Etyka społeczna made by Sadakot
1. Ewolucjonizm  ogólna charakterystyka kierunku
Ewolucjonizm  pierwszy kierunek w antropologii (L. Morgan, J. Frazer)
1. Świat ludzi i zwierząt podlega tym samym prawom i tak samo powinien być badany.
Antropologia powinna być nauką na wzór nauk przyrodniczych. Jej zadaniem jest
generowanie ogólnych praw i teorii.
2. Badanie zależności powinno być zajęciem antropologii.
3. Jedność ludzkiej natury. Ludzie są tacy sami i podobnie będą się zachowywać w podobnych
warunkach.
4. Genetyzm  przekonanie, że wyjaśnienie zjawiska polega na wskazaniu jego z
ródła.
5. Wszystko podlega zmianie. Zmiana jest ogólna prawidłowością. Świat jest dynamiczny.
Zmiana jest zawsze progresywna, jest postępem, przechodzenie od czegoś mniej złożonego,
do czegoś bardziej złożonego (darwinizm). Zmiana jest zawsze postępem i ma charakter
pozytywny.
Postęp jest ciągły, stopniowy, nierównomierny, jednoliniowy.
Ewolucjonistów kultura interesowała jako atrybut ludzkości. Miarą postępu, wg ewolucjonistów, jest technologia,
wymiar cywilizacyjny.
Ewolucjoniści nie korzystali z regularnych badań empirycznych, tylko z opowieści podróżników, misjonarzy itp.
Podstawiali dane empiryczne do określonych schematów. Jeśli dane  nie pasowały to sądzono, że zostały one
błędnie zebrane. Schemat był zawsze dobry to dane mogły być złe  jest to zarzut metodologiczny. (+ brak badań
terenowych).
W pewnym momencie zaczęto kwestionować wiarygodność ewolucjonizmu.
�� Zarzut metodologiczny.
�� Nie każda kultura rozwija się w ten sam sposób, nie jest to uniwersalne.
�� Grzech etnocentryzmu.
2. Etnocentryzm i relatywizm kulturowy
Etnocentryzm  poznawanie i ocenianie innej kultury przez pryzmat własnej. Wzmacnia on własną tożsamość.
Zetknięcie z obcością utwierdza nas w przekonaniu, że nasze życie jest lepsze. Twórcą pojęcia jest W G Sander.
Cechy etnocentryzmu:
- Zamknięcie na obcą kulturę
- Podtrzymywanie własnej tożsamości
- Etnocentryzm zawsze występuje w pierwszym zetknięciu z obca kulturą
Etnocentryzm może wynikać z:
- Przynależenia do innej kultury
- Przekonania, że jesteśmy lepsi
3. Znaczenie badań terenowych w antropologii
Badania terenowe (Malinowski)
1. Przedstawienie organizacji plemienia  szkielet kultury.
2. Wypełnienie szkieletu konkretną treścią  ciało i krew.
3. Duch  zbiór dokumentów w postaci wypowiedzi, typowych wydarzeń, form magicznych.
Tubylcza mentalność.
Te 3 drogi prowadzą do uchwycenia tubylczego punktu widzenia w myśl relatywizmu kulturowego i zrozumienie
jego poglądu na świat.
Co trzeba zrobić, by poznać kulturę?
- Udać się do społeczności.
- Być tam długi czas.
- Pełna izolacja od własnej kultury, np. od misjonarzy.
- Poznanie języka społeczności.
1
Etyka społeczna made by Sadakot
- Pogłębiona obserwacja oparta na interakcji z  innymi .
Teren  odległa przestrzeń, obszar oddalony od własnej kultury, również w sensie geograficznym.
Kryteria badań:
- Długość pobytu.
- Interakcja bezpośrednia.
- Rozumienie języka.
- Intensywność, powtarzalność kontaktu lub intensywne przebywanie.
Badacz:
- Przygotowany do podróży.
- Powinien zachowywać swoją tożsamość  nie być kosmopolitą.
- Dystans wobec płci, rasy i seksualności.
- Transwestytyzm  zmiana tożsamości przez zmianę wyglądu kulturowego:
a) Przebranie się w strój tubylców
b) Poprzez własny strój podkreślanie własnej odrębności (bardziej poprawne).
Kulturowe zróżnicowanie form życia rodzinnego (monogamia, poligamia itp.)
1) monogamia
2) poligamia
�� poliginia  mężczyzna i kobiety. (Częsty typ małżeństwa w
innych kulturach).
Powody:
- Powinność opieki na starość, im więcej dzieci, tym lepiej.
- Przekonania religijne, pamięć o osobie, kult przodków.
Występowanie: Afryka, Bliski Wschód, religia muzułmańska.
�� Poliandria  kobieta i mężczyz
ni. Żona wszystkich braci  poliandria frateralna.
Występowanie: południowe Indie  fakt zatrzymania ziemi, ojcostwo społeczne
Sororat  mężczyzna żeni się z siostrą zmarłej żony.
Lewirat  kobieta wychodzi za brata zmarłego męża.
- Egzogamia  nakaz wyboru partnera z poza grupy (zakaz kazirodztwa).
Zakaz kazirodztwa  jedna z najbardziej uniwersalnych norm we wszystkich społeczeństwach.
(Kazirodztwo jest genetycznie szkodliwe dla potomstwa). Powoduje silne napiętnowanie.
Kazirodztwo wprowadzone ze względów:
- Biologicznych
- Psychologicznych  jest to destruktywne, wprowadza inny typ relacji, jaka
powinna być między członkami rodziny.
- Zakaz sprzyja integracji większej liczby ludności. Rozszerzenie pokrewieństwa i
powinowactwa na inne grupy.
- Endogamia  nakaz doboru partnera ze swojej grupy.
Miejsce zamieszkania
1) Neolokalność  nowa siedziba; obecna w naszej kulturze.
2) Bilokalność  albo u męża, albo u żony; obowiązuje również u nas.
3) Matrylokalność  u rodziców żony. Zależy od uwarunkowań społecznych, systemu
pokrewieństwa.
4) Patrylokalność  u rodziców męża. U nas dawniej patrylokat.
Przejście od rodziny tradycyjnej do współczesnej.
Przyczyny:
1. Proces industrializacji
2. Proces urbanizacji
Te procesy przyczyniają się do ruchliwości społecznej, przestrzennej, możliwości awansu społecznego.
2
Etyka społeczna made by Sadakot
�� Migracje doprowadziły do rozpadu rodziny wielopokoleniowej na rzecz rodziny nuklearnej.
(Rodzice i dzieci).
�� Kiedyś rodzina była podmiotem ekonomicznym, przedsiembiorstwem produkcyjnym.
Wielopokoleniowość była potrzebna. Nie było systemów emerytalnych, więc starzy ludzie
utrzymywani byli przez dzieci.
�� Zamknięcie dziedziczenia zawodów  zawody rzemieślnicze, z ojca na syna, np. kowal.
Wynikało to z tradycji rodzinnych i rodowych.
�� Rodzina utraciła status podmiotu ekonomicznego. Rozluz
nienie więzi rodzinnych, zmiana roli
kobiety  może pracować, utrata hegemoniczności mężczyzny. Małżeństwo stało się
związkiem partnerskim a nie ekonomicznym. (Małżeństwa nie są zawierana teraz dla
majątków  panna z posagiem).
�� Zmiana relacji między mężem i żoną => Zmiana stosunku wobec dzieci. Dawniej mężczyzna
dominował w rodzinie. Pozycja dziecka była zdominowana przez świat dorosłych  nawet
ciuszki były takie jak dorosłych, tylko że mniejsze. Było to bardzo niewygodne, nie można
było w tym biegać, ograniczało ruchy. Obecnie dziecko ma duże znaczenie w rodzinie
współczesnej. Dzieci jest mniej i bierze się za nie większą odpowiedzialność  edukacja,
zaspokajanie potrzeb, kontrola urodzin (planowanie dzieci). Jest coraz mniej przypadków,
kiedy dzieci umierają. Dawniej śmiertelność wśród dzieci była większa  ale było więcej
dzieci. (Bóg dał  Bóg wziął).
�� Duża indywidualizacja => nastawienie na rozwój indywidualny członków rodziny.
Adamski
Rodzina tradycyjna Rodzina współczesna
�� Autorytatywna �� Demokratyczna
�� Stała i trwała �� Niestała, nietrwała
�� Pełna konfliktów �� Spójna wewnętrznie
�� Małżeństwa z rozsądku zapewniały �� Ponieważ jest zindywidualizowana ma w
stabilne miejsce w życiu społecznym. sobie pewną niestałość. Brak
(Dlatego, mimo konfliktów była stała). konieczności ekonomicznych.
�� Zachowuje integralność dzięki normom �� Zawdzięcza integralność dzięki
kulturowym i presji opinii publicznej wzajemnemu uczuciu oraz budowaniu
więzi rodzicielskich i małżeńskich.
6.Antropologia amerykańska. Szkoły Franza Boas a  ogólna charakterystyka
- Środowisko kształtuje osobowość.
- Fazy rozwoju człowieka są uzależnione od cywilizacji, w jakiej żyją.
Podział na 3 społeczności dokonany przez Mead.
1. Arapesh owie  unikają rywalizacji, spokojni, opiekujący się potomstwem (opieka
macierzyńska), wrażliwi, serdeczni, mili, ufni, otwarci.
- Przez pierwsze miesiące matka nie wypuszcza dziecka z rąk. Płacz dziecka jest wielką
tragedią.
- Dzieci sypiają z matką, dziecko ma stałe poczucie ciepła i bezpieczeństwa.
- Dzieciak siusia pod siebie i nie jest to złe. Potem jak jest już dorosły to nie umie panować
nad tą częścią fizjonomii. (np. ze strachu siusia).
- Wszyscy są dla dziecka krewnymi, albo przez krew, albo przez powinowactwo.
Efektem takiego traktowania jest wykształcenie cech (opisanych powyżej) w takim samym stopniu u
mężczyzn, jak i u kobiet.
2. Mundgumorowie
- Potrzebne są dziewczynki, bo można je wymienić na męża. Kobieta przynosi korzyść
rodzinie, chłopców się niechętnie rodzi.
- Stosunkowo często rodzą się bliz
nięta. (jeśli chłopiec i dziewczynka to chłopca się raczej
zabija).
- Niemowlęta trzyma się w półokrągłym, niewygodnym dla dziecka koszu.
3
Etyka społeczna made by Sadakot
- Jeśli dziecko zaczyna płakać, kobieta zaczyna drapać w kosz. Jeśli dzieciak się nie
uspokoi, to dostaje pierś. Jeśli przestanie ssać, to wraca z powrotem do kosza, dlatego
niemowlęta piją mleko szybko i zachłannie.
- Konieczność opieki nad chorym dzieckiem wkurza wszystkich.
- Dzieci wychowywane są bez miłości.
Efektem takiego traktowania jest wykształcenie takich cech, jak: brak opiekuńczości, brak uczuć
macierzyńskich, wrogość, agresja, rywalizacja, podejrzliwość, brak ufności, brak poczucia bezpieczeństwa,
konfliktowość. W ten sam sposób zachowują się i kobiety, i mężczyz
ni.
3. Społeczność Tchambuli  żyje zasadniczo dla sztuki.
- Bardziej interesują się ceremoniałami, niż okazjami, z okazji których są one wyprawiane.
- Mężczyz
ni głównie zajmują się sztuką, grają na instrumentach, wytwarzają maski,
organizują ceremonie.
- Kobiety darzą się uczuciem solidarności i przyjaz
ni. Pracują grupami, razem gotują itp.
- Mężczyz
ni atmosfera napięcia, podejrzliwości. ( Usiadł z prawej strony  ciekawe, o co
mu chodziło?)
- System patrylinearny  obejmuje ziemie i domy.
- Kobiety łowią ryby, rozporządzają dochodami.
Kobiety Mężczyz
ni
�� Solidarne �� Kłótliwi
�� Dobrze zorganizowane �� Sfrustrowani
�� Pracowite �� Podejrzliwi
�� Niekonfliktowe �� Drażliwi
�� Utrzymują dom �� Próżni
�� Decydują o funkcjonowaniu �� Zajmują się głównie działalnością
społeczności artystyczną
�� Są zależni od kobiet
Wnioski:
�� Nie zawsze osobowość społeczna kobiet i mężczyzn jest zróżnicowana przez płeć.
�� Kultura (nie natura!) kształtuje cechy związane z płcią.
Jednostki kulturowo wywłaszczone  ich zachowanie odstaje od wzoru, np. Arapesh u Mundgumorów.
M. Moir, D. Jesel
�� Różnice między kobietą i mężczyzną wynikają z funkcjonowania mózgu.
�� Mózg ma 2 półkule.
- Lewa półkula  zdolności werbalne, językowe, postrzegania szczegółów, funkcje
praktyczne, funkcje konkretne, porządek linearny.
- Prawa półkula  funkcje wizualne, przestrzenne, postrzeganie całościowe, funkcje
emocjonalne, abstrakcyjne, kształty i schematy.
�� U kobiet podział między prawą i lewą półkulą jest mniej wyróżniony, ośrodki są bardziej
rozproszone  mniej wyspecjalizowane.
�� Lewa półkula odmiennie zorganizowana u kobiet i mężczyzn.
- Funkcje mechanizmów językowych  skłonność do werbalizacji. Kobiety są bardziej
efektywne, szybciej opanowują zdolności językowe.
- Mężczyz
ni nie dają się łatwo rozpraszać zbędnymi informacjami. Mężczyz
ni mogą robić dwie
rzeczy na raz.
- Mężczyz
ni mają zdolność do abstrakcyjnych zadań matematycznych.
- Kobieca intuicja  kobiety mają więcej połączeń i mogą więcej analizy zrobić, mimika
twarzy, gestykulacja, barwa głosu.
Gender studies - nastawienie feministyczne
Reklamy odmiennego stereotypu  reklama z Georgem i samochodem. (Wyposażenie nie obejmuje Georga).
D. Riesman
4
Etyka społeczna made by Sadakot
- Określony typ społeczeństwa uwarunkowuje określony typ osobowości:
a) Społeczeństwa sterowane tradycją  człowiek kieruje się tradycją.
b) Społeczeństwa wewnątrzsterowne  człowiek wewnątrzsterowny.
c) Społeczeństwa współczesne  Człowiek zewnątrzsterowny.
Analizy proksemiczne Holl a
Edward Hall  Poza kulturą  problem komunikowania się poprzez ciało. Komunikaty odbieramy intuicyjnie,
zgodnie z kulturą, w której żyjemy.
N  kultury mniej ekspresyjne.
S  kultury bardziej ekspresyjne.
Ludzie dostosowują swoje gesty i rytm mówienia do drugiego człowieka  synchronizacja fal mózgu.
Komunikacja pozawerbalna:
1. Parajęzyk  dz
więki, które nie są słowami. Rytm mowy, artykulacja, głośność.
2. Ruchy ciała  kinezyka
a) emblemy  gesty, które wykonujemy pokazując coś. Kciuk + palec
środkowy = kasa (Japonia), homoseksualizm (Malta), zero (Francja).
b) Ilustratory  ilustrujemy wiadomość. Na palcach: jeden, dwa, trzy...
c) Regulatory  regulują interakcję. Unoszenie brwi, spojrzenie.
d) Zachowania emocjonalne  kulturowo skontekstualizowane.
e) Adaptory  ruchy, które umożliwiają funkcjonowanie w danej
kulturze.
3. Proksemika  zachowanie związane z organizacją przestrzeni. (E. Hall  twórca pojęcia).
E. Hall  Ukryty wymiar
Znaczenie przestrzenie w życiu społecznym człowieka.
Przestrzeń  jako jeden z niezbywalnych wymiarów kształtujących zachowanie człowieka. Jest to ukryty
wymiar, który podświadomie działa na nas. Nie zdajemy sobie sprawy z konsekwencji dawnych wyborów,
Hall
Przestrzeń:
a) trwała
b) półtrwała
c) nieformalna
Ad. A) Przestrzeń trwała  to, co stanowi trwały sposób zorganizowania tej przestrzeni  budynki, topografia
miast i jakiekolwiek trwałe elementy ingerencji w przestrzeń geograficzną przez człowieka.
Czynniki:
- ukształtowanie terenu
- lokalizacja geograficzna
- klimat
- architektura  góry; spadziste dachy
- dostępność surowca
- uwarunkowania położenia geograficznego
- technologia, np. przeciwtrzęsieniowe budynki
- styl w architekturze  sposób wzniesienia budynku, krajobraz kulturowy, możliwości
technologiczne, ideologie
- funkcje: a) mieszkalne; b) użyteczności publicznej
- status społeczny  im większy, tym większa przestrzeń
Topografia miast:
- koncentryczny (typ stary)  rynek i drogi do rynku. Koncentracja ludności, rynek 
punkt życia całej społeczności.
- Kratownica  drogi pod kątem prostym
Kulturowa potrzeba posiadania własnego miejsca, domu.
5
Etyka społeczna made by Sadakot
Ad. B) Przestrzeń półtrwała
- dospołeczna  sprzyja kontaktom. Dospołeczniamy się w kolejkach a w USA
odspołeczniamy się.
- odspołeczna  nie sprzyja kontaktom (dworce, lotniska)
Ad. C) Nieformalna (dystans)
- dystans intymny  dla sytuacji intymnych, bardzo szczególnych, kontakt ciała z
ciałem. Kontakt seksualny, matka-dziecko, walka, siłowanie się.
- dystans indywidualny  odległość na wyciągnięcie ręki. Sytuacje niesformalizowane
lub sformalizowane w ściśle określonych sytuacjach np. kino, teatr.
- dystans społeczny  różnice ról społecznych, sytuacja sformalizowana.
- dystans publiczny  charakterystyczny dla dużych, publicznych wystąpień. (koncert,
przemówienie). Spełnione reguły do kontaktu  mikrofon, donośny głos, podwyższenie.
Jak idziemy ulicą to jesteśmy w dystansie publicznym.
Czasami różnice w pojmowaniu dystansu rodzą pewne trudności w komunikacji np. dwaj politycy chodzący
wokół stołu.
Koncepcja przestrzeni (sacrum, profanum)
Sacrum Profanum
- Obszar mocny i ważny - obszar nieuświęcony, amorficzny
- ustala ontologicznie świat - pozbawiony struktury
- rzeczywistość obiektywna - względny
- rzeczywistość transcendentna  - brak prawdziwego
mogąca istnieć poza ukierunkowania
doświadczeniem - fragmenty świata rozbitego
- środek świata, axis mundi - bezkształtna masa niezliczonych
- absolutna rzeczywistość miejsc
- nieśmiertelność - obszar przejściowy, pozorny
- egzystencja rzeczywista - śmierć
- obszar trwały i skuteczny - egzystencja iluzoryczna
NIEBYT
BYT
9) Hipoteza Sapira i Whorfa
Hipoteza Sapira-Whorfa zakłada, że język kształtuje nasz sposób postrzegania świata.
Język jest podstawowym nośnikiem naszej kultury. Budowa mózgu ludzkiego oraz narządów mowy
umożliwia nam tworzenie systemu porozumiewania się poprzez język.
W odróżnieniu od zwierząt, ludzie posiadają umiejętność tworzenia pojęć abstrakcyjnych, werbalizacji
ich a co za tym idzie tworzą kulturę symboliczną.
Zainteresowanie językiem zrodziło się na gruncie antropologii amerykańskiej.
Sapira ( lingwinista) zauważył, że język jest doskonałym narzędziem do tworzenia kultury.
Język jest wewnętrznie spójny. Ma charakter doskonały tzn. jest samowystarczający. Człowiek może
w pełni opisać świat w którym żyje.
Np. w języku Eskimosów istnieje kilkanaście określeń śniegu, a w językach afrykańskich słowo
śnieg nie występuje, ponieważ śnieg nie występuje na kontynencie Afryki. Z kolei mieszkańcy Afryki
posługują się wieloma pojęciami określającymi piasek.
Język jest symbolicznym przewodnikiem po kulturze, Jeżeli chcemy poznać jakąś kulturę to musimy
poznać język. Chodzi o istotę tego języka.
Ludzie pozostają na łasce języka , który jest środkiem wyrażania ekspresji.
Zestawiając system językowy Indian Hopi ( w którym nie ma czasów) z językami indoeuropejskimi
można zauważyć olbrzymie różnice gramatyczne istniejące między tymi dwoma językami. Język na
którym bazuje nasza nauka w języku Hopi nie mógłby zaistnieć.
Ludzie żyją w różnych czasach, rzeczywistościach , ponieważ rzeczywistość tworzy język.
Brytyjski socjolog B. Bernstein wyróżnił kody językowe:
a) kod ograniczony ( charakterystyczny dla klasy robotniczej)
6
Etyka społeczna made by Sadakot
b) kod rozbudowany ( charakterystyczny dla klasy średniej)
Jest to kontynuacja myślenia Whorfa.
Funkcje języka:
a) komunikacyjna( umożliwia porozumiewanie się)
b) fatyczna ( polega na podtrzymywaniu interakcji, mówimy o niczym po to żeby podtrzymać
rozmowę i zminimalizować napięcie)
c) myślenie i ekspresja
d) siła konsolidująca grupę społeczną ( łączącą grupę, przykład języka litewskiego, który był
językiem wymierającym w II połowie XIX wieku i dzięki inteligencji litewskiej, która
postawiła sobie za cel odtworzenie tego języka jest to obecnie język żywy , przykład języka
hebrajskiego, który został reaktywowany po II ej wojnie światowej kiedy powstało państwo
Izrael ,poprzez ustanowienie języka hebrajskiego językiem narodowym, każdy Izraelita miał
obowiązek nauczyć się tego języka )
e) Język służy nam do akumulacji kultury ( dziedzictwo kulturowe przekazywane ustnie)
f) Język jest najważniejszym czynnikiem rozwoju indywidualności .Powiadamia społeczeństwo
o psychicznym statusie jego członków ( odzwierciedla nasz stan psychiczny)
10) Wymiana jako system świadczeń całościowych.
Przedmiotem wymiany jest nawiązanie kontaktu w grupie, w społeczeństwie. Podstawowy sens wymiany tkwi w
jej znaczeniu symbolicznym.
Każdy akt wymiany bazuje na trzech obowiązkach:
�� dawania
�� otrzymywania
�� odwzajemniania
W naszej kulturze podkreśla się, że nie można zaniedbać podstawowych powinności, ponieważ mści
się to na człowieku. ( przykład : baśń o śpiącej królewnie)
Zapomnienie ma groz
ne konsekwencje.
W naszej kulturze wymiana została sprowadzona do czynnika ekonomicznego. Niemniej dając prezent
otrzymujemy ekwiwalent w postaci wdzięczności , podziękowania obdarowanego.
Dar dostosowujemy do typu więzi. Nie będziemy obdarowywać bardzo kosztownym prezentem osoby
z którą nie mamy żadnej więzi ( znajomy z którym się widzimy raz na rok)
Indianie Kwakiutljowie wysoko cenili hojność, bogactwo, odwagę , ducha rywalizacji  to cechy które
pozwalały uzyskać w tej społeczności wysoki prestiż.
Potlacz to rytuał podczas którego uczestniczący w tym obrzędzie obdarowywał innych albo niszczył
dobra należące do siebie aby zwiększyć swój status społeczny.
Motywacją skłaniającą do działania było zyskanie uznania w oczach innych. Potlacz stanowił również
formę rywalizacji, chęć zawstydzenia i zdegradowania społecznego zaproszonego na uroczystość.
Potlacz służył do uaktywnienia dziedzictwa kulturowego o różnym podłożu, dotyczy również
wymiany ludzkich emocji( Jednoczymy się chociaż jesteśmy antagonistycznie nastawieni)
Wymiary wymiany:
�� Całościowość tkwi w różnym przejawianiu się tego co społeczne ( praca, religia)
�� Różne momenty historii indywidualnych ( narodziny , małżeństwo, śmierć  cykl życia
uwarunkowany okazjami do wymiany)
�� Są to różne formy ekspresji
Malinowski tłumaczył wyminę teorią potrzeb. Wymiana służy do zaspakajania potrzeb.
Triobrańczycy brali udział w rytuale kula. Rytuał ten polegał na przekazywaniu sobie dóbr
( naszyjników itp.) Istotnym elementem rytuału kula było to, że nie można było sobie tego daru
zostawić. Musiał zostać przekazany dalej. Zadaniem Kula było podtrzymywanie komunikacji między
kulturami.
11) Magia i nauka z perspektywy różnych orientacji teoretycznych.
J. Frazer w książce  Złota gałąz
 opisał czym jest magia i relacje między magią i kulturą.
Był ewolucjonistą i stawiał magię jako niższą formę opisu rzeczywistości.
Wyróżniał dwa podstawowe sposoby budowania wiedzy o świecie:
1) powiązanie idei na mocy ich podobieństwa
2) współwystępowanie
Różnica między magią a nauką polega na tym że:
7
Etyka społeczna made by Sadakot
�� Magia stosuje te dwa sposoby nieprawidłowo
�� Nauka  prawidłowo
Magia jest homeopatyczna, naśladowcza-błędne powiązanie idei podobieństw
Magia przenośna , współuczestnicząca  błędne powiązanie idei współuczestniczącej ( przykład :
kiedy bije się w tandemy to deszcz powinien padać)
W myśleniu naukowym, które w sposób prawidłowy stosuje idee powiązań i współuczestnictwa
występuje stopniowalność, nie ma myślenia nieobiektywnego .
Levy Bruhl  koncepcja strukturalna
Badał granice między myśleniem człowieka pierwotnego a współczesnego. Istnieją zależności między
strukturą społeczną , wyobrażeniami grupowymi a myśleniem indywidualnym.
Wyróżnił dwie struktury społeczne:
�� Społeczeństwo pierwotne
�� Społeczeństwo cywilizowane
Społeczeństwu pierwotnemu przypisał myślenie prelogiczne  które cechuje:
�� Afektywność
�� Mistyczne postrzeganie rzeczywistości
Społeczeństwu cywilizowanemu przypisywał myślenie logiczne .
W konsekwencji ludzie pierwotni i cywilizowani żyją w dwóch światach. Ludzie pierwotni żyją
zgodnie z mentalnością dziecka, percepcja miesza się z uczuciami i pozostają na tym poziomie
budowania wiedzy o świecie.
Evans Pritchard  badał społeczność Azada mieszkańców Afryki.
Starał się nobilitować myślenie magiczne. Uważał ,że społeczności pierwotne myślą równie
racjonalnie jak Europejczycy. Podkreślał, że myślenie magiczne nie wyklucza myślenia naukowego.
Przykład: Współcześnie ludzie poświęcają budynki ( forma ochrony przed nieszczęściem) ale nie
rezygnują z zainstalowania piorunochronów .
Malinowski ( funkcjonalizm)
Uważał, że magia jest rodzajem pseudonauki.
Funkcja magii polegała na daniu poczucia bezpieczeństwa.. Tworzyli magię żeby mieć komfort
psychiczny, poczucie, że ich działania się powiodą.
Podstawowe narzędzia magii to:
�� zaklęcia
�� rytuały
Magia odwołuje się do uczuć i wiary
Nauka do logiki i wiedzy.
y
ródło magii tkwi w człowieku ( niepewność, stres i potrzeba wyrobienia sobie sztucznego sposobu
zapewnienia bezpieczeństwa)
L. Strauss uważał że magia i nauka to równoległe sposoby myślenia, nie można ich hierarchizować.
Oba sposoby myślenia mogą być równie skuteczne.
Przykład: porównanie pracy inżyniera z pracą majsterkowicza.
Bricolage  działanie majsterkowicza, ma skłonność do kolekcjonowania różnych rzeczy, mogą się
przydać.
Inżynier  wychodzi poza to co już jest. Dzięki posiadanej wiedzy stworzenie czegoś co ma nowe
elementy.
Myślenie magiczne bazuje na zapoznanej rzeczywistości. ( Kombinacja elementów które już znamy)
12) Podstawowe założenia strukturalizmu L. Strauss
L. Strauss nie był antropologiem z wykształcenia. Studiował prawo, filozofie i interesował się
geologią. Napisał książkę pt.  Smutek tropiku
Wg Straussa mamy dwa poziomy badania kultury:
�� Poziom pierwszy- zjawiskowy  to co widzimy, obserwujemy
�� Poziom drugi - ukryty  ukryte struktury uniwersalne dla całej ludzkości.
Zadaniem antropologa wg Straussa jest badanie drugiego poziomu  ukrytego.
Struktura wg Straussa to coś do czego musimy dojść przez to co widzimy, ale są to informacje ukryte
które antropolog ma odkryć .Strukturalizm zajmuje się rzeczywistością pozazjawiskową.
L. Strauss główne elementy strukturalizmu wziął z założeń językoznawstwa.
Badania nad językiem Strauss przeniósł na antropologie.
1) Język stanowi pewien doskonały, spójny system wyznaczany przez struktury gramatyczne
których sobie na co dzień nie uświadamiamy.
8
Etyka społeczna made by Sadakot
Mowa jest rysem indywidualnym co nas różnicuje ( nie zdajemy sobie sprawy ,że mówimy prozą)
2) Fonologia  badanie uświadomionych zjawisk językowych do ich nieuświadomionych
infrastruktur.
Człony nie są bytami niezależnymi. Najważniejsze są zachodzące między tymi członami
zależności i relacje. Przyswaja się dz
więki na zasadzie opozycyjnych cech.
3) Struktury mają charakter systemowy. Zmiana jednego elementu będzie pociągała za sobą
zmianę całego systemu.
4) Fonologia zmierza do odkrywania, ustalania ogólnych praw , co nadaje im charakter
uniwersalny.
Kluczową zasadą pracy umysłu jest:
1) Poszukiwanie przeciwieństw. Elementy przeciwne wzajemnie się dopełniają.
2) Skłonność umysłu do porządkowania i klasyfikowania danych.
Trzy fundamentalne struktury ludzkiego umysłu:
1) Skłonność do tworzenia norm
2) Zasada wzajemności  potrzebna do budowania ładu społecznego ( szukamy relacji z grupą,
gdy coś otrzymujemy czujemy przymus odwzajemnienia tej relacji)
3) Uznanie syntetycznego charakteru danych ( Uznajemy ,że wymiana danych ma moc
budowania relacji międzyludzkich)
Fundamentalnym sposobem wprowadzenia porządku wg Straussa jest wprowadzenie opozycji
między kulturą a naturą.
Natura:
1)Natura jest uniwersalna. Zawsze obecna w ludziach.
2)Do natury należy to co jest spontaniczne.
3) Natura jest samowystarczalna. Ma charakter bezwzględny.
Kultura:
1) Kultura ma charakter partykularny. Występuje niekiedy w niektórych miejscach.
2) Kulturą jest to co jest podyktowane przez normę.
3) Kultura jest względna, potrzebuje natury żeby zbudować swoją tożsamość.
13.Zabawa jako z
ródło kultury. Omów koncepcje J. Hoizinga. ( Homoludens  zabawa
jako z
ródło kultury )
14.Cechy zabawy wg Hoizinga i Caillois a. Co je różni?
15.Typologia gier i zacaw Caillois a
Johan Huizinga:
�� Człowiek jako istota bawiąca się.
�� Kultura narodziła się z ducha zabawy. Zabawa była czymś pierwotnym  jest to w pewnym
sensie naśladownictwo. Bawiąc się - uczymy się poprzez naśladowanie.
Uwarunkowania kulturowe zabawy:
1.
�� Zabawa jest pierwotna w stosunku do kultury.
�� Zabawa jest starsza od kultury.
�� Zwierzęta bawią się i są jednocześnie starsze niż gatunek ludzki.
�� Pierwotna lokalizacja zabawy => Zwierzęta.
2. Zabawa wykracza poza fizjologię. Zawsze czemuś służy i ma zawsze jakiś sens.
(Funkcjonalizm).
3. Zabawa nie jest związana ze stopniem zaawansowania kultury.
�� Zabawa występuje w każdej kulturze niezależnie od miejsca i czasu.
�� Zabawa posiada pewną strukturę.
�� Zabawa ma określone funkcje, które spełnia.
�� Zabawa zawiera czynnik kulturowy danej grupy.
4. Wszelkie pierwotne formy ludzkiego działania mają swoje z
ródło w duchu zabawy.
9
Etyka społeczna made by Sadakot
Mowa  gra pomiędzy myślą a językiem. Nasz świat manifestuje się przez język, wszystko opiera się na języku.
Możemy poznać i opisywać tyle, na ile pozwala nam nasz język.
Gest nazywania  gest kreowania. Nadajemy czemuś nazwę i to coś zaczyna funkcjonować w świecie.
Mit  jest próbą wyjaśniania spraw ludzkich, boskich, nadprzyrodzonych. Jest fantazją. Czymś pomiędzy baśnią a
fantazją. Jest zabawą.
Kult  forma kulturowo wymyślona. Przyjmuje formę zabawy.
Zabawa (duch ludyczny)  proces, w którym coś się tworzy, coś się udaje, coś się naśladuje.
�� Z mitu i kultu wywodzą się wszystkie mechanizmy, które tworzą kulturę i kulturę
symboliczną (Lad, poezja, prawo).
�� Wszelkie złożone formy życia społecznego swoje korzenie mają w duchu ludycznym.
Formalne cechy zabawy:
�� Jest działaniem swobodnym  zabawa jest wolnością. Kiedy zabawa jest narzucona, przestaje
być zabawą.
�� Zabawa nie jest  zwykłym życiem . Jest wykraczaniem poza ramy normalnego życia.
Wytwarza sferę tymczasowej aktywności.
�� Do zabawy przystępujemy świadomie, wiemy, że się bawimy.
�� Prawdziwa zabawa pochłania całkowicie swoich uczestników.
�� Zabawa a powaga. Granica jest bardzo chwiejna. Sytuacja poważna może stać się sytuacją
banalną i na odwrót. Przejście od patosu do zabawy może być bardzo szybkie.
�� Zabawa jest bezinteresowna. Jest poza procesem bezpośredniego zaspokajania konieczności.
Bawimy się dla samej zabawy a nie po coś.
Działania autoteliczne  działania, które są celem same w sobie. (Kłoskowska). Kultura symboliczna
realizuje się w sposób autoteliczny.
�� Zabawa ma zdolność do upiększania życia.
�� Zabawa jest wyodrębniona i ograniczona w czasie. Każda zabawa ma swój kulturowo
ustalony kształt, czas i miejsce.
�� Zabawa musi być powtarzalna. Zabawa stwarza tymczasowy świat (posiadając czas i
miejsce).  Stwarzanie świata na nowo .
�� Zabawa tworzy porządek i wprowadza ład. Gdy nie ma ładu  popsucie zabawy. (Gra w
chowanego i szukający podgląda  zepsucie zabawy). Musi być FAIRPLAY.
�� Zabawa oczarowuje, łączy przeciwstawne stany: napięcie  luz, zdenerwowanie 
uspokojenie. (np. gra w kości => uzależnienia od gier hazardowych, sprzeczne emocje, ale w
bezpiecznych warunkach).
�� Zabawa rodzi napięcie. Zabawa wystawia na próbę cechy fizyczne lub psychiczne gracza.
�� Każda zabawa ma swoje reguły, złamanie tych reguł niszczy świat zabawy.
Postać  Popsuj zabawa  ktoś, kto świadomie lub nie niszczy zabawę. Nieświadomie  dorośli i dzieci.
Świadomie  ironiczny dystans do zabawy, oszukiwanie.
Pozbywamy się tego, kto nam zabawę psuje. (dajemy bana na forum).
�� Gracze separują się od tych, co są poza grą. Tworzą się nieformalne wspólnoty społeczne.
Społeczeństwo graczy  poczucie elitarności. My i Oni.
�� Zabawa wytwarza własny, odrębny świat, z własnymi regułami. Prawa z codzienności
przestają w zabawie obowiązywać.
Klasyfikacja zabawy:
1. Walka o coś (agon).
2. Naśladowanie czegoś (mimicry).
Nasza kultura staje się coraz bardziej rozrywkowa  nie trzeba czekać na festyn, który jest dwa razy na rok.
Mamy telewizję, dvd, komputery, teleturnieje.
10
Etyka społeczna made by Sadakot
Sułkowski  ,O rozrywce elektronicznej . Z rozrywki uczestniczącej => na rozrywkę oglądaną. Staliśmy się
społeczeństwem spektaklów.
Roger Caillois
�� Nie warto stawiać pytania o to, co było pierwsze  zabawa czy kultura? Jest to mało istotne.
Formalne cechy zabawy:
�� Zabawa nie musi być bezinteresowna  np. LOTTO, kasyno.
�� Zabawa nie musi mieć reguł, może być swobodna. (Nie ma reguł, kiedy dzieci bawią się w
policjantów i złodziei).
�� Zabawa jest dobrowolna.
�� Zabawa jest wyodrębniona  ograniczenie w czasie i przestrzeni.
�� Zawiera element niepewności  wynik nie jest przewidywalny z góry, zwłaszcza tych zabaw
opartych na rywalizacji.
�� Zabawa jest bezproduktywna. Nie prowadzi do tworzenia dóbr, może jednak przyczyniać się
do ich wymiany.
�� Zabawy są albo fikcją, albo są skodyfikowane i według norm.
Sposoby bawienia się:
1. Paidia (od gr. dziecko)  swobodna improwizacja, żywioł.
2. Ludus  gra, podporządkowujemy się pewnym kodeksom, np. szachy, każda figura porusza
się w określony sposób. Do tej kategorii należy hobby.
Formy kulturowe Formy instytucjonalne Wypaczenia
Przemoc we współzawodnictwie,
AGON Sport Konkurencja handlowa, konkursy
doping, szpiegostwo handlowe
Decyzje w oparciu o przesądy,
ALEA Spekulacja giełdowa
Loterie, kasyna
horoskopy
Teatr, kino, kult
MIMICRYgwiazd Umundurowanie, etykieta zachowania się (powitanie itp.) Rozdwojenie jaz
ni
Narty, taniec, bungi, Alkoholizm, narkomania, świadoma
Zawody, których uprawianie wymaga ograniczenie oszołomienia
ILINX
(upojenie szybkością)
np. slalom gigant, policjanci z brygad antyterrorystycznych kalkulacja śmierci
Agon  gry o charakterze zawodów. Stwarzamy równość szans. Wymaga treningu, dyscypliny, woli walki.
Ważne są jednakowe cechy u graczy, np. szybkość, skoczność. Odwołujemy się do osobistych walorów
zawodników i stwarzamy wszystkim takie same szanse. (Miejsce I, II, III...)
Alea (kość)  istotę gry stanowi losowość, przypadek, wola bóstwa. Gracz jest bierny  jego aktywność jest
minimalna, np. rzucenie kością. Zwycięstwo lub całkowita porażka. Znosi naturalne różnice między ludz
mi.
Wszyscy są równi wobec losu. W punkcie wyjścia równość szans  np. po trzy rzuty kością.
Mimicry  od maskowania się u zwierząt, wzięte od mimetyzmu u owadów. Przeistaczanie się w dowolną,
wyimaginowaną postać. Jednostka udaję, że wierzy, że jest kimś innym. Utożsamianie się z idolem. Mimicry
posiada wszelkie cechy gry prócz tego, że nie podporządkowuje się regułom. Fantazja, iluzja, utrzymać moc
fantazji.
Ilinx (wir wodny)  gry polegające na dążeniu do oszołomienia. Gracz osiąga trans, upojenie, odmienne stany
świadomości, sytuacje ekstazy, traci kontakt z rzeczywistością. Ilinx wiąże się z szybkością. Bungi, karuzela,
skoki do wody. Forma podniety, niekoniecznie zdrowej, np. dzieci znęcają się nad owadami. U zwierząt ilinx
również jest widoczny, np. jak pędzą gdzieś bez celu lub jak ptaki bez powodu pikują w dół.
�� Zabawa nie jest rozrywką indywidualną.
�� Kultura ma tendencje do instytucjalizowania zabawy.
�� W zabawie konieczna jest obecność widzów, publiczności. Nawet jak gramy w grę to chcemy,
by ktoś to widział, chcemy by nas podziwiano.
Psychologiczne aspekty zabawy:
�� Gra spełnia funkcję samoutwierdzenia, że jesteśmy w czymś dobrzy.
11
Etyka społeczna made by Sadakot
�� Chcemy bić rekordy. (Księga Guinessa).
�� Przyjemność z oczekiwania na przychylny los.
�� Czerpanie przyjemności z tajemnicy przebierania się  np. cosplay.
�� Przyjemność z doznawania kontrolowanego lęku.
�� Przyjemność z możliwości kombinowania.
�� Psychologiczna chęć zmierzenia się z innymi.
�� Tęsknota za lękiem, ekstazą, emocją.
Współczesne zmiany w obyczajach pogrzebowych.
�� Groby  myślenie symboliczne. Wierzymy, że istnieje życie pozagrobowe.
�� Grzebanie:
1. archaiczne  olej roślinny, substancje zapachowe, wysuszenie przez słońce, ogień,
usuwanie wnętrzności, usuwanie deformacji ciała.
2. tanatopraksja  nowoczesne balsamowanie zmarłych.
�� XX wiek  domy pogrzebowe. W latach 70, 80% zabiodbywało się w domach pogrzebowych.
Śmierć i nieśmiertelność
�� Język instrumentalny  język działań  przypisany życiu i doczesności  dlatego nie możemy
mówić przy umierającym i umarłym. ( Jutro idę na zakupy ,  Fajnie, ale ja tego nie dożyję )
�� Język śmierci przekładamy na język chorób. Wtedy wszystko ma swoją przyczynę i jest
potencjalnie wyleczalne.
�� Techniki maskujące  abstynencja itp. Służy odsuwaniu myślenia o śmierci. Świetnie służy to
wszystkim, ale nie umierającym.
�� Zanik komunikacji z umierającym, bo to nie ma celu, niczemu nie służy, umierający już nic z
tą informacją nie zrobi.
�� Śmierć jest Obcym nowoczesnego świata. Nowoczesność zaczęła się z dobą oświecenia
(XVIII wiek)  pęd do panowania, ludzie wierzą w triumf swego rozumu [naiwniacy]. Śmierć
jest porażką rozumu racjonalnego.
�� Nie ma społecznie zaaprobowanych sposobów reagowania na śmierć, stąd nasze niezręczne
zachowanie.
�� Medykalizacja śmierci  śmierć w szpitalu, hospicjum.
�� Każda śmierć ma przyczynę. Śmierć musi być nazwana, oswojona. Umarł NA COŚ  łatwiej
jest wtedy znieść fakt śmierci, jeśli znamy jej przyczynę. Śmierć przestaje być tajemnicą.
Reguły kanibalizmu.
�� aktualizacja mitów i wierzeń. Reguły  kogo, gdzie, jak i kiedy zeżreć.
�� Mieszanie ciała ludzkiego z codziennym pożywieniem.
�� Spożywanie surowego trupa jest sytuacja wyjątkową.
�� Zjedzenie wroga  ostateczne pokonanie. Wojownik  inkorporacja siły.
Endokanibalizm i egzokanibalizm
Egzokanibalizm to:
Spożywanie trupa obcego w stosunku do rodziny , klanu, plemienia, grupy etnicznej
Charakter wojowniczy
Zakładał uprzednie zabicie
Związany aktami przemocy, torturowaniem
Trup był opiekany
Endokanibalizm:
Spożywanie kogoś spokrewnionego
Nie zakłada uprzedniego uśmiercenia
Pozostawienie zmarłego przez akt spożycia w społeczności
Gotowanie trupa.
12
Etyka społeczna made by Sadakot
Trójkąt kulinarny jako przykład analizy strukturalnej
Według językoznawców podstawową opozycją występującą w każdym języku jest opozycja
między samogłoską i spółgłoską. Istniejące we wszystkich językach świata systemy opozycji
między fonemami rozwijają kontrasty między samogłoską a spółgłoską. Wytwarza to z
jednej strony  trójkąt samogłoskowy U  A  I
A z drugiej zaś  trójkąt spółgłoskowy P-K-T
Wydaje się ,że zasada inspirująca te rozróżnienia daje się przenieść do innych dziedzin,
zwłaszcza do kuchni.
Załóżmy, że działalność kulinarna zakłada system mieszający się w trójkątnym polu
semantycznym  odpowiadającym trzem kategoriom :
 surowego  ważonego i  zepsutego
Pod tym podstawowym trójkątem kryje się podwójna opozycja między tym co przetworzone
a tym co nie przetworzone z jednej strony, a z drugiej między kulturą a naturą.
Do podanego trójkąta kulinarnego możemy przedstawić drugi trójkąt kulinarny:
Pieczone- gotowane- Wędzone
ważone
kultura natura
Gotowane Pieczone
Wymaga użycia naczyń Nie wymaga użycia
Zapośredniczenia (woda) naczyń
Endo- kuchnia czyli do Nie wymaga
wewnętrznego domowego zapśredniczeń
użytku.( bez gości) Bezpośredni kontakt z
oszczędność ogniem
Egzo- kuchnia czyli taka
w której często są goście.
Całkowite zniszczenie
Pojawienie się umiejętności gotowania  jest to element wyższej kultury.
Rozróżnienie między pieczonym a gotowanym jest uzależnione od tego czy jesteśmy w
społeczeństwie arystokratycznym czy demokratycznym. Postawy między spożywaniem
gotowanego i pieczonego nie możemy określić jako stałej opozycji. Jest ona uzależniona od
formy społecznej.
Za opozycją między pieczonego i gotowanego można odkryć drugą podstawową opozycję
między przetworzonym i nieprzetworzonym.
Obserwujemy w tym przypadku dwa pokrewieństwa: między pieczonym a między
gotowanym a zepsutym czyli przetworzonym.
Modelowa biografia szamana
1) Nadnaturalne, tajemnicze lub inne pochodzenie szamana ( nie jest zwykłym
człowiekiem, jego urodzenie wiąże się z nadzwyczajnym wydarzeniem)
2) Symptomatyczne narodziny ( anomalia genetyczne  różni się od innych dzieci,
noworodek z uzębieniem, w naturze dzieje się coś niezwykłego)
3) Zagrożenie życia w dzieciństwie w młodości ( Psychiczne, fizyczne odchylenia od
normy np. halucynacje)
4) Uciążliwa inicjacja w roli szamana ( trening obejmujące różne rodzaje praktyki
ascetycznej  wstrzemięz
liwość seksualna, ograniczony kontakt z innymi członkami
grupy. Inicjacja w roli szamana trwa od kilkudziesięciu dni do kilkudziesięciu lat.
5) Magiczne wędrówki  zasadniczym celem transu szamańskiego jest opuszczenie ciała
i wędrówka poza ciałem.
13
Etyka społeczna made by Sadakot
6) Magiczne walki ( Walki magiczne z duchami, innymi szamanami podtrzymują jego
prestiż.
7) Szaman żyje w pewnym stresie emocjonalnym i psychicznym. Jest cały czas
obserwowany i osądzany przez otoczenie. Trans odbywa się w grupie społeczność
obserwuje sukcesy i klęski szamana . Jeżeli przeważają klęski podlega
prześladowaniu np. grupa się od niego odwraca.
8) Gwałtowna i tajemnicza śmierć. ( niezwykłe wydarzenie dla całej grupy, sposób
chowania szamana jak i jego grób mają specyficzny charakter)
9) Po śmierci reinkarnacja, zmartwychwstanie, wniebowstąpienie ( duch szamana może
wywierać na żyjących wpływ)
Modelowa sytuacja transu szamańskiego
1) Faza przygotowania polega na oczyszczeniu się szamana
2) Czynności transotwórcze
�� Strój
�� Muzyka
�� Śpiew, taniec
�� Grupowy charakter transu ( nigdy nie jest sam ale zawsze z grupą która go
obserwuje)
3) wejście w trans  kontakt z istotami nadludzkimi
4) odpowiedzi, porady, czynności lecznicze .Szaman wypowiada objawione mu przez
istoty nadludzkie prawdy całej społeczności.
5) Szaman wychodzi z transu . Wraca do stanu naturalnego. Trans kończy się
uroczystym złożeniem ofiar ze zwierząt
Szaman a psychoterapeuta
Torey  Czarownicy i psychiatrzy
Podobieństwa zachodzące między szamanami a psychiatrami:
�� Są terapeutami
�� Mają podobne wynik
�� Stosują te same metody ( szok)
Nasz sposób postrzegania szamana nie zmienił się od czasów podbojów i kolonizacji.
Funkcje szamanów (czarowników):
�� Leczenie
�� Zaklinanie
�� Kontrolowanie pogody
�� Uodparnianie wojowników na ciosy wrogów
�� Religijna- ktoś w rodzaju kapłana, nadaje ton życiu religijnemu wspólnoty
�� Rodzina szamana pełni funkcje kronikarza, z/g na przekazywanie w rodzinie
funkcji szamana
�� Lokalni politycy bądz
doradcy tych polityków. Są to funkcje:
a) publiczne ( przewodzenie uroczystością)
b) prywatne ( indywidualna pomoc- leczenie chorych)
Magiczność psychiatrii:
Cała otoczka naukowości w psychiatrii dostosowana jest do naszego stopnia wiedzy
Naukowy sposób udowadniania twierdzeń ma charakter intuicyjny.
Traktujemy psychiatrów jako ludzi nauki a szamanów jako ludzi magii
14
Etyka społeczna made by Sadakot
Zarówno psychiatrzy jak i szamani stosują te same techniki leczenia( obserwacja, nazwanie
choroby  uspakaja pacjęta)
Podsumowywując:
Psychoterapeuta może być skuteczny o ile podziela przekonania panujące w danej kulturze.
Rola świętych roślin w szamaniz
mie.
Rośliny transogenne
�� Pejotl  kaktus. Silny środek halucynogenny.
Zawiera peskalinę. Kolorystyka, doświadczenia słuchowe, dotykowe wrażenia, jasność wokół
obiektów.
�� Grzyby psylocybowe  takie psiury na
cienkich nóżkach. Zawierają psylocybinę. Stany odurzenia, jaskrawe i barwne halucynacje,
towarzyszące nudności.
�� Powój  nasiona. (LSD). Nudności, euforia,
niepokój, relaks, kolorystyka... trzyma do 6 godzin.
Sposób przygotowania:
Zetrzeć na mąkę, wymieszać z H O i przez szmatkę przepuścić. (UWAGA NA PROPORCJE  UZALEŻNIA
2
>_<)
�� Banisteriopsis  winorośl dusz.
Tytoń  środek odurzający, ale nie halucynogenny. Najlepiej działa na czczo
Elementy szamańskiego rytuału.
1. Faza przygotowawcza  jeden do kilku dni.
2. Czynności transotwórcze  strój, muzyka, śpiew, taniec  grupowo to się dzieje.
3. Trans.
4. Odpowiedzi, porady, czynności lecznicze.
5. Wychodzenie z transu. Uczta, ofiara ze zwierzęcia, wyciszenie.
Instynktywistyczne koncepcje przemocy.
Teoria Darwina  przetrwają ci, którzy potrafią się zaadoptować. Bardziej agresywny przetrwa.
Instynktywizm  istnieje w człowieku instynkt przemocy.
Konrad Lorenz, Z. Freud  neoinstynktywiści
Mechaniczna, hydrauliczna metafora  opisy przemocy (ciśnienie, gaz tłoczony do zbiornika).
Freud
�� Teoria Libido. 2 podstawowe instynkty  Erosa i Tanatosa. Instynkt śmierci skierowany
przeciw życiu  do wewnątrz i na zewnątrz, destrukcyjny lub autodestrukcyjny.
�� Instynkt śmierci  seksualizm  sadyzm  masochizm.
�� Połączenie sadyzmu i masochizmu - SSMan
�� Siła popędu przemocy może być kontrolowana. Agresja nie jest reakcją na bodziec, jest
popędem zakorzenionym w ludzkim organizmie. Agresja jest formą instynktu  jest w nas.
Lorenz
��  Tak zwane zło
�� Agresywność jest instynktem, który nie koniecznie jest reakcją na bodziec. Energia kumuluje
się w centrach nerwowych i kiedy tej energii jest za dużo to eksploduje. Poszukujemy
rozładowania bodz
ca (zwierzęta też)   Muszę komuś walnąć .
�� Agresja pierwotnie nie jest odpowiedzią na zewnętrzny bodziec, ale wbudowanym
wewnętrznym pobudzeniem. Groz
nym czyni ten instynkt jego spontaniczność.
�� Napięcia hydrauliczne.
Różnice między Freud em a Lorenz em
�� Lorenz  agresja nie jest skierowana przeciwko jednostce. Służy przetrwaniu gatunku.
15
Etyka społeczna made by Sadakot
�� Lorenz  prowadził badania przede wszystkim na zwierzętach i ich wyniki przekładał na
ludzi. Freud przede wszystkim badał i opisywał ludzi.
�� Lorenz  rozmnaza się najsilniejszy samiec  przetrwanie gatunku. Dowody przez analogię
do świata zwierząt  ryby, ptaki.
Antropologiczne koncepcje przemocy.
Enwiromentalizm  oświecenie (Russeau - tabula rasa). Człowiek kształtuje się pod wpływem środowiska.
Agresja nie jest wrodzona, człowiek się jej uczy w środowisku, w jakim żyje. Człowiek rodzi się dobry a zły
świat kształtuje w nim złe popędy.
Behawioryzm  początek XX wieku. Watson  twórca behawioryzmu. Skinner  neobehawioryzm. Od Watsona
do Skinnera  ewolucja nurtu.
Skinner  psychologia nie powinna się interesować wewnętrznymi fenomenami (uczucia, popędy), psychologia
powinna badać, co wzmacnia życie ludzkie, by czynić je bardziej efektywnym.
�� Wzmocnienia negatywne  osłabienie negatywnych cech.
Wzmocnienie pozytywne  wzmacnia pewne cechy.
�� Trzeba znalez
ć właściwe wzmocnienie, pobudzać właściwe zachowanie.
�� Uwarunkowanie instrumentalne  Jasio i szpinak (nagroda)  pozytywne wzmocnienie.
�� Wzmocnienia następują:
a) w procesie socjalizacji
b) są zaplanowane
�� Agresja w behawioryzmie ma funkcje instrumentalną. Agresja
czemuś słuzy. Jest rezultatem uczenia się  jest wyuczona  jest reakcją, która daje najszybsze
rezultaty. (atak na Irak)
�� Przemoc w tv potencjalnie nie wpływa na agresję, ale nas uczy jak
robić różne be rzeczy.
Eugenika  geneza eugeniki.
Eugenika a przyszłość natury ludzkiej.
Ideologia eugeniki w Polsce i Niemczech.
. Eugenika
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Eugenika (gr. eugenes = dobrze urodzony) - pojęcie ukute w 1883 roku przez sir Francisa
Galtona, kuzyna Karola Darwina, które dotyczyło selektywnego rozmnażania zwierząt lub
ludzi, aby ulepszać gatunki z pokolenia na pokolenie, szczególnie jeśli chodzi o cechy
dziedziczone. W ciągu następnych lat Galton poprawił swoją definicję, aby uwzględnić
specyfikę eugeniki "pozytywnej", zachęcającej do częstszego reprodukowania się najlepszych
osobników, oraz eugeniki "negatywnej", zniechęcajacej do reprodukcji osobniki "mniej
wartościowe".
Współcześnie jest to bardziej neutralny ideowo system poglądów zakładający możliwość
doskonalenia cech dziedzicznych człowieka, którego celem jest tworzenie warunków
pozwalających na rozwój dodatnich cech dziedzicznych i ograniczenie cech ujemnych. W
zakres eugeniki wchodzą m.in. poradnictwo genetyczne i świadome rodzicielstwo. Złe
konotacje pojęcia wiążą się przede wszystkim z nadużyciami eugeniki nazistowskiej.
Historia
Selektywne rozmnażanie było już sugerowane przez Platona, który stwierdzał, że reprodukcja
człowieka powinna być kontrolowana przez władze. Proponował, aby selekcja była
dokonywana w drodze pozorowanej loterii, kontrolowanej przez rząd, aby ludzkie uczucia nie
16
Etyka społeczna made by Sadakot
były ranione przez świadomość zasad selekcji. Innym przykładem programów eugenicznych
w starożytności była mitologiczna praktyka Spartan pozostawiania słabych dzieci na
obrzeżach miast, gdzie miały umrzeć.
Jednak dopiero zasada zdefiniowana przez Galtona wiązała się bezpośrednio z pracami i
nauczaniem Darwina, który sam był pod wielkim wpływem Thomasa Malthusa. Według
Darwina, mechanizmy naturalnej selekcji są udaremniane przez ludzką cywilizację. Jednym z
celów cywilizacji jest pomoc dla osobników upośledzonych, co sprzeciwia się naturalnej
selekcji odpowiedzialnej za wymieranie słabszych. Według zwolenników eugeniki, zanik
efektywności może prowadzić do wzrostu liczby osobników, które w normalnych warunkach
zostałyby wyeliminowane przez naturalne procesy selekcyjne. Proponują oni zatem
promowanie działań, które miałyby równoważyć skutki zaniku mechanizmów naturalnej
selekcji we współczesnej cywilizacji. Ta podstawowa zasada inspirowała liczne filozofie,
naukowe i pseudonaukowe teorie oraz społeczną praktykę.
Współcześnie eugenika odnosi się do selektywnej reprodukcji człowieka, której celem jest
powoływanie do życia dzieci o pożądanych cechach, zwłaszcza takich, które najlepiej
spełniają kryteria rasowej czystości (eugenika "pozytywna"), jak również eliminację
osobników noszących cechy niepożądane (eugenika "negatywna"). Polityka eugeniki
"negatywnej" w przeszłości była bardzo zróżnicowana - od segregacji rasowej, przez
przymusową sterylizację, do eksterminacji. Polityka eugeniki "pozytywnej" polegała często
na przyznawaniu nagród czy dodatków za dodatkowe dziecko tym rodzicom, którzy spełniali
kryteria eugeniki, aczkolwiek nawet tak niewinne praktyki, jak doradztwo małżeńskie miało
pewne odniesienia do ideologii eugeniki.
Jednym z najwcześniejszych orędowników idei eugenicznych (zanim zostały tak nazwane)
był Alexander Graham Bell, lepiej znany jako wynalazca telefonu. W 1881 roku Bell badał
wskaz
nik głuchoty w Martha's Vineyard, w stanie Massachussetts. Wyciągnął wniosek, że
głuchota była dziedziczna i zalecał zakaz zawierania małżeństw dla głuchych ("Memoir upon
the formation of a deaf variety of the human Race"). Jak wielu innych zwolenników eugeniki,
proponował kontrolę imigracji i ostrzegał, że szkoły z internatem dla głuchych mogą się stać
wylęgarnią głuchego gatunku ludzkiego.
Niemcy za Adolfa Hitlera zyskały niesławę za swoje programy eugeniczne, których celem
było stworzenie "czystej" rasy germańskiej. Naziści prowadzili szeroko zakrojone, często
okrutne, eksperymenty na ludziach, aby przetestować swoje teorie genetyczne. W latach 30. i
40. reżim nazistowski przeprowadzał sterylizację setek tysięcy umysłowo upośledzonych
ludzi i w przymusowych programach eutanazji zabijał dziesiątki tysięcy osób uznanych
instytucjonalnie za upośledzonych.
Krajem, w którym istniał drugi co do skali ruch eugeniczny były Stany Zjednoczone.
Począwszy od Connecticut w 1896 roku, wiele stanów wprowadziło prawo małżeńskie oparte
na kryteriach eugenicznych, które zabraniały ożenku epileptykom oraz ograniczonym i
niedorozwiniętym umysłowo. Charles B. Davenport, prominentny biolog amerykański,
przyjął na siebie rolę dyrektora stacji badawczej w Cold Spring Harbour, gdzie rozpoczął
eksperymenty z ewolucją roślin i zwierząt - fundusze z Carnegie Institution pozwoliły na
założenie Station of Experimental Evolution. W 1910 roku powstało biuro statystyczne
Eugenics Record Office, a Davenport i Harry H. Laughlin ropoczęli promowanie eugeniki. W
następnych latach biuro zgromadziło duże ilości drzew genealogicznych, z których
wywnioskowało, że osoby "nieprzydatne" wywodziły się z rodzin upośledzonych
ekonomicznie i społecznie. Eugenicy tacy, jak Davenport, psycholog Henry H. Goddard i
działacz ochrony przyrody Madison Grant (wszyscy bardzo ówcześnie szanowani))
rozpoczęli kampanię na rzecz rozmaitych rozwiązań, które miałyby rozwiązać problem
"nieprzydatnych" - Davenport sprzyjał przede wszystkim ograniczeniom imigracyjnym i
sterylizacji, Goddard dawał pierwszeństwo segregacji (The Kallikak Family), Grant
opowiadał się za wszystkimi tymi metodami, a nawet posuwał się do wysuwania idei
eksterminacji. Metody badawcze, które dzisiaj są uważane za wysoce niedoskonałe, wtedy
17
Etyka społeczna made by Sadakot
były uznawane za uprawnione metody naukowe, chociaż spotykały się także z naukową
krytyką (szczególnie Thomasa Hunta Morgana).
W 1924 przyjęto ustawę Immigration Restriction Act, w której eugenicy odgrywali wiodącą
rolę ekspertów w debacie kongresowej, ostrzegając przed "podrzędnym asortymentem" z
południowej i wschodniej Europy. Ustawa zredukowała liczbę imigrantów z zagranicy do
15% wielkości z poprzednich lat, aby kontrolować udział "nieprzydatnych" osobników
wjeżdżających do kraju, i wzmacniała istniejące prawa dążące do niemieszania ras i
utrzymywania niezmienionej puli genetycznej. Względy eugeniczne leżały także u podstawy
przyjęcia praw dotyczacego kazirodztwa w większej części Stanów Zjednoczonych.
Niektóre stany praktykowały sterylizację osób upośledzonych przez większość XX wieku.
Amerykański Sąd Najwyższy w 1927 roku ogłosił werdykt w tzw. sprawie Buck vs. Bell,
uznając, że stan Virginia może sterylizować osoby uznane za nieprzydatne. Między 1907 a
1963 rokiem w Stanach Zjednoczonych, na mocy ustawodawctwa eugenicznego,
przymusowo wysterylizowano ponad 64 tys. osób. Gdy nazistowscy administratorzy byli
sądzeni w Norymberdze za zbrodnie wojenne, usprawiedliwiali masowe sterylizacje (ponad
450 tys. w ciągu niecałej dekady), pokazując palcem Stany Zjednoczone, jako z
ródło
inspiracji.
Niemal wszystkie zachodnie kraje niekatolickie z wyjątkiem Wielkiej Brytanii przyjęły
pewne rozwiązania legislacji eugenicznej. Szwecja, w ciągu 40 lat (1936-1976) przymusowo
wysterylizowała 63 tys. "nieprzydatnych" w ramach swojego programu eugenicznego (http://
news.bbc.co.uk/hi/english/health/background_briefings/international/newsid_290000/290661.
stm). Podobne incydenty miały miejsce w Kanadzie, Australii, Norwegii, Finlandii, Estonii,
Szwajcarii i Islandii w stosunku do osób, które uznano za umysłowo niedorozwinięte.
Rozmaici autorzy, zwłaszcza Stephen Jay Gould, wielokrotnie twierdzili, że restrykcje
dotyczące imigracji przyjęte przez Stany Zjednoczone w latach 20. (zrewidowane w 1965
roku) były motywowane celami eugeniki, a w szczególności pragnieniem wyłączenia
"niższych" ras z narodowej puli genetycznej. We wczesnych latach XX wieku Stany
Zjednoczone i Kanada przyjmowały znaczną liczbę imigrantów z południowej i wschodniej
części Europy. Wpływowi eugenicy, jak Lothrop Stoddard i Harry Laughlin (który w 1920
roku był świadkiem-ekspertem w House Committee on Immigration and Naturalisation),
argumentowali, że istnieją niższe rasy, które skażą narodową pulę genetyczną, jeśli napływ
imigrantów nie zostanie ograniczony.
Jest sporne, czy zachęciło to zarówno Kanadę, jak i Stany Zjednoczone do przyjęcia praw
tworzących hierarchię narodowości, klasyfikujących je od najbardziej pożądanych
imigrantów anglosaskich i nordyckich, aż po chińskich i japońskich, którym niemal zupełnie
zabroniono wjeżdżania do kraju. Jednak wiele osób, w szczególności Franz Samelson, Mark
Snyderman i Richard Herrnstein, argumentowało, badając zapisy z debat kongresowych na
temat polityki imigracyjnej, że w rzeczywistości Kongres nie zwrócił żadnej uwagi na te
czynniki. Utrzymują oni, że ograniczenia były w pierwszym rzędzie motywowane chęcią
utrzymania kulturowej integralności kraju wobec silnego napływu obcokrajowców.
Niektóre osoby nie zgadzające się w ogólności z ideą eugeniki utrzymują, że legislacja
eugeniczna ma jednak pewne zalety; Margaret Sanger, założycielka organizacji Planned
Parenthood of America uważała ją za użyteczne narzędzie w walce o legalizację
antykoncepcji. W owym czasie eugenika była uważana za wielu naukowców za postępową,
za naturalne zastosowanie wiedzy o rozmnażaniu w sferze ludzkiego życia. Przed
pojawieniem się obozów śmierci w czasie drugiej wojny światowej pomysł, że eugenika
mogłaby prowadzić do ludobójstwa, nie był poważnie rozważany.
Chociaż eugenika została powszechnie wyklęta w chwili jej ostatecznego stoczenia się w
czasie Holokaustu, istnieją wątpliwości, czy jej idee nie trwają we współczesnej kulturze pod
innymi nazwami. Wkrótce po drugiej wojnie wielu eugeników w Stanach Zjednoczonych
zdało sobie sprawę, że eugenika gwałtownie traci swoją popularność i ukuło termin
"kryptoeugenika" do opisania tego, co powinno być uczynione: ukrycia eugeniki. Wielu
wybitnych eugeników w powojennym świecie zostało szanowanymi antropologami,
18
Etyka społeczna made by Sadakot
biologami i genetykami, jak Robert Yerkes w USA czy Otmar von Verschuer w Niemczech.
Kalifornijski eugenik Paul Popenoe został założycielem nowoczesnego poradnictwa
małżeńskiego - odmiana kariery, która pierwotnie wyrosła z jego zainteresowań eugeniką
(promowanie "zdrowych małżeństw" między "nadającymi się" parami), ale póz
niej stała się
uczciwym biznesem niezależnie od tego, co go do tego przywiodło. Sporadycznie rozmaite
opinie na temat rasy, polityki imigracyjnej, ubóstwa, przestępstw czy zdrowia umysłowego są
określane jako "kryptoeugeniczne", jednak nie jest to często używany termin.
Amerykańskie podręczniki akademickie w okresie od lat 20. do 40. zawierały niejednokrotnie
rozdziały wychwalające postęp techniczny, który pozwoli zastosować zasady eugeniki w
życiu społecznym. Wiele ówczesnych czasopism naukowych poświęconych badaniom
dziedziczności było prowadzonych przez eugeników i zamieszczało artykuły na ten temat
obok studiów nad dziedzicznością u innych organizmów. Po drugiej wojnie, gdy eugenika
straciła swoją popularność, wiele odniesień do niej zostało usuniętych zarówno z
podręczników, jak i kolejnych wydań czasopism (które niejednokrotnie zmieniały swoje
nazwy, np. "Eugenics Quarterly" w 1969 roku przybrał nazwę "Social Biology").
Historia eugeniki i samo pojęcie stały się ponownie tematem dyskusji w ostatniej dekadzie
XX wieku, gdy znaczące postępy poczyniła genetyka. Takie przedsięwzięcia naukowe jak
Human Genome Project uczyniły ponownie realnymi skuteczne modyfikacje genetyczne w
organizmach ludzkich - przynajmniej w ocenie wielu komentatorów - tak jak pierwotna teoria
ewolucji Darwina w latach 80. XIX wieku czy ponowne odkrycie praw Mendla w XX wieku.
Różnica jest tym razem taka, że eugenika jest teraz terminem negatywnym, a nie
pozytywnym.
Jednym z najlepiej znanych przykładów zastosowania formy eugeniki w praktyce był "bank
spermy geniuszy", prowadzony w latach (1980-1999) przez Roberta Clarka Grahama, który
dał życie 230 dzieciom.
19