Mikroekonomia
Mechanizm rynkowy
Popyt (demand)  ujemna zależność pomiędzy ilością dobra, którą konsumenci chcą i mogą nabyć
a ceną danego dobra
Wielkość popytu  ilość dobra, którą nabywcy (konsumenci) chcą i mogą kupić przy jednym,
określonym poziomie ceny. Graficzną ilustracją wielkości popytu jest punkt znajdujący się na
krzywej popytu.
Prawo popytu  gdy cena dobra X rośnie (przy niezmienionych pozostałych czynnikach), to spada
wielkość popytu. Jeżeli cena dobra X spada (przy niezmienionych pozostałych czynnikach), to
wielkość popytu rośnie. Graficznym przedstawieniem prawa popytu jest ruch po krzywej popytu
Czynniki powodujące zmianę popytu (przesunięcie krzywej popytu)
Spadek popytu (przejście z krzywej D na krzywą D ):
0 1
 spadek liczby konsumentów,
 spadek dochodów konsumentów,
 zmiana gustów i upodobań klientów,
 spadek ceny dóbr substytucyjnych,
 wzrost ceny dóbr komplementarnych,
 przewidywany spadek ceny dobra w przyszłości.
Wzrost popytu (przejście z krzywej D na krzywą D ):
0 2
 wzrost liczby konsumentów,
 wzrost dochodów konsumentów,
 zmiana gustów i upodobań klientów,
 wzrost ceny dóbr substytucyjnych,
 spadek ceny dóbr komplementarnych,
 przewidywany wzrost ceny dobra w przyszłości.
Ważne:
Zmiana ceny danego dobra powoduje zmianę wielkości popytu (ruch po krzywej popytu), nie
powoduje zmiany popytu (przesunięcia krzywej popytu).
1
Mikroekonomia
Mechanizm rynkowy
Podaż (supply) - dodatnia zależność pomiędzy ilością dobra, którą producenci mogą i chcą
dostarczyć a ceną danego dobra.
Wielkość podaży  konkretna ilość dobra, którą dostarczą producenci na rynek przy jednym,
danym poziomie ceny.
Prawo podaży  gdy cena dobra X rośnie (przy niezmienionych pozostałych czynnikach) to
wielkość podaży rośnie. Jeżeli cena dobra X spada (przy niezmienionych pozostałych czynnikach),
to spada również wielkość podaży. Graficznym przedstawieniem prawa podaży jest ruch po
krzywej podaży.
Czynniki powodujące zmianę podaży (przesunięcie krzywej podaży)
Spadek podaży (przejście z krzywej S na krzywą S )
0 1
 wzrost kosztów produkcji,
 zmniejszenie dostępności zasobów produkcyjnych,
 spadek liczby producentów wytwarzających dane dobro,
 niekorzystne warunki atmosferyczne,
 niekorzystne zmiany w polityce państwa (na przykład wyższe opodatkowanie)
Wzrost podaży (przejście z krzywej S na krzywą S )
0 2
 zmniejszenie kosztów produkcji,
 zwiększenie dostępności zasobów produkcyjnych,
 wzrost liczby producentów wytwarzających dane dobro,
 postęp technologiczny,
 korzystne zmiany w polityce państwa (na przykład niższe opodatkowanie, dotacje)
Ważne:
Zmiana ceny danego dobra powoduje zmianę wielkości podaży (ruch po krzywej podaży), nie
powoduje zmiany podaży (przesunięcia krzywej podaży)
2
Mikroekonomia
Mechanizm rynkowy
Rynek to ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów, dokonujących się w sposób dobrowolny i
ciągły, w wyniku których zostają określone ceny i ilość nabywanych i sprzedawanych dóbr (jak
również termin i warunki dostawy, warunki płatności, serwisu posprzedażnego).
Mechanizm rynkowy to oddolny proces automatycznej i niezależnej od woli poszczególnych
podmiotów gospodarczych regulacji decyzji producentów i nabywców.
Na warunki wymiany decydujący wpływ mają:
 konflikt (pomiędzy konsumentami a nabywcami)
 konkurencja (pomiędzy producentami o ograniczone dochody nabywców lub pomiędzy
konsumentami o ograniczone ilości produkowanych dóbr),
Konflikt cechuje się tym, że występujące na rynku strony dążą do przeciwnego celu: sprzedający do
uzyskania jak najwyższej ceny, a kupujący do uzyskania ceny jak najniższej.
Konkurencja jest zjawiskiem, które pozwala na rozwiązanie konfliktu przez zderzenie zamierzeń
nabywców i producentów, w wyniku czego na rynku kształtuje się taki poziom ceny, dla którego
wielkość popytu równa się wielkości podaży.
Mechanizm rynkowy nie może działać konkurencji. Wszystkie działania ograniczające
konkurencję, ograniczają skuteczność mechanizmu rynkowego.
Nadwyżka konsumenta stanowi różnicę między rzeczywiście poniesionymi przez konsumenta
wydatkami na zakup określonej ilości dobra X po cenie P a wydatkami, jakie byłby skłonny
0
ponieść. Jest miarą satysfakcji z konsumpcji danej ilości dobra.
3
Mikroekonomia
Mechanizm rynkowy
Nadwyżka producenta jest różnicą między przychodem całkowitym, uzyskiwanym przez
producenta, ze sprzedaży określonej ilości dobra X po cenie P a przychodem niezbędnym do
0
skłonienia producenta do dostarczenia tej ilości dobra X na rynek.
Równowaga rynkowa, która ukształtowała się w punkcie E zapewnia optymalną alokację
0
czynników produkcji, oznacza jednocześnie taki podział dóbr, którego nie można już poprawić, nie
pogarszając jednocześnie sytuacji któregokolwiek z podmiotów.
Wpływ zmiany podaży (a); zmiany popytu (b) na krótkookresową
równowagę rynkową
Na skutek spadku podaży (rys. a) cena równowagi dobra X wzrosła z poziomu P do P , a wielkość
0 1
popytu spadła z poziomu X do X . Na rysunku b w wyniku wzrostu popytu doszło do wzrostu ceny
0 1
równoważącej rynek badanego dobra z poziomu P do P oraz wzrostu wielkości podaży z
0 1
poziomu X do X .
0 1
Cena minimalna jest to cena ustalana powyżej ceny równowagi, prowadzi do powstania nadmiaru
danego dobra na rynku, którą skupuje państwo. Cena minimalna wprowadzana jest dla ochrony
interesów producentów (na przykład cena minimalna skupu zboża chroni rolników, pozwala
producentom mającym wyższe koszty produkcji działać na danym rynku).
4
Mikroekonomia
Mechanizm rynkowy
Nadmiar (surplus)  nadwyżka wielkości podaży (ilość towaru oferowanego na sprzedaż po cenie
P ), względem wielkości popytu (ilość towaru, którą nabywcy po cenie P są skłonni nabyć).
1 1
Cena maksymalna jest to cena ustalana poniżej ceny równowagi, prowadzi do powstania
niedoboru danego dobra na rynku. Cena maksymalna w założeniu wprowadzana jest dla ochrony
interesów konsumentów (na przykład cena maksymalna chleba wprowadzona w przypadku klęski
żywiołowej). Skutkiem pojawienia się na rynku niedoboru są kolejki, spekulacje, czarny rynek.
Niedobór (shortage)  niedostatek wielkości podaży (ilość towaru oferowanego na sprzedaż po
cenie P ), względem wielkości popytu (ilość towaru, którą nabywcy po cenie P są skłonni nabyć).
2 2
Dobra substytucyjne  stosowane zamiennie w celu zaspokojenia określonej potrzeby (lizaki i
cukierki, długopis i pióro).
W odpowiedzi na wzrost ceny lizaków z poziomu P do P , spowodowany spadkiem podaży,
0 1
konsumenci zwiększają popyt na dobro substytucyjne (przesunięcie krzywej popytu na cukierki z
pozycji D do D ). Spadek ceny lizaków spowoduje spadek popytu na rynku dobra substytucyjnego.
0 1
5
Mikroekonomia
Mechanizm rynkowy
Dobra komplementarne  stosowane razem w celu zaspokojenia określonej potrzeby (samochód i
benzyna, aparat fotograficzny i klisza fotograficzna).
W odpowiedzi na spadek ceny odtwarzaczy DVD z poziomu P do P , spowodowany wzrostem
0 1
podaży, konsumenci zwiększają popyt na dobro komplementarne (przesunięcie krzywej popytu na
płyty DVD z pozycji D do D ). Wzrost ceny odtwarzaczy DVD spowoduje spadek popytu na
0 1
rynku dobra komplementarnego.
6