Twardowsa przejście zakładu pracy eps 2008 05 042
PRZEGLDY ORZECZNICTWA EPS Izabela Twardowska-MÄ™drek Najnowsze orzecznictwo ETS w sprawach dotyczÄ…cych ochrony praw pracowniczych w razie przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa na innego pracodawcÄ™ Głównym zaÅ‚ożeniem przyjÄ™tej 12.03.2001 r. dyrektywy 2001/231 w sprawie zbliżania ustawodawstw paÅ„stw czÅ‚onkowskich w zakresie ochrony praw pracowników w przypadku przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa lub jego czÄ™- Å›ci jest zabezpieczenie pracowników przed niekorzystnymi dla nich skutkami dziaÅ‚aÅ„ restrukturyzacyjnych w przemyÅ›le europejskim. SÅ‚uży ona ochronie indywidualnego stosunku pracy, poprzez umożliwienie pra- cownikom kontynuowania pracy na dotychczasowych warunkach, pomimo zmiany pracodawcy. wypracowanych w orzecznictwie przez Europejski TrybunaÅ‚ WstÄ™p SprawiedliwoÅ›ci (dalej jako ETS lub TrybunaÅ‚). Dyrektywa 2001/23 opiera siÄ™ na trzech zasadniczych za- Szczególne znaczenie ma w tej kwestii orzeczenie ETS Å‚ożeniach. Po pierwsze, przewiduje zasadÄ™ automatycznego w sprawie Spijkers,2 w którym TrybunaÅ‚ sformuÅ‚owaÅ‚ katalog przejÄ™cia praw i obowiÄ…zków pracowniczych przez nowego przesÅ‚anek, jakie należy mieć na uwadze, oceniajÄ…c, czy doszÅ‚o pracodawcÄ™. Po drugie, chroni pracowników przed zwolnie- do przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa, przy czym wymaga podkreÅ›le- niem, czy to przez przejmowanego czy przez przejmujÄ…cego, nia, że decydujÄ…ce znaczenie ma okoliczność, czy nowy praco- jakkolwiek prawem pracodawcy jest możliwość zwolnienia pra- dawca kontynuuje dziaÅ‚alność swego poprzednika bÄ…dz wzna- cownika z przyczyn ekonomicznych, technicznych lub organi- wia jÄ… po okreÅ›lonym czasie.3 zacyjnych uzasadniajÄ…cych zmiany w stanie zatrudnienia. Po W orzecznictwie podkreÅ›la siÄ™, że dla okreÅ›lenia, czy trzecie wreszcie, wymaga od przejmujÄ…cego i przejmowanego przedsiÄ™biorstwo zachowaÅ‚o swojÄ… tożsamość, konieczne jest poinformowania przedstawicieli pracowników, których obej- uwzglÄ™dnienie zarówno elementów materialnych, jak i perso- muje przejÅ›cie, o jego terminie, przyczynach i skutkach oraz nalnych. O zachowaniu tożsamoÅ›ci przez przejmowane przed- przeprowadzenia z nimi konsultacji. siÄ™biorstwo można również mówić w sytuacji przejÄ™cia wyko- SÄ… to minimalne wymagania stawiane przez dyrektywÄ™, jak- nywanych przez nie zadaÅ„. kolwiek paÅ„stwa czÅ‚onkowskie mogÄ… stosować lub wprowadzić przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, które sÄ… 1 Dyrektywa Rady UE 2001/23 z 12.03.2001 r. w sprawie zbliżania ustawo- korzystniejsze dla pracowników, albo wspierać lub zezwalać na dawstw paÅ„stw czÅ‚onkowskich w zakresie ochrony praw pracowników w razie bardziej korzystne dla pracowników ukÅ‚ady zbiorowe lub ukÅ‚a- przejÅ›cia zakÅ‚adu pracy lub ich części, Dz. Urz. WE z 2001 r., L 82, s. 16 20. dy pomiÄ™dzy partnerami spoÅ‚ecznymi. 2 W orzeczeniu w sprawie C-24/85, Jozef Maria Antonius Spijkers p. Gebroeders Benedik Abattoir CV et Alfred Benedik en Zonen BV, ECR [1986] 1119, ETS podkreÅ›liÅ‚, że aby stwierdzić, iż doszÅ‚o do przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa, na- 1. PrzesÅ‚anki przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa leży wziąć pod uwagÄ™ wszystkie okolicznoÅ›ci charakterystyczne dla tego rodzaju transakcji. DecydujÄ…ce znaczenie ma fakt, czy przedsiÄ™biorstwo Dyrektywa w art. 1 ust. 1 lit. b) stanowi, że przejÅ›ciem przejmujÄ…ce kontynuuje lub podejmuje na nowo dziaÅ‚alność tego samego przedsiÄ™biorstwa jest przejÄ™cie jednostki ekonomicznej zacho- lub podobnego rodzaju. OceniajÄ…c każdy przypadek, należy uwzglÄ™dnić: " typ przedsiÄ™biorstwa lub zakÅ‚adu; wujÄ…cej swojÄ… tożsamość i rozumianej jako zorganizowana gru- " czy zbyte zostaÅ‚y skÅ‚adniki materialne, takie jak budynki i ruchomoÅ›ci; pa zasobów sÅ‚użąca realizacji dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, nie- " wartość skÅ‚adników niematerialnych w chwili transferu; zależnie od tego, czy dziaÅ‚alność ta ma charakter główny, czy " czy wiÄ™kszość pracowników zostaÅ‚a przejÄ™ta przez nowego pracodawcÄ™; uboczny. Swoimi postanowieniami dyrektywa obejmuje przed- " czy przejÄ™ta zostaÅ‚a obsÅ‚uga klientów przedsiÄ™biorstwa; " stopieÅ„ podobieÅ„stwa miÄ™dzy dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… prowadzonÄ… przed i po siÄ™biorstwa publiczne i prywatne, niezależnie od tego, czy ich zbyciu przedsiÄ™biorstwa; celem jest przynoszenie zysku. Natomiast nie stanowiÄ… przej- " ewentualnÄ… przerwÄ™ w dziaÅ‚alnoÅ›ci przedsiÄ™biorstwa. Å›cia przedsiÄ™biorstwa zarówno administracyjna reorganizacja 3 Orzeczenie w sprawie C-13/95, Ayse Süzen p. Zehnacker Gebäudereinigung organów administracji publicznej, jak i przeniesienie funkcji GmbH Krankenhausservice, ECR [1997] I-1259; orzeczenia z: 17.12.1987 r., Landsorganisationen i Danmark for Tjenerforbudet i Danmark p. Ny Moelle Kro, pomiÄ™dzy organami administracji publicznej. C-287/86, ECR [1987] 5465; 15.06.1988 r., P. Bork International A/S, in li- ZasadniczÄ… przesÅ‚ankÄ… stanowiÄ…cÄ… o przejÅ›ciu jest zacho- quidation p. Foreningen of Arbejdsledere I Danmark, acting on behalf of Briger wanie przez okreÅ›lone przedsiÄ™biorstwo jego tożsamoÅ›ci. E. Petersen, and Jens E. Olsen and Others p. Junckers Industrier A/S., C-101/87, Ustalenie tej cechy nastÄ™puje na podstawie wielu kryteriów ECR [1988] 3057. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 42 PRZEGLDY ORZECZNICTWA PoczÄ…tkowo w orzeczeniach ETS dominowaÅ‚ poglÄ…d, zgodnie jÄ…cym, branym pod uwagÄ™ tylko w sytuacji, gdy przedsiÄ™bior- z którym dla zachowania tożsamoÅ›ci przedsiÄ™biorstwa koniecz- stwo może funkcjonować bez istotnych Å›rodków materialnych. ne byÅ‚o przejÄ™cie jego elementów materialnych, takich jak urzÄ…- Swoje stanowisko TrybunaÅ‚ potwierdziÅ‚ i uzupeÅ‚niÅ‚ w spra- dzenia, materiaÅ‚y czy budynki.4 W pózniejszych orzeczeniach wie Abler, 7 która dotyczyÅ‚a przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa Å›wiad- TrybunaÅ‚ weryfikowaÅ‚ swoje stanowisko. Punktem zwrotnym czÄ…cego usÅ‚ugi cateringowe na terenie szpitala. W sprawie tej w tworzeniu pojÄ™cia przedsiÄ™biorstwa dla celów dyrektywy przedsiÄ™biorstwo Sanrest wykorzystywaÅ‚o do wykonywania staÅ‚o siÄ™ orzeczenie z 1997 r. w sprawie Ayse Süzen,5 w którym swojej dziaÅ‚alnoÅ›ci pomieszczenia szpitala, który zapewniaÅ‚ ETS podkreÅ›liÅ‚, że tożsamość przedsiÄ™biorstwa ksztaÅ‚tujÄ… takie wodÄ™, energiÄ™ i niezbÄ™dne wyposażenie. PrzedsiÄ™biorstwo ca- czynniki, jak siÅ‚a robocza, jego personel zarzÄ…dzajÄ…cy, sposób teringowe ponosiÅ‚o koszty używania i ewentualnego zniszcze- organizacji pracy, metody funkcjonowania czy dostÄ™pne Å›rodki nia tego wyposażenia. Po rozwiÄ…zaniu przez szpital umowy dziaÅ‚ania. TrybunaÅ‚ podniósÅ‚ ponadto, że przejÄ™cie elementów z firmÄ… Sanrest, Å›wiadczenie dotychczasowych usÅ‚ug przejęła materialnych jest tylko jednym z kryteriów, które powinny być firma Sodexho, która do prowadzenia dziaÅ‚alnoÅ›ci nadal wyko- brane pod rozwagÄ™ przez sÄ…d krajowy przy ocenie, czy rzeczy- rzystywaÅ‚a pomieszczenia szpitala, odmawiajÄ…c jednak przejÄ™- wiÅ›cie dokonaÅ‚o siÄ™ przejÄ™cie przedsiÄ™biorstwa, a brak prze- cia pracowników Sanrest. niesienia takich aktywów nie może samo przez siÄ™ wykluczać Zdaniem TrybunaÅ‚u, w takim sektorze, w którym dziaÅ‚al- jego istnienia. W ocenie ETS, jeżeli w pewnych sektorach grupa ność bazuje głównie na wyposażeniu, nieprzejÄ™cie przez nowe- pracowników zatrudnionych w ramach wspólnej dziaÅ‚alnoÅ›ci go kontrahenta zasadniczej części personelu, którÄ… zatrudniaÅ‚ o staÅ‚ym charakterze może konstytuować podmiot gospodarczy, jego poprzednik do wykonywania tej samej dziaÅ‚alnoÅ›ci, nie to musi być ona uznawana za jednostkÄ™ zdolnÄ… do zachowa- wyklucza przejÄ™cia przedsiÄ™biorstwa. TrybunaÅ‚ za nieistotny nia swojej tożsamoÅ›ci po dokonaniu przejÄ™cia w sytuacji, gdy uznaÅ‚ fakt, że wÅ‚aÅ›cicielem udostÄ™pnianych pomieszczeÅ„ oraz nowy pracodawca przejmuje wiÄ™kszÄ… część pracowników wraz sprzÄ™tu nie byÅ‚ poprzedni kontrahent, gdyż zgodnie ze stanem z ich kwalifikacjami zawodowymi, specjalnie przez poprzednika faktycznym doszÅ‚o jedynie do zmiany wykonawcy usÅ‚ug, któ- wyznaczonych do wykonywania okreÅ›lonego zadania. W tych ry wykorzystywaÅ‚ te Å›rodki w swojej dziaÅ‚alnoÅ›ci na podstawie okolicznoÅ›ciach nowy pracodawca przejmuje głównÄ… część jego umowy zawartej z ich wÅ‚aÅ›cicielem. zasobów umożliwiajÄ…cych mu prowadzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci lub Powyższe daje podstawÄ™ do twierdzenia, że w sytuacji, w któ- pewnego rodzaju dziaÅ‚alnoÅ›ci swojego poprzednika w sposób rej do wykonywania okreÅ›lonej dziaÅ‚alnoÅ›ci konieczne bÄ™dzie staÅ‚y. wykorzystywanie Å›rodków materialnych i zostanÄ… one przejÄ™te, W orzeczeniu Oy Liikenne Ab6 TrybunaÅ‚ podkreÅ›liÅ‚ koniecz- a ponadto, dziaÅ‚alność przejmujÄ…cego bÄ™dzie taka sama jak jego ność rozróżnienia pomiÄ™dzy przedsiÄ™biorstwami dziaÅ‚ajÄ…cymi poprzednika, dojdzie do przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa. na podstawie czynnika ludzkiego i takimi, które takiego oparcia Tym samym tokiem myÅ›lowym podążaÅ‚ ETS, orzekajÄ…c nie majÄ…. w sprawie Güney-Görres,8 de facto o bardzo podobnym stanie fak- W sprawie tej HelsiÅ„ska Wspólna Komisja przyznaÅ‚a, w dro- tycznym. W obu przypadkach bowiem doszÅ‚o do zmiany pod- dze przetargu, obsÅ‚ugÄ™ lokalnych linii autobusowych firmie miotu Å›wiadczÄ…cego usÅ‚ugi przy pozostawieniu Å›rodków nie- Liikenne. Linie te byÅ‚y obsÅ‚ugiwane wczeÅ›niej przez przedsiÄ™- zbÄ™dnych do wykonywania danego dziaÅ‚ania w rÄ™ku wÅ‚aÅ›ciciela. biorstwo Hakunilan Liikenne, które po utracie kontraktu zwol- W sprawie tej niemieckie wÅ‚adze paÅ„stwowe na skutek roz- niÅ‚o czterdziestu piÄ™ciu kierowców. Trzydziestu trzech z nich wiÄ…zania umowy dotyczÄ…cej przeprowadzania kontroli pasaże- to jest wszyscy, którzy siÄ™ o to ubiegali zostaÅ‚o powtórnie rów i ich bagaży na lotnisku w Düsseldorfie z firmÄ… Securicor, zatrudnionych przez firmÄ™ Liikenne. Ponadto, firma ta zatrud- i nawiÄ…zaniu kolejnej z przedsiÄ™biorstwem Kötter, przekazaÅ‚y niÅ‚a jeszcze osiemnastu innych kierowców. Kierowcy pracujÄ…cy tej firmie wszelkie niezbÄ™dne do przeprowadzania kontro- poprzednio w Hakunilan Liikenne zaangażowani zostali w no- li pasażerów urzÄ…dzenia bezpieczeÅ„stwa lotniczego, z tym że wej firmie na warunkach mniej korzystnych niż w poprzednim przedsiÄ™biorstwo to nie mogÅ‚o wykorzystywać tych urzÄ…dzeÅ„ przedsiÄ™biorstwie. Nie ulegÅ‚y przejÄ™ciu ani samochody, ani na wÅ‚asny rachunek. Przedmiot umowy byÅ‚ w głównych za- inne skÅ‚adniki materialne przedsiÄ™biorstwa wykorzystywane rysach identyczny z przedmiotem zamówienia udzielonego do obsÅ‚ugi tras autobusowych. Securicorowi. Na skutek tych czynnoÅ›ci Securicor rozwiÄ…zaÅ‚ RozstrzygajÄ…c tÄ™ sprawÄ™ na podstawie zaÅ‚ożenia przyjÄ™tego umowy ze wszystkimi pracownikami zatrudnionymi przy za- w sprawie Süzen ETS powtórzyÅ‚ postawionÄ… tam tezÄ™, zakÅ‚a- mówieniu udzielonym przez niemieckie wÅ‚adze paÅ„stwowe, dajÄ…cÄ…, że kontynuowanie dziaÅ‚alnoÅ›ci i dodatkowo przejÄ™cie z których 167 znalazÅ‚o zatrudnienie w firmie Kötter. wiÄ™kszoÅ›ci wykwalifikowanych pracowników wyznaczonych RozstrzygajÄ…c kwestiÄ™, czy można mówić o przejÅ›ciu przed- do wykonywania okreÅ›lonego dziaÅ‚ania pociÄ…ga za sobÄ… przejÄ™- siÄ™biorstwa w sytuacji, gdy przejÄ™cie elementów materialnych cie zorganizowanej jednostki, pod warunkiem iż przedsiÄ™bior- stwo to funkcjonuje uwzglÄ™dniajÄ…c czynnik ludzki. Niemniej jednak w tym konkretnym przypadku TrybunaÅ‚ 4 Orzeczenie z 19.09.1995 r., Ledernes Hovedorganisation, acting for Ole Rygaard uznaÅ‚, że transport autobusowy nie może być traktowany jako p. Dansk Arbejdsgiverforening, acting for StrY MYlle Akustik A/S, C-48/94, ECR [1995] I-2745. dziaÅ‚alność oparta głównie na sile ludzkiej, gdyż tego rodzaju 5 Orzeczenie z 11.03.1997 r., Ayse Süzen p. Zehnacker Gebäudereinigung GmbH dziaÅ‚alność wymaga również konkretnego wyposażenia tech- Krankenhausservice, C-13/95, ECR [1997] I-1259. nicznego. 6 Orzeczenie z 25.01.2001 r., Oy Liikenne Ab p. Pekka Liskojärvi and Pentti Juntu- W orzeczeniu tym TrybunaÅ‚ wprowadziÅ‚ pewnego rodzaju nen, C-172/99, ECR [2001] I-0745. 7 Orzeczenie z 20.11.2003 r., Carlito Abler and Others p. Sodexho MM Catering hierarchiÄ™ pomiÄ™dzy dwoma kryteriami, decydujÄ…cymi o przej- Gesellschaft GmbH, C-340/01, ECR [2003] -14023. Å›ciu przedsiÄ™biorstwa, a mianowicie przejÄ™ciem Å›rodków ma- 8 Orzeczenie z 15.12.2005 r., Nurten Güney-Görres and Gul Demir p. Securicor terialnych i przejÄ™ciem siÅ‚y roboczej. Dla TrybunaÅ‚u przejÄ™cie Aviation (Germany) Ltd, Kötter Aviation Security GmbH & Co. KG, poÅ‚Ä…czone wiÄ™kszej części pracowników jest jedynie elementem uzupeÅ‚nia- sprawy: C-232/04 i C-233/04, Zb. Orz. [2005] I-11237. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 43 PRZEGLDY ORZECZNICTWA przedsiÄ™biorstwa nie byÅ‚o poÅ‚Ä…czone z ich samodzielnym gospo- wek tych przedsiÄ™biorstw, można mówić o istnieniu jednostki darczym wykorzystywaniem, ETS przypomniaÅ‚, że dyrektywa gospodarczej zorganizowanej w sposób staÅ‚y. obejmuje wszystkie przypadki zmiany w ramach stosunków RozstrzygajÄ…c tÄ™ kwestiÄ™, TrybunaÅ‚ powoÅ‚aÅ‚ siÄ™ na swoje zobowiÄ…zaniowych, osoby fizycznej lub prawnej odpowiedzial- wczeÅ›niejsze orzeczenie w sprawie Vidal.11 ArgumentowaÅ‚, że nej za prowadzenie przedsiÄ™biorstwa lub zakÅ‚adu, która z tego skoro za jednostkÄ™ gospodarczÄ… można uznać zorganizowanÄ… tytuÅ‚u przejmuje obowiÄ…zki pracodawcy w stosunku do pra- zbiorowość wyspecjalizowanych pracowników najemnych wy- cowników przedsiÄ™biorstwa lub zakÅ‚adu, a nie ma znaczenia to, konujÄ…cych na staÅ‚e wspólnÄ… funkcjÄ™, to biorÄ…c pod uwagÄ™ art. 2 czy przeniesiona zostaÅ‚a wÅ‚asność skÅ‚adników majÄ…tkowych. ust. 2 lit. c)12 dyrektywy dotyczy to tym bardziej agencji pracy Dlatego samodzielne gospodarcze wykorzystywanie skÅ‚adni- czasowej. Z przepisu tego wynika bowiem, że stosunki pracy ków przedsiÄ™biorstwa przejÄ™tych przez wykonawcÄ™ nie jest ele- z tymi przedsiÄ™biorstwami sÄ…, co do zasady, objÄ™te zakresem mentem decydujÄ…cym przy ocenie, czy miaÅ‚o miejsce przejÄ™cie zastosowania dyrektywy, co implikuje, że dokonujÄ…c oceny skÅ‚adników przedsiÄ™biorstwa. Kryterium takie nie wynika ani ich przejÄ™cia, należy uwzglÄ™dnić ich specyfikÄ™. Dla przedsiÄ™- z brzmienia dyrektywy 2001/23, ani z jej celów, które polegajÄ… biorstw tych znamienny jest brak okreÅ›lonej organizacji przed- na zapewnieniu ochrony pracowników w razie zmiany przed- siÄ™biorstwa, która umożliwiaÅ‚aby zidentyfikowanie w ramach siÄ™biorstwa oraz na wprowadzaniu rynku wewnÄ™trznego. A za- takiego przedsiÄ™biorstwa różnych jednostek gospodarczych, tem, okoliczność, że skÅ‚adniki majÄ…tkowe zostajÄ… przejÄ™te przez które można by rozdzielić w zależnoÅ›ci od funkcji, jakÄ… spra- nowego wykonawcÄ™, ale nie zostajÄ… mu jednoczeÅ›nie przekaza- wowaÅ‚y w ramach organizacji zbywajÄ…cego przedsiÄ™biorstwa. ne do samodzielnego gospodarczego wykorzystywania, nie wy- W konsekwencji, wobec braku możliwej do zidentyfikowania klucza ani przejÄ™cia skÅ‚adników przedsiÄ™biorstwa, ani przejÅ›cia struktury organizacyjnej przedmiotowej agencji pracy tym- przedsiÄ™biorstwa w rozumieniu dyrektywy 2001/23. czasowej, należy, w miejsce analizy sÅ‚użącej stwierdzeniu, czy TrybunaÅ‚ podkreÅ›liÅ‚, że do sÄ…du krajowego należy ustalenie, w zwiÄ…zku z jej organizacjÄ… istnieje jednostka gospodarcza, czy w konkretnej sprawie dokonaÅ‚o siÄ™ przejÅ›cie przedsiÄ™bior- uwzglÄ™dnić jej specyfikÄ™. W tym kontekÅ›cie ocena istnienia stwa, przypominajÄ…c, iż przejÄ™cie skÅ‚adników przedsiÄ™biorstwa jednostki gospodarczej w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy stanowi tylko częściowy aspekt caÅ‚oÅ›ciowej oceny, której dokonać wymaga ustalenia, czy zasoby przeniesione przez zbywajÄ…cego musi sÄ…d krajowy, badajÄ…c istnienie przejÄ™cia przedsiÄ™biorstwa. stanowiÅ‚y w ramach jego organizacji gotowÄ… do wykorzystania W rozpoznanej 2002 r. sprawie Temco,9 ETS rozstrzygaÅ‚, czy zbiorowość, która jako taka jest wystarczajÄ…ca dla Å›wiadczenia dochodzi do przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa w sytuacji, gdy zle- usÅ‚ug charakterystycznych dla dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej dane- ceniodawca, powierzajÄ…cy na mocy umowy sprzÄ…tanie swoich go przedsiÄ™biorstwa bez potrzeby korzystania z innych istot- nieruchomoÅ›ci przedsiÄ™biorstwu, które tÄ™ umowÄ™ wykonuje nych zasobów lub innych części tego przedsiÄ™biorstwa. przez podwykonawcÄ™, postanawia zakoÅ„czyć tÄ™ umowÄ™ i za- DokonujÄ…c ustaleÅ„ w tej kwestii, TrybunaÅ‚ stwierdziÅ‚, że wiera nowÄ… w celu wykonywania tych samych prac z innym prowadzenie dziaÅ‚alnoÅ›ci w ramach agencji pracy tymczasowej przedsiÄ™biorcÄ…, a jednoczeÅ›nie ta transakcja nie pociÄ…ga za wymaga w szczególnoÅ›ci fachowej wiedzy, stosownej struktury sobÄ… przejÄ™cia żadnych skÅ‚adników materialnych lub niema- administracyjnej umożliwiajÄ…cej udostÄ™pnianie pracowni- terialnych pomiÄ™dzy pierwszym przedsiÄ™biorstwem lub pod- ków, i zbiorowoÅ›ci pracowników czasowych zdolnych do inte- wykonawcÄ… i drugim przedsiÄ™biorstwem. To drugie przedsiÄ™- gracji z korzystajÄ…cym z ich usÅ‚ug przedsiÄ™biorstwem oraz do biorstwo, na mocy porozumienia zbiorowego pracy, przejmuje wykonywania dla niego wyznaczonych im zadaÅ„. Dla prowa- natomiast część pracowników podwykonawcy, którzy to, biorÄ…c dzenia tego typu dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej nie sÄ… niezbÄ™dne pod uwagÄ™ ich liczbÄ™ i kwalifikacje, stanowiÄ… zasadniczÄ… część personelu wyznaczonego przez podwykonawcÄ™ do wykonywa- 9 Orzeczenie z 24.01.2002 r., Temco Service Industries S.A. p. Samir Imzilyen and nia umowy. Others, C-51/00, ECR [2002] I-00969. TrybunaÅ‚ podtrzymujÄ…c argumentacjÄ™ przedstawionÄ… we 10 Orzeczenie z 13.12.2007 r., Mohamed Jouini i in. p. Princess Personal Service GmbH (PPS), C-458/05, dotychczas niepublikowane. wczeÅ›niejszych sprawach podniósÅ‚, że zorganizowana grupa 11 W poÅ‚Ä…czonych orzeczeniach z 10.12.1998 r., Francisco Hernández Vidal pracowników, która jest Å›ciÅ›le i na staÅ‚e wyznaczona do wykonywania SA p. Prudencia Gómez Pérez, María Gómez Pérez i Contratas y Limpiezas SL, wspólnych zadaÅ„, przy braku innych dziedzin produkcji, może stanowić C-127/96, Friedrich Santner p. Hoechst AG oraz Mercedes Gómez MontaÅ„a p. Claro jednostkÄ™ gospodarczÄ…. (...) Fakt, że przedsiÄ™biorstwo przejmowanego Sol SA i Red Nacional de Ferrocarriles EspaÅ„oles (Renfe): C-229/96 i C-74/97, ECR [1998] I-8179, ETS zdefiniowaÅ‚ jednostkÄ™ gospodarczÄ… jako zorgani- nadal istnieje po przejÄ™ciu jednego z rodzajów jego dziaÅ‚alnoÅ›ci przez zowanÄ… grupÄ™ osób i aktywów umożliwiajÄ…cych dziaÅ‚alność ekonomicznÄ…, inne przedsiÄ™biorstwo i że zachowuje część swojej zaÅ‚ogi zaangażowanej która ma na celu wykonanie okreÅ›lonego zadania. TrybunaÅ‚ podnosiÅ‚, że do wykonywania tej dziaÅ‚alnoÅ›ci, nie ma wpÅ‚ywu na ocenÄ™, czy doszÅ‚o do z uwagi na fakt, iż taka jednostka musi być wystarczajÄ…co uksztaÅ‚towana przejÅ›cia, ponieważ przenoszona dziaÅ‚alność stanowi jednostkÄ™ gospo- i autonomiczna, nie musi być w posiadaniu znaczÄ…cych zasobów majÄ…tko- wych. W pewnych sektorach dziaÅ‚alnoÅ›ci elementy te sÄ… czÄ™sto ograniczone darczÄ… na jej wÅ‚asnych prawach . do najbardziej podstawowych i dziaÅ‚alność jest zasadniczo oparta na sile ro- Temat przejÄ™cia zasobów ludzkich ETS poruszyÅ‚ również boczej. Istnienie zorganizowanej grupy pracowników, która specjalnie i na w najnowszym orzeczeniu w sprawie Jouini,10 w którym za staÅ‚e jest wyznaczona do wykonywania wspólnych zadaÅ„, pomimo nieist- przedsiÄ™biorstwo dziaÅ‚ajÄ…ce w oparciu na czynniku ludzkim nienia innych dziedzin produkcji, może być uważana za czynnik decydujÄ…cy o uznaniu, iż nastÄ…piÅ‚o przejÅ›cie jednostki gospodarczej. PrzejÅ›cie przedsiÄ™- uznaÅ‚ agencjÄ™ pracy tymczasowej. TrybunaÅ‚ podkreÅ›liÅ‚, że pra- biorstwa może mieć miejsce, jeżeli nowy pracodawca nie tylko kontynuuje cownicy sÄ… głównymi skÅ‚adnikami przedsiÄ™biorstwa, bez któ- omawianÄ… dziaÅ‚alność, ale także przejmuje głównÄ… część pracowników wy- rych wykonywanie przez agencjÄ™ dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej znaczonych przez jego poprzednika do wykonywania okreÅ›lonego zadania. byÅ‚oby zasadniczo niemożliwe. Aby przyjąć takÄ… konkluzjÄ™, 12 ArtykuÅ‚ 2 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2001/23 stanowi, że paÅ„stwa czÅ‚onkow- skie nie mogÄ… wyÅ‚Ä…czyć z zakresu dyrektywy umów o pracÄ™ czy stosunków TrybunaÅ‚ musiaÅ‚ rozważyć, czy w przypadku przedsiÄ™biorstwa, pracy, jedynie dlatego, że dotyczÄ… czasowego stosunku pracy w rozumieniu które charakteryzuje czasowe udostÄ™pnianie pracowników in- art. 1 pkt 2 dyrektywy Rady 91/383/EWG, a przedsiÄ™biorstwo, zakÅ‚ad lub nym przedsiÄ™biorstwom korzystajÄ…cym z ich usÅ‚ug, w celu wy- część zakÅ‚adu, bÄ™dÄ…ca przedmiotem przejÄ™cia, jest zakÅ‚adem oferujÄ…cym konywania rozmaitych funkcji, stosownie do potrzeb i wskazó- zatrudnienie czasowe lub częściÄ… takiego zakÅ‚adu, bÄ™dÄ…c pracodawcÄ…. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 44 PRZEGLDY ORZECZNICTWA znaczne zasoby materialne. W ocenie TrybunaÅ‚u okoliczność, jach czÅ‚onkowskich. Na tÄ™ kwestiÄ™ ETS zwróciÅ‚ uwagÄ™ w spra- że pracownicy czasowi sÄ… zintegrowani ze strukturÄ… organiza- wie Daddy s Dance,13 w której uznaÅ‚, że dyrektywa ma na celu cyjnÄ… klienta, któremu zostali udostÄ™pnieni, nie stoi jako taka osiÄ…gniÄ™cie jedynie częściowej harmonizacji, zasadniczo przez na przeszkodzie stwierdzeniu istnienia przejÄ™cia jednostki go- rozszerzenie ochrony niezależnie gwarantowanej pracownikom, spodarczej. Pracownicy pozostajÄ… bowiem głównymi skÅ‚adni- przez prawa poszczególnych paÅ„stw czÅ‚onkowskich, obejmu- kami przedsiÄ™biorstwa, bez których wykonywanie przez agen- jÄ…ce przypadki przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa. Nie zmierza siÄ™ do cjÄ™ pracy tymczasowej jej dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej byÅ‚oby ustanowienia jednakowego stopnia ochrony w caÅ‚ej Wspólno- zasadniczo niemożliwe. Ponadto, okoliczność, że pracownicy cie na podstawie wspólnych kryteriów. Chodzi tu jedynie o za- ci sÄ… zwiÄ…zani z przejmowanym stosunkiem pracy i że to bez- pewnienie, że pracownik bÄ™dzie chroniony w swoich relacjach poÅ›rednio od niego otrzymujÄ… wynagrodzenie, potwierdza ich z przejmujÄ…cych w tym samym zakresie, jak z przejmowanym zwiÄ…zek z przejmowanym przedsiÄ™biorstwem i w konsekwencji na podstawie prawa danego paÅ„stwa czÅ‚onkowskiego. ich wkÅ‚ad w istnienie jednostki gospodarczej w ramach jego przedsiÄ™biorstwa. 2.1. Ustalenie daty przejÅ›cia przedsiebiorstwa Z powyższych rozważaÅ„ wynika, że jedynie zbiorowość zÅ‚o- żona z pracowników sprawujÄ…cych funkcje administracyjne, Z art. 3 ust. 1 dyrektywy wynika, że zasada automatyzmu pracowników czasowych i fachowej wiedzy może realizować dotyczy umowy o pracÄ™ lub stosunku pracy istniejÄ…cych w dniu okreÅ›lony cel, w tym przypadku Å›wiadczenie usÅ‚ug polegajÄ…ce przejÅ›cia zakÅ‚adu pracy. Ustalenie daty przejÅ›cia przedsiÄ™bior- na odpÅ‚atnym czasowym udostÄ™pnianiu pracowników przed- stwa jest kwestiÄ… o fundamentalnym znaczeniu dla zastoso- siÄ™biorstwom korzystajÄ…cym z ich usÅ‚ug, i że zbiorowość ta wania omawianej zasady. Jest ona o tyle istotna, że z dniem może stanowić jednostkÄ™ gospodarczÄ…, która jest gotowa do przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa przejmujÄ…cy bierze na siebie odpo- wykorzystania bez potrzeby korzystania z innych istotnych za- wiedzialność za zobowiÄ…zania przejmowanego w stosunku do sobów lub innych części zbywajÄ…cego przedsiÄ™biorstwa. Przy zatrudnionych u niego pracowników.14 czym do sÄ…du krajowego należy ocena, czy przenoszona część W literaturze przedmiotu przyjmuje siÄ™, że termin przekaza- przedsiÄ™biorstwa jest samowystarczalna dla dalszego Å›wiadcze- nia zakÅ‚adu pracy jest okreÅ›lony w porozumieniu pracodawców: przeka- nia usÅ‚ug, bez potrzeby korzystania z innych jego zasobów. zujÄ…cego i przejmujÄ…cego. Przypada w dniu, w którym nowy pracodawca Analiza wydanych w ostatnim okresie orzeczeÅ„ pozwa- przejmuje od poprzedniego pracodawcy zakÅ‚ad pracy w sensie przedmio- la na stwierdzenie, że TrybunaÅ‚ kontynuuje zapoczÄ…tkowanÄ… towym lub wiÄ™kszość zatrudnionych w nim pracowników niezbÄ™dnych w 1997 r., orzeczeniem w sprawie Süzen, liniÄ™ orzeczniczÄ…, dla kontynuowania dziaÅ‚alnoÅ›ci powadzonej przez poprzedniego praco- dopuszczajÄ…cÄ… stosowanie konstrukcji przejÅ›cia przedsiÄ™bior- dawcÄ™ .15 stwa w sytuacji, gdy przejÄ™ciu jego dziaÅ‚alnoÅ›ci nie towarzy- W sprawie Celtec16 TrybunaÅ‚ doszedÅ‚ do podobnej konklu- szy przejÄ™cie skÅ‚adników materialnych. Trzeba przy tym pod- zji. W sprawie tej stan faktyczny przedstawiaÅ‚ siÄ™ nastÄ™pujÄ…- kreÅ›lić, że waga poszczególnych kryteriów, jakie sÄ… brane pod co. Do roku 1989 brytyjskie Ministerstwo Pracy zarzÄ…dza- uwagÄ™ przy ustalaniu, czy przejÅ›cie przedsiÄ™biorstwa miaÅ‚o Å‚o programami szkolnictwa zawodowego za poÅ›rednictwem miejsce, różni siÄ™ w zależnoÅ›ci od rodzaju prowadzonej dzia- sześćdziesiÄ™ciu lokalnych agencji. RzÄ…d zaÅ› podjÄ…Å‚ decyzjÄ™ Å‚alnoÅ›ci. Z powyższego wynika, że odmiennie należy oceniać o przekazaniu części swoich zadaÅ„ podmiotom prywatnym sytuacjÄ™, w której przedsiÄ™biorstwo funkcjonuje na podstawie kierowanym przez pracodawców: Training and Enterprise Co- okreÅ›lonych Å›rodków materialnych, w postaci pomieszczeÅ„ czy uncils (Rady ds. Szkolnictwa i PrzedsiÄ™biorczoÅ›ci, dalej jako urzÄ…dzeÅ„, od tej, w której dziaÅ‚alność opiera siÄ™ w zasadniczej TEC). W ramach omawianej prywatyzacji, zwrócono siÄ™ do części na wykwalifikowanych pracownikach. JednoczeÅ›nie na- urzÄ™dników zatrudnionych przez lokalne agencje ministerstwa leży zwrócić uwagÄ™ na fakt, co podnosiÅ‚ TrybunaÅ‚ w orzeczeniu o dobrowolne zgÅ‚aszanie siÄ™ do czasowego oddelegowania do w sprawie Spijkers, że zawsze decydujÄ…ce znaczenie bÄ™dzie mia- jednego z TEC. W czasie swojego oddelegowania zaintereso- Å‚a okoliczność, czy nowy pracodawca kontynuuje lub podejmu- wani zachowywali status urzÄ™dników. W grudniu 1991 r. rzÄ…d je po przerwie dotychczasowÄ… dziaÅ‚alność. zwróciÅ‚ siÄ™ do TEC o przyjÄ™cie statusu pracodawcy w odnie- sieniu do caÅ‚oÅ›ci ich personelu najpózniej przed upÅ‚ywem 5. roku ich dziaÅ‚alnoÅ›ci. Wobec zaniepokojenia wyrażonego 2. Zakres praw i obowiÄ…zków ulegajÄ…cych przejÄ™ciu przez TEC, w 1992 r. ministerstwo zawarÅ‚o z nimi porozumie- Jak wskazywano powyżej, dyrektywa 2001/23 sÅ‚uży ochro- nie definiujÄ…ce ich wzajemne zobowiÄ…zania, gdyby oddelego- nie indywidualnego stosunku pracy, poprzez umożliwienie pra- wani urzÄ™dnicy wybrali caÅ‚kowite podporzÄ…dkowanie jednemu cownikom kontynuowania pracy na dotychczasowych warun- z TEC. Porozumienie to przewidywaÅ‚o w szczególnoÅ›ci po- kach, pomimo zmiany pracodawcy. Prawo takie gwarantuje art. 3 stanowienia dotyczÄ…ce praw nabytych przez oddelegowanych ust. 1 dyrektywy, stanowiÄ…c, że prawa i obowiÄ…zki podmiotu przejmowanego, wynikajÄ…ce z umowy o pracÄ™ lub ze stosunku pracy istniejÄ…cego w dniu przejÅ›cia zakÅ‚adu pracy, przechodzÄ… 13 Orzeczenie z 10.02.1988 r., Foreningen af Arbejdsledere i Danmark p. Daddy s Dance Hall A/S., C-324/86, ECR [1988] 739. z mocy prawa na przejmujÄ…cego. Ochrona pracowników zapew- 14 W orzeczeniu z 5.05.1988 r., Harry Berg and Johannes Theodorus Maria Busschers niona jest, zatem poprzez automatyczne wstÄ…pienie przejmujÄ…- p. Ivo Martin Besselsen, C-144 i 145/87, ECR [1988] 2559, TrybunaÅ‚ stwier- cego we wszelkie zobowiÄ…zania podmiotu przejmowanego wy- dziÅ‚, że art. 3 ust. 1 dyrektywy musi być interpretowany w ten sposób, iż po nikajÄ…ce z umowy o pracÄ™ lub ze stosunku pracy oraz poprzez dacie dokonania przejÅ›cia i tylko na jego podstawie zbywca jest zwolnio- ny ze wszelkich zobowiÄ…zaÅ„ wobec pracowników wynikajÄ…cych z umowy zakaz traktowania przejÄ™cia przedsiÄ™biorstwa jako jedynej pod- o pracÄ™ lub stosunku pracy. stawy wypowiedzenia umowy o pracÄ™. 15 A.M. ÅšwiÄ…tkowski, Restrukturyzacja zakÅ‚adu pracy, Kraków 2003, s. 220. PodkreÅ›lenia wymaga, że dyrektywa nie zapewnia takiego 16 Orzeczenie z 26.05.2005 r. w sprawie Celtec Ltd p. John Astley and Others, samego stopnia ochrony dla pracowników we wszystkich kra- C-478/03, Zb. Orz. [2005] I-4389. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 45 PRZEGLDY ORZECZNICTWA urzÄ™dników, w których rzÄ…d zobowiÄ…zywaÅ‚ siÄ™ do pomocy fi- Prawo pracownika do zgÅ‚oszenia sprzeciwu odnoÅ›nie do nansowej TEC, gdyby w przypadku zwolnienia byÅ‚ego urzÄ™d- wstÄ…pienia nowego pracodawcy w ogół praw i obowiÄ…zków nika sÄ…d zadecydowaÅ‚, że okresy zatrudnienia tego ostatniego jego poprzednika znalazÅ‚o poparcie w orzeczeniu w sprawie kolejno w ramach sÅ‚użby publicznej oraz na rzecz tego TEC Temco,19 w którym ETS podkreÅ›liÅ‚, że chociaż obowiÄ…zek prze- powinno siÄ™ uważać za okresy nieprzerwane dla celów ustale- jÄ™cia umowy o pracÄ™ dotyczy zarówno pracownika, jak i pra- nia uprawnieÅ„ zainteresowanego. codawcy, to pracownik ma możliwość odmowy kontynuowania RozpatrujÄ…c stan faktyczny sprawy, TrybunaÅ‚ stwierdziÅ‚, umowy o pracÄ™ z nowym pracodawcÄ…. W takim przypadku że data przejÅ›cia w rozumieniu art. 3 ust. 1 odpowiada dacie, pozycja pracownika zależy od przepisów konkretnego paÅ„stwa w której dokonane jest przejÄ™cie przez przejmujÄ…cego od zby- czÅ‚onkowskiego. Umowa wiążąca pracownika z przejmowanym wajÄ…cego, statusu pracodawcy odpowiedzialnego za eksploata- przedsiÄ™biorstwem może być zakoÅ„czona przez pracownika cjÄ™ przejÄ™tego podmiotu. W uzasadnieniu orzeczenia ETS pod- lub pracodawcÄ™ albo być kontynuowana. A zatem TrybunaÅ‚ nie kreÅ›liÅ‚, że wybór sÅ‚owa data oraz wzglÄ™dy pewnoÅ›ci prawnej wykluczyÅ‚ sytuacji, w której prawo krajowe zezwoli na konty- prowadzÄ… do stwierdzenia, że pracownicy uprawieni do sko- nuowanie stosunku pracy z pracownikiem sprzeciwiajÄ…cym siÄ™ rzystania z ochrony wprowadzonej przez art. 3 ust. 1 dyrekty- przejÄ™ciu. wy 77/187 powinni być wskazani w dokÅ‚adnie okreÅ›lonym momencie operacji przejÅ›cia, a nie w odniesieniu do dÅ‚uższe- 2.3. Prawa ulegajÄ…ce przejÄ™ciu go lub krótszego upÅ‚ywu czasu, w którym siÄ™ ona dokonuje. W ocenie TrybunaÅ‚u pojÄ™cie przejÅ›cia zawarte w wyrażeniu ZasadÄ… automatyzmu dyrektywa obejmuje zarówno umowy data przejÅ›cia , o którym mowa w tym przepisie, należy stoso- o pracÄ™, jak i stosunki pracy. W zwiÄ…zku z tym ustalenie krÄ™gu wać w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy, dlatego też powinno praw i obowiÄ…zków pracowniczych, które podlegajÄ… ochronie być rozumiane jako wskazujÄ…ce datÄ™, w której nastÄ™puje prze- musi siÄ™ dokonywać nie tylko na podstawie umowy o pracÄ™, jÄ™cie od zbywajÄ…cego przez przejmujÄ…cego statusu pracodawcy lecz musi także uwzglÄ™dniać przepisy prawa pracy o charakte- odpowiedzialnego za eksploatacjÄ™ danego podmiotu. rze powszechnie obowiÄ…zujÄ…cym, co potwierdziÅ‚ ETS w orze- Pomimo aprobaty dla stanowiska ETS trudno nie zauważyć, czeniach w sprawach: Beckmann20 oraz Martin.21 że Å›cisÅ‚e stosowanie siÄ™ do reguÅ‚ wyznaczonych w orzecze- UstalajÄ…c zakres praw i obowiÄ…zków podlegajÄ…cych przejÄ™ciu, niu w sprawie Celtec może w praktyce powodować trudnoÅ›ci, TrybunaÅ‚ stwierdziÅ‚ w szczególnoÅ›ci, że samo przejÅ›cie zakÅ‚a- a co za tym idzie stanowić zagrożenie celu dyrektywy, jakim du pracy nie być podstawÄ… zmiany warunków umowy o pracÄ™ jest ochrona praw pracowników. PrzykÅ‚adem sytuacji, która lub stosunku pracy odnoszÄ…cych siÄ™ do pÅ‚acy, a w szczególno- może nieść za sobÄ… niebezpieczeÅ„stwo naruszenia gwarancji Å›ci daty wypÅ‚aty i skÅ‚adników wynagrodzenia. Nie mogÄ… być pracowniczych, sÄ… okolicznoÅ›ci, w których konieczne byÅ‚oby one zmieniane, nawet jeżeli ogólna wysokość wynagrodzenia wypeÅ‚nienie luki w kontynuacji zatrudnienia, z powodu bra- pozostanie taka sama.22 W wyroku w sprawie Collino23 Trybu- ku odpowiedniej zgodnoÅ›ci pomiÄ™dzy okresami zatrudnienia naÅ‚ zobowiÄ…zaÅ‚ pracodawcÄ™ przejmujÄ…cego do uwzglÄ™dnienia, pracowników i datÄ…, w której przedsiÄ™biorstwo ulega przejÄ™- przy ustalaniu wysokoÅ›ci okreÅ›lonych praw natury finanso- ciu. Z powyższego wynika, że TrybunaÅ‚ może być w pewnych wej zwiÄ…zanych z dÅ‚ugoÅ›ciÄ… okresu pracy, takich jak odprawy przypadkach wrÄ™cz zmuszony do zastosowania bardziej libe- czy wzrost wynagrodzenia, caÅ‚ego okresu Å›wiadczenia pracy, ralnego podejÅ›cia, po to, by wÅ‚aÅ›nie chronić interesy pracow- zarówno w jego przedsiÄ™biorstwie, jak i w przedsiÄ™biorstwie ników. przejmowanym. Mimo wskazanego wyraznego stanowiska ETS o konieczno- 2.2. Możliwość wyrażenia przez pracowników sprzeciwu Å›ci zachowania prawa do wynagrodzenia w niezmienionej wy- wzglÄ™dem planowanego przejÅ›cia sokoÅ›ci oraz uwzglÄ™dnienia stażu pracy okazaÅ‚o siÄ™ jednak, że Nie ma wÄ…tpliwoÅ›ci, że ten kto projektowaÅ‚ dyrektywÄ™ ocze- 17 Takie też byÅ‚o poczÄ…tkowo stanowisko ETS, o czym Å›wiadczÄ… np. tezy po- kiwaÅ‚, iż pracownicy powinni być zadowoleni z przejÅ›cia przed- stawione w orzeczeniu z 10.02.1988 r. w sprawie Foreningen af Arbejdsledere siÄ™biorstwa17 dlatego że zachowujÄ… pracÄ™ i mogÄ… przez caÅ‚y i Danmark p. Daddy s Dance Hall A/S., C-324/86, ECR [1988] 739. TrybunaÅ‚ czas nabywać zwiÄ…zane z tym faktem prawa. W rzeczywistoÅ›ci przyjÄ…Å‚ tam, że ochrona zapewniona przez dyrektywÄ™ jest kwestiÄ… polityki spoÅ‚ecznej (paÅ„stwowej) i dlatego niezależnie od woli stron umowy o pracÄ™, nie zawsze siÄ™ tak dzieje. przepisy dyrektywy powinny być uznawane za bezwzglÄ™dnie obowiÄ…zujÄ…ce, W zwiÄ…zku z tym TrybunaÅ‚ stanÄ…Å‚ przed koniecznoÅ›ciÄ… roz- wiÄ™c nie jest możliwe wyÅ‚Ä…czenie ich stosowania na niekorzyść pracowni- wiÄ…zania kwestii, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy powinien być in- ków. Dlatego też pracownik nie może odstÄ™pować od postanowieÅ„ dyrekty- terpretowany jako zmuszanie pracowników do kontynuowania wy, nawet jeżeli ewentualne niedogodnoÅ›ci wynikajÄ…ce z tego odstÄ…pienia byÅ‚yby równoważone przez korzyÅ›ci, które wziÄ™te jako caÅ‚ość nie stawiaÅ‚y- stosunku pracy z przejmujÄ…cym. by go w gorszym poÅ‚ożeniu niż dotychczas. W poÅ‚Ä…czonych sprawach Katsikas oraz Skrreb i Schroll18 Try- 18 Orzeczenie z 16.12.1992 r., Grigorios Katsikas p. Angelos Konstantinidis and bunaÅ‚ odpowiedziaÅ‚ na to pytanie negatywnie, dochodzÄ…c do Uwe Skrreb and Guenter Schroll p. pco steuereibetrieb paetz & co. Nachfolger BmbH, wniosku, że pracownik może sprzeciwić siÄ™ przekazaniu praw poÅ‚Ä…czone sprawy: C-132/91, C-138/91i C-139/91, ECR [1992] 6577. 19 Orzeczenie z 24.01.2002 r., Temco Service Industries S.A. p. Samir Imzilyen and i obowiÄ…zków wynikajÄ…cych z umowy o pracÄ™ lub stosunku Others, C-51/00, ECR [2002] I-969. pracy nowemu pracodawcy. Jednak brak zgody pracownika na 20 Orzeczenie z 4.06.2002 r., Katia Beckmann p. Dynamco Whichloe Macfarlane przejÄ™cie jego umowy o pracÄ™ nie wpÅ‚ywa na dojÅ›cie do skutku Ltd, C-164/00, ECR [2002] I-4893. samego przejÅ›cia. ZobowiÄ…zanie pracownika do kontynuowania 21 Orzeczenie z 6.11.2003 r., Serene Martin and Brian Willis p. South Bank Univer- sity, C-4/01, ECR [2003] I-2559. zatrudnienia z przejmujÄ…cym może zagrażać fundamentalnym 22 Orzeczenie z 12.11.1992 r., Anne Watson Rask and Kirsten Christiansen p. ISS prawom pracownika, który musi być wolny w wyborze praco- Kantinservice AS, C-209/91, ECR [1992] I-5755. dawcy i nie może być zobowiÄ…zany do pracy dla pracodawcy, 23 Orzeczenie z 14.09.2000 r., Renato Collino and Luisella Chiappero p. Telecom którego sam nie wybraÅ‚. Italia SpA, C-343/98, ECR [2000] I-6659. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 46 PRZEGLDY ORZECZNICTWA w pewnych sytuacjach dopuszcza on zmianÄ™ warunków pracy nionymi przez pracodawcÄ™ dotychczasowego z pracownikami i pÅ‚acy. Zmiana taka jest możliwa, jeżeli wynika z zastosowania lub ich przedstawicielstwem, w sytuacji gdy dotyczÄ… one sto- krajowych przepisów regulujÄ…cych zatrudnienie w ramach sek- sunku pracy. ObowiÄ…zek przestrzegania postanowieÅ„ ukÅ‚adów tora publicznego. zbiorowych istnieje do momentu rozwiÄ…zania lub wygaÅ›niÄ™cia TrybunaÅ‚ doszedÅ‚ do takiej konkluzji, rozpatrujÄ…c stan fak- ukÅ‚adu lub do czasu wejÅ›cia w życie lub zastosowania innych tyczny sprawy Boor.24 W sprawie tej powódka Delahaye byÅ‚a ukÅ‚adów zbiorowych. PaÅ„stwa czÅ‚onkowskie uzyskaÅ‚y upraw- zatrudniona w stowarzyszeniu prawa prywatnego Foprogest nienie do ograniczenia obowiÄ…zku przestrzegania przez nowego na podstawie umowy o pracÄ™. DziaÅ‚alność tego stowarzyszenia pracodawcÄ™ warunków ukÅ‚adu zbiorowego zawartego przez do- przejÄ™ta zostaÅ‚a przez paÅ„stwo. Umowa o pracÄ™ zawarta przez tychczasowego pracodawcÄ™ co najmniej do jednego roku (art. 3 powódkÄ™ z wÅ‚aÅ›ciwym ministrem przewidywaÅ‚a jednak wy- ust. 3). nagrodzenie niższe niż uprzednio otrzymywane. ZostaÅ‚o one ArtykuÅ‚ 3 ust. 3 dyrektywy zapewnia zachowanie przez ustalone na podstawie prawa krajowego dotyczÄ…cego pracow- przejmujÄ…cego w niezmienionej postaci warunków pracy, ników krajowych. Ponadto, nie przyznano powódce dodatku uzgodnionych w porozumieniu zbiorowym, jedynie w odnie- za staż pracy, mimo że prawo krajowe dotyczÄ…ce pracowników sieniu do pracowników, którzy sÄ… zatrudnieni w przedsiÄ™bior- paÅ„stwowych przewidywaÅ‚o zwiÄ™kszenie wynagrodzenia z ty- stwie w dacie przejÅ›cia, natomiast nie dotyczy osób zatrudnio- tuÅ‚u stażu pracy wykonywanej na rzecz paÅ„stwa. nych po tej dacie. TrybunaÅ‚ uznaÅ‚, że w przypadku przejÄ™cia przez paÅ„stwo Podobnie jak pracodawca przejmujÄ…cy nie musi stosować przedsiÄ™biorstwa osoby prawnej prawa prywatnego, dyrektywa ukÅ‚adu zbiorowego obowiÄ…zujÄ…cego przed przejÅ›ciem wobec nie stoi zasadniczo na przeszkodzie temu, aby paÅ„stwo to jako pracowników zatrudnionych po przejÅ›ciu przedsiÄ™biorstwa, nowy pracodawca dokonaÅ‚o zmniejszenia kwoty wynagrodze- tak nie jest zobowiÄ…zany do przestrzegania postanowieÅ„ ukÅ‚adu nia zainteresowanych pracowników w celu zastosowania siÄ™ do zbiorowego, którego nie jest stronÄ…, zawartego przez dotychcza- obowiÄ…zujÄ…cych przepisów krajowych dotyczÄ…cych pracowni- sowego pracodawcÄ™ już po dokonaniu przejÄ™cia. W ten sposób ków administracji publicznej. Jednak wÅ‚aÅ›ciwe wÅ‚adze powoÅ‚ane orzekÅ‚ TrybunaÅ‚ w sprawie Werhof.25 DotyczyÅ‚a ona pracowni- do stosowania i dokonywania wykÅ‚adni wspomnianych przepi- ka, którego umowa o pracÄ™ odnosiÅ‚a siÄ™ do ukÅ‚adu zbiorowego sów majÄ… obowiÄ…zek czynić to, w miarÄ™ wszelkich możliwoÅ›ci, regulujÄ…cego kwestie wynagrodzenia, którego stronÄ… byÅ‚ praco- w Å›wietle celu dyrektywy, uwzglÄ™dniajÄ…c w szczególnoÅ›ci staż dawca przejmowany, a nie byÅ‚ przejmujÄ…cy. UkÅ‚ad ten po przej- pracy pracownika, w sytuacji gdy przepisy krajowe regulujÄ…ce Å›ciu przedsiÄ™biorstwa zostaÅ‚ zastÄ…piony innym, przewidujÄ…cym status pracowników paÅ„stwowych biorÄ… pod uwagÄ™ staż pracy wyższe wynagrodzenia dla pracowników. Pracownik żądaÅ‚ za- pracownika paÅ„stwowego przy obliczaniu jego wynagrodzenia. sÄ…dzenia na jego rzecz wynagrodzenia w wysokoÅ›ci uwzglÄ™d- W dalszej części tezy TrybunaÅ‚ podkreÅ›liÅ‚, że w przypadku gdy niajÄ…cej postanowienia ostatniego ukÅ‚adu zbiorowego. PodnosiÅ‚ takie obliczenie prowadzi do istotnego zmniejszenia wynagro- on, że jeÅ›li indywidualna umowa o pracÄ™ zawiera klauzulÄ™ od- dzenia zainteresowanego, zmniejszenie takie stanowi poważnÄ… syÅ‚ajÄ…cÄ… do ukÅ‚adów zbiorowych zawartych w okreÅ›lonej bran- zmianÄ™ warunków pracy na niekorzyść pracowników objÄ™tych ży, to klauzula taka ma charakter dynamiczny i odsyÅ‚a, zgod- przejÄ™ciem, z takim skutkiem, iż pracodawcÄ™ uważa siÄ™ w ta- nie z art. 3 ust. 1 dyrektywy, do ukÅ‚adów zbiorowych zawartych kim przypadku za odpowiedzialnego za rozwiÄ…zanie ich umów po dacie przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa. W ocenie skarżącego o pracÄ™ zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 77/187. taka wykÅ‚adnia dyrektywy wynika z jej znaczenia i celu, czyli TrybunaÅ‚ stwierdziÅ‚, że w przypadku przejÄ™cia dziaÅ‚alnoÅ›ci ochrony pracowników w przypadku zmiany wÅ‚aÅ›ciciela przed- przez osobÄ™ prawnÄ… prawa publicznego, dyrektywa nie stoi na siÄ™biorstwa, a w szczególnoÅ›ci zapewnienia ochrony ich praw. przeszkodzie zastosowaniu prawa krajowego przewidujÄ…cego RozstrzygajÄ…c powyższÄ… kwestiÄ™, TrybunaÅ‚ podniósÅ‚, że rozwiÄ…zanie umów o pracÄ™ prawa prywatnego. Dlatego też ana- umowa charakteryzuje siÄ™ zasadÄ… autonomii woli stron, zgodnie logicznie powinno być dopuszczalne zastosowanie przepisów z którÄ… strony pozostajÄ… wolne w zakresie ksztaÅ‚towania wza- krajowych regulujÄ…cych status pracowników paÅ„stwowych, jemnych zobowiÄ…zaÅ„. Na tej podstawie w sytuacji, gdy pozwa- które pociÄ…ga za sobÄ… zmniejszenie wynagrodzenia pracowni- ny pracodawca nie jest czÅ‚onkiem organizacji pracodawców ków objÄ™tych przyjÄ™ciem. i nie jest zwiÄ…zany żadnym ukÅ‚adem zbiorowym, prawa i obo- Należy zwrócić uwagÄ™, że zakÅ‚adajÄ…c dopuszczalność mody- wiÄ…zki wynikajÄ…ce z takiego ukÅ‚adu nie mogÄ… go obowiÄ…zywać, fikacji wysokoÅ›ci wynagrodzenia poprzez zastosowanie prawa co do zasady. W przeciwnym wypadku doszÅ‚oby do naruszenia krajowego, TrybunaÅ‚ uwzglÄ™dniÅ‚ jednoczeÅ›nie możliwość zali- zasady, zgodnie z którÄ… umowy nie mogÄ… nakÅ‚adać obowiÄ…zków czenia stażu pracy w przedsiÄ™biorstwie prywatnym przy obli- na osoby trzecie.26 czaniu wynagrodzeÅ„ urzÄ™dników paÅ„stwowych, w sytuacji gdy przepisy paÅ„stwa czÅ‚onkowskiego regulujÄ…ce sytuacjÄ™ urzÄ™d- 24 Orzeczenie z 11.11.2004 r., Johanna Maria Boor, née Delahaye p. Ministre de ników paÅ„stwowych przewidujÄ… takÄ… opcjÄ™. Można przyjąć, la Fonction publique et de la Réforme administrative, C-425/02, Zb. Orz. [2004] że rozstrzygajÄ…c w ten sposób TrybunaÅ‚ dążyÅ‚ do osiÄ…gniÄ™cia I-10823. pewnego kompromisu. Z jednej bowiem strony powódka nie 25 Orzeczenie z 9.03.2006 r., Hans Werhof p. Freeway Traffic Systems GmbH & Co. KG, C-499/06, Zb. Orz. [2006] I-2397. otrzymaÅ‚a peÅ‚nego wyrównania wynagrodzenia, z drugiej zaÅ› 26 W pkt 52 opinii przedstawionej do sprawy Werhof, rzecznik generalny TrybunaÅ‚ pozostawiÅ‚ jej możliwość uwzglÄ™dnienia stażu pracy Ruz-Jarabo Colomer podnosiÅ‚, że jeżeli przyszÅ‚e porozumienie zbiorowe u przedsiÄ™biorcy niepublicznego. mogÅ‚oby wywoÅ‚ywać trwaÅ‚y skutek w stosunku do pracodawcy, który nie Przy okreÅ›laniu praw i obowiÄ…zków, które ulegnÄ… przejÄ™ciu, uczestniczyÅ‚ w negocjacjach, konsekwencje tego byÅ‚yby zbliżone do sytua- cji, w której okreÅ›lona umowa nakÅ‚adaÅ‚aby obowiÄ…zki na trzeciÄ… stronÄ™ (...). konieczne jest również branie pod uwagÄ™ postanowieÅ„ ukÅ‚a- ProwadziÅ‚oby to do sytuacji, w której na pracodawcÄ™ niebÄ™dÄ…cego stronÄ… dów i innych porozumieÅ„ zbiorowych, a także wewnÄ…trzzakÅ‚a- porozumienia można by byÅ‚o naÅ‚ożyć wiÄ™cej obowiÄ…zków, niż na tego, który dowych aktów obowiÄ…zujÄ…cych u dotychczasowego pracodawcy. byÅ‚ jego stronÄ…, pozostawiajÄ…c tego pierwszego w niepewnoÅ›ci i narażonego A zatem, nowy pracodawca zwiÄ…zany jest ustaleniami poczy- na ryzyko zmiany warunków umowy poza jego plecami. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 47 PRZEGLDY ORZECZNICTWA Jednak w kontekÅ›cie przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa i konsekwen- rantowane. Dlatego też powód nie może siÄ™ powoÅ‚ywać na to, że cji, jakie niesie to dla stosunku pracy, bezwarunkowe stosowa- klauzula zawarta w indywidualnej umowie o pracÄ™ i odsyÅ‚ajÄ…ca nie powyższej zasady mogÅ‚oby pociÄ…gać za sobÄ… pogorszenie do ukÅ‚adów zbiorowych zawartych w okreÅ›lonej branży ma warunków wynikajÄ…cych dla pracownika z jego umowy o pracÄ™ charakter dynamiczny i odsyÅ‚a, przy zastosowaniu art. 3 ust. i ukÅ‚adu zbiorowego, którego stronÄ… jest pracodawca przejmo- 1 dyrektywy, do kolejnych ukÅ‚adów zbiorowych zawartych po wany, a nie pracodawca przejmujÄ…cy przedsiÄ™biorstwo. Z tego dacie przejÄ™cia przedsiÄ™biorstwa. wÅ‚aÅ›nie powodu przy przejÅ›ciu przedsiÄ™biorstwa prawodawca Stanowisko ETS w omawianej kwestii zasÅ‚uguje na aproba- wspólnotowy zażądaÅ‚ zagwarantowania pracownikom szczegól- tÄ™. Gwarantowana dyrektywÄ… ochrona praw i obowiÄ…zków pra- nej ochrony, majÄ…cej na celu zapobieżenie takiemu pogorsze- cowniczych dotyczy tylko praw istniejÄ…cych w chwili przejÅ›cia niu, które mogÅ‚oby wynikać z zastosowania tej zasady. Trybu- przedsiÄ™biorstwa, co wyklucza jakiekolwiek ich rozszerzenie naÅ‚ zauważyÅ‚, że w rozpatrywanym przypadku umowa o pracÄ™, w przyszÅ‚oÅ›ci. Uniemożliwia to czerpanie dodatkowych korzy- w zakresie wynagrodzenia, odsyÅ‚a do ukÅ‚adu zbiorowego. Ta Å›ci, w tym finansowych, z ukÅ‚adu zbiorowego, zawartego już po klauzula umowy o pracÄ™ dotyczy art. 3 ust. 1 dyrektywy. Dla- dokonaniu przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa. tego zgodnie z dyrektywÄ…, prawa i obowiÄ…zki powstaÅ‚e na pod- stawie ukÅ‚adu zbiorowego, do którego odsyÅ‚a umowa o pracÄ™, 2.4. Uprawnienia pracownicze niepodlegajÄ…ce przejÄ™ciu przechodzÄ… z mocy prawa na nowego pracodawcÄ™, nawet jeÅ›li nie jest on stronÄ… żadnego ukÅ‚adu zbiorowego. A zatem, prawa Treść art. 3 ust. 1 dyrektywy wskazuje, że przejÄ™ciu podlega- i obowiÄ…zki powstaÅ‚e na podstawie ukÅ‚adu zbiorowego nadal jÄ… prawa i obowiÄ…zki wynikajÄ…ce tylko z umowy o pracÄ™, dlatego wiążą nowego pracodawcÄ™ po przejÄ™ciu zakÅ‚adu. Jednak do ce- też przedmiotem przejÄ™cia nie bÄ™dÄ… uprawnienia do Å›wiadczeÅ„ lów wykÅ‚adni art. 3 ust. 1 dyrektywy klauzula odsyÅ‚ajÄ…ca do z uzupeÅ‚niajÄ…cych systemów ubezpieczeniowych, które przy- ukÅ‚adu zbiorowego nie może mieć szerszego zakresu niż ukÅ‚ad, sÅ‚ugujÄ… na podstawie odrÄ™bnych stosunków prawnych. do którego odsyÅ‚a. W konsekwencji należy uwzglÄ™dnić art. 3 ArtykuÅ‚ 3 ust. 4 pkt a dyrektywy daje paÅ„stwom czÅ‚on- ust. 2 (po zmianie dokonanej dyrektywÄ… 98/50 art. 3 ust. 3) kowskim możliwość wyÅ‚Ä…czenia obowiÄ…zku automatycznego dyrektywy, który okreÅ›la ograniczenia zasady stosowalnoÅ›ci przejÄ™cia praw i obowiÄ…zków oraz przestrzegania ukÅ‚adów ukÅ‚adu zbiorowego, do którego odsyÅ‚a umowa o pracÄ™. Trybu- zbiorowych pracy zawartych przez przejmowanego pracodaw- naÅ‚ podniósÅ‚, że z brzmienia dyrektywy nie wynika w żaden cÄ™ w sprawach praw pracowników do Å›wiadczeÅ„ emerytalnych, sposób, aby prawodawca wspólnotowy żądaÅ‚ zwiÄ…zania przej- z tytuÅ‚u inwalidztwa albo pozostajÄ…cych przy życiu czÅ‚onków mujÄ…cego innymi ukÅ‚adami zbiorowymi niż ukÅ‚ad obowiÄ…zu- rodzin wypÅ‚acanych z dobrowolnych, uzupeÅ‚niajÄ…cych zakÅ‚ado- jÄ…cy w momencie przejÅ›cia, a w rezultacie narzucaÅ‚ pózniejszÄ… wych lub ponadzakÅ‚adowych systemów emerytalnych. zmianÄ™ warunków pracy przez zastosowanie nowego ukÅ‚adu Pierwsze próby interpretacji art. 3 ust. 4 pojawiÅ‚y siÄ™ w spra- zbiorowego zawartego po przejÄ™ciu. Ponadto, taka ocena jest wie Beckmann.27 DotyczyÅ‚a ona rozwiÄ…zania stosunku pracy zgodna z celem tej dyrektywy, który ogranicza siÄ™ do ochrony z tytuÅ‚u zwolnienia grupowego dokonanego w przejmowanym praw i obowiÄ…zków pracowniczych istniejÄ…cych w dniu prze- przedsiÄ™biorstwie. Pracownicy od 50. roku życia do wieku jÄ™cia. Natomiast celem dyrektywy nie byÅ‚a ochrona oczekiwaÅ„ uprawniajÄ…cego do przejÅ›cia na emeryturÄ™, z którymi m.in. roz- ani tym samym ewentualnych korzyÅ›ci wynikajÄ…cych z przy- wiÄ…zano by stosunek pracy na podstawie zwolnieÅ„ grupowych, szÅ‚ego rozwoju ukÅ‚adów zbiorowych. Z drugiej strony, paÅ„stwa mogli skorzystać z możliwoÅ›ci wczeÅ›niejszego przejÅ›cia na czÅ‚onkowskie mogÄ… ograniczyć okres ochrony warunków pracy emeryturÄ™, z którÄ… wiÄ…zaÅ‚o siÄ™ prawo do uzyskania okreÅ›lonych wynikajÄ…cych z ukÅ‚adu zbiorowego, z zastrzeżeniem, by czas Å›wiadczeÅ„. W rozpatrywanej sprawie powódka pomimo speÅ‚- ten nie byÅ‚ krótszy niż rok. To ostatnie ograniczenie jest w pe- nienia wyżej wymienionych warunków nie otrzymaÅ‚a żadnego wien sposób pomocnicze, gdyż może znalezć zastosowanie, z zagwarantowanych Å›wiadczeÅ„. jeÅ›li żadna z powyższych sytuacji, czyli rozwiÄ…zanie lub wy- RozstrzygajÄ…c kwestiÄ™ ewentualnego zaliczenia do wyjÄ…t- gaÅ›niÄ™cie istniejÄ…cego ukÅ‚adu zbiorowego, lub wejÅ›cie w życie ków od automatycznego przejÄ™cia praw i obowiÄ…zków, prze- albo zastosowanie innego ukÅ‚adu zbiorowego nie bÄ™dzie mia- widzianych w art. 3 ust. 4, korzyÅ›ci finansowych osiÄ…ganych Å‚a miejsca w terminie roku od przejÄ™cia. Ponadto, jeÅ›li zgod- w przypadku wczeÅ›niejszego przejÅ›cia na emeryturÄ™, które nie z celem dyrektywy należy chronić interesy pracowników, nastÄ…piÅ‚o na skutek redukcji zatrudnienia w przedsiÄ™biorstwie, których dotyczy przejÄ™cie, to nie można jednak rozpatrywać ETS stwierdziÅ‚, że nie sÄ… one Å›wiadczeniami uzyskiwanymi tego w oderwaniu od interesów przejmujÄ…cego, który musi być z tytuÅ‚u wieku, inwalidztwa czy praw poÅ›miertnych czÅ‚onków w stanie przeprowadzić konieczne dopasowania i dostosowania rodzin, z zakÅ‚adowych albo miÄ™dzyzakÅ‚adowych instytucji w celu kontynuacji swojej dziaÅ‚alnoÅ›ci. ubezpieczenia dodatkowego funkcjonujÄ…cymi poza systemami OdnoszÄ…c siÄ™ bezpoÅ›rednio do zarzutu powoda, TrybunaÅ‚ prawnymi ubezpieczenia spoÅ‚ecznego paÅ„stw czÅ‚onkowskich. stwierdziÅ‚, że gdyby przyjąć proponowanÄ… przez niego wykÅ‚ad- TrybunaÅ‚ uznaÅ‚, że wprowadzajÄ…c poprzez art. 3 ust. 1 i 2 dy- niÄ™ dynamicznÄ… odsyÅ‚ajÄ…cej klauzuli umownej, oznaczaÅ‚o- rektywy 77/18728 generalnÄ… ochronÄ™ praw i obowiÄ…zków pra- by to, że przyszÅ‚e ukÅ‚ady zbiorowe majÄ… zastosowanie wobec cowniczych wynikajÄ…cych z umowy o pracÄ™ lub stosunku pracy przejmujÄ…cego, który nie jest stronÄ… ukÅ‚adu zbiorowego, i że w przypadku przejÅ›cia przedsiÄ™biorstwa na nowego pracodaw- jego prawo podstawowe do niestowarzyszania siÄ™ zostaÅ‚o naru- szone. Natomiast wykÅ‚adnia statyczna wspomnianej klauzuli, przedstawiana przez stronÄ™ pozwanÄ… w postÄ™powaniu przed sÄ…- 27 Orzeczenie z 4.06.2002 r., Katia Beckmann p. Dynamco Whichloe Macfarlane Ltd, C-164/00, ECR [2002] I-4893. dem krajowym oraz rzÄ…d niemiecki, pozwala uniknąć sytuacji, 28 Dyrektywa 77/187 z 14.02.1977 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw w której niebÄ™dÄ…cy stronÄ… ukÅ‚adu zbiorowego podmiot przej- paÅ„stw czÅ‚onkowskich o odnoszÄ…cych siÄ™ do ochrony praw pracowniczych mujÄ…cy zakÅ‚ad byÅ‚by zwiÄ…zany przyszÅ‚ym rozwojem ukÅ‚adu. w przypadku przejÄ™cia przedsiÄ™biorstw, zakÅ‚adów albo części przedsiÄ™- Jego prawo do niestowarzyszania siÄ™ jest zatem w peÅ‚ni gwa- biorstw lub zakÅ‚adów, Dz. Urz. WE z 1975 r., C 95, s. 26. Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 48 PRZEGLDY ORZECZNICTWA cÄ™, dyrektywa w art. 3 ust. 3 (obecnie art. 3 ust. 4 ) przewiduje nosprawnoÅ›ci, z tytuÅ‚u dodatkowego ubezpieczenia pracowni- wyjÄ…tek od tej zasady, który powinien być interpretowany Å›ciÅ›- czego, o jakich mówi art. 3 ust. 3 dyrektywy 77/187. Przepis le. Przepis ten należy stosować tylko i wyÅ‚Ä…cznie w odniesieniu ten musi być interpretowany w kontekÅ›cie zobowiÄ…zaÅ„ dotyczÄ…- do Å›wiadczeÅ„ wyczerpujÄ…co w nim wymienionych. SÄ… nimi cych przyznania wczeÅ›niejszej emerytury, wynikajÄ…cych ze sto- tylko Å›wiadczenia wypÅ‚acane w momencie zaprzestania przez sunku pracy lub ukÅ‚adów zbiorowych wiążących pracodawcÄ™ pracownika aktywnoÅ›ci zawodowej, ustanowione przez ogólne przejmujÄ…cego wzglÄ™dem zainteresowanych pracowników, któ- systemy emerytalne. Za takie nie można uznać Å›wiadczenia, re przechodzÄ… na nabywcÄ™ w zakresie i na warunkach zdefinio- które może być zakwalifikowane jako Å›wiadczenie emerytalne, wanych w tym artykule, niezależnie od faktu, że obowiÄ…zki te a które uzyskuje siÄ™ z w sytuacji zwolnienia grupowego, nawet wynikajÄ… z ustawy (aktów wÅ‚adzy publicznej) lub sÄ… przez niÄ… jeżeli dla jego obliczania stosuje siÄ™ zasady, jakie rzÄ…dzÄ… przy implementowane oraz niezależne od praktyki takiej implemen- obliczaniu normalnych Å›wiadczeÅ„ emerytalnych. W ocenie tacji. ArtykuÅ‚ 3 dyrektywy zabrania nowemu pracodawcy pro- TrybunaÅ‚u Å›wiadczenie wypÅ‚acane w przypadku zwolnienia ponowania pracownikom jednostki przejÄ™tej warunków mniej z pracy dokonanego wczeÅ›niej niż zakoÅ„czenie przez danÄ… oso- korzystnych niż przyznane im przez przejmowanego w zakresie bÄ™ życia pracowniczego, nie mogÄ… być wyÅ‚Ä…czone z praw, które praw wynikajÄ…cych z wczeÅ›niejszej emerytury, oraz nie pozwa- sÄ… chronione mocÄ… art. 3 ust. 1 dyrektywy. la pracownikom tej jednostki na akceptacjÄ™ takich warunków, WÄ…skie podejÅ›cie do wyjÄ…tku przewidywanego w art. 3 ust. 4 jeÅ›liby miaÅ‚yby one na celu jedynie zrównanie ich z warunkami dyrektywy ETS zaprezentowaÅ‚ również pózniejszej w sprawie odnoszÄ…cymi siÄ™ do innych pracowników przejmujÄ…cego w mo- Martin.29 DotyczyÅ‚a ona prawnego zakwalifikowania Å›wiadczeÅ„ mencie przejÄ™cia. Zasada ta nie obowiÄ…zuje, jeżeli propozycja ta przewidzianych w sytuacji wczeÅ›niejszego przejÅ›cia na emery- wynikaÅ‚a z faktu utraty mocy obowiÄ…zujÄ…cej ukÅ‚adu zbiorowego turÄ™. Strony spieraÅ‚y siÄ™, czy Å›wiadczenia te powinny być uzna- oferujÄ…cego pracownikom warunki korzystniejsze, funkcjonujÄ…- ne za Å›wiadczenia emerytalne, o których mowa w art. 3 ust. 4, cego w przejmowanym przedsiÄ™biorstwie. do których przejÄ™cia nowy pracodawca nie jest zobowiÄ…zany. JeÅ›li jednak pracodawca przejmujÄ…cy, z pogwaÅ‚ceniem zasad TrybunaÅ‚ potwierdziÅ‚, że prawa zwiÄ…zane ze zwolnieniem porzÄ…dku publicznego przewidzianych przez art. 3 dyrektywy, z pracy lub ze skorzystaniem z prawa do wczeÅ›niejszej eme- zaoferowaÅ‚ pracownikom jednostki nabytej przejÅ›cie na wczeÅ›- rytury powinny być uznawane za prawa i obowiÄ…zki, o których niejszÄ… emeryturÄ™ na zasadach mniej korzystnych niż te, do mowa w art. 3 ust. 1 dyrektywy. Ze sformuÅ‚owania art. 3 ust. 1 jakich byliby uprawnieni w ramach swojego poprzedniego sto- dyrektywy wynika, że z wyÅ‚Ä…czeniem przypadków wskazanych sunku pracy ze zbywcÄ…, a ci je przyjÄ™li, to powinien przyznać w ust. 3 (obecnie ust. 4) wszystkie prawa i obowiÄ…zki zbywajÄ…- im odszkodowanie, aby uczynić zadość warunkom przejÅ›cia na cego wynikajÄ…ce z umowy o pracÄ™ lub stosunku pracy wzglÄ™- wczeÅ›niejszÄ… emeryturÄ™ przewidzianym u przejmowanego. dem pracownika mieszczÄ… siÄ™ w zakresie art. 3 ust. 1 dyrektywy Nie oznacza to, że poprzez wyÅ‚Ä…czenie Å›wiadczeÅ„ z dodatko- i sÄ… przenoszone na przejmujÄ…cego, bez wzglÄ™du na to, czy ich wych systemów emerytalnych, pracownicy zostali pozbawieni implementacja jest uzależniona od nastÄ…pienia pojedyncze- jakiejkolwiek ochrony, bowiem mocÄ… art. 3 ust. 4 lit. b) paÅ„stwa go zdarzenia, które może zależeć od woli pracodawcy. Jeżeli czÅ‚onkowskie, nawet jeżeli skorzystajÄ… ze wskazanej powyżej w nastÄ™pstwie przejÅ›cia przejmujÄ…cy, tak jak dotychczasowy możliwoÅ›ci wyÅ‚Ä…czenia stosowania art. 3 ust. 1 i 3 dyrektywy, pracodawca, jest wÅ‚adny podjąć pewne decyzje wzglÄ™dem pra- zostaÅ‚y zobowiÄ…zane do podjÄ™cia niezbÄ™dnych Å›rodków w celu cownika np. dotyczÄ…ce rozwiÄ…zania stosunku pracy z powodu ochrony interesów pracowników oraz osób, które w chwili prze- przejÅ›cia na wczeÅ›niejszÄ… emeryturÄ™, to od chwili podjÄ™cia ta- jÄ™cia zaprzestaÅ‚y pracy w przejmowanym przedsiÄ™biorstwie, kiej decyzji jest zwiÄ…zany tak ustanowionymi prawami i obo- w odniesieniu do ich praw albo praw do osiÄ…gniÄ™cia przyszÅ‚ych wiÄ…zkami, dopóki nie zostanÄ… one zmienione. korzyÅ›ci zwiÄ…zanych z wiekiem, wÅ‚Ä…cznie ze Å›wiadczeniami TrybunaÅ‚ stwierdziÅ‚, że rozpatrywana sprawa jest podob- dla czÅ‚onków rodziny, z uzupeÅ‚niajÄ…cych systemów ubezpie- na do sprawy Beckmann, obie dotyczyÅ‚y bowiem tych samych czeniowych. Oznacza to, że prawa do Å›wiadczeÅ„ ubezpiecze- Å›wiadczeÅ„, z tym że w sprawie Beckmann rozstrzygano kwestiÄ™ niowych z dobrowolnych, uzupeÅ‚niajÄ…cych systemów po ich rozwiÄ…zania stosunku pracy z powodu zwolnieÅ„ grupowych, przeksztaÅ‚ceniu w prawa podmiotowe powinny zostać przejÄ™te a nie wyrażenia zgody na przejÅ›cie na wczeÅ›niejszÄ… emerytu- przez instytucje zarzÄ…dzajÄ…ce powszechnym, obowiÄ…zkowym rÄ™ na warunkach uzgodnionych z pracodawcÄ… przejmowanym. systemem Å›wiadczeÅ„ z ubezpieczenia spoÅ‚ecznego, a zadaniem Mimo tych różnic, ETS uznaÅ‚, że Å›wiadczenia te należy trak- paÅ„stw czÅ‚onkowskich jest podjÄ™cie w tym celu niezbÄ™dnych tować w ten sam sposób. Dlatego też doszedÅ‚ do wniosku, że staraÅ„. Å›wiadczenia przyznawane w wyniku przejÅ›cia na wczeÅ›niejszÄ… emeryturÄ™ oraz dodatkowe Å›wiadczenia, które majÄ… na celu Izabela Twardowska-MÄ™drek polepszenie sytuacji finansowej pracowników korzystajÄ…cych Autorka jest asystentem sÄ™dziego SÄ…du Najwyższego. z wczeÅ›niejszej emerytury, przysÅ‚ugujÄ…ce na mocy porozu- mienia zawartego pomiÄ™dzy pracodawcÄ… i pracownikami, nie 29 Orzeczenie z 6.11.2003 r., Serene Martin and Brian Willis p. South Bank Univer- stanowiÄ… Å›wiadczeÅ„ przyznawanych z powodu wieku, niepeÅ‚- sity, C-4/01, ECR [2003] I-2559. www.wolterskluwer.pl Europejski PrzeglÄ…d SÄ…dowy maj 2008 49