyma wyobra e , lecz pozwól im uspokoi si samym przez si . Je li nie ma odrzucania ani przyjmowania, jeste wolny w Mahamudrze. Kiedy utniesz korzenie drzewa, usychaj li cie i ga zie. Tak samo, gdy odetniesz korze my lenia uspokoj si aktywno ci umys u. Ciemno ci nagromadzone od tysi cy kalp rozja ni jedna pochodnia. Tak samo, jedna tylko chwila do wiadczenia wietlistego umys u rozpu ci zas ony karmicznych nieczysto ci. Wy, ludzie o ma ej inteligencji, którzy nie mo ecie tego poj skoncentrujcie si na oddechu i praktyce uwa no ci. Poprzez ró ne pozycje oczu i techniki koncentracji wiczcie swój umys , a pozostanie w stanie naturalnego wyciszenia. Je li spostrzegasz otwart przestrze , rozpuszczaj si sztywne wyobra enia o centrum i trwa ych ograniczeniach. Tak samo, gdy umys spostrzega umys ustaj wszelkie mentalne aktywno ci; b dziesz przebywa w stanie nie-my lenia i rozwiniesz najwy sz Bodhiczitt . Para wznosz ca si od ziemi zmienia si w ob oki i znika w przestworzach. Nie wiemy gdzie podziewaj si nikn ce ob oki. Tak samo rozpuszczaj si fale my li powstaj cych z my lenia poj ciowego, gdy umys spostrzega umys . Przestrze nie ma kszta tu ani koloru; nie podlega zmianom, nie zostaje zabarwiona przez biel lub czer . Tak samo wietlisty umys nie ma koloru ani kszta tu; nie jest zabarwiany przez biel lub czer - cnot lub nieprawo . Czystej i wiec cej natury s o ca nie mog przy mi ciemno ci tysi ca kalp. Tak samo wietlista esencja umys u nie mo e by przy miona przez trwaj c kalpy samsar . Chocia mówi si , e przestrze jest pusta, jednak istota przestrzeni nie mo e by opisana. Chocia mówi si , e umys jest wietlisty, nie oznacza to jego istnienia. Przestrze nie jest o nic zaczepiona, tak samo umys Mahamudry nie lgnie do niczego. Spocznij rozlu niony w naturalnym stanie nie poprawiaj c niczego. Nie ma w tpliwo ci, e rozpuszcz si twoje wi zy. Istota umys u jest jak przestrze , dlatego umys zawiera wszystko. Pozwól ruchom cia a by naturalnie rozlu nionymi. Sko cz z pró nym gadulstwem, pozwól twej mowie by echem. Nie rozmy laj, lecz odwa si pozna Dharm Wielkiego Skoku. Cia o nie ma substancji, jest jak wydr ona rurka bambusa. Umys jest jak przestrze i nie ma konkretnego miejsca, w którym my li by powstawa y. Pu my lenie: nie trzymaj go sztywno ani nie pozwalaj mu b dzi . Rozwin go, to znaczy osi gn najwy sze O wiecenie. Je li umys nie ma przedmiotu postrzegania, jego istota jest wietlista. Poznasz Drog Buddy, je eli cie ka medytacji zniknie. Je li medytujesz nie-medytowanie, osi gniesz najwy sze Przebudzenie. Oto królewski sposób widzenia - przekracza on lgni cie i chwytanie. Oto królewska medytacja - umys si nie b ka. Oto królewski sposób dzia ania - bez ambitnych d e . Kiedy nie ma nadziei ani obaw, urzeczywistni e cel. Niestworzona alaja nie ma nawyków ani zas on. Pozwól spocz umys owi w nie-stworzonym istnieniu; nie czy rozró nie pomi dzy medytacj , a stanem po medytacji. Je li Dharma umys u opró ni si z projekcji, osi gni ty zostanie królewski wgl d, wolny od ogranicze . Nieograniczona i g boka jest ta najbardziej królewska z medytacji. Bycie spoczywaj ce samo w sobie bez wysi ku jest najbardziej królewskim sposobem dzia ania. Bycie spoczywaj ce samo w sobie bez nadziei jest najbardziej królewskim osi gni ciem. Na pocz tku umys jest jak rw cy potok. Potem staje si jak Ganges p yn cy powoli. W ko cu jest jak ocean - wiat a syna i matki spotykaj si . Zwolennicy Tantr i Prad niaparamity, Winaji, Sutr i innych religii - - ze swymi tekstami i filozoficznymi dogmatami nie poznaj wietlistej Mahamudry. Bez my li, bez pragnie , spoczywaj c w sobie samym, istniej c z siebie samego, b d jak fale na wodzie. Istota lubów samaja jest z amana, gdy my lisz kategoriami nakazów. Je li nie szukasz i nie lgniesz do zrozumienia, nie odchodz c jednak nigdy od najwy szego, wówczas jeste wi tym praktykuj cym, pochodni roz wietlaj c ciemno ci. Je li jednak jeste bez dz i nie chwytasz si skrajno ci, poznasz Dharmy wszystkich nauk. Je li trudzisz si tym d eniem, wtedy sam uwolnisz si z wi zienia samsary. Je li medytujesz w ten sposób, spalisz zas ony karmicznych nieczysto ci i dlatego b dziesz znany jako "pochodnia nauki". Niewiedz cy ludzie, nie oddaj cy si w pe ni tej nauce, b d przez ciebie wyzwoleni z oceanu samsary. Jakie to a osne, e istoty ni szych wiatów cierpi tak bez ko ca. Ka dy, kto pragnie wyzwoli si z cierpienia, powinien szuka m drego Guru. Wype niony b ogos awie stwem umys b dzie wyzwolony. Je li szukasz Karma-Mudry, powstanie m dro zjednoczenia szcz liwo ci i pusto ci. Sprowad je w dó i pozwól powsta mandali. Przeprowad j do centrów i rozprzestrze po ciele. Je li nie ma w tym dzy, powstanie zjednoczenie szcz liwo ci i pusto ci. Uzyskaj d ugie ycie bez bia ych w osów, a b dziesz wzrasta jak ksi yc. B d promieniuj cy, a twoja si a b dzie doskona a. Gdy szybko osi gn e zwyczajne siddhi, poszukaj nadzwyczajnych siddhi. Oby te dok adne pouczenia w Mahamudrze pozosta y w sercach szcz liwych istot. Sze regu Tilopy Nie neguj, nie zawieszaj, nie szukaj b du, nie koncentruj, nie oceniaj, lecz niech b dzie w a nie tak. Milarepa: Pie ni Mahamudry Doskona a Pewno Mahamudry Gdy powróci si do pierwotnego stanu umys u, wszelkie z udne my li rozpuszczaj si same z siebie w królestwo ostatecznej rzeczywisto ci. Nie mo na ju znale tego, który powoduje cierpienie i tego, który cierpi. Najbardziej wyczerpuj ce studiowanie Sutr nie nauczy nas wi cej, ni to. Mahamudra, Nauka Pot na w Dzia aniu, atwa w wiczeniu Ja, jogin Milarepa, widz esencj . Le y ona ods oni ta przed moim przenikaj cym spojrzeniem. Widz to, co znajduje si poza wszelkimi s owami, bez os on, jak przejrzyste niebo. Gdy wszystko puszczam, widz rzeczywisto . Gdy rozlu niony spoczywam w spokoju, poznaj pusto wszystkiego i ka dego. Rozlu niam si , rozpuszczam i udaj si do królestwa siebie samego; Puszczam swobodnie, a w strumieniu wiadomo ci czyste i nieczyste staj si jednym Poniewa niczego nie szukam, wszystkie my li i wyobra enia s odci te; Pu apki samsary na zawsze znikn y. Odk d pozna em, e Budda i mój umys s jednym, nie t skni ju za doskona o ci . Jak s o ce wypiera ciemno ci, tak gdy przychodzi urzeczywistnienie same z siebie znikaj wszystkie nami tno ci i dze. Wgl d, Medytacja, Dzia anie Kto - bez rozproszenia - jest w stanie ujrze w asny umys , ten nie potrzebuje ju s ów i gadaniny. Kto potrafi pogr y si w samo wiadomo ci, ten nie potrzebuje siedzie sztywno jak trup. Kto pozna istot wszystkich zjawisk, u tego nami tno ci znikn same z siebie. Kto nie nosi ju w sercu po da i nienawi ci, ten nie potrzebuje wi cej udawa ani na ladowa . Wielka m dro o wiecenia pozostawia daleko za sob Samsar i Nirwan , nie mo e by ona osi gni ta przez chcenie. Mo na j osi gn tylko z b ogos awie stwem i pomoc prawdziwego przekazu. Mahamudra - Nauka, Któr Mo na Stale Praktykowa Czy chodzisz, siedzisz czy te pisz, zawsze spogl daj w swój umys ,; nieustannie i bez przerwy. Jest to wiczenie warte wysi ku. III Karmapa: Modlitwa Mahamudry Ta stosunkowo krótka modlitwa zawiera wszystkie istotne nauki Mahamudry. Namo Guru (Pok on dla Guru) 1. Oby wszyscy Lamowie i bóstwa Mandali Jidama, Buddowie i ich Synowie trzech czasów i dziesi ciu kierunków spogl dali na mnie z mi o ci i dobroci i zes ali fale inspiruj cych mocy tak, aby moje d enie do Najwy szego Urzeczywistnienia wype ni o si . 2. Oby niewzburzony trzema wirami potok dobrej karmy wyp ywaj cy ze nie nych gór czystych intencji i czynów, niezliczonych istot i moich, wp yn do oceanu czterech cia Buddy. 3. Dopóki to si nie spe ni, obym przez wszystkie ywoty, narodziny za narodzinami nie zetkn si z negatywn karm i cierpieniem, lecz cieszy si dobrem oceanu szcz cia i doskona o ci. 4. Uzyskawszy Cenne Ludzkie Odrodzenie, posiadaj c zaufanie, pilno i m dro , polegaj c na dobrym duchowym nauczycielu, otrzymawszy istotne nauki i praktykuj c je w a ciwie obym we wszystkich ywotach do wiadcza b ogos awie stwa Dharmy. 5. S uchanie i studiowanie pism oddala zas ony niewiedzy; rozwa anie ustnych obja nie niweczy w tpliwo ci; wiat o m dro ci zrodzone z medytacji rozja nia prawdziw natur egzystencji; oby wzrasta a promienno m dro ci p yn cej ze s uchania, przemy liwania i medytacji. 6. Podstaw jest Podwójna Prawda, wolna od skrajno ci; Podwójne Nagromadzenie jest cie k , woln od ogranicze ; Owocem jest Podwójny Rezultat wolny od pomieszania Samsary i pasywno ci Nirwany; Obym wci spotyka t nauk woln od wszelkich b dów. 7. Tym, co jest do oczyszczenia, jest sam umys - pustka i przejrzysto nierozdzielne; Tym, co oczyszcza, jest wad ra-joga Mahamudry; Sczyszczane s splamienia pochodz ce z pomieszania; Oby dzi ki temu urzeczywistni niesplamion Dharmakaj . 8. Rozwianie w tpliwo ci przynosi pewno w a ciwych pogl dów; Utrzymywanie niezachwianej uwa no ci jest istot medytacji; Najwy szym dzia aniem jest wprowadzenie w ycie wszystkich aspektów medytacji; Obym posiad zaufanie do pogl dów, medytacji i dzia ania. 9. Wszystkie zjawiska s projekcjami umys u, Lecz nie ma czego takiego jak umys ; jego natura jest pusta. Jest pusty i bez ogranicze - w nim wszystko mo e si zdarzy . Widz c to, obym odci korze pomieszania. 10.Manifestacje umys u nie maj egzystencji same w sobie, lecz widziane s b dnie jako przedmioty. Z powodu tej niewiedzy powstaje poczucie "siebie". Poprzez lgni cie do dualizmu "przedmiot-podmiot", w drujemy zagubieni w Samsarze. Obym odci t niewiedz i pomieszanie u samego korzenia. 11.Nie ma niczego, co by oby Rzeczywisto ci , nawet Buddowie jej nie widz . Nie jest to jednak nico ci , gdy jest podstaw Samsary iNirwany. Nie jest równie paradoksalnym po czeniem skrajno ci - rodkowa Droga jest wolna od takich ograniczonych pogl dów. Obym urzeczywistni istot dharmy nieograniczonego umys u. 12."To jest tym" nie jest adnym stwierdzeniem i nie ma podstaw do zaprzeczania: "To nie jest tym". Nieuwarunkowana i niez o ona Dharma jest poza poj ciowym zrozumieniem. Obym z g bokim przekonaniem zrozumia t najwy sz prawd . 13.Dopóki si tego nie urzeczywistni, kr y si w Samsarze, urzeczywistniwszy to, jest si Budd . Bez jakiegokolwiek stwierdzania lub zaprzeczania obym urzeczywistni istot Dharmaty, podstaw wszystkiego. 14.Zjawiska s umys em i pustka jest umys em. Urzeczywistnienie jest umys em i iluzja jest umys em. Powstawanie jest umys em i znikanie jest umys em. Obym widz c wszystko jako umys odci b dne poj cia. 15.Nie fa szuj c medytacji poj ciowym d eniem, nieporuszony wiatrem wiatowych rozrywek, wiedz c jak spocz w spontanicznym, wolnym przep ywie umys u, obym osi gn i utrzyma gotowo prawdziwej duchowej praktyki. 16.Gdy ustaj fale grubych i subtelnych my li wody umys u ucisz si same przez si . Obym osi gn niewzburzony rozproszeniem i ospa o ci spokój g bokiego oceanu Wyciszaj cej Medytacji. 17.Nieprzerwane obserwowanie umys u, którego nie da si obejrze , jest przenikaj cym Wgl dem. Obym odci w tpliwo ci czy to "jest" czy "nie jest" i bez pomieszania pozna natur swej w asnej istoty. 18.Patrz c na przedmioty, nie widz adnych przedmiotów, gdy s one umys em; obserwuj c umys nie widz adnego umys u, gdy jego istota jest pusta; Przez widzenie tego jednocze nie, samo przez si opada dualistyczne przywi zanie; obym w ten sposób urzeczywistni przejrzyste wiat o prawdziwej natury umys u. 19.To bycie wolnym od wytworów umys u jest Mahamudr (Wielkim Symbolem); jest Madhjamik (Drog rodka), byciem wolnym od wszelkich ogranicze ; zwie si to równie Maha-Ati (Wielk Doskona o ci ), która wszystko zawiera. Obym posiad ufno , e przez zrozumienie jednego wszystko jest zrealizowane. 20.Wielka Szcz liwo , poza przywi zaniem, jest nieustaj ca; Przejrzyste wiat o, poza poj ciami, jest nieprzy mione przez adne zas ony; stan przekraczaj cy rozumowe poj cie jest spontaniczny; obym stale z atwo ci ich do wiadcza . 21.Oby lgni cie do przyjemnych do wiadcze uwolni o si samo przez si , a natura z ych my li i pomieszania ujrzana by a jako czysta niczym przestrze . Z prostym umys em, bez dodawania, odcinania lub d enia do czego , obym urzeczywistni prawd Dharmaty, woln od sztuczno ci. 22.Wszystkie istoty maj od zawsze natur Buddy, lecz nie widz c tego b dz w nie maj cej ko ca Samsarze. Obym dla tych, którzy nieustannie do wiadczaj cierpienia, rozwin bezgraniczne wspó czucie w strumieniu mojego ycia. 23.Chocia bezgraniczne, nieprzerwane wspó czucie jest naturaln cech umys u i przejawia si wolnym strumieniem mi o ci, to jednak jego istota jest pusta. Ta jednoczesno obu aspektów, przejawienia i pusto ci, jest najwy sz cie k . Obym dniem i noc nigdy nie by oddzielony od tej medytacji. 24.Przez moc medytacji doskonal si "oczy" i nadnormalne postrzeganie, dojrzewaj czuj ce istoty i oczyszczaj si pola Buddy. Obym wype ni modlitwy spe niaj ce dharmy Buddy i poprzez Doskona o , Dojrza o i Oczyszczenie osi gn Stan Buddy. 25.Oby dzi ki dobroci Buddów i ich Synów trzech czasów i dziesi ciu kierunków, i poprzez moc wszelkich dobrych dzia a spe ni y si usilne yczenia i modlitwy, moje i niezliczonych istot. Wskazówki do nauki i wicze Charakterystyczne Cechy wiczenia Mahamudry Czcigodny Lama Kong Ka powiedzia : Aby praktykowa medytacj Mahamudry, powinno si by najpierw inicjowanym przez kwalifikowanego Guru. Celem medytacji Mahamudry jest umo liwienie uczniowi prze ycia wietlisto-pustej wiadomo ci. Tylko po prze yciu tej " wiadomo ci bez zawarto ci" ucze mo e poprawnie praktykowa Mahamudr . Zanim to osi gnie, trudno b dzie mu uwolni si od uwik ania w my lenie przeciwie stwami podmiot - przedmiot, wznie umys do stanu bez przeciwie stw (nierozró niania) i nie przywi zywa si . Aby pog bi ten wietlisto-pusty stan umys u ucze powinien jak najcz ciej praktykowa podane tutaj istotne wskazówki. Kto potrafi pozostawi swój umys tak, by trwa on bez rozproszenia w samo wiadomo ci - ten potrafi ju wszystko. Aby praktykowa Mahamudr ucze powinien: - sko czy z rozró niaj cym rozumowaniem - porzuci nawykowe my lenie "to przyjmuj , a tamto odrzucam" - d y do osi gni cia takiego stanu, w którym Samadhi i wszelkie wykonywane czynno ci staj si jednym. Zanim do tego dojdzie, ucze powinien wiczy wyciszaj c medytacj , a dopiero potem, jako uzupe nienie, zastosowa wiadomo Mahamudry do swoich codziennych czynno ci. Trzy kluczowe zasady w praktyce Mahamudry (równowaga, odpr enie i naturalno ): "Równowaga" oznacza stan zrównowa enia cia a, mowy i umys u. W Mahamudrze zrównowa enie cia a osi ga si poprzez rozlu nienie go, zrównowa enie mowy poprzez uspokojenie oddechu, a zrównowa enie umys u poprzez pozostawienie go nie lgn cym do niczego i nie wspieraj cym si na niczym. Jest to najlepsza droga, by uspokoi cia o, mow i umys . "Odpr enie" oznacza rozlu nienie umys u, puszczenie wszystkiego, pozbycie si wszelkich idei i my li. Gdy cia o i umys s rozlu nione, mo na bez wysi ku przebywa w naturalnym stanie, który sam w sobie jest poza wszelkimi przeciwie stwami i równocze nie bez rozprosze . "Naturalno " oznacza "nielgni cie" do niczego i "nieodrzucanie" czegokolwiek, co znaczy, e wicz cy nie czyni najmniejszego wysi ku adnego rodzaju; pozostawia uczucia i umys samym sobie - w spoczynku albo p yn ce - i nie pobudza ich ani nie ogranicza. Praktykowanie naturalno ci oznacza niewyt anie si i bycie spontanicznym. Mo na to podsumowa w nast puj cy sposób: Istot równowagi jest nielgni cie do niczego. Istot odpr enia jest niechwytanie niczego. Istot naturalno ci jest niewyt anie si . Pi porówna unaoczniaj cych do wiadczanie Mahamudry: Pi poni szych podobie stw unaocznia w a ciwe do wiadczanie Mahamudry: " Olbrzymia otwarto podobna nieograniczonej przestrzeni. " wiadomo wszechobecna jak Ziemia. " Umys niewzruszenie trwa y jak góra. " wiadomo wiadoma siebie, przejrzysta i promieniuj ca jak lampa. " Czysta wiadomo , kryszta owo przejrzysta i wolna od rozró niaj cych my li. Do wiadczenie Mahamudry mo na opisa równie nast puj co: " Podobne do bezchmurnego nieba, niesko czenie rozleg ego i niczym nie przys oni tego. " Podobne do oceanu bez fal, gdzie umys jest stale wolny od rozró niaj cych my li. " Podobne do lampy promieniuj cej w bezwietrzn noc; wiadomo jest kryszta owo-przejrzysta, wietlista i niezmienna. Jak wiczy Mahamudr ? Aby wiczy Mahamudr utrzymuj cia o i umys rozlu nione i spokojne, nie usi uj c tego dokona . Zaniechaj wszelkich w tpliwo ci i niepokojów i pozosta zrównowa ony. W wiczeniu Mahamudry identyfikuj wszystko co ci spotyka z "Nienarodzon Pusto ci "; pozosta naturalny i rozlu niony. Utrzymywanie cia a w rozlu nieniu i spokoju nie oznacza ca kowitego zaniechania wszelkich czynno ci, lecz wykonanie ich spokojnie, w odpr eniu i spontanicznie. Utrzymywanie rozlu nionego i spokojnego umys u nie oznacza uczynienia go niewra liwym i pozbawionym uczu , lecz s u y wzmocnieniu i zintensyfikowaniu przejrzystej wietlisto ci jego czystej wiadomo ci. Uto samianie wszystkiego z Nienarodzon Pusto ci oznacza, e ten, kto urzeczywistni samo- wiadomo i jest w stanie j utrzyma , prze ywa wszystko, co napotyka jako swobodne i puste. Pi postaw oddalaj cych od Mahamudry: 1. Mo na b dnie pojmowa Pusto jako zaprzeczenie istnienia zarówno cnót jak i nieprawo ci, gdy nie wie si o tym, e Egzystencja i Pustka s w istocie to same i e prawda zawiera w sobie wszystkie zasady i wskazania etyczne. Owo b dne rozumienie Pusto ci oznacza odej cie od w a ciwego punktu widzenia Mahamudry. Z drugiej strony, gdy posiada si tylko racjonalne zrozumienie tej prawdy, a nie chce si jej dog bnie prze y , oznacza to, e zesz o si z w a ciwej drogi urzeczywistnienia Mahamudry. 2. Je li si nie wie, e w wiczeniu Mahamudry droga i cel s identyczne i e wszystkie wspania e osi gni cia zawarte s ju w samym wiczeniu, nara a si na niebezpiecze stwo s dzenia, e najpierw jest wiczenie, a urzeczywistnienie nast puje po nim tak, jakby O wiecenie by o wynikiem praktyki. Mo e to by prawd na poziomie wzgl dnym, lecz z punktu widzenia Mahamudry oznacza to zej cie z w a ciwej drogi. 3. Gdy praktykuj c Mahamudr jest si w stanie uczyni wielki wysi ek, ale nie posiada si niez omnej wiary w sam nauk , jest si nara onym na niebezpiecze stwo piel gnowania "skrytej nadziei", e pewnego dnia znajdzie si nauk przewy szaj c Mahamudr . To tak e jest oznak zej cia z w a ciwej drogi. 4. Kto nie wie, e zarówno leczenie jak i to, z czego nale y si leczy s w istocie identyczne, nara a si na niebezpiecze stwo pozostania przy pogl dzie, e praktyka Dharmy (uzdrawianie) oraz nami tno ci i splamienia (to, co ma by uleczone) s dwiema ró nymi rzeczami. Oznacza to odej cie od w a ciwego pogl du Mahamudry. 5. W uczniu praktykuj cym Mahamudr zawsze istnieje sk onno do usuwania b dów i czynienia poprawek. Ten, kto stale przy apuje si na tym, e próbuje poprawia b dy, najprawdopodobniej zszed z prawdziwej drogi. Trzy g ówne prze ycia w wiczeniu Mahamudry: W czasie praktyki medytacji zetkniemy si z trzema g ównymi prze yciami (do wiadczeniami). S to: szcz liwo , ol nienie i nierozró nianie (wzniesienie si ponad przeciwie stwa). W prze yciu szcz liwo ci niektórzy ludzie odczuwaj , e wielki zachwyt spowija ich ca e cia o i nie ust puje nawet w niekorzystnych warunkach, na przyk ad przy mro nej lub upalnej pogodzie. Niektórzy mog odczuwa , e znika ich cia o i umys i e s nape nieni nadzwyczajn szcz liwo ci , tak e cz sto wybuchaj miechem. Niektórzy s pe ni inspiracji i entuzjazmu, inni doznaj g bokiego spokoju i b ogo ci. Ta ekstaza mo e by tak mocna i intensywna, e zatraca si poczucie dnia i nocy. W prze yciu nierozró niania niektórzy mog widzie pust natur wiata lub odczuwa , e wszystkie rzeczy sta y si puste. Inni prze ywaj rzeczy jako pozbawione w asnej istoty lub do wiadczaj , e cia o i umys nie istniej , podczas gdy jeszcze inni pojmuj prawd o Pusto ci (Sunjata) jako rzeczywisto . adnego z tych prze y nie nale y uwa a za doskona e i ca kowite, tote nigdy nie powinno si lgn do adnego z nich. Spo ród tych wszystkich do wiadcze najwa niejsze i najbardziej nieomylne jest nierozró nianie. Niektóre z prze y ol nienia i szcz liwo ci mog wprowadza w b d lub szkodzi . Najg bsza ze wszystkich daj cych si uj s owami instrukcji Mahamudry brzmi: "Odrzu wszelkie lgni cie, a esencja wy oni si natychmiast." Istota praktyki Mahamudry polega na dwóch rzeczach: bezwysi kowo ci i nie-poprawianiu. Nale y przy tym wiedzie , co to jest nie-poprawianie. Milarepa wyja nia to ca kiem jednoznacznie mówi c: "Odno nie praktyki nie-poprawiania powinno si zrozumie trzy rzeczy: 1. Gdy b kaj ce si my li i nami tno ci-splamienia nie s poprawiane, wówczas spada si w ni sze sfery. 2. Gdy Szcz liwo , Ol nienie i Nierozró nianie nie s poprawiane, wpada si w trzy sfery Samsary. 3. Tylko pierwotna natura umys u nie potrzebuje poprawki." W ci gu ca ego dnia - podczas i pomi dzy sesjami medytacyjnymi - powinno si d y do tego, by nie utraci "esencji". Innymi s owy: powinno si stara wprowadzi prze ycie medytacyjne do swoich codziennych czynno ci. Jest to ca kowicie zrozumia e, e w czasie codziennej pracy jest si rozproszonym i przez to zapomina si o "esencji", ale powinno si ci gle stara powraca do urzeczywistnienia. Gdy si to uda - "esencja" wy oni si ponownie. Nale y próbowa utrzymywa urzeczywistnienie w dzie i w nocy. Jest rzecz nadzwyczaj wa n , by praktykowa Mahamudr równie w snach i podczas g bokiego snu. Kto tego nie potrafi, powinien na pewien czas zaniecha wszelkich czynno ci i przez pi lub sze dni nieprzerwanie wiczy medytacj Mahamudry. Potem powinien odpocz jeden dzie i praktykowa j dalej. Nie powinno si by zra onym, je li nie jest si w stanie przez ca y dzie utrzyma ywego strumienia wiadomo ci. Istotne jest tu nieprzerwane, wytrwa e staranie si . Kto tak czyni, z pewno ci rozszerzy swoje urzeczywistnienie i do wiadczenia. Jak wiczy Mahamudr w niesprzyjaj cych okoliczno ciach? Gdy kto urzeczywistni "esencj ", powinien wykorzysta pewne szczególne okoliczno ci dla pog bienia urzeczywistnienia. 1. Wykorzystanie rozproszonych rozró niaj cych my li do pog bienia urzeczywistnienia. Nie chodzi tu o to, by bada natur rozró niaj cych my li, medytowa na Pusto czy te czuwa nad rozproszeniami, lecz by " wietlist wiadomo " - esencj b d c poza rozró niaj cymi my lami - doprowadzi do pe nej ywotno ci. Ta wiadomo w swoim naturalnym stanie jest Mahamudr . Gdy z pocz tku natrafia si na du e trudno ci, nale y je pokona , a rozpraszaj ce my li rozpu ci w cie ce, pozwoli im si roztopi . 2. U ycie nami tno ci do pog bienia urzeczywistnienia. Czasami nami tno ci takie jak dza, nienawi , zazdro itp. powinno si powinno si rozmy lnie rozbudzi - a potem wnikliwie je obserwowa . Nie powinno si im poddawa ani odcina je czy korygowa , lecz trwa nieporuszenie i przytomnie w rozlu nionym i naturalnym stanie. W g bokim nie powinno si pozwoli , by wiadomo swobodnie stopi a si z pod wiadomo ci . Jest to najlepsza droga przemienienia pod wiadomo ci w " wiat o". 3. Wykorzystanie obaw i l ku do pog bienia urzeczywistnienia. Kiedykolwiek pojawi si co przera aj cego lub koszmarnego, powinno si zastosowa medytacj Mahamudry. Nie nale y stara si pokona strach, lecz skupi si na nim jasno i w rozlu nieniu. Gdy po dokonaniu tego strach zniknie, wówczas powinno si spróbowa wywo a jeszcze bardziej przera aj ce zjawy i znów zastosowa Mahamudr . 4. Spo ytkowanie wspó czucia dla dalszej realizacji. Poniewa ycie i samsara zawsze s zwi zane z cierpieniem, buddysta powinien posiada bezgraniczne wspó czucie dla wszystkich istot. Gdy rozwa y on cierpienie ludzi, powstanie w nim silne wspó czucie. Powinien wtedy do tego wspó czucia zastosowa medytacj Mahamudry, przez co pog bi zarówno samo wspó czucie, jak i sw m dro . 5. U ycie chorób do pog bienia urzeczywistnienia. W przypadku zachorowania powinno si zastosowa medytacj Mahamudry na choroby. Nale y dotrze do wspólnej "esencji" pacjenta i choroby, by w ten sposób usun dualizm podmiotu i przedmiotu. 6. Wykorzystanie mierci do pog bienia urzeczywistnienia. Ten, kto praktykuje Mahamudr zgodnie z instrukcjami, w obliczu mierci nie wpadnie w pomieszanie i nie b dzie si ba . Potrafi on wówczas bez strachu rozpozna wszystkie wizje i do wiadczenia, jakie maj miejsce w procesie umierania. Wyzwolony od przywi za i oczekiwa b dzie w stanie zjednoczy wówczas wiat o Syna i wiat o Matki w jedn ca o . B dy w praktyce Mahamudry. 1. Gdy czyja praktyka Mahamudry ogranicza si jedynie do utrzymywania stabilno ci umys u, wówczas zostaj os abione i zamro one aktywno ci wszystkich sze ciu rodzajów wiadomo ci. Ta b dna forma wiczenia zwana jest "zamarzni tym lodem" i jest bardzo szkodliw sk onno ci w medytacji Mahamudry. Nale y jej unika . 2. Kto zaniedbuje przejrzyst wiadomo i pozostaje jedynie przy nierozró nianiu, nie b dzie nic widzia ani s ysza gdy zetknie si z widokami, d wi kami, zapachami itd. Jest to b dny rozwój wynikaj cy z lenistwa w czasie medytacji. 3. Gdy ostatnia my l przemin a, a nast pna jeszcze nie pojawi a si , ten bezpo rednio tera niejszy moment jest czym najwspanialszym, je li tylko potrafi si w nim przebywa . Gdy jednak odbywa si to bez przejrzystej wiadomo ci, pope nia si b d lenistwa. 4. Kto jest w stanie utrzyma przejrzy cie- wietlist wiadomo , ale my li, e w Mahamudrze nie ma niczego poza tym, ten równie pope nia b d. 5. Gdy kto piel gnuje jedynie "szcz liwo ", "ol nienie" i "nierozró nianie" bez równoczesnego praktykowania "przenikliwej obserwacji umys u" - nie jest to prawid owa praktyka Mahamudry. 6. Kto okazuje niech czy wstr t do zjawisk, ten z pewno ci zb dzi . 7. Kto koncentruje si na samo wiadomo ci i kultywuje wietlist pusto samo- umys u, ten prawid owo wiczy Mahamudr . Lecz to "usi owanie koncentrowania si " ma tendencj do kr powania spontaniczno ci i wolno ci, bez których trudno jest rozwin nieograniczony i wyzwolony umys . Nie powinno si wi c nigdy zapomina wiczy w "rozlu nieniu", "przestronno ci" i "spontaniczno ci". Co zatem jest w a ciw praktyk Mahamudry? Zwyczajny umys jest sam w sobie w a ciw praktyk . Oznacza to: pozwól umys owi pozosta w jego w asnym, naturalnym stanie. Gdy do tego umys u co dodamy lub co od niego oddzielimy, nie b dzie on ju zwyczajnym umys em, lecz stanie si tak zwanym "umys em-przedmiotem". wiczenie bez adnego d enia czy wysi ku, a mimo to wykonywane bez rozproszenia nawet na chwil , jest w a ciwym praktykowaniem naturalnego umys u. Dopóki utrzymuje si wiadomo - bez wzgl du na to, co si z ni robi - b dzie to zawsze wiczenie Mahamudry.