1. Jaka wartość PKB jest reprezentatywna
dla porównań energochłonności różnych
Gdzie leży klucz
gospodarek?
do poprawy
Produkt krajowy brutto (PKB, ang. GDP  Gross Domestic Product)
opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych na obszarze
danego kraju w określonej jednostce czasu (zwykle roku). Do porów-
efektywności
nań międzynarodowych PKB przelicza się według bieżącego kursu
wymiany (ang. $ER  Exchange Rate), zazwyczaj na dolary amery-
kańskie, albo według parytetu siły nabywczej (ang. $PPP  Pur-
wykorzystania
chasing Power Parity). PKB należy odróżnić od produktu naro-
dowego brutto (PNB, ang. GNP  Gross National Product), który
energii
jest miarą wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez
obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na
jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju
elektrycznej
czy za granicą. W ten sposób w skład np. PNB Polski wchodzą do-
chody polskich podmiotów za granicą oraz polski PKB pomniejszo-
ny o dochody podmiotów obcych1.
w Polsce?
Miarą dobrobytu społeczeństwa jest PKB per capita, czyli PKB
w przeliczeniu na osobÄ™.
mgr i nż . Wł ady sł aw Ki eł basa
Parytet siły nabywczej (PPP) opiera się na teorii jednej ceny, która
mówi, że za określoną liczbę jednostek danej waluty można kupić
w każdym kraju, w tym samym czasie, dokładnie tyle samo dóbr.
Parytet siły nabywczej pozwala na rozwiązanie problemu dokony-
Wstęp
wania porównań międzynarodowych PKB. Polega na dokonaniu
przeliczenia kursu waluty według siły nabywczej. Kurs waluty może
Zagadnienia efektywności energetycznej i możliwości jej poprawy
się istotnie różnić od parytetu. Mają na to wpływ takie czynniki, jak
należą do głównych aspektów w dyskusji o polityce energetycznej
np. różne ceny towarów i usług w porównywanych krajach czy róż-
Polski w perspektywie 2030 roku.
ny stopień pomocy publicznej i jej zakres. Parytet siły nabywczej
Autor artykułu podjął próbę oceny obecnej efektywności wykorzy-
jest bardziej właściwym wskaz
nikiem od kursu walutowego, gdyż
stania energii elektrycznej w odniesieniu do PKB w Polsce w po-
uwzględnia siłę nabywczą pieniądza3.
równaniu z krajami starej Unii Europejskiej (UE-15) oraz wskaza-
W porównaniach międzynarodowych wartości PKB liczonego we-
nia elementów mających kluczowe znaczenie dla większej poprawy
dług parytetu siły nabywczej (PKBPPP) znacząco się różnią od PKB
wykorzystania energii elektrycznej w Polsce. W tym celu  na pod-
liczonego według kursu wymiany walut (PKBER) na korzyść krajów
stawie oficjalnych danych statystycznych Eurostatu i GUS  ob-
o niższym poziomie cen, zazwyczaj słabiej rozwiniętych, a na nieko-
liczono i przeanalizowano odpowiednie wskaz
niki wykorzystania
rzyść krajów drogich. Zagadnienie to zostało szczegółowo przed-
energii elektrycznej dla Polski i średnie dla krajów UE-15.
12
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
stawione w artykule Lawrence a J. Lau z Uniwersytetu Stanforda4, nien być stosowany do porównań wskaz
ników energochłonności
z którego zaczerpnięto poniższy wykres  rys. 1 (odnoszący się dla różnych krajów  zwłaszcza znacznie różniących się poziomem
wprawdzie nie do PKB, lecz PNB, co jednak nie ma znaczenia dla rozwoju gospodarczego oraz cenami towarów i usług na rynku
wniosków dotyczących porównań metod obliczania dochodu naro- wewnętrznym. Należy bowiem mieć na uwadze, że kursy wymiany
dowego). walut kształtowane są nie tylko przez międzynarodowy rynek fi-
Na rys. 1 naniesiono (czerwone romby) relacje wartości PNB per nansowy, ale także w dużej mierze przez odpowiednie banki cen-
capita dla gospodarek o różnym poziomie rozwoju, obliczonego tralne będące jednym z elementów polityki gospodarczej (wpływa-
według kursów wymiany walut (oś odciętych) oraz parytetu siły ją na bilans handlowy i płatniczy). Kurs waluty danego kraju wobec
nabywczej (oś rzędnych). Dla orientacji niebieskimi kółeczkami innych walut jest zatem wypadkową aktualnej siły jego gospodarki
naniesiono relacje odpowiadające takim samym wartościom PNB (w tym stanu równowagi budżetowej, bilansu handlowego i płat-
liczonego obiema metodami (czyli PNBPPP = PNBER). Z wykresu niczego) oraz polityki pieniężnej banku centralnego (stopy pro-
tego widać, że dla wyżej rozwiniętych gospodarek wartości PNB centowe). Jak wiemy, kursy wymiany walut mogą podlegać nawet
(czy PKB) liczonego według parytetu siły nabywczej są z reguły bardzo znacznym zmianom  czego szczególnie spektakularnym
niższe od obliczonych według kursu wymiany. przykładem jest kształtowanie się kursu dolara w stosunku do
Porównując Polskę z krajami UE-15 (patrz: dane przytoczone euro w ostatnich latach (patrz: poniższy wykres  rys. 2).
w tabela 2), widzimy, że dla Polski wartość PKB per capita obliczo- W ostatnich latach, na skutek radykalnego osłabienia waluty ame-
na według parytetu siły nabywczej (PKBPPP) jest 1,74-krotnie wyż- rykańskiej w stosunku do innych głównych walut, znacznie wzrosły
sza od wartości obliczonej według kursu wymiany walut (PKBER), też nominalne wartości PKB różnych krajów wyrażone w dolarach.
natomiast dla krajów UE-15 relacja jest zupełnie odmienna  war- Jak wynika z powyższego wykresu, od 2001 do 2007 roku tylko na
tość PKBPPP jest o ok. 10% niższa od wartości PKBER. skutek spadku kursu dolara wobec euro PKB w strefie euro, li-
Zastosowanie odpowiedniej miary PKB ma więc kluczowe znacze- czony według kursów wymiany w dolarach (PKBER), pozornie się
nie dla prawidłowego określenia wskaz
ników energochłonności zwiększył w porównaniu z amerykańskim aż o ok. 35%.
dochodu narodowego i porównań międzynarodowych. Posługiwa- Nie ma to jednak nic wspólnego z rzeczywistym kształtowaniem
nie się różnymi miarami PKB musi bowiem prowadzić do radykalnie się PKB w obu tych obszarach walutowych! W rzeczywistości bo-
odmiennych wniosków, zwłaszcza jeśli porównuje się gospodarki wiem zarówno gospodarka amerykańska, jak i eurolandu rozwijały
znacznie różniące się poziomem rozwoju! się dosyć dobrze, przy czym wzrost PKB w USA był nawet szybszy
Niektórzy specjaliści wykazują rzekomą bardzo wysoką energo- (patrz: wykres poniżej  rys. 3), a na amerykańskim rynku we-
chłonność polskiego PKB, zwłaszcza w odniesieniu do zużycia wnętrznym nie wystąpił żaden gwałtowny wzrost cen.
energii elektrycznej ( elektrochłonność PKB ), w porównaniu W ciągu ostatnich sześciu lat Amerykanie więc bynajmniej nie
z krajami wysoko rozwiniętymi, posługując się wartościami obliczo- zbiednieli o 35% w stosunku do Europejczyków, jedynie towary
nymi według kursów wymiany walut (PKBER). Rzeczywiście  jak widać amerykańskie stały się tańsze i dlatego bardziej konkurencyjne
w tabeli 2  w odniesieniu do PKBER zużycie brutto energii elek- na rynku światowym.
trycznej jest w Polsce ponad 2,1-krotnie wyższe od średniego W jaki sposób posługiwanie się wartościami PKB liczonymi według
w krajach UE-15, a zużycie energii finalnej jest wyższe ok. 1,7-krotnie. kursów wymiany walut może prowadzić do otrzymania niewiary-
Jednakże PKB liczony według kursów wymiany walut nie odzwier- godnych wielkości wskaz
ników, pokazuje przykład Ukrainy, kra-
ciedla prawidłowo poziomu zamożności społeczeństw i nie powi- ju jeszcze stosunkowo biednego, choć o rozwiniętym przemyśle,
ELEKTRO NERGETYKA
nr 2 / 2009
13
Rys. 1: Relacje produktu narodowego brutto per capita obliczonego wg si y nabywczej
(PNBPPP GNP(PPP) per capita) oraz wg kursów wymiany walut (PNBER GNP
Rys. 1. Relacje produktu narodowego brutto per capita obliczonego wg siły nabywczej (PNBPPP -: GNP(PPP) per capita)
per capita) dla gospodarek o ró nym poziomie rozwoju.
oraz wg kursów wymiany walut (PNBER -: GNP per capita) dla gospodarek o różnym poziomie rozwoju.
ród o: Lawrence J. Lau, Stanford University, USA
y
ródło: Lawrence J. Lau, Stanford University, USA
Na rys. 1 naniesiono (czerwone romby) relacje warto ci PNB per capita dla gospodarek o
ró nym poziomie rozwoju, obliczonego wed ug kursów wymiany walut (o odci tych) oraz
parytetu si y nabywczej (o rz dnych). Dla orientacji niebieskimi kó eczkami naniesiono
relacje odpowiadaj ce takim samym warto ciom PNB liczonego obiema metodami (czyli
PNBPPP = PNBER). Z wykresu tego wida , e dla wy ej rozwini tych gospodarek warto ci
PNB (czy PKB) liczonego wed ug parytetu si y nabywczej s z regu y ni sze od obliczonych
wed ug kursu wymiany.
Porównuj c Polsk z krajami UE-15 (patrz: dane przytoczone w tabela 2), widzimy, e dla
Polski warto PKB per capita obliczona wed ug parytetu si y nabywczej (PKBPPP) jest 1,74-
krotnie wy sza od warto ci obliczonej wed ug kursu wymiany walut (PKBER), natomiast dla
krajów UE-15 relacja jest zupe nie odmienna  warto PKBPPP jest o ok. 10% ni sza od
warto ci PKBER.
Zastosowanie odpowiedniej miary PKB ma wi c kluczowe znaczenie dla prawid owego
okre lenia wska ników energoch onno ci dochodu narodowego i porówna
mi dzynarodowych. Pos ugiwanie si ró nymi miarami PKB musi bowiem prowadzi do
radykalnie odmiennych wniosków, zw aszcza je li porównuje si gospodarki znacznie
ró ni ce si poziomem rozwoju!
PKBER zu ycie brutto energii elektrycznej jest w Polsce ponad 2,1-krotnie wy sze od
redniego w krajach UE-15, a zu ycie energii finalnej jest wy sze ok. 1,7-krotnie.
Jednak e PKB liczony wed ug kursów wymiany walut nie odzwierciedla prawid owo
poziomu zamo no ci spo ecze stw i nie powinien by stosowany do porówna wska ników
energoch onno ci dla ró nych krajów  zw aszcza znacznie ró ni cych si poziomem
rozwoju gospodarczego oraz cenami towarów i us ug na rynku wewn trznym. Nale y
bowiem mie na uwadze, e kursy wymiany walut kszta towane s nie tylko przez
mi dzynarodowy rynek finansowy, ale tak e w du ej mierze przez odpowiednie banki
centralne b d ce jednym z elementów polityki gospodarczej (wp ywaj na bilans handlowy i
p atniczy). Kurs waluty danego kraju wobec innych walut jest zatem wypadkow aktualnej
si y jego gospodarki (w tym stanu równowagi bud etowej, bilansu handlowego i p atniczego)
oraz polityki pieni nej banku centralnego (stopy procentowe). Jak wiemy, kursy wymiany
walut mog podlega nawet bardzo znacznym zmianom  czego szczególnie spektakularnym
przyk adem jest kszta towanie si kursu dolara w stosunku do euro w ostatnich latach (patrz:
poni szy wykres  rys. 2).
Rys. 2: Warto ci rednioroczne USD wzgl dem EUR [Ź /$]
1,2
1,1
1
0,9
0,8
0,7
0,6
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych zaczerpni tych z: Federal Reserve Statistical Release:
Foreign Exchange Rate (Annual), http://www.federalreserve.gov
W ostatnich latach, na skutek radykalnego os abienia waluty ameryka skiej w stosunku do
Rys. 2. Wartości średnioroczne USD względem EUR [Ź /$]
innych g ównych walut, znacznie wzros y te nominalne warto ci PKB ró nych krajów
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z: Federal Reserve Statistical Release:
wyra one w dolarach. Jak wynika z powy szego wykresu, od 2001 do 2007 roku tylko na
Foreign Exchange Rate (Annual), http://www.federalreserve.gov
skutek spadku kursu dolara wobec euro PKB w strefie euro, liczony wed ug kursów wymiany
w dolarach (PKBER), pozornie si zwi kszy w porównaniu z ameryka skim a o ok. 35%.
Nie ma to jednak nic wspólnego z rzeczywistym kszta towaniem si PKB w obu tych
obszarach walutowych! W rzeczywisto ci bowiem zarówno gospodarka ameryka ska, jak i
eurolandu rozwija y si dosy dobrze, przy czym wzrost PKB w USA by nawet szybszy
(patrz: wykres poni ej  rys. 3), a na ameryka skim rynku wewn trznym nie wyst pi aden
gwa towny wzrost cen.
3
Rys. 3: Wska niki wzrostu PNB (GNP) w USA od kwietnia 2004 do stycznia 2008 r.
ród o: Data 360. http://www.data.org
W ci gu ostatnich sze ciu lat Amerykanie wi c bynajmniej nie zbiednieli o 35% w stosunku
Rys. 3. Wskaz
niki wzrostu PNB (GNP) w USA od kwietnia 2004 do stycznia 2008 r.
do Europejczyków, jedynie towary ameryka skie sta y si ta sze i dlatego bardziej
y
ródło: Data 360. http://www.data.org
konkurencyjne na rynku wiatowym.
W jaki sposób pos ugiwanie si warto ciami PKB liczonymi wed ug kursów wymiany walut
mo e prowadzi do otrzymania niewiarygodnych wielko ci wska ników, pokazuje przyk ad
Ukrainy, kraju jeszcze stosunkowo biednego, cho o rozwini tym przemy le, w którym
transformacja gospodarki jest jednak mniej zaawansowana ni w Polsce (patrz: tabela
poni ej).
Tabela 1: Porównanie wska ników energoch onno ci PKB  zu ycia energii pierwotnej
brutto: krajów starej UE, Polski i Ukrainy
(dane z 2005 r., PKB w USD z 2000 r.)
UE-15 Polska Ukraina
[MJ/$ER] 5,038 12,939 75,667
-krotno w stosunku do UE-15 - 2,568 15,019
[MJ/$PPP] 5,475 7,418 20,089
-krotno w stosunku do UE-15 - 1,355 3,669
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych zaczerpni tych z:
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
2. International Energy Annual 2005. Energy Information Administration (EIA). http://www.eia.doe.gov.
Tabela 1. Porównanie wskaz
ników energochłonności PKB  zużycia energii pierwotnej brutto: krajów starej UE, Polski i Ukrainy
(dane z 2005 r., PKB w USD z 2000 r.)
UE-15 Polska Ukraina
[MJ/$ER] 5,038 12,939 75,667
-krotno w stosunku do UE-15 - 2,568 15,019
[MJ/$PPP] 5,475 7,418 20,089
-krotno w stosunku do UE-15 - 1,355 3,669
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z:
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
2. International Energy Annual 2005. Energy Information Administration (EIA). http://www.eia.doe.gov.
3. Mały rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
Tabela 2. Dane i wskaz
niki dotyczące zużycia energii elektrycznej w Polsce i krajach UE-15
Lp. Wielko /wska nik Polska UE-15
1. Ludno [mln] 38,157 386,064
2. PKB liczony wg:
a) kursów wymiany (Exchange Rate  ER) 303,959 12 770,319
[mld $ER]
b) parytetu si y nabywczej (Purchasing Power Parity 530,153 11 749,948
 PPP) [mld $PPP]
3. PKB na mieszka ca wg:
a) kursów wymiany walut [$ER/os.] 7 966 33 078
b) parytetu si y nabywczej [$PPP/os.] 13 894 30 435
4. Zu ycie energii elektrycznej:
a) brutto [TWh] 144,173 2 863,542
b) finalnej [TWh] 98,835 2 443,911
c) przez sektor energii [TWh/% zu ycia brutto] 30,775/21,35% 239,421/
/8,36%
d) straty sieciowe [TWh/% zu ycia brutto] 14,563/10,10% 180,210/
/6,29%
5. Zu ycie energii elektrycznej na mieszka ca:
a) brutto [kWh/os.] 3 778 7 417
b) finalnej [kWh/os.] 2 590 6 330
6. Zu ycie energii elektrycznej na jednostk PKB wg kursów wymiany:
a) brutto [kWh/$ER] 0,474 0,224
b) finalnej [kWh/$ER] 0,325 0,191
7. Zu ycie energii elektrycznej na jednostk PKB wg parytetu si y nabywczej:
a) brutto [kWh/$PPP] 0,272 0,244
b) finalnej [kWh/$PPP] 0,186 0,208
8. Emisja CO2 przez sektor elektroenergetyki 1,151 0,416
[tCO2/MWh]
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z:
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
2. Mały rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
Rys. 4: Zu ycie energii elektrycznej na mieszka ca w krajach UE (2005r.)
18000
16000
14000
12000
10000
8000
6000
Rys. 4: Zu ycie energii elektrycznej na mieszka ca w krajach UE (2005r.)
4000
18000
2000
16000
0
14000
12000
10000
brutto finalne
8000
6000
Rys. 4. Zużycie energii elektrycznej na mieszkańca w krajach UE (2005 r.)
Rys. 5: Zu ycie energii elektrycznej na PKB(PPP) w krajach UE (2005r.)
4000
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z:
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
2000
0,60
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
0
2. Mały rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
0,50
0,40
brutto finalne
0,30
0,20
Rys. 5: Zu ycie energii elektrycznej na PKB(PPP) w krajach UE (2005r.)
0,10
0,60
0,00
0,50
0,40
0,30
brutto finalne
0,20
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych zaczerpni tych z:
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
0,10
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
0,00
2. Ma y rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
brutto finalne
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych zaczerpni tych z:
Rys. 5. Zużycie energii elektrycznej na PKB(PPP) w krajach UE (2005 r.)
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z:
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
2. Ma y rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
2. Mały rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
[kWh/os.]
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
UE-15
UE-25
UE-27
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
[kWh/os.]
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
UE-15
UE-25
UE-27
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
[kWh/$PPP]
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
UE-15
UE-25
UE-27
otwa
Polska
W gry
Grecja
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
[kWh/$PPP]
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
UE-15
UE-25
UE-27
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
Rys. 6: Udzia sektora paliwowo-energetycznego w zu yciu energii elektrycznej brutto w krajach UE (2005r.)
25%
21,3%
20,6%
20,1%
20%
17,1%
16,0%
15%
Rys. 6: Udzia sektora paliwowo-energetycznego w zu yciu energii elektrycznej brutto w krajach UE (2005r13,6%
.)
13,0%
12,6%
11,0%
10,6%
10,1%
25%
10%
8,2%
8,3%
8,0%
7,4%
7,3%7,0% 7,3% 21,3%
7,2%
7,0%
6,9%
20,6%
5,8%
20,1%
5,2%
4,7% 4,7%
4,6%
20% 4,1%
5%
17,1%
16,0%
15%
13,6%
0%
13,0%
12,6%
11,0%
10,6%
10,1%
10%
8,2%
8,3%
8,0%
7,4%
7,3%7,0% 7,3%
7,0%7,2%
6,9%
5,8%
5,2%
4,7% 4,7%
4,6%
4,1%
5%
Rys. 6. Udział sektora paliwowo-energetycznego w zużyciu energii elektrycznej brutto w krajach UE (2005 r.)
Rys. 7: Emisje CO2 na jednostk wytworzonej energii elektrycznej brutto w krajach UE
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z:
(2005r.)
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
0%
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
1,600
2. Mały rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
1,400
1,200
Rys. 7: Emisje CO2 na jednostk wytworzonej energii elektrycznej brutto w krajach UE
1,000
(2005r.)
0,800
1,600
0,600
1,400
0,400
1,200
0,200
1,000
0,000
0,800
0,600
0,400
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych zaczerpni tych z:
0,200
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
0,000
2. Ma y rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
Z powy szych diagramów wynika, e
1) zu ycie energii elektrycznej w Polsce
ród o: opracowanie w asne na podstawie danych zaczerpni tych z:
Rys. 7. Emisja CO2 na jednostkÄ™ energii elektrycznej brutto w krajach UE (2005 r.)
na mieszka ca nale y do najni szych w UE (rys. 4), a
y
ródło: opracowanie własne na podstawie danych zaczerpniętych z:Statistical books. European Commission. Eurostat.
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat
na jednostk PKBPPP nie odbiega znacz co od redniej dla krajów UE;
1. Energy: Yearly statistics 2005. 2007 Edition. Eurostat Statistical books. European Commission. Eurostat.
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
2) natomiast
http://epp.eurostat.ec.europa.eu.
2. Ma y rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
wska nik udzia u sektora energii w zu yciu energii elektrycznej jest w Polsce najwy szy w
2. Mały rocznik statystyczny Polski. 2007. GUS, Warszawa 2007.
ca ej UE, oraz
Z powy szych diagramów wynika, e
wska nik emisji CO2 na MWh wytworzonej energii elektrycznej w Polsce nale y do
1) zu ycie energii elektrycznej w Polsce
najwy szych w UE (wy szy wska nik ma jedynie Estonia).
na mieszka ca nale y do najni szych w UE (rys. 4), a
na jednostk PKBPPP nie odbiega znacz co od redniej dla krajów UE;
2) natomiast
wska nik udzia u sektora energii w zu yciu energii elektrycznej jest w Polsce najwy szy w
7
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
2
[tCO /MWh]
2
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
UE-15
UE-27
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
[tCO /MWh]
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
Cypr
Malta
Dania
Litwa
Belgia
UE-15
UE-27
otwa
Polska
Grecja
W gry
Irlandia
Austria
Niemcy
Estonia
Francja
W ochy
Czechy
Bu garia
Holandia
Rumunia
Finlandia
Szwecja
S owacja
S owenia
Hiszpania
Portugalia
W.Brytania
Luksemburg
w którym transformacja gospodarki jest jednak mniej zaawanso-
Dyskusja i wnioski
wana niż w Polsce (patrz: tabela poniżej).
Jak widać, przy PKB wyrażonym w dolarach według kursów wy-
1. Do analiz i porównań wskaz
ników energochłonności należy
miany [$ER] wskaz
nik energochłonności dochodu narodowego
używać wartości PKB obliczonych według parytetu siły nabywczej
Ukrainy jest aż ponad 15-krotnie wyższy od średniego dla krajów
(PKBPPP), który właściwie odzwierciedla poziom zamożności spo-
UE-15! Chyba mało kto byłby skłonny uwierzyć w aż tak wielką ener-
łeczeństw i dlatego nadaje się do porównań gospodarek różnych
gożerność gospodarki tego kraju, nawet uwzględniając, że proces
krajów  zwłaszcza znacznie różniących się poziomem rozwoju.
jej restrukturyzacji nie jest jeszcze zbyt zaawansowany. Natomiast
2. Zużycie energii elektrycznej na mieszkańca w Polsce (brutto/
wskaz
niki energochłonności dla Ukrainy i Polski obliczone w od-
finalna = 3778/2590 kWh/os.) należy do najniższych w Europie
niesieniu do PKB według parytetu siły nabywczej [$PPP] w porów-
(niższe niż Polska mają tylko Rumunia, A
otwa i Litwa)  patrz: ta-
naniu z krajami UE-15 wyglÄ…dajÄ… o wiele bardziej realistycznie.
bela 2 i rys. 4. Jest ono znacznie niższe w porównaniu ze średnim
Tak więc właściwą dla oceny energochłonności gospodarki miarą
dla krajów UE-15 (brutto/finalna = 7417/6330 kWh/os.)  w przy-
dochodu narodowego jest PKB obliczony według parytetu siły
padku energii finalnej aż 2,44-krotnie. Dalszy rozwój gospodar-
nabywczej (PKBPPP), który wyraża wartość towarów i usług, jakie
czy naszego kraju i osiągnięcie średniego poziomu państw UE nie
można nabyć na rynku wewnętrznym. Obliczony w taki sposób PKB
będzie możliwe bez znacznego zwiększenia wykorzystania energii
dobrze odzwierciedla więc rzeczywistą zamożność społeczeństwa
elektrycznej. Przy tak niskim zużyciu energii elektrycznej w Polsce
określonego kraju i nadaje się do porównań z innymi krajami.
potencjał jej oszczędzania jest względnie niewielki, należy nato-
miast dążyć do poprawy efektywności jej wykorzystania (tu rezer-
2. Porównanie wskaz
ników zużycia energii
wy są znaczące, jednakże ich wyzwolenie będzie trudne i zajmie
elektrycznej w Polsce z wartościami średnimi
wiele lat  o czym poniżej).
dla krajów starej UE, dane z 2005 r., wielkości
3. Zużycie finalnej energii elektrycznej na jednostkę PKBppp
PKB wyrażone w USD z 2000 r.
(patrz: tabela 2 i rys. 5) jest w Polsce (0,186 kWh/$PPP) o ok.
12% niższe od średniej dla krajów UE-15 (0,208 kWh/$PPP)!
Poniżej w tabeli i na odpowiednich diagramach przedstawiono podsta-
Możliwości poprawy efektywności wykorzystania energii finalnej
wowe dane i wskaz
niki odnoszące się do zużycia energii elektrycznej na
(tj. u odbiorców końcowych) są więc względnie niewielkie. Energia
mieszkańca i jednostkę PKB w Polsce oraz w krajach starej UE.
elektryczna bowiem już obecnie w naszym kraju droga (uwzględ-
Z powyższych diagramów wynika, że
niając siłę nabywczą ludności), a będzie coraz droższa, co wymusza
1. zużycie energii elektrycznej w Polsce
jej oszczędne zużycie.
" na mieszkańca należy do najniższych w UE (rys. 4), a
4. Natomiast zużycie brutto energii elektrycznej na jednostkę
" na jednostkę PKBPPP nie odbiega znacząco od średniej dla kra
PKBPPP (patrz: tabela 2 i rys. 5) w Polsce (0,272 kWh/$PPP) jest
jów UE;
o ponad 10% wyższe od średniej dla UE-15 (0,244 kWh/$PPP). Przy
2. natomiast
wskaz
niku zużycia odpowiadającym średniemu dla UE-15 odpowia-
" wskaz
nik udziału sektora energii w zużyciu energii elektrycznej
da to w 2005 r. zużyciu energii w Polsce większemu o ok. 15 TWh.
jest w Polsce najwyższy w całej UE, oraz
5. Wyższe zużycie brutto energii elektrycznej na jednostkę PKBPPP
" wskaz
nik emisji CO2 na MWh wytworzonej energii elektrycznej w Pol-
w Polsce (patrz: tabela 2 i rys. 6) wynika z:
sce należy do najwyższych w UE (wyższy wskaz
nik ma jedynie Estonia).
a) bardzo wysokiego zużycia energii elektrycznej przez sektor ener-
20
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
gii (najwyższy w całej UE wskaz
nik = 21,35%, podczas gdy dla UE-15 miliardowych nakładów inwestycyjnych na nowoczesne technologie
wynosi on 8,36%)  co jest spowodowane dominacją paliw stałych energetyczne oraz wielu lat. Względnie mniejsze  choć też niebaga-
w stopniu unikalnym w skali europejskiej i światowej (ok. 95%!), telne  znaczenie ma obniżenie strat sieciowych, co także wymaga wie-
b) wysokich strat sieciowych (Polska  10,10%, UE-15  6,29%)  lomiliardowych nakładów i wielu lat.
co wynika z niedoinwestowania sieci przesyłowych i rozdzielczych. 8. Istotna zmiana struktury zużycia nośników energii jest też niezbęd-
W efekcie w roku 2005 w Polsce w stosunku do średnich wskaz
- na do zmniejszenia emisji CO2 przez sektor elektroenergetyki (patrz:
ników dla UE-15 zużyto łącznie więcej o ok. 24,2 TWh energii elek- rys. 7), która w Polsce wynosi aż 1,151 tCO2/MWh, natomiast w krajach
trycznej, w tym ok. 18,7 TWh przez sektor energii i o ok. 5,5 TWh UE-15 0,416 tCO2/MWh.
w stratach sieciowych. Jest to o wiele więcej niż ok. 15 TWh po- 9. Podsumowując, należy stwierdzić, że:
trzebnych do osiągnięcia średniego poziomu zużycia brutto ener- " Mitem jest twierdzenie, że można znacząco poprawić efektywność
gii elektrycznej w UE-15. wykorzystania energii elektrycznej w Polsce głównie przez jej oszczę-
6. Zużycie energii pierwotnej na jednostkę PKB jest w Polsce dzanie na poziomie odbiorców końcowych  w szczególności w gospo-
znacząco wyższe w porównaniu z UE-15, lecz i w tym przypadku darstwach domowych, przez wymianę urządzeń i osprzętu na energo-
wartości wskaz
ników energochłonności odniesionych do PKBER oszczędne. Jest to oczywiście jak najbardziej pożądane i racjonalne,
i PKBPPP różnią się radykalnie. Mianowicie: w odniesieniu do podobnie jak u odbiorców przemysłowych. Będzie to następować sa-
PKBER zużycie energii pierwotnej brutto jest w Polsce wyższe aż morzutnie, gdyż wysokie i szybko rosnące ceny energii elektrycznej
2,6-krotnie niż w UE-15, a energii pierwotnej finalnej 2,4-krotnie. będą motywować odbiorców do stosowania bardziej energooszczęd-
Natomiast w odniesieniu do PKBPPP zużycie energii pierwotnej nych urządzeń i technologii produkcji. Potencjał ten jest jednak
brutto jest w Polsce wyższe tylko o 35% niż w UE-15, a energii względnie niewielki, gdyż już obecnie wskaz
nik zużycia energii elek-
pierwotnej finalnej o 26%. Podobne wnioski wynikają też z analiz trycznej finalnej na jednostkę PKBPPP jest w Polsce niższy od średniej
przeprowadzonych przez instytucję wyspecjalizowaną w zagad- wartości dla krajów UE-15.
nieniach efektywności energetycznej  Krajową Agencję Poszano- " Istotne zwiększenie efektywności wykorzystania energii elektrycz-
wania Energii (KAPE), według której energochłonność polskiego nej nie będzie możliwe bez ograniczenia jej zużycia przez sektor ener-
przemysłu liczona według wartości PPP jest tylko o 8% wyższa gii, co wymaga znacznej zmiany struktury zużycia nośników energii
od średniej dla UE5. Główną przyczyną wyższego zużycia energii (odejścia od obecnej monokultury węglowej), a także zmian technolo-
pierwotnej brutto w Polsce jest dominacja paliw stałych przy sto- gii pozyskiwania i wykorzystania paliw do wytwarzania energii elek-
sunkowo niskiej efektywności ich wykorzystania. A zatem rzekomo trycznej. Do zrealizowania tego trzeba jednak zdecydowanej woli po-
wielka  energożerność polskiej gospodarki okazuje się mitem, je- litycznej, wielkich nakładów i wielu lat. Węgiel powinien być stopniowo
śli zużycie energii pierwotnej lub elektrycznej odniesie się do war- zastępowany energią jądrową. Konieczne jest również zmniejszenie
tości PKB określonej według parytetu siły nabywczej, a nie według strat sieciowych (o 3  4 pkt. proc.), lecz to także wymaga wielomiliar-
kursów wymiany walut. dowych nakładów i wielu lat.
7. Kluczem do istotnego zwiększenia efektywności wykorzystania " Zmniejszenie jednostkowych emisji CO2 przez polską elektroener-
energii elektrycznej w Polsce jest przede wszystkim odejście od getykę [tCO2/MWh]  przy rozsądnych kosztach6  również wymaga
monokultury węglowej, a zwłaszcza od obecnych nieefektywnych ograniczenia udziału węgla, który stopniowo powinna zastępować
technologii wydobycia i spalania węgla! Dokonanie tego wymaga głównie energia jądrowa, będąca jedyną dostępną technologią wytwa-
jednak przede wszystkim zdecydowanej woli politycznej, wielo- rzania energii elektrycznej w dużej skali niepowodującą emisji CO2.
21
1
http://pl.wikipedia.org/wiki/Produkt_krajowy_brutto
" Stopniowe ograniczanie udziału węgla jest nie tylko racjonalne
2
UC Atlas of Global Inequality. http://ucatlas.ucsc.edu/glossary.html
ze względów ekonomicznych i ekologicznych (rosnące koszty ogra-
3
Parytet siły nabywczej. http://pl.wikipedia.org/wiki/Parytet_si-
niczenia emisji zanieczyszczeń  nie tylko CO2, ale też SO2, NOx
%C5%82y_nabywczej
i pyłów7  w związku z sukcesywnym z zaostrzaniem norm emisji
4
Lawrence J. Lau: The Use of Purchasing-Power-Parity Exchange Rates
przez UE), ale będzie też konieczne ze względu na wyczerpywanie
in Economic Modeling: An Expository Note. Department of Economics.
się zasobów operatywnych węgla kamiennego i brunatnego (obec- Stanford University. USA.
5
Dariusz Ciepiela: Energochłonność polskiej gospodarki wyższa tylko o 8
nie dostępne zasoby operatywne wystarczą na 30  40 lat). Wydo-
proc. niż w UE, wnp.pl, 28.11.2008 r.
bycie węgla kamiennego spada systematycznie od kilku lat, przy
6
Technologie sekwestracji CO2 (CCS) sÄ… jeszcze w powijakach, wiadomo
wzrastających kosztach. W efekcie węgiel krajowy stał się niekon-
jednak, że będą one bardzo kosztowne, spowodują zmniejszenie spraw-
kurencyjny w stosunku do importowanego, a import ten bardzo
ności wytwarzania o ok. 1/3, a nie jest też rozwiązany problem bezpiecz-
nego składowania dwutlenku węgla. Oczekuje się, że koszty wytwarzania
szybko wzrasta (w br. może się zbliżyć do 10 mln t). Górnictwo węgla
energii elektrycznej przy zastosowaniu technologii CCS będą nie niższe
kamiennego i brunatnego potrzebuje obecnie ogromnych nakła-
niż z OZE.
dów  szacowanych na ponad 50 mld zł  na udostępnienie nowych 7
Prawdopodobne jest wprowadzenie przez UE nowych ograniczeń emisji,
w tym rtęci (ograniczenia takie już od kilku lat obowiązują w USA).
pokładów i ścian wydobywczych lub otwarcie nowych odkrywek.
8
J. Lewandowski: Możliwości rozwoju energetyki konwencjonalnej w Pol-
Nawet jeśli te inwestycje zostaną zrealizowane, to wydobycie wę-
sce. Materiały z konferencji  Przyszłość energetyki jądrowej w Polsce .
gla raczej nie wzrośnie w stosunku do obecnego poziomu. Ocenia
Warszawa, 6 grudnia 2007 r.; GIG: kurczą się zasoby węgla, potrzebne są
się, że wydobycie węgla kamiennego do 2030 r. spadnie o ok. ź
inwestycje. PAP. CIRE.pl. 2.10.2008 r.
(bez inwestycji spadÅ‚oby o ½)8.
" Znacząca poprawa efektywności wykorzystania energii elek-
trycznej w Polsce nie jest możliwa w krótkim czasie, a jej realizacja
mgr inż. Władysław Kiełbasa
Absolwent Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki
będzie wymagać woli politycznej i konsekwencji w dokonywaniu
Warszawskiej, specjalność: systemy i urządzenia energetyczne, specjali-
zdecydowanych zmian (w szczególności rozwoju energetyki jądro-
zacja: energetyka jądrowa. Energetyk o 30-letnim doświadczeniu zawodo-
wej na znaczącą skalę) i dużych nakładów inwestycyjnych.
wym w energetyce jÄ…drowej, cieplnej i wodnej.
Przez 15 lat (1979  1994) był związany z budową Elektrowni Jądrowej
Żarnowiec: od przygotowania inwestycji, przez budowę i przygotowanie
eksploatacji, aż po likwidację budowy włącznie (zajmował się m.in. za-
gadnieniami bezpieczeństwa jądrowego, gospodarki paliwem jądrowym
i licencjonowania). Stypendysta (m.in. szkolenie na stanowisko dyżurnego
inżyniera ruchu elektrowni jądrowej) i ekspert Międzynarodowej Agencji
Energii Atomowej.
Po likwidacji budowy EJ Żarnowiec zajmował się zagadnieniami handlu
oraz rynku energii elektrycznej i regulacyjnych usług systemowych (1995
 2003), pracując w Elektrowniach Szczytowo-Pompowych S.A., a następ-
nie w firmie Energoprojekt Consulting S.A. (EPC S.A.).
Od połowy lat 1990. jest związany zawodowo z energetyką wodną. Od
2003 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą HYDROENERGO,
świadcząc usługi inżynierskie i konsultingowe dla energetyki zawodowej,
nie tylko wodnej. Ostatnio angażuje się w prace na rzecz wprowadzenia
w Polsce energetyki jÄ…drowej.
22
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny
Rynek energetyczny