Skarga na przewlekłość postępowania
O szybkości rozpoznawania spraw w polskich sądach można by
mówić wiele. Kilku czy nawet kilkunastomiesięczne
postępowanie nikogo specjalnie nie dziwi. Co jednak zrobić jeśli
nasza cierpliwość jest na wyczerpaniu, a dalsze odwlekanie
rozstrzygnięcia może zniweczyć sam sens dochodzenia przed
sądem roszczenia? Trzeba składać skargę na przewlekłość
postępowania.
Artykuł 45 Konstytucji gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i
jawnego rozpatrzenia jego sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez
właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W praktyce jednak
dość często zdarza się, że postępowanie trwa całe wieki, a zapadłe
ostatecznie rozstrzygnięcie traci na swoim znaczeniu społecznym i
gospodarczym.
Zabezpieczenie stron i innych uczestników postępowania przed
opieszałością sądów stanowi ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze
na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. 2004 r. Nr 179 poz. 1843)
Przepisy tej ustawy stosuje się do działania lub bezczynności sądu,
komornika sądowego w sprawie egzekucyjnej lub innej sprawie
dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, gdy w następstwie takiego
zachowania doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 stycznia 2005 r. III SPP 113/2004
(OSNP 2005/9 poz. 134)  stwierdził, że znajduje ona również
zastosowanie do przewlekłości postępowania sądowego istniejącej w
dniu wejścia jej w życie, a także do przewlekłości postępowania
egzekucyjnego istniejącej w dniu wejścia w życie tej ustawy (uchwała SN
z dnia 19 stycznia 2005 r. III SPP 115/2004 OSNP 2005/9 poz. 135).
Jak ustalić czy doszło do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy
(przewlekłości)?
Nie ma jasnej definicji określającej przez pryzmat czasu kiedy możemy
mówić o zbytniej opieszałości sądu.
Ustawodawca posługuje się tu takim określeniem (art. 2 ust. 2 ustawy):
 Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania,
1
należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności
podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do
istoty lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu
przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy
dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając charakter
sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony,
która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie
się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość
postępowania.
Badanie zasadności skargi obywa się więc przez pryzmat trafności i
szybkości podejmowanych decyzji przez sąd (którego bezczynność
skarżymy) lub komornika. Warto jednak podkreślić, że ocenie podlegają
nie tylko czynności sądu  ale również czynności strony  szczególnie tej,
która występuje ze skargą. Jeśli strona sama przyczyniła się do
przewlekłości to nie może z tego tytułu rościć dla siebie żadnych
pretensji.
Kto jest uprawniony do wniesienia skargi:
1) w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia
skarbowe - strona;
2) w postępowaniu w sprawach o wykroczenia - strona;
3) w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny zabronione pod groz
bą kary - strona lub
wnioskodawca;
4) w postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony, nawet jeśli nie
jest stroną;
5) w postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny i uczestnik
postępowania;
6) w postępowaniu sądowo-administracyjnym - skarżący oraz uczestnik
postępowania na prawach strony;
7) w postępowaniu egzekucyjnym oraz w innym postępowaniu
dotyczącym wykonania orzeczenia sądowego - strona oraz inna osoba
realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.
Skarga powinna odpowiadać wymaganiom przewidzianym dla pisma
procesowego, a jej niezbędnymi elementami są: żądanie stwierdzenia
przewlekłości postępowania w sprawie, w której skarga została
wniesiona, oraz przytoczenie okoliczności mających uzasadniać zgłoszone
żądanie. Okoliczności te wymagają wskazania konkretnych uchybień lub
wadliwości, z powodu których doszło do przewlekłości postępowania lub
2
określonej jego części. Wykazanie przyczyn tak długiego czasu trwania
postępowania z jednoczesnym przytoczeniem przepisów pozwalających
stwierdzić, że prawidłowe zachowanie się organu pozwoliłoby jej
uniknąć, może przyczynić się do jej uwzględnienia przez właściwy sąd.
Co nam daje skarga?
Po pierwsze możemy wnosić o wydanie sądowi rozpoznającemu sprawę,
której skarga dotyczy, zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie
odpowiednich czynności. Zalecenia te jednak nie mogą wchodzić w
przedmiot orzekania i naruszać niezawisłość sędziowską.
Ponadto skarga może zawierać także żądanie zasądzenia odpowiedniej -
jak to określa ustawa (art. 6 ust. 3) - sumy pieniężnej, której wysokość
nie może przekroczyć 10.000 zł
Skargę na przewlekłość wnosi się w toku postępowania w sprawie,
którego skarga dotyczy, do sądu, przed którym toczy się postępowanie -
dotyczące istoty sprawy a dotknięte według skarżącego przewlekłością
(art. 5 ust. 1 i 2 ustawy). Skargę na przewlekłość postępowania
egzekucyjnego lub innego postępowania dotyczącego wykonania
orzeczenia sądowego wnosi się do sądu okręgowego, w którego okręgu
prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności dotyczące
wykonania orzeczenia sądowego. Natomiast sądem właściwym do
rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad tym sądem, przed którym
toczy się postępowanie dotyczące istoty sprawy
W przypadku uwzględnienia w całości lub w części skargi strona może w
odrębnym postępowaniu dochodzić od Skarbu Państwa i komornika
naprawienia szkody wynikłej ze stwierdzonej przewlekłości  o ile
oczywiście wykaże, że nie wydanie na czas stosownego orzeczenia
spowodowało powstanie określonej szkody.
3